Page Text
________________
પ્રજ્ઞાપના—જીવાભિગમ સૂત્ર આધારિત છે
બેઇન્દ્રિયમાં અવગાહના, સ્થિતિ, વર્ણાદિ વીસ બોલ તથા પાંચ ઉપયોગ આ ૨૭ બોલના જઘન્ય, મધ્યમ અને ઉત્કૃષ્ટની અપેક્ષાએ ૨૭×૩-૮૧ આલાપક, તેઇન્દ્રિયના ૮૧ આલાપક અને ચૌરેન્દ્રિયમાં એક ચક્ષુદર્શન વધતાં ૨૮ બોલના જઘન્ય, મધ્યમ અને ઉત્કૃષ્ટની અપેક્ષાએ ૨૮×૩-૮૪ આલાપક થાય છે. કુલ મળીને વિકલેન્દ્રિયના ૮૧+૮૧+૮૪-૨૪૬ આલાપક થાય છે.
પ્રશ્ન-૩૪: જઘન્યાદિ અવગાહનાવાળા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોના કેટલા પર્યાયો છે ? તેમાં કેટલા પ્રકારે ન્યૂનાધિકતા હોય છે ?
ઉત્તર–જઘન્ય અવગાહનાવાળા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોના અનંત પર્યાય છે. જઘન્ય અવગાહનાવાળો એક તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય, જઘન્ય અવગાહનાવાળા બીજા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોથી દ્રવ્યથી, પ્રદેશથી, અવગાહનાથી તુલ્ય છે, સ્થિતિની અપેક્ષાએ તિકાણવડિયા છે.(તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોમાં જઘન્ય કે ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના યુગલિકોમાં હોતી નથી. યુગલિક સિવાયના તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોની સ્થિતિ ઉત્કૃષ્ટ ક્રોડપૂર્વ વર્ષની છે અને તેથી તે સ્થિતિથી તિાણવડિયા થાય છે.) વર્ણાદિ વીસ બોલ તથા બે જ્ઞાન, બે અજ્ઞાન, બે દર્શન, આ છ ઉપયોગથી છઠ્ઠાણવિડયા છે. જઘન્ય અવગાહનાવાળા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયો અપર્યાપ્તા હોય છે. તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોને અપર્યાપ્તાવસ્થામાં અવધિજ્ઞાન, વિભંગજ્ઞાન કે અવધિદર્શન હોતું નથી.
તે જ રીતે ઉત્કૃષ્ટ અવગાહનાવાળા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોના અનંત પર્યાય છે. ઉત્કૃષ્ટ અવગાહનાવાળા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોમાં ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાન અને ત્રણ દર્શન, આ નવ ઉપયોગ હોય છે. તે જ રીતે મધ્યમ અવગાહનાવાળા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયના અનંત પર્યાય છે પરંતુ તે અવગાહનાથી અને સ્થિતિથી ચૌઠાણડિયા છે.(મધ્યમ અવગાહનાવાળા યુગલિકોમાં પણ હોય છે. તેઓની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ત્રણ પલ્યોપમની હોવાથી તે સ્થિતિથી ચૌઠાણવડિયા છે.)
પ્રશ્ન-૩૫: જઘન્યાદિ સ્થિતિવાળા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોના કેટલા પર્યાયો છે? તેમાં કેટલા પ્રકારે ન્યૂનાધિકતા હોય છે ?
ઉત્તર– જઘન્ય સ્થિતિવાળા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોના અનંત પર્યાય છે. જઘન્ય સ્થિતિવાળો એક તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય, જઘન્ય સ્થિતિવાળા બીજા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોથી દ્રવ્યથી અને પ્રદેશથી તુલ્ય; અવગાહનાથી ચૌઠાણવડિયા, સ્થિતિથી તુલ્ય, વર્ણાદિ વીસ બોલ તથા બે અજ્ઞાન, બેદર્શન, આ ચાર ઉપયોગથી છઠ્ઠાણવડિયા છે.(તે અપર્યાપ્તા અને એકાંત મિથ્યાત્વી હોવાથી તેમાં ત્રણ જ્ઞાન અને વિભંગજ્ઞાન હોતું નથી.)
તે જ રીતે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોના અનંત પર્યાય છે. તેમાં બેજ્ઞાન, બે અજ્ઞાન, બેદર્શન, આ છઉપયોગ હોય છે. (ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ યુગલિકોમાં હોય છે. યુગલિકોમાં સમકિત હોય પરંતુ અવધિજ્ઞાન કે વિભંગ જ્ઞાન હોતું નથી.)
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001174 |
| Book Title | Phool Amra Stokalay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lilambai Mahasati |
| Publisher | Guru Pran Foundation Rajkot |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 258 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, Canon, & Agam |
| File Size | 16 MB |