Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttara gujarAtanI bolImAM vaparAtA keTalAka zabdo ___- DaoN. rameza A. ojha Athara uttara gujarAtamAM gadheDA para je godaDI DaLI sAthe goThavIne parATha vaDe bAMdhavAmA Ave che te godaDIne 'Athara' kahe che. jo.ko.mAM AtharanA artha A pramANe ApelA che ..... "ghAsano thara (2) pacheDI; pAtharapuM, moda (3) gadheDA upara nAkhavAnI DaLI 0Na na. cAdara, ochADa (4) pathArI, bistaro." bR.gu.ko.mAM AtharanA artha A pramANe ApelA che ...... "puM. [saM. A-stara -> prA. atthara] nIce pAtharavAnuM jADu pAtharapuM (2) gadheDA upara nAkhavAnI DaLI (3) bUMgaNa, moda (4) anAjanI khANamAM anAja bagaDI na jAya e mATe enI bAjarAnI ke bIjI kaDabanA pULAno karavAmAM Avato thara." Tarnara kramAMka 1505 saM. Astara (astara) AstaraNa takiyo, pathArI prA. attharaka oDhaNuM zabdo noMdhe che. kramAMka 1507 Astarati 'Atharavu', 'pAthare che' noMdhe che. kramAMka 1506 mAM AstaraNa - maraNakALe ghAsanI pathArI upara je maravAno che te) mUkavAmAM Ave che te - zabdanI noMdha che. jainomAM tene 'saMthAro' kahe che. Tarnara kI 13042mAM noMdhe che : samstaram layer of grass or leaves, bed, conch: Athara bharavo iMTo pakavatI veLA baLataNa tarIke kolaso, kolasI, lAkaDAM variyALI-kapAsana DAMkhaLIno thara karavAmAM Ave, evA para iMTo khaDakavAmAM Ave ene Athara bharavoM thara bharavo kahe che. bR.gu.ko. Atharo zabda noMdhe che. Atharo puM...... "AdhI + gu 'o' svArthe ta. pra. vAsaNa pakavavA mATe banAvelo kAMTA ke kUcAno thara.*
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 oDavo gujarAtamAM iMTo pADatAM jarUrI pANI bharI rAkhavA mATe je khADo karavAmAM Ave tene oDavo kahe che. jo. mAM A zabdanI noMdha nathI. bha. gomaM. ane bR.gu.ko. mAM "othamAM besAya tevo Do, cAkaDA uparano cAka pheravavA mATeno khADo" evo artha Apelo che. saMta bR.gu.ko. mAM oDo' no artha 'pANI aTakAvavAnI pALa' evo Apyo che. strI jo.ko. mAM oDavu evo zabda 'khALavu, rokavuM' evo Apela che ane hiM goDa nI sarakhAmaNI mATe noMdhyo che. 2. vyutpatti sTarnara kramAMka 774mAM noMdhe che: vaidika avata 'kUvo, TAMku', praziSTa saMskRta avaTa 'bhoMyamAMno khADo' prAkRta avaDa > avaDaa 'kUvo' agaDa 'kUvo, havADo' bhoja oDa 'khADo'. 3. oDavo gujarAtI bhASAno aMgavistAra pratyaya vo lAgatAM, oDavo zabda bane che, je pratyayathI kizo arthabheda thato nathI ke arthamAM pharaka paDato nathI. chAruM 'chAruM ' ke 'chAra' zabda 'iMTavADAno ghasAine paDelo bhUko' e artharUpe kozo noMdhe 'chAra' kriyApada paNa 'iMTavADAno bhUko dabAvavo' evA arthamAM vaSarAtuM nobhyuM che. chAra' (strI) 'rAkha' evo arthamAM ane tenA uparathI kriyApada 'chAvuM'- 'bALIne khAkha karavuM' evA arthamAM kozo Ape che. saM. kSAra, prA. khAra, chAra ane tenA parathI bhAratIya bhASAomAM zabdo UtarI AvyA che. Tarnara zabda kramAMka 3674.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 yeyalI uttara gujarAtanA mahesANA jillAmAM 'yeyalI' zabda moTebhAge pracalita che, kasalI nahi, loTI kvacit ja. sA. jo. ko. ane bR.za.ko. 'ToyaluM' ane 'ToyalI' bane zabdo nodhe che. 'Toyala no artha 'ghI - tela bharavAnI rojanA vaparAzanI pahoLA moMnI loTI ke kasalI, pANI ke dUdha yevAnuM vAsaNa, tene 'yevuM' paNa kahe che. jyAre 'ToyalI' rasoDA rojanA vaparAza mATe ghI - telane rAkhavA mATe, sAdhAraNa rIte pittaLanI beThA moMnI nIcI hoya che. ane AnA mULamAM 'yevuM' kriyApada che, jeno artha che 'TIMpe ye pAvuM' ATaluM ja nahi paNa 'thoDuM thoDuM vaparAzamAM levuM' AmAM saraLatA, sugamata ane karakasarano bhAva rahelo che. 'Toyo' 'khetara ke sImanuM rakhevALaM karato rakhopiyo' e judo zabda che. parATha kozamAM 'parATa' evaM zabdarUpa ApyuM che, jeno artha che 'gadheDA para bhIDavAnA kAmamAM AvatI bakarAnA vALanI dorI'. bR.gu.ko. mAM ene 'dorI' ne badale 'gAdI' kahI che te bhUla che. uttara gujarAtamAM mahesANA jillAmAM 'Tha' vALaM zabdarUpa ane evI vALa ke cIMtharAMmAMgI banAvelI dorI (doraDA jevI) vaparAya che, je moTebhAge cappaTa vaNelI hoya che, (trama sarAnI) jethI prANIne khUMce nahi. pUraka noMdha : saM. AstRta prA. aTThiya ('R' kArane lodhe daMtya 'tthi' ne badale mUrdhanya 'TThi' para + aTThiya = paraTThiyano artha 'upara bAMdhavA mATe je vaparAya chete. evI vyutpatti karI zakAya jo ke A eka aTakaLa che.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 vaktItItI TIToLI : saM. TiTTibha, prA. TiTTiha TiTTiha + Da ke DI = TiToDo, TiToDI, saMskRta zabdanA mULamAM e pakSI je lAkSaNika rIte bole che te 'TiTi' zabdane prANIvAcaka zabdomAM jovA maLato 'bha' pratyaya lAgyo che. (RSabha, gardabha, karabha, kalabha, DiDibha vagaire) saurASTranI bolIomA 'TiToDI' zabda che, mahesANA jillAmAM tene mATe vaktItItI zabda pracalita che. dekhItI rIte ja te ravAnukArI che. nAnapaNamAM vaDanagaranA zameLA vaLAvanA beTa para vaktItItI iMDAM mUke te jovA ame jatA. lokomA mAnyatA hatI ke vaktItItI jyAM iMDAM mUke tyAM sudhI varasAdanAM pANIthI taLAva bharAya che. . paMcataMtranI vArtA jANItI che ke AkAza nIce paDe to potAnAM baccAM dabAi na jAya te mATe TiToDI paga UMcA rAkhIne sUve che.. paMcataMtranI bIjI eka kathA paNa jANItI che. dariyAnI bharatImAM kAMThe rahelA TiToDInAM iMDAM taNAi jAya che tyAre pakSIrAja garuDa sahita bIjAM pakSIone bolAvI cAMcathI dariyA- pANI ulecavAnuM kahe che. ne dariyo tyAM iMDAM pAchAM kinAre mUkI Ape che. ane suMdaramnI ne 'dariyAnA tIra eka TaTaLe TiToDI' A kathAvastu parathI racAyelI, jANItI racanA