Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
THE YUKTIDIPIKĀ
on the
SĀNKHYAKĀRIKĀ Corrections and Emendations in the Text
BY
Dr. V. RAGHAVAN
This is the third instalment of the corrections and emendations to the text of the important com'mentary on the Sāňkhya Karikās, called the Yuktidīpikā published by Sri P. B. Chakravarti from its single manuscript. The first two instalments of these corrections and emendations appeared in this same journal, volumes XII and XIV, 1954-55, 1957-58. The same plan of presentation is followed in this, the third instalment.
Page Line Text 597 उपलभ्यते (?)
27 एकदेशग्रहणे ___1 एवञ्च सति
5 रूपादिदृष्टम् 7 व्याघातोऽवयव16 सेनावनवद् भवतस्तस्माद्
Corrections and emendations
उपलभ्येत एकदेशाग्रहणे एवञ्चासति रूपादि दृष्टम् व्याघातः । अवयवAfter this and before
एतदप्यवयविनः etc. there is a gap, due probably to haplography.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page Line Text
60
61
62
63
22 मत्तगज सेना
28 प्रतिविध्यमानेन
29 प्रतिपक्षे
1 तस्मान्न क्रियागुण etc.
7 वक्तुं कार्ये
8 निष्पन्नत्वात्
10 कारणं नोपपन्नम्
18 सति वा
18 किञ्चातः
14 वः कार्य,
5 कारकाणां
24 आरण
25 अग्रहणव्यापारश्च
विरागार्थ :
27 आगमविगमार्थं
""
6 यथा कस्येति वाच्यम्
-11 द्रव्याणि द्रव्यान्तरमारभन्ते
18 आरम्भोपरम
14 यदाकारकाणि
16 औत्सुक्य वर्तिताम्
Corrections and emendations
मत्तगजा सेना
प्रतिषिध्यमानेन
प्रत्यक्षे
This refers to p. 58,
11. 11-14.
Delete the dash in the middle.
अनिष्पन्नत्वात्
कारणं केनोपपन्नम्
असति वा ।
किश्चात: ?
A semicolon is neces
sary here.
कारणानां
आवरण
अग्रहणम् । व्यापारश्च etc.
विरामार्थः ; आवरणविगमार्थ
तदा कस्येति वाच्यम्
This is a Vaiśeşika Suūtra.
May be आरम्भोपक्रम -
यदाकारकाणि
Corrupt.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page Line Text
Corrections and emendations 644 बीजाकुरस्योत्पन्नौ बीजादंङ्करस्योत्पती 6 पटस्येव .
पटस्यैव or पटस्यैष 8 नातः
अतः 12 रूपं विज्ञानोत्पतिहेतुत्वे सति रूपविज्ञानोत्पत्तिहेतौ त्वसति 16-29 The sequence of Samkhya and Nyaya
Vaišeșika arguments here is not clear. - 28 तदुपपन्नौ
तदुपपत्तौ 65 5-6 तन्तुष्वेव तथास्थेषु पट इत्यादिबुद्धयः This is an
Anustubh line. . 13 विरोधात
A full stop in needed
after this; for the view posed in l. 11, 'sad-asat kāryam'
ends here. ॥ नैव सत् नासदिति । Remove stop or put
a comma instead; this is a different view; see ). 6, p.57
'नैव सत् नासत् इत्यन्ये' ___19 वै. सू. १-१-१० वै. सू. १-१ - ८ and १० ___26 आचार्येणैव
आचार्येणैवं ____27 तस्मान्नित्य (तस्मान्न नित्य-!) तस्मादनित्य
2 अव्यभिचारात् व्यभिचारात् 4 नैकान्तवादप्रसङ्गात् न; एकान्तवादप्रसङ्गात् 6 न व्यज्येत
Delete 7 12 सतोऽविनाशम्
सतो विनाशम् ।
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page
Line
Text
Corrections and emendations
67 12 करणानां
कारणानां 17 तत्त्वानां
After this put a
___comma. 68 16 कारणनियमः कारणानियमः
2 नियमदर्शनात् नियमादर्शनात * वक्त्य (वाच्य ?) वादिनियमः वक्तृवाच्यादिनियमः 20 क्षणदृष्टिनष्टस्य
क्षणदृष्टनष्टस्य .... 22 स चाप्युत्तरस्य । Remove the daņda
here. 28 सन्ततेरनुच्छेदो सन्ततेरनुच्छेदः । 706 After चैतत् । and before तस्मादहेतुकः there is
a gap. 17, 18 प्रस्यन्द
प्रस्पन्द 71 6 वा सतः
वासतः 9 सम्पद्यते।
Remove daņda and
___put comma. " सदेव
सदैव and put a danda
after this. . 11 आर्यदार
May be आर्यदारक
in the sense of
आर्यपुत्र-; or आर्योदार14 उपगच्छन्तो
उपगच्छन्तः, , प्रतिपद्यन्ते
art is to be under
stood here. 26 वृत्तिः
After this, put a
___danda. 27 किमुपपद्यत इति वाक्यशेषः । किम् ? उपपद्यत इति वाक्य
शेषः ।
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Corrections and emendations
Page Line Text 727 सूक्ष्मरूपप्रकाशेन
___, ब्रजावस्थितौ (?)
10 लक्षणभेदाश्चेत् 15 गुणभेदः 19 तेनाप्रतिज्ञातस्य 20 वा सतः
24 गुणा एवापरित्याज्याः __78 . 1 गुणषट्कप्रसङ्ग इति ।
सूक्ष्मरूपप्रकाशने 9511aferat ; means sus
taining of human
life. लक्षणभेदाच्चत् गुणाभेदः तेन प्रतिज्ञातस्य वासतः गुणा एव परित्याज्याः After this and before
the next word कस्मात् , there is a gap ; there must have been some words here like अत्र
ब्रमः, न; Means svalakṣaṇa
and Sāmānyalak
sana. न तर्हि वक्तव्यम् कार्य दृष्टं पटादि ; व्यक्ते च etc. व्यक्ताव्यक्तयोः कार्यकारणत्वे एतदेवं Put a daņda after ___. this. कार्यस्य कारणपूर्वकत्वात् Remove the daņda, ___ and put a comma. घटादि, कार्य चेदं व्यक्तं, प्रमितत्वात्;
7 स्वसामान्यलक्षणयोगात्
. 74
8 तर्हि वक्तव्यम् १6 कार्य दृष्ट, पटादिव्यक्ते च 16 व्यक्ताव्यक्तयोः कारणत्वे
, एतदेव 21 तस्मादयुक्तमेतदपीति
21 कार्यकारणपूर्वकत्वात् 22 कारणपूर्वकं दृष्टम् । 22 घटादिकार्य चेदव्यक्तं
प्रमितत्वात्
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page Line Text 74 26, 27 कार्यञ्चेदव्यक्तम् 76 . मूलाकुर etc. 76 1 परिणामदर्शनात् ।
5 तस्मन्नैकान्तः ___ 15, 16 तत्त्वभेदेन 776 शकलादयः
__15 उदाहरणप्रसिद्धेः 17 -स्निग्धतानुवृत्तेः (१)
Corrections and emendations
कार्य चेदं व्यक्तम् See above p. 3, 1.1. Delete danda. तस्मान्नानैकान्तः तत्त्वाभेदेन See p. 3, 1.1.
उदाहरणाप्रसिद्धः
18 मेरीरूपमवस्थितम् । __, दण्डाभिधातेन (?)
18
18 कार्याभावः , कार्यनिष्पत्ती 17 प्रवृत्तिदर्शनात् 24 -सन्धानोत्पत्त्या चेन्न
Delete question mark
and put semicolon. Delete danda. दण्डाभिघातेन and delete
question mark. कारणाभावः कार्यानिष्पत्तौ प्रवृत्त्यदर्शनात् -सन्तानोत्पत्त्या Put a semi- .
colon after this.. Delete semicolon and ___put comma. . Delete the question
mark. विनाशः is understood. अवस्थितभावपूर्वक वृत्ति-संग्रह-पक्ति May be तयोरुपकारः किमित्याश्रीयते
26 विनष्टेऽन्यदिति ;
29 कौटस्थ्यदोष (?)
79 2 नास्ति ।
21 अवस्थितभागपूर्वक 804 वृत्तिसंग्रहपन्थि
11 तयोरुपकारकमित्याश्रीयते .
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page Line Text 80 16 गुणत्वप्रसङ्गः ___ 18 अथवा विद्यमाना
19 तदहीनम् 81 इति चेत्
5 व्यक्तिः
7 परशक्तयः (?) 9 अवस्थान्तरानपेक्षं 11 निवारितप्रकाशादि16 चोपकारो न तर्हि
___4 परमाणु-पुरुषेश्वर___ नः संशयः
8 पृथिव्या - 26 यो यः प्राप्तेः
2 अत एव कृतकत्वमिति
3 तत एव कृतकाः 4,5 शरीर-कृतकत्व ____7 श्रीकपिलब्राह्मणैरपि
Corrections and emendations
एकगुणत्वप्रसङ्गः अथवाविद्यमाना तद् हीनम् Put a comma after
this. Put a comma after
this. परं शक्तयः अवस्थान्तरापेक्ष निर्धारितप्रकाशादि चोपकारः, तर्हि ; 'na' to be deleted. परमाणु-पुरुष-ईश्वरन संशयः प्रकृत्या यो ययोः प्राप्तेः अत एवाकृतकत्वमिति तत एवाकृतकाः शरीराकृतकत्व श्रीकपिलब्रह्मणोरपि Brahman here refers
_to Hiranyagarbha. Put a daņda in the
place of comma. Put a semicolon in
the place of comma Put a semicolon in
place of comma.
85
23 अनुपहतश्चायमैश्वर्यात् , 24 अनेकान्तात्, 22 त भयोश्चैतन्यम् ,
86
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page Line Text
Corrections and emendations 87 1 -हस्तोऽविततधन्वा -हस्तो विततधन्वा 8 कारणेन
करणेन 9 कारणेन
करणेन 18 See Vais. Sutras I. 5. 24, 25 . . II. 18,19.
29 प्रागनुपदेशे कौशल- प्रागुपदेशेऽकौशल88 1 See Vais. Sutras I. 1.4.
12 पूर्वकोटिरदृष्टा पूर्वकोटिदृष्टा 25 चैवं व्याख्यातम् दैवं व्याख्यातम् 26 अभिधानमर्थान्तरमेव चेत् अभिधानम् । अर्थान्तरमेव चेत् , साध्यम्,
साध्यम् । 896 तद् युक्तं
Put a comma after
this. 8 क्रियाभ्योऽन्यः क्रियाभ्योऽनन्यः 9 जगत्कारणत्वमथान्यत् साध्यम् जगत्कारणत्वम् । अथान्यत् ,
साध्यम् । It should be noted that there is a gap in the text here in so far as the reply to
the Svabhāva-theory is missing. 90 प्रस्यन्द
प्रस्पन्द 14 पूर्वधर्मी
पूर्वधर्म । , 16, 17 पलाशादप्रच्युतनिमित्त- पलाशत्वाद् अप्रच्युत 20 क्षणभङ्गनिर्दिष्टं
Means that this has
been indicated already while refut
ing Ksanabhanga. 24 धर्मोत्पत्तिविरोधे धर्मोत्पत्तिनिरोधे.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page
Line
Text
Corrections and emendations
दृष्टाः
91 10 विशेषत्वमिति न विशेषत्वमिति, न;
11 सामान्याभावावस्थितेः सामान्यभावावस्थितेः 14 धर्म इति यावत् प्रधान धर्म इति यावत्प्रधान ; 20 नोक्तत्वात्
न; उक्तत्वात् । 938 दृष्टा
21 न शयनादिवत् न; शयनादिवत् 27 पुरुषार्थसिद्धिः न पुरुषार्थसिद्धिः or
पुरुषार्थासिद्धिः 94 1, न प्रसिद्धयनुरोधात् । न; प्रसिद्ध्यनुरोधात् ।
6, 7 पश्चाद् विशेषग्रहणे नास्ति । पश्चाद् विशेषग्रहणेन अस्ति ।
7 भूमेरपच्यमानायाः भूमेः पच्यमानायाः 11 तथा प्रधान,
तथा प्रधानम् ; किमपेक्ष्य
Delete dash. 18 अथापुरुषार्थः सिद्धयति । यथा पुरुषार्थः सिद्धयति and
_remove danda. 20 अधिष्ठातृत्वमतो अधिष्ठातृत्वम् । अतो 9 1 चक्षुश्चोत्पद्यते
Delete dash. 5 प्रतीत्यश्चक्षुः
प्रतीत्य चक्षुः 16 यथा चेतनेभ्यः यथाचेतनेभ्यः 17 रूपादिभ्यो चेतनं रूपादिभ्योऽचेतन 20. तमः प्राधान्याद्
तमःप्राधान्याद
घटादयः। 28 तर्हि
तर्हि ? ___, बुद्धिर्यथा तु
बुद्धिः ; यथा तु 96 10 परिच्छेदः
अपरिच्छेदः ___12 उतभेदः
उताभेदः
, घटादयो
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
10 Page Line Text
Corrections and emendations ___18 रूपभेदेऽपि
रूपाभेदेऽपि 15 आकारभेदे
आकाराभेदे , -परिकल्पनाभेदः -परिकल्पनाद् भेदः 12 बुद्धिः
Put a comma after
this. 18 सत्त्वं
Put a comma after
__this. " गुणाभावात्
गुणभावात् 20 न चेत्
Put a comma after
this. 26 साधयितुं तु प्रधान साधितं तु प्रधानं 27 इत्यनेन किञ्चिदेतत् इत्यनेन न किञ्चिदेतत् । or
इत्यतो न किञ्चिदेतत् । ,, सर्वाचार्यविप्रतिपत्तेः (१)। Delete question mark
and the danda, for the sentence con
tinues. , पुरुषार्थसिद्धिरिति चेत् पुरुषार्थासिद्धिरिति चेत् । 984 विप्रतिपत्तिरेवं विप्रतिपत्तिः ; एवं
, तन्न युक्तं सर्व- तन्न युक्तं ; सर्व7 पुरुषस्कन्धानां
पुरुषः स्कन्धानां 99 1 न शक्तोत्यनुभवितुं न शक्नोत्यनुभवितुं 2 कार्यकरणेन
कार्यकारणेन 100 14,15 सत्तादीनां
सत्त्वादीनां 15 -कारेणाप्रवर्तमानानां -कारेण प्रवर्तमानानां 20 साध्यत्वेन
साधनत्वेन
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
101
Page Line Text
Corrections and emendations 100 25 तस्मादयुक्तमेतत्
Put a daņda after
this. ,, विशेषानभिधानादितरात् ।
Remove the danda
Remove 36 इत्यत्रापि
इति । अत्रापि 28 वाक्यत्वे भिन्नाधिकरणत्वं वाक्यत्वेऽभिन्न etc. शक्तोऽति (१) शक्तोऽपि and remove
the question mark. 17 सुखशब्दः
सुखः शब्दः .21 गृह्यते ।
गृह्येत । 23 न चैषामशब्दादिगुणत्व- Delete this bit. 24 For this, see line 12 above.
28 सुखदुःखेनोत्पादयत्यात्मनः सुखदुःखे नोत्पादयत्यात्मनः 10१. __7 न युक्तः
Delete न 15 भवतीत्यस्मात् प्रतिसाध्यः भवतीत्यस्मान् प्रति साध्यः 16 भेदादि
भेर्यादि 25 वर्तन्ते 29 न्यूनातिशयोपपत्तेश्च ।
Delete danda and
put comma. 102-Band first gugant fargent उपपन्नौ । विषयी etc. 108 1 चेतनाभावः
चेतनभावः 17 For this, see 86, line 9.
20-1 , .85 1048 कारणस्य
‘करणस्य 22 करणस्य रूपं पुरुषः
करणसरूपः पुरुषः 27 विषयसंपर्कादस्य विकार्यः -दप्यविकार्यः 105 6 तदुक्तम् ।
तदयुक्तम् । 8 कारणस्य
करणस्य
वर्तते
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 Page Line Text Corrections and emendations 105 14 तत्र तत्र न 16 सत्यामदृष्टः सत्यां दृष्टः 18 एवं नात्मनः एवमात्मनः 19 स्वस्वामिशक्ति ख-स्व-शक्ति21 असंवेद्यमतस्तदसिद्धिः। असंवेद्यः। अतः etc. 23 पुरुषमुपोह्य पुरुषमपोह्ये , शक्यं न शक्यं 26 आनर्थक्यं प्राप्त Put a danda after this. This sentence is incomplete and requires something like न शक्यम् / 3 तस्मान्न संयोगाद् तस्मात्तत्संयोगाद् 8 अनैक अनेक7-8 कार्यमभ्युपचरितम् / कार्यमप्युपचरितम् / . 8 न चेतनः नाचेतनः 9 स्वकार्यादसमर्थ न्धसमर्थ , तमनर्थक तदनर्थक 10 इतरेतरापेक्षातं इतरेतरापेक्षा, तं 16 Delete question mark. 20 अपेक्षाशास्त्र etc. अपेक्षा शास्त्र etc. 21 बन्धः बद्धः 106 . 107 -:*: