Book Title: Tirth Kshetra Lakshmaniji Author(s): Jayantvijay Publisher: Z_Rajendrasuri_Janma_Sardh_Shatabdi_Granth_012039.pdf Catalog link: https://jainqq.org/explore/211123/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakSetra zrI lakSmaNIjI muni jayaMtavijaya 'madhukara' 10. zrI caMdraprabha svAmIjI 11. zrI anantanAthajI 133 12. zrI caumukhajI 13. zrI abhinaMdana svAmIjI 14. zrI mahAvIra svAmIjI terahavIM aura caudahavIM pratimAjI khaMDita avasthA meM prApta zrI lakSmaNIjI tIrtha eka prAcIna jaina tIrtha hai| vikrama kI solahavIM sadI meM yaha tIrtha vidyamAna thaa| katipaya pramANa lekhoM se isa tIrtha kI prAcInatA kama se kama do hajAra varSoM se bhI adhika pUrvakAla kI siddha hotI hai| . jaba mAMDavagar3ha yavanoM kA samarAMgaNa banA taba isa bRhattIrtha para bhI yavanoM ne AkramaNa kiyA aura yahAM ke maMdirAdi tor3anA prArambha kiyaa| isa prakAra yAvanI AkramaNa ke kAraNa yaha tIrtha pUrI taraha naSTa ho gayA aura vikrama kI 19 vIM sadI meM isakA kevala nAmamAtra hI astitva meM raha gayA aura vaha bhI bigar3akara lakhamaNI ho gayA tathA usa jagaha para bhIlabhilAloM ke bIsa-paccIsa TApare hI astitva meM raha gye| eka samaya eka bhilAlA kRSikAra ke kheta meM se sarvAMgasuMdara gyAraha jina pratimAeM prApta huiiN| kucha dinoM pazcAt usI sthAna se do-tIna hAtha kI dUrI para se tIna pratimAeM aura nikalIM; unameM se eka pratimAjI ko bhilAle loga apanA iSTa deva mAna kara tela siMdUra se pUjane lge| bhUgarbha se prApta ina caudaha pratimAoM ke nAma aura unakI U~cAI kA vivaraNa isa prakAra hai UMcAI (iMcoM meM) 1. zrI padmaprabhasvAmI 2. zrI AdinAthajI 3. zrI mahAvIra svAmIjI 4. zrI mallInAthajI / 5. zrI naminAthajI 26 6. zrI RSabhadevajI 7. zrI ajitanAthajI 8. zrI RSabhadevajI 9. zrI saMbhavanAthajI carama tIrthAdhipati zrI mahAvIra svAmIjI kI battIsa iMca bar3I pratimA sarvAMgasuMdara hai aura zveta varNa vAlI hai| isa pratimA para koI lekha nahIM hai| phira bhI usa para rahe cihnoM se yaha jJAta hotA hai ki ye pratimAjI mahArAjA saMprati ke samaya meM pratiSThita huI hoNgii| zrI ajitanAtha prabhu kI pandraha iMca bar3I pratimA bAlUretI kI banI huI hai aura prAcIna evaM darzanIya hai| zrI padmaprabhujI kI pratimA jo saiMtIsa iMca bar3I hai vaha paripUrNAga hai aura zveta varNI hai| usa para jo lekha hai vaha maMda par3a gayA hai| 'saMvat 1013 varSe vaisAkha sudI saptamyAM' kevala itanA hI bhAga par3hA jA sakatA hai| zeSa bhAga bilkula aspaSTa hai| zrI mallInAthajI evaM zyAma zrI naminAthajI kI chabbIsachabbIsa iMca bar3I pratimAeM bhI usI saMvat meM pratiSThita kI gaI hoM aisA AbhAsa hotA hai| uparokta lekha se ye tInoM pratimAe~ eka hajAra varSa prAcIna siddha hotI haiN| zrI AdinAthajI 27 iMca aura zrI RSabhadeva svAmI kI 13-13 iMcI badAmI varNa kI pratimAe~ kama-se-kama sAta sau varSa prAcIna haiM aura tInoM eka hI samaya kI pratIta hotI haiN| zrI AdinAtha svAmI kI pratimA para nimnalikhita lekha hai__"saMvat 1310 varSe mAgha sudI 5 soma dine prAgvATa jJAtIya maMtrI gosala tasya ci. maMtrI A (lA) liMgadeva, tasya putra 10 // vI.ni.saM. 2503 Jain Education Intemational Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgadeva tasya patnI gaMgAdevI tasyAH putra padama tasya bhAryA mAMgalyA pra. / " zeSa pASANa pratimAoM ke lekha bahuta hI aspaSTa ho gaye haiM; parantu unakI banAvaTa se aisA jAna par3atA hai ki ve bhI paryApta prAcIna haiN| uparokta pratimAeM bhUgarbha se prApta hone ke bAda zrI pArzvanAthasvAmIjI kI eka choTI sI dhAtu pratimA cAra aMgula pramANa kI prApta huii| usake pRSThabhAga para likhA hai ki"saMvat 1303 A. zu. 4 lalita sA." yaha biMba bhI sAta sau varSa prAcIna hai| vikrama saMvat 1427 ke mArgazIrSa mAsa meM jayAnaMda nAmA jaina muniyama apane guruvarya ke sAtha nimAr3a pradeza sthita tIrtha kSetroM kI yAtrArtha padhAre the| usakI smRti meM unhoMne do chaMdoM meM vibhakta prAkRtamaya 'nemAr3a pravAsa gItikA' bnaaii| una chaMdoM se bhI jAnA jA sakatA hai ki usa samaya nemAr3a pradeza kitanA samRddha thA aura lakSmaNI bhI kitanA vaibhavazIla thA / parA / mAMDava nagovarI sagasayA paMca tArAuravarA jisa-ga sigArI-sAraNa naMdurI dvAdaza hatthiNI saga lakhamaNI ura ikka saya suha jiNaharA, bheTiyA aNuvajaNavae muNi jayAnaMda pavarA ||1|| lakkhAtiya sahasa vipaNasaya, paNa sahassa sagasayA; saya igaviMsa dusahasi sayala, dunni sahasa kaNayamayA / gAma gAmi bhakti parAyaNa dhammA dhamma sujANagA muNi jayAnaMda nirakkhiyA sabala samaNo vAsagA // 2 // nirakyA maMDapAcala meM sAta sau jina maMdira evaM tIna lAkha jainoM ke ghara; tArApura meM pAMca jina maMdira evaM pA~ca hajAra zrAvakoM ke ghara; tAraNapura meM ikkIsa maMdira evaM sAta sau jaina dharmAva laMbiyoM ke ghara; nAMdUrI meM bAraha maMdira evaM ikkIsa sau zrAvakoM ke ghara hastinI pattana meM sAta maMdira evaM do hajAra zrAvakoM ke ghara aura lakSmaNI meM 101 jinAlaya evaM do hajAra jaina dharmAnuyAyiyoM ke ghara | dhana-dhAnya se sampanna, dharma kA marma samajhane vAle evaM bhakti parAyaNa dekhe| isase AtmA meM prasannatA huii| lakSmaNI lakSmaNapura, lakSmaNapura Adi isI tIrtha nAma hai. jo yahA~ para asta vyasta par3e pattharoM se jAne jA sakate haiN| lakSmaNI kA punaruddhAra evaM prasiddhi pUrva likhita patroM se yaha mAlUma hotA hai ki yahA~ para milA ke kheta meM se codaha pratimAe~ prApta tathA zrI atirAjapura nareza zrI pratApasiMhanI ne ye pratimAe~ tasya zrI jaina zvetAMbara saMgha ko arpita kii| zrI saMgha kA vicAra thA ki ye pratimAe~ alirAjapura lAI jAyeM, parantu nareza ke abhiprAya se vahIM maMdira baMdhavA kara mUrtiyoM ko sthApita karane kA vicAra kiyA, jisase usa sthAna kA aitihAsika mahatva prasiddha ho / usa samaya zrImad upAdhyAyajI zrI yatIndra vijayajI - AcArya zrI yatIndra sUrIzvarajI mahArAja vahA~ birAja rahe the| unake 8 padeza se nareza lakSmaNa ke lie maMdira kuAM vargIcA, khe Adi ke nimitta pUrva-pazcima 511 phITa aura uttara-dakSiNa 611 phITa bhUmi zrI saMgha ko binA mUlya bheMTa svarUpa pradAna kI aura AjIvana maMdira kharca ke lie ikahattara rupae prativarSa dete rahanA aura svIkRta kiyA / mahArAjazrI kA sadupadeza, nareza kI prabhubhakti evaM zrIsaMgha kA utsAha - isa prakAra ke bhAvanA triveNI saMgama se kucha hI dinoM meM bhavya trizikharI prAsAda bana kara taiyAra ho gyaa| alirAjapura, kukSI, bAga, TAMDA Adi Asa-pAsa ke gA~voM ke sadgRhasthoM ne bhI lakSmI kA sadvyaya karake vizAla dharmazAlA, upAzraya oNphisa, phula, bAvar3I Adi banavAye evaM vahA~ kI suMdaratA vizeSa vikasita karane ke lie eka bagIcA bhI banavAyA; usameM gulAba, mogarA, camelI, Ama Adi vividha per3a-paudhe bhI lagavAye / isa prakAra jo eka samaya ajJAta tIrthasthala thA vaha punaH uddharita hokara loka-prasiddha huaa| miTTI ke TIle kI khudAI meM prAcIna samaya ke vartana Adi bahuta hI aitihAsika vastue~ bhI prApta huI vargIce ke nikaTavartI kheta meM se maMdiroM ke cAra pA~ca prAcIna pabbAsana bhI prApta hue haiN| pratiSThAkArya pUjyapAda AcArya deva zrImad vijaya yatIndra sUrIzvarajI mahArAja -jo usa samaya upAdhyAyajI the-ne vi. saM. 1994 mArgazIrSa zuklA 10 ko aSTa dinAvadhi aSTAhnikA mahotsava ke sAtha bar3e hI harSorasAha se zubha lagnAMga meM navanirmita maMdira kI pratiSThA kI / tIrthAdhipati zrI padmaprabha svAmIjI gAdInazIna kiye gaye aura anya pratimAe~ bhI yathAsthAna pratiSThita kI giiN| pratiSThA ke dina nareza ne do hajAra eka rupaye maMdira ko bheMTa svarUpa pradAna kiye aura maMdira kI rakSA kA bhAra apane Upara liyA sacamuca sara pratApasiMha nareza kI prabhubhakti evaM tIrtha prema sarAhanIya hai| pratiSThA ke samaya maMdira ke mukhya dvAra - garbhagRha ke dAhinI ora eka zilAlekha saMgamaramara ke prastara para utkIrNa kiyA gyaa| vaha isa prakAra hai zrI lakSmaNI tIrtha pratiSThA prazasti- tIrthAdhipa zrI padmaprabhasvAmI jinezvarebhyo namaH / zrI vikramIya nidhi vasundenduttame vatsare kAlikA'silAi mAvasyAyAM zanivAsare'ti prAcIne zrI lakSmaNI--jaina mahAtIrthe bAlu kirAtasya kSetrataH zrI padmaprabhajinAdi tIrthezvarANAmanupama prabhAvazAlinyo'tisundaratabhAracaturdaza pratimAH prAdurabhavan / tatpUjArthaM prativarSa vasati rUyyaka saMpradAnayutaM zrI jinAlaya dharmazAlA rAmAdi nirmANArthaM zvetAMbara jaina zrI saMghasyA'lirAjapurAdhipatinA rASTrakUTa vaMzIvena ke. sI. AI.I. dhAriNA sara pratApasiMha bahAdura bhUpatinA pUrva pazcime 511 dakSinottare 611 phUTa parimita bhUmisamarpaNaM vyAdhAvi, tIrtharAme subhaTa (pulisa) niyojita rAjendra- jyoti Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrA'lIrAjapura nivAsinA zvetAMbara jaina saMghena dharmazAlAss rAma kRpadvaya samanvitaM purAtana jinAlayasya jIrNoddhAramakArayat / pratiSThA cAsya vedanidhinandendutame vikramAditya vatsare mArgazIrSa zuklA dazamyAM candravAsare'tibalavattare zubhalagna navAMze'STAhnika mahotsavaiH sahA''lIrAjapura jaina zrI saMghenaiva sUrizakacaRtilakAya mAnAnAM zrI saudharmabRhattapogacchAvataMsakAnAM vizvapUjyAnAmAbAlabrahmacAriNAM prabhu zrImadvijaya rAjendra sUrIzvarANAmantevAsInAM vyAkhyAna vAcaspati mahopAdhyAya birudadhAriNAM zrImadyatIndra vijaya muni puGgavAnAM karakamalena kArayat / / isa prakAra lakSmaNI tIrtha punaH uddharita huaa| isa tIrtha ke uddhAra kA saMpUrNa zreya zrImadvijaya yatIndra sUrIzvarajI mahArAja ko hI hai| lakSmaNI tIrtha kA vartamAna rUpa yaha to anubhava siddha bAta hai ki jahA~ jaisI havA evaM jaisA khAnapAna va vAtAvaraNa hotA hai vahA~ rahane vAle kA svAsthya bhI usI ke anusAra hotA hai| Adhunika vaidya evaM DaoNkTaroM kA bhI yahI abhiprAya hai ki jahAM kA havApAnI evaM vAtAvaraNa zuddha hotA hai| vahA~ para rahane vAle loga prasanna rahate haiN| lakSmaNI tIrtha yadyapi pahAr3I para nahIM hai| phira bhI vahA~ kI havA itanI madhura, zItala aura suhAvanI hai ki vahA~ se haTane kA dila hI nahIM hotaa| vahA~ kA pAnI pAcana zakti bardhaka hai; isalie vahA~ rahane vAle kA svAsthya bhI acchA rahatA hai| isa samaya tIrtha kI sthiti bahuta acchI hai| AvAsa, nivAsa aura bhojana kI suvidhA vahA~ upalabdha hai| vizAla dharmazAlA hai aura bhojanazAlA bhI hai| yahA~ para pUjya zrI rAjendrasUrijI mahArAja-guru maMdira hai aura pAvApurI jalamaMdira kI saMgamaramara prastara pratikRti bhI banAI gaI hai| isake alAvA zrIpAla aura mayaNAsuMdarI ke jIvana prasaMgoM para AdhArita bhitti paTTa bhI taiyAra kiye gaye haiM; jo darzanIya haiN| lakSmaNIjI jAne ke lie dAhoda relve sTezana para utaranA par3atA hai| dAhoda sTezana pazcima relve ke baMbaI-dillI mArga para sthita hai| dAhoda se alirAjapura ke lie basa-sevA upalabdha hai| alirAjapura se lakSmaNI ke lie bhI basa sevA upalabdha hai| lakSmaNIjI tIrtha meM bhI bichaune-bartana Adi saba sAdhana yAtriyoM ke lie upalabdha haiN| pUjyapAda zrImadvijaya yatIndra sUrIzvarajI mahArAja dvArA uddharita lakSmaNI tIrtha Aja eka aitihAsika evaM dhArmika sthAna bana gayA hai| yahAM para jo guru maMdira banAyA gayA usake nirmANa meM alIrAjapura kI zrI rAjendra jaina navayuvaka pariSada kI zAkhA ne sarAhanIya sahayoga diyaa| pariSada ke sadasyoM ne bar3I mehanata utthaaii| usI prakAra zrI pannAlAlajI, zrI bhUrAlAlajI, zrI jineMdrakumArajI, zrI kuMdanalAla kAkaDIvAlA, zrI jayaMtIlAlajI zrI nathamalajI, zrI occhavalAlajI tathA zrI subhASacandrajI Adi alIrAjapura nivAsiyoM kA isa tIrtha ke prati laganazIla utsAha hai| tIrtha vyavasthA evaM dekhabhAla ke lie ye loga samaya samaya para tIrtha kI yAtrA karate rahate haiN| isI lakSmaNI tIrtha meM zrI akhila bhAratIya rAjendra jaina navayuvaka paripada kA dasavAM adhivezana bar3I dhUmadhAma se sampanna huaa| isa adhivezana meM deza ke kone kone se saikar3oM pratinidhiyoM ne bhAga liyA thA / sAMDerAva ke jinamaMdira vaidyarAja cunIlAla 2. zrI Adijina maMdira ___ saMvat 1973 meM upAdhyAyajI zrI mohanavijayajI mahArAja ke upadeza se yahAM ke vAMkalI vAsa meM zAha motIjI varadAjI phAlanIyA ke parivAra dvArA zrI Adi jina prasAda kA maharta haA thaa| saMvata 1988 meM mAgha sudI 6 ke dina zA. gaNezamalajI javeracandajI gulAbacandajI ke zreyArtha javeracandajI ke dattakaputra zrI tArAcandajI aura unakI mAtA hAMsIbAI dvArA isa maMdira kI pratiSThA kI gaI aura dhvajadaNDa car3hAyA gyaa| sAMDerAva eka prAcIna nagara hai aura phAlanA relve sTezana se chaha mIla kI dUrI para sthita hai| sAMDerAva kA prAcIna nAma saMDeraka nagara hai| saMDeragaccha kI sthApanA yahIM para haI thii| yahAM tristatika saMpradAya ke tIsa ghara haiM aura rAjendra bhavana nAmaka upAzraya bhI hai| 1. zrI zAMtinAtha jina maMdira isa maMdira meM pahale bhagavAna pArzvanAtha kI pratimA pratiSThita thii| lagabhaga eka hajAra varSa pahale parama prabhAvaka tapasvI zrI yazobhadrasUrIjI mahArAja ne yaha pratimA jIrNa ho jAne ke kAraNa ise utthApita kara isakI jagaha bhagavAna mahAvIra kI pratimA pratiSThita krvaaii| para yaha pratimA bhI jIrNa ho jAne ke kAraNa lagabhaga pAMca sau sAla pahale isakI jagaha para mUla nAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAna kI mati pratiSThita kI gaI thii| yaha maMdira jamIna kI sataha se chaha phITa nIce hai aura varSA kA saba pAnI jamIna ke aMdara hI nikAlane kI camatkArika vyavasthA hai| isa maMdira ke adhiSThAyaka zrI mANibhadrajI kA yahAM bar3A prabhAva hai| kaI yAtrI yahAM yAtrArtha Ate rahate haiM / karIba pandraha sAla pahale zA. pratApamalajI jasAjI phAlanIyA ke zreyArtha unake dattaka putra zrI kesarImalajI ne eka vigar3ha yukta cavarI banAI hai usameM bIca meM zrI pArzvanAtha bhagavAna ke biMba kI ora do jinabiba sthApita kiye jaayeNge| maMdira ke pIche ke bagIce meM zAha baradIcandajI miyAcandajI thANe kI pAvar3IvAloM ne samavasaraNa banavAyA hai vahAM zrI RSabhadeva bhagavAna kI pAdukAeM sthApita kI jaayegii| bI.ni. saM. 2503 Jain Education Intemational