Book Title: Varniji Mahattvapurna Sansmarana
Author(s): Darbarilal Kothiya
Publisher: Z_Darbarilal_Kothiya_Abhinandan_Granth_012020.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211882/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya varNIjI : mahattvapUrNa saMsmaraNa pUjya bAbA bhAgIrathajIke sambandhameM hamane AptajanoMse sunA thA ki ve eka bAra apane bhaktoMke sAtha pada-yAtrA kara rahe the| eka jagaha unheM pairake aMgUThemeM pattharakI coTa laga gayI aura aMgUThese khUnakI dhArA baha nikalI / unheM patA bhI nahIM, ve barAbara calate rahe / pIche cala rahe eka bhaktakI nigAha unake aMgaThekI ora gayI aura usane dekhA ki bAbAjIke a~gUThese khUna baha rahA hai / bhaktase na rahA gayA aura bAbAjIse vaha bolA-'bAbAjI ! Apake aMgUThese khUna baha rahA hai, rukie, usapara kucha lagAkara paTTI bA~dha dI jAya / ' bAbAjI bole-'puggala-puggala kI lar3AI ho gayI, hamArA kyA gayA / ' bhakta bolA-'mahArAja ! zarIra dharmakA Adya sAdhana hai, usakI rakSA na kI jAya to dharmakI sAdhanA kaise ho sakegI?' bAbAjIne uttara diyA ki 'zarIrakI rakSAke lie hI to hama use roja dAnA-pAnI dete haiN| kinta sAvadhAnI rakhate hae bhI usameM asAtAke udayase yadi vikAra A jAye, to usake lie hameM ghabaDAnA nahIM caahie|' bhakta bAbAjIke isa nispahatApUrNa uttarako sunakara socane lagA ki eka hama haiM jo zarIra-mohI haiM aura dUsare bAbAjI haiM, jo usake mohI nahIM haiN| isIlie ve zarIrake eka hisse meM AyI coTako coTa nahIM samajha rahe, apitu pudgala-pudgalakI lar3AI batA rahe haiM / vAstavameM aise vivekI AtmAoMko bahirAtmA to nahIM kahA jA sakatA / kahate haiM ki bAbAjIne apanA bhojana antameM kramazaH kama karate-karate eka tolA mUMgakI dAlakA kara diyA thaa| pUrI sAvadhAnI aura vivekAvasthAmeM unhoMne zarIrakA tyAga kiyA thaa| dhanya hai unheM / pUjya zrI gaNezaprasAdajI varNI (mani gaNezakIrti mahArAja) unhIM bAbA bhAgIrathajIko sAthI hI nahIM, apanA guru bhI mAnate the| samAjameM ina donoM vaNiyoMke prati apUrva zraddhA evaM niSThA thI aura dIpacandajI varNI sahita tInoM 'varNItraya' ke rUpameM mAnya aura pUjya the| para 'varNI' nAma jitanA gaNezaprasAdajI ke sAtha abhinna ho gayA thA utanA una donoM vaNiyoMke sAtha nhiiN| yahI kAraNa hai ki 'varNIjI' kahanepara gaNezaprasAdajIkA hI bodha hotA hai / vAstavameM 'varNIjI' yaha upanAma na rahakara unakA nAma hI ho gayA thaa| yaha tabhI hotA hai, jaba vyakti apane asAdhAraNa tyAga, jJAna, cAritra, lokopakAra Adi lokAtizAyI guNoMse asAdhAraNa pratiSThA aura mahAnatA pA letA hai, taba loga usake choTe nAmase hI use sambodhita karake apanA AdarabhAva vyakta karate haiN| 'mAlavIya' kahanese madanamohana aura 'gA~dhIjI' yA 'mahAtmAjI' kahanepara mohanadAsa karmacanda gA~dhIkA bodha loga karate haiM / yahI bAta 'varNIjI' isa nAmake sambandhameM hai / varNIjI kitane nirmohI the, yahA~ hama kucha ghaTanAoM dvArA batAnA cAhate haiN| bhayAnaka kAravaMkara phor3A lalitapura (uttara pradeza) ke kSetrapAlakI bAta hai| vahA~ unakA cAturmAsa ho rahA thaa| unake dAyeM pairakI jaMghAmeM unheM eka bhayAnaka kAravaMkara phor3A ho gayA thaa| bahuta dezI upacAra hue, para koI lAbha -455 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM huA / yaha samAcAra dillI phuNcaa| vahA~se lA0 rAjakRSNajI, hama Adi kaI loga lalitapura aaye| varNIjIke darzana kiye / unake usa bhayAnaka phor3eko bhI dekhaa| kintu varNIjIke ceharepara jarA bhI sikur3ana na thI aura na unake ceharese usakI pIr3A hI jJAta hotI thii| lA0 rAjakRSNajI eka sarjana DAkTarako zaharase le Aye / DAkTarane phor3Ako dekhA aura kahA ki isakA Aparezana hogA, anya koI cArA nahIM hai| varNIjIne kahA, to kara diijie| DA0 bolA 'Aparezana ke lie aspatAla calanA hogaa|' varNIjIne dRr3hatApUrvaka kahA ki hama 'aspatAla to nahIM jAyeMge, yahIM kara sakate hoM to kara dIjie, anyathA chor3a diijie|' lA0 rAjakRSNa jIne DaoNkTarase kahA ki ye tyAgI mahAtmA hai, aspatAla nahIM jAyeMgeM, oNparezanakA maba sAmAna hama yahIM le Ate haiN| DaoNkTara vahIM (kSetrapAlameM) oNparezana karaneko taiyAra ho gayA / jaba DaoNkTarane punaH bIjIse behoza karane kI bAta kahI to varNIjIne kahA ki 'behoza karanekI AvazyakatA nahIM' aura apanA paira Age bar3hA diyA / pauna ghaMTe meM oNparezana huA / para varNIjIke ceharepara koI sikur3ana yA pIDAkA AbhAsa nahIM huA / rojamarrAkI bhA~ti hama logoMse carcA-vArtA karate rhe| yaha thI unakI zarIrake prati nirmoha vRtti aura jAgRta viveka / hama loga yaha dekhakara daMga raha gaye / 105 DigrI bukhAra ... dUsarI ghaTanA iTAvAkI hai| varNIjIkA yahA~ bhI eka cAturmAsa thaa| yahAM unheM maleriyA ho gayA aura 104, 105 DigrI taka bukhAra rahane lgaa| pairoMmeM zotha bhI ho gyaa| unakI isa cintAjanaka asvasthatAkA samAcAra jJAta honepara dillIse lA0 rAjakRSNajI, lA0 phIrojIlAlajI, lA0 harizcandra jI, hama Adi iTAvA phuNce| jisa gAr3Ise gaye the, vaha gAr3I iTAvA rAtameM 3-3 // baje pahu~catI hai / sTezanase tA~gA karake gADIpurAkI jainadharmazAlAmeM pahu~ce, jahA~ varNIjI Thahare hue the| saba ora a~dherA aura sabhI sope hae the| eka kamarese rozanI A rahI thii| hama usI ora bar3he aura jAkara dekhA ki varNIjI samayasArake svAdhyAyameM lIna haiN| sabako vahIM bulA liyaa| lA0 phIrojIlAlajIne tharmAmITara lagAkara varNIjIkA tApamAna liyA / tApamAna 105 DigrI thA aura rAtake 3 // baje the| unakI isa adbhuta zarIra-nirmoha vRttiko dekhakara hama sabhI cakita ho gaye aura cintAkI laharameM DUba gye| pairoMkI sUjana to ekadama cintAjanaka thii| kinta varNIjIpara koI asara nahIM dikhA / antima samayakI asahya pIr3A tIsarI ghaTanA unake anta samayakI IsarIkI hai| ve antima dinoMmeM kAphI azakta ho gaye the| unheM uThane, baiThane aura karavaTa badalane meM sahAyatA karane ke lie eka mahAvIra nAmakA kuzala paricAraka thA / anya kitane hI bhakta unake nikaTa hara samaya rahate the| kintu mahAvIra bar3I kuzalatA eka paricaryA karatA thaa| isa azakta avasthAmeM bhI varNIjIkI kisI ceSTAse unakI pIr3AkA AbhAsa nahIM hotA thaa| mahase kabhI opha taka nahIM nikalatI thii| usa asahya pIDAko ve adbhuta sahanazIlatAse sahate the, ve vedanAse vicalita nahIM he| aisI thI unakI zarIrake prati vivekapUrNa nirmoha vatti, jo unake antarAtmA hone kI sUcaka thI, bahirAtmA to ve jIvana meM prAyaH kabhI nahIM rahe hoMge / prAthamika 18 varSoMse ve yadyapi vaiSNavamatameM rahe, kintu unake mana meM antardvandva aura vairAgya evaM viveka taba bhI rahA / isIse ve patnI, mAtA Adike mohako chor3a sake the aura atyanta jJAnavatI, dharmavatsalA, dharmamAtA ciroMjAvAIke anAyAsa samparka meM A gaye the| -456 - Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ina tIna ghaTanAoMse spaSTatayA unakI nirmohavRtti kA paricaya milatA hai| ve paramohI bhI na the| unake darzanoM evaM upadeza sunane ke lie roja paricita-aparicita saikar3oM vyakti Ate-jAte rahate the aura ve anubhava karate the ki varNIjIkI hamapara kRpA hai aura hamase sneha karate haiN| para vAstavameM unakA na kisI bhI vyaktike prati rAga thA aura na kisI saMsthA yA sthAna vizeSase anurAga thaa| kabhI kucha loga unake sAmane kisIkI AlocanA bhI karane lagate the, para varNIjI ekadama maunataTastha / kabhI bhI ve aisI carcAmeM rasa nahIM lete the| harijana-mandira-pravezapara apanA mata prakaTa karanepara AvAja AyI ki varNIjIkI pIchI-kamaNDalu chIna lI jAya / isapara unakA sahaja uttara thA ki 'chIna lo pIchI-kamaNDalu, hamArA Atma-dharma to koI nahIM chIna sktaa|' aisI unameM apAra sahanazIlatA thii| unake nikaTa koI sahAyatAyogya zrAvaka, chAtra yA vidvAn pahu~ca jAye, to turanta usakI sahAyatAke lie unakA hRdaya umar3a par3atA thA aura unakA saMketa milate hI unake bhaktagaNa usakI pUrti kara dete theusake lie unakI thailiyA~ khulI rahatI thiiN| vastutaH ve eka mahAn santa the, mahAtmA the aura mahAtmAke sabhI guNa unameM the| lokApavAdapara vijaya bhAravine kahA hai ki "vikArahetau sati vikriyante yeSAM na cetAMsi ta eva dhiiraaH|'-vikaarkaa nimitta milanepara bhI jinakA citta vikRta (vikAra yukta) nahIM hotA ve hI dhIra puruSa haiN| seTha sudarzana, satI sItA jaise aneka pa.vana manuSyoMke lie kitane vikArake nimitta mile, para ve aDiga rahe-unake mana vikRta nahIM hae, gAMdhIjIko kyA kama vikArake nimitta mile ? kintu ve bhI avikRta rahe aura lokameM abhivandanIya siddha hue| bahuta varSa bIta gye| varNIjI taba samAja-sevAke kSetrameM Aye hI the| unhoMne samaya-sudhArakA bIr3A uThAyA / vivAhoMmeM bArAtoM aura phainAroMmeM auratoMke jAnekI prathA thI / yaha prathA phijUlakharcI aura apavyayakI janaka to thI hI, parezAnI bhI bahata hotI thii| varNIjIne isa prathAko banda karane ke lie samAjako prerita kiyaa| kintu jaba usakA koI asara nahIM huA, to ve svayaM Age aaye| ve cAhate the ki bA phainAroMmeM aurateM na jAyeM, kyoMki puruSoMke lie kAphI parezAniyA~ uThAnA par3atI haiM tathA unakI surakSAkA vizeSa khayAla rakhanA par3atA hai| ataH unakA jAnA banda kiyA jAya / parantu aurateM yaha kaba mAnane vAlI thiiN| nImaToriyA (lalitapura, uttara pradeza) meM eka bArAta gyo| usameM aurateM bhI gyiiN| varNIjIko jaba patA calA to ve vahA~ pahu~ce aura sabhI auratoMko vApisa karA diyaa| auratoMpara usakI tIvra pratikriyA huI / unhoMne viveka khokara varNIjoko aneka prakArakI gAliyAM dI, burA-bhalA kahA aura khUba kosA / kintu varNIjIpara unakI gAliyoMkA koI asara nahIM haa| unake manameM jarA bhI roSa yA krodha nahIM aayaa| phalataH dhIre-dhIre ukta prathA banda ho gyii| aba to sAre bundelakhaNDa meM bArAtameM auratoMkA jAnA prAyaH banda hI ho gayA hai / yaha thI varNIjIkI sahiSNutA aura saMkalpa zaktikI dRr3hatA / dillI meM cAturmAsa ho rahA thaa| usI samayakI bAta hai| kucha gumarAha bhAiyoMne varNIjIke virodhameM eka paracA nikAlA aura usameM unheM pUMjIpatiyoMkA samarthaka batalAyA / jaba yaha carcA una taka paha~cI, to ve haMsakara bole-'bhaiyA ! maiM to tyAgI hU~ aura tyAgakA hI upadeza detA hU~ tathA sabhIse-pUMjIpatiyoM aura apUMjIpatiyoMse tyAga karAtA hU~ aura tyAgI banAnA cAhatA huuN| isameM kauna-sI burAI hai|' varNIjIkA yaha -457 - 58 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara kitanA sAttvika, madhura aura sahiSNutAkA dyotaka thaa| varNIjI sabake the, garIbake bhI, amIrake bhI, vidvAnake bhI, anapar3hake bhI, aura vaddha tathA baccoMke bhii| unakA vAtsalya sabhI para thaa| gAMdhIjIke lie viDalA jaise kubera snehapAtra the to usase kama unakA sneha garIboM yA harijanoMse na thaa| ve unake lie hI jie aura mare / varNIjI jaina samAjake gAMdhI the| unakI raga-raga meM sabake prati samAna sneha aura vAtsalya thA / hameM bundelakhaNDakA svayaM anubhava hai / vaha eka prakArase garIba pradeza hai| vahA~ varNIjIne jitanA hita aura sevA garIboMkI kI hai. utanI anyakI nhiiN| vidyArthI ho. vidvAna ho| udyogahIna ho aura cAhe ko garIbanI vidhavA ho una sabapara unakI kAtara daSTi rahatI thii| ve ina sabhIke masIhA the / satyAnusaraNa varNIjI vaiSNava kulameM utpanna hue / kintu unhoMne amUDha dRSTi evaM parIkSAbuddhise jainadharmako Atmadharma mAnakara use apnaayaa| unakA viveka aura zraddhA kitanI dRr3ha evaM jAgata rahI, yaha bAta nimna ghaTanAse spaSTa mAlama ho jAtI hai| varNIjI jaba sahAranapura pahuMce aura vahA~ Ayojita vizAla sArvajanika sabhAmeM upadezake samaya eka ajaina bhAIne unase prazna kiyA ki 'Apane hindU dharma chor3akara jo jainadharma grahaNa kiyA to kyA ve vizeSatAe~ Apako hindUdharma meM nahIM milI ?' isakA uttara varNIjaune bar3e santulita zabdoMmeM dete hue kahA ki 'jitanA sUkSma aura vizada vicAra tathA AcAra hameM jaina dharma meM milA hai utanA SaDdarzanoMmeM kisImeM bhI nahIM milaa| yadi ho to batalAyeM, maiM Aja hI usa dharmako svIkAra kara luuN| maiMne saba darzanoMke AcAravicAroMko gaharAIse dekhA aura jAnA hai| majhe to eka bhI darzanameM jainadharma meM vaNita ahiMsA aura aparigrahakA advitIya evaM sUkSma AcAra-vicAra nahIM milaa| isIse maiMne jainadharma svIkAra kiyA hai| yadi sArI duniyA jainadharma svIkAra kara le to eka bhI lar3AI-jhagar3A na ho| jitane bhI lar3AI-jhagar3e hote haiM ve hiMsA aura parigrahako lekara hI hote haiN| saMsArameM sukha-zAnti tabhI ho sakatI hai jaba ahiMsA aura aparigrahakA AcAra-vicAra sarvatra ho jAya / ' yaha hai varNIjIkA viveka aura zraddhApUrvaka kiyA gayA satyAnusaraNa / AcArya akalaGkadevane parIkSaka hone ke lie do guNa Avazyaka mAne haiM-1 zraddhA aura 2 guNajJatA (vivek)| inameMse ekakA bhI abhAva ho, to parIkSaka nahIM ho sktaa| pUjya varNIjImeM hama donoM guNa dekhate haiM, aura isa lie unheM satyAnuyAyI pAte haiM / apAra karuNA varNIjI kitane kAruNika aura paraduHkhakAtara the, yaha unakI jIvana-vyApI aneka ghaTanAoMse prakaTa hai / unakI karuNAkI na sImA thI aura na anta thaa| jo ahiMsaka aura sanmArgagAmI the unapara to unakA vAtsalya rahatA hI thA, kintu jo ahiMsaka aura sanmArgagAmI nahIM the-hiMsaka evaM kumArgagAmI the, una para bhI unakI karuNAkA pravAha bahA karatA thaa| ve kisI bhI vyaktiko daHkhI dekhakara daHkhakAtara gata vizvayuddhoMkI vinAzalIlAkI khabareM sunakara unheM marmAntaka duHkha hotA thaa| san 1945 meM jaba AjAda hinda phaujake sainikoMke viruddha rAjadrohakA abhiyoga lagAyA gayA aura unheM phA~sIke takhte para car3hAyA jAne vAlA thA, usa samaya sAre deza meM aMgreja sarakArake isa kAryakA virodha ho rahA thA aura unakI rakSAke lie dhana ikaTThA kiyA jA rahA thaa| usa samaya varNIjI javalaparameM the| eka sArvajanika sabhAmeM, jo dhana ekatrita karane ke lie kI gayI thI, varNIjI bhI upasthita the| unakA hRdaya karuNAse dravita ho gayA aura bole"jinakI rakSAke lie 40 karor3a mAnava prayatnazIla haiM unheM koI zakti phA~sIke takhtepara nahIM car3hA sktii| Apa vizvAsa rakhie, merA antaHkaraNa kahatA hai ki AjAda hinda phaujake sainikoMkA bAla bhI bAMkA nahIM ho sakatA hai|" itanA kahA aura apanI caddara (or3haneko) unakI sahAyatAke lie de ddaalii| use nIlAma Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karane para eka unake bhaktane 2900) meM le lo| isakA upasthita janatA aura adhyakSa madhyapradezake tatkAlIna gRhamaMtrI paM0 dvArakAprasAda mizrapara bar3A prabhAva pdd'aa| varNIjIkI karuNAke aise-aise aneka udAharaNa haiN| jagatkalyANakI satata bhAvanA uttarapradeza aura dillIkI padayAtrAmeM unhoMne lAkhoM logoMko zarAba na pIne, mAMsa na khAne aura hiMsA na karanekA marmasparzI upadeza diyA aura unhoMne unake isa upadezako zraddhApUrvaka grahaNa kiyaa| unakI isa padayAtrAmeM logoMne unheM bar3A Adara diyA aura unake prati apUrva zraddhA vyakta kI / aneka jagaha unakA zraddhApUrvaka sAthameM 10115 marmajJa vidvAnoMko lo aura yUropa meM jAkara ahiMsA aura aparigraha dharmakA pracAra karo / sAthameM hama bhI calaneko taiyAra haiN| jahA~ zarAba aura mAMsakI dukAneM haiM aura nAcaghara bane hue haiM vahA~ jAkara sadAcAra aura ahiMsAkA upadeza karo / Aja logoMkA kitanA bhArI patana ho rahA hai / dezake lAkhoM mAnavoMkA caritra ina sinemAgharoMse bigar3a rahA hai, unheM banda karAo aura bhAratIya purAtana mahApuruSoM ke sadAcArapUrNa caritra dikhaao|' yaha thI varNIjIkI vizvakalyANakI bhAvanA / pUjya vIjImeM aise-aise anekoM guNa the, jinakA yahA~ ullekha karanA zakya nhiiN| vAstavameM unakA jIvana-caritra mahApuruSakA jIvana-caritra hai| isI lie unheM karor3oM nara-nArI zraddhApUrvaka namana karate haiM / unake guNa hama jaise pAmaroMko bhI prApta hoM, yaha bhAvanA karate hue unheM mastaka jhukAte haiN|