Suratna Jain Lekhako Ane Lekhikao

Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Desai Pol Jain Pedhi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034083/1

Page #1

નબ×7 n[
Aut
asializin
॥ श्रीगौतमाय नमः '
સુરત નાં
જૈન લેખકે અને લેખિકા [દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ ] ·
૦ લેખક ૦
પ્રેા. હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડિયા એમ. એ.
૦ પ્રકાશક ૦
શ્રી દેશાઈપેાળ જૈન પેઢીના મેનેજિંગ ટ્રસ્ટી
પ્રથમાવૃત્તિ ] [ પ્રતસંખ્યા ૧૦૦૦
વિ. સં. ૨૦૨૨ ] વીરસંવત્ ૨૪૯૨ [ ઇ. સ. ૧૯૬૫
Scanned by CamScanner

Page #2

解
'S
ઝૂ
પ્રકાશકીય ઉત્થાનિકા
અ નુ * મ ણ કા
વિષય
પુષ્ઠા
૩. ઇન્દુકળા હીરાચંદ ઝવેરી ૪. ઈશ્વરલાલ સુરચંદ બંગડીવાળા ૫. કાન્તિલાલ જીવણલાલ શાહ
૬. કેશરીચંદ્ય હીરાચંદ ઝવેરી ૭. ખુશમનલાલ હીરાલાલ કાપડિયા
૮. જયંતીલાલ સૂરચંદ બદામી ૯. જીવણચંદ સાકરચંદ ઝવેરી ૧૦. મિપિનચન્દ્ર જીવણચંદ ઝવેરી ૧૧. ખિપિનચન્દ્ર હીરાલાલ કાપડિયા ૧૨. ભૂપેન્દ્ર ઠાકારદાસ વકીલ
4-$
2-6
સુરતનાં જૈન લેખા અને લેખિકા ૧-૨૪
૧. અમીચંદ માતીચંદ ઝવેરી ૨. ઇન્દિરા હીરાલાલ કાપડિયા
૧
૨-૩
૩
પટ્ટ
Scanned by CamScanner

Page #3

અનુક્રમણિકા
૧૩. મગનલાલ નવલચંદ લાકડાવાળા ૧૪. મણીલાલ રસિકદાસ કાપડિયા ૧૫. મનહરલાલ ચેકસી ૧૬. મનેરમા હીરાલાલ કાપડિયા ૧૭. મહેન્દ્ર ચીમનલાલ કાપડિયા ૧૮. મીનાક્ષી જીવણચંદ મલજી
(સાધ્વી મયણાશ્રી). [ સૂર્યશિશુ] ૧૯ રણજીતલાલ ખીમચંદ મપારા
૧૨-૧૩ ૨૦. વિબોધચન્દ્ર હીરાલાલ કાપડિયા
૧૪–૧૫ ૨૧. શાન્તિલાલ ભગવાનજી દામકાકર
૧૫ ૨૨. સાકેરચંદ માણેકચંદ ઘડિયાળી
૧૫-૧૬ ૨૩. સુશીલા ચીમનલાલ ઝવેરી ૨૪. સૂર્યકાન્ત શેભાગચંદ શાહ ૨૫. હીરાચંદ કસ્તુરચંદ ઝવેરી :
૧૭–૧૮ ૨૬. હીરાચંદ દેવચંદ (હાલ હેમસાગરસૂરિજી) ૧૮–૧૯ ૨૭. હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડિયા
૧૯-૨૪
Scanned by CamScanner

Page #4

S
પ્રકાશકીય
આ સુરત શહેરમાં “ શ્રી દેશાઈ પાળ જૈન પેઢી” આવીસ વર્ષથી ધાર્મિક અને સામાજિક સેવાનાં કાર્યો કરે છે.
અહીં “ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષ” આ વર્ષના ડિસેમ્બરની તારીખ ૨૫, ૨૬ અને ૨૭ને રાજ મળનાર છે. એ પ્રસંગે અહીં પધારેલ સાક્ષરામાંથી કાઈ કાઈ એ જાણવા માંગે કે સુરતનાં જૈન લેખકે અને લેખિકાએ કાણુ કાણુ છે અને તેમણે કઈ કઈ કૃતિઓ રચી છે તે તેનું માર્ગદર્શન મળે તે હેતુથી અમે અહીંના પ્રા. હીરાલાલ ૨. કાપડિયાને મળ્યા ને એ તૈયાર કરવા તેમને વાત કરી. તેમને અનુકૂળતા ન હોવા છતાં તેમણે એ તૈયાર કરી આપેલ છે.
એએ સુરતમાં અગ્રગણ્ય જૈન સાહિત્યકાર છે. આ પુસ્તિકામાં એમને પેતાની કૃતિઓની સૂચી તે આપી છે પરંતુ પેાતાને પરિચય આપ્યા નથી એટલે એ સંબંધમાં થોડી માહિતી આપવાનું ઉચિત માનીએ છીએ.
પ્રેા. કાપડિયાના જન્મ સુરતમાં સને ૧૮૯૪માં થયે હતા. એ સને ૧૯૧૪માં બી.એ. અને સને ૧૯૧૮માં એમ.એ. ગણિત સાથે થયા હતા. સને ૧૯૧૮થી ૧૯૨૪માં એ મુંબઈની વિલ્સન કોલેજ, સેકન્ડરી ટીચર્સ ટ્રેઈનીંગ કોલેજ અને સેન્ટ ઝેવિયર્સ કૉલેજમાં ગણિતના અધ્યાપક હતા.
ભાંડારકર પ્રાચ્યવિદ્યા સંશેાધન મંદિરમાં મુખઈ સરકારની માલિકીની વીસેક હજાર હસ્તલિખિત પ્રતિ છે. તે પૈકી ચારેક
Scanned by CamScanner

Page #5

પ્રકાશકીય
હજાર જૈન સાહિત્ય અને તત્વજ્ઞાન અંગેની છે. એનું વર્ણનાત્મક સૂચીપત્ર પૂનામાં રહીને એમણે સને ૧૯૩૦થી ૧૯૩૬ના ગાળામાં તૈયાર કરી આપ્યું હતું.
એમણે સને ૧૯૩થ્થી ૧૯૪૯ સુધી એમ. ટી. બી. કોલેજમાં અર્ધમાગધીના પ્રાધ્યાપક તરીકે કાર્ય કર્યું હતું. એ અરસામાં એઓ મુંબઈ વિદ્યાપીઠના અર્ધમાગધીના પી.એચ.ડીના માર્ગદર્શક હતા. વિશેષમાં ડી.લિટ.ની પદવી ધરાવનારા એક પ્રાધ્યાપકને મુંબઈ વિદ્યાપીઠ તરફથી “સ્પ્રિન્જર રીસર્ચ સ્કોલરશીપ મળતાં એએ તેમના એક નિરીક્ષક નિમાયા હતા.
આ વિદ્યાપીઠ તરફથી એમને પાંચ વાર સંશોધને–દાન ( research grant ) અને એક વાર પ્રકાશન-દાન ( publication grant ) મળ્યાં હતાં. - ૧૯૪હ્ના જુલાઈમાં એઓ નિવૃત્ત થયા છે પરંતુ એમણે ૭૧ વર્ષની વયે પણ એમની લેખનપ્રવૃત્તિ ચાલુ જ રાખી છે.
એમણે ટૂંક સમયમાં આ પુસ્તિકા તૈયાર કરી આપી તે બદલ એમને તેમ જ “સૂરત સિટિ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસે” આ પુસ્તિકા સત્વર છાપી આપી તે માટે તેમને આભાર માનીએ છીએ.
જેન લેખકોને વિનંતી”રૂપ અમારું લખાણ “ગુજરાતમિત્ર તથા ગુજરાત દર્પણ”ના તા. ૧૩–૧૨–૬૫ ને અકમાં છપાતાં ચાર લેખકેએ પિતાની થોડીક માહિતી મેકલી આપી હતી.
લી. શ્રી શાઈપળ જિન પેઢી, સુરતના
ટ્રસ્ટીઓ
Scanned by CamScanner

Page #6

ઉ થા ન કા
હમણાં જ ઘેડા વખત ઉપર અહીંના – સુરતના “સુધરાઈ સમાચાર”ના સંપાદક શ્રી રજનીકાન્ત મતીરામ ચેકસી મને મળવા આવ્યા હતા. તેમણે મને કહ્યું કે અહીં “ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ”નું ર૩મું અધિવેશન ભરાવાનું છે તે એ નિમિતે સુધરાઈ એક પુસ્તિકા પ્રસિદ્ધ કરનાર છે. એમાં “સુરતના જૈન સાહિત્યકારે” નામને એક લેખ આપે છે તે તમે એ લખી આપશે. મેં કહ્યું કે અત્યારે મારી બે પ્રકારની મુશ્કેલી છે: (૧) સાહિત્યિક પ્રવૃત્તિઓને બેને અને (૨) આંખની તકલીફ. આને લઈને હું ટૂંક સમયમાં લેખ તૈિયાર કરી શકે તેમ નથી. એ સાંભળી એમણે મને પૂછ્યું કે કઈ તૈયાર કરી આપે તેમ હેય તે તેમનું નામ જણાવે. મેં જવાબ આપે કે એવી કઈ વ્યક્તિ મારા ખ્યાલમાં નથી, ત્યાર બાદ એએ વિદાય થયા પરંતુ મારું મન ચકડોળે ચડયું. સૌથી પ્રથમ તે મને એ વિચાર આવ્યું કે જેમ સાહિત્યવાત્મયના ક્ષેત્રની વ્યાપક્તાને લગતા મતભેદેને લઈને એની વિવિધ વ્યાખ્યાઓ કરાય છે તેમ સાહિત્યકાર માટે પણ કહી શકાય. આથી મુંઝવણ થતાં મેં એ તેલ કાઢ્યો કે હાલ તુરત તે સુરતનાં જૈન વિદ્યમાન અને વિદેહી લેખકો અને લેખિકાઓને સંક્ષિપ્ત પરિચય આપવાપૂર્વક ખાસ કરીને એમની કૃતિઓની નોંધ
Scanned by CamScanner

Page #7

ઉથાનિકા
લેવી. એવામાં અડીંની “શ્રી દેસાઈ પિળ જૈન પેઢીના એક મેનેજિંગ ટ્રસ્ટી અહીં જૈન સાહિત્ય પ્રદર્શનની ચેજના વિચારવા તેમ જ જૈન લેખકે અગે પુસ્તિકા તૈયાર કરાવવા માટે મને મળવા આવ્યા. એમને મેં સૂચવ્યું કે હું ઉપર મુજબનું લખાણ તૈયાર કરી આપે છે તે તમારી સંસ્થાએ છપાવવા ગ્ય પ્રબંધ કરવા કૃપા કરવી. એમની તરફથી આ બાબત સંમતિ મળતાં મે લેખક અને લેખિકાઓના પરિચય માટે એ પૈકી જેમને સૂરત સેનાની મૂરત તથા ગ્રન્થ અને ગ્રન્થકારમાંથી પરિચય મળે તેમ હતું તેમને તે રીતે અને અવશિષ્ટ વ્યક્તિએ માટે અંગત પત્રવ્યવહાર કરી મેં મેળવ્યું. તેમ કરવામાં મને શ્રી. ડાહ્યાભાઈ રતનચંદ કિનારીવાળાએ સહાય કરી છે.
પ્રસ્તુત લખાણ ટૂંક સમયમાં અને વિષમ પરિસ્થિતિમાં તિયાર કરાયું છે એથી વિશેષ તપાસ થઈ શકી નથી. જેમને અંગે નોંધ કરવી બાકી રહી જતી હોય તેમને વિષે જે સપ્રમાણ માહિતી મળશે તે પ્રસંગોપાત્ત તેને યથાગ્ય ઉપયોગ કરાશે એટલે આ દિશામાં જેમનાથી સહકાર આપી શકાય તેમ હોય તેમને તેમ કરવા મારી સાદર અને સાથે સાથે સાગ્રહ વિજ્ઞપ્તિ છે.
ઘર નં. ૧૫૭૮, કાયસ્થ મહેલ, ].
ગોપીપુરા, સુરત, તા. ૧૯–૧૨–૬૫
હીરાલાલ ૨. કાપડિયા
Scanned by CamScanner

Page #8

સુરત નાં
જૈન લેખકા અને લેખિકાએ
[દિગ્દર્શન અને કૃતિલાપ ]
અત્યાર સુધીમાં મને એકવીસ લેખકા અને પાંચ લેખિકામાહિતી મળી છે. એ
આને અંગે ન્યૂનાધિક પ્રમાણમાં
નીચે મુજબ રજૂ કરું છું :~
૧. સ્વ. 'અમીચંદ માતીચંદ ઝવેરી
નિવાસ-આમલીરાન;
[ જન્મ-સુરતમાં સને ૧૮૪૬માં; અવસાન–સને ૧૯૩૯માં ]
સુરતના નામાંક્તિ ભક્ત જના પૈકી એએ એક છે. એએ અંખાજીના છંદ ગાતા હતા. એમણે ઇ. સ. ૧૯૩૪થી દાંતાના રાણા પાસે જૈન યાત્રીઓના મુંડકાવેરા માફ કરાવ્યેા હતા. એમની કૃતિઓ નીચે મુજબ છે :——
(૧–૧૦) અંબાજીના છંદનું પુસ્તક (ભા, ૧–૧૦), ચંડીપાઠ, (૧૨) સંકટહરણ ગરમાવલી, (૧૩) દુઃખાહરણ અને (૧૪) સાધુસમાગમથી જીવનમુક્તિ.
૧. એમને પરિચય સૂરત સેાનાની મૂરત (પૃ. ૨ )માં અપાચે છે.
Scanned by CamScanner

Page #9

જૈન લેખકા અને લેખિકાઓ
૨. શ્રીમતી ઇન્દિરા હીરાલાલ કાપડિયા
[ જન્મ-ભાવનગરમાં સને ૧૮૯૮માં; જ્ઞાતિ-દસા ડીસાવાલ વણુક; લગ્ન સને ૧૯૧૩માં; નિવાસ-કાયસ્થ મહાલ્લા, ગાપીપુરા ]
આ સ્વ. રા. સા. વૃન્દાવન છેટાલાલ જાદવની સૌથી નાની બેન અને મારી ધર્મપત્ની થાય છે. એણે મારી સાહિત્યપ્રવૃત્તિમાં રસ લઈ યથાયેાગ્ય સહકાર આપ્યા છે અને આજે પણ આપે છે. એણે “ પ્રાચીન અને અર્વાચીન સમયની સ્ત્રીઓના પહેરવેશ ’ નામનું પુસ્તક લખ્યું છે. એ સચિત્ર પુસ્તક ઇ. સ. ૧૯૩૯માં છપાવાયું છે. ત્યાર બાદ તેમ જ એ પૂર્વે એના કેટલાક લેખા પ્રકાશિત થયા છે. એના એક લેખ “ માનસી ”માં છપાયેા છે.
c
૩. ડૉ. ઇન્દુકળા હીરાચંદ ઝવેરી
[ જ્ઞાતિ-વીસા ઓસવાલ જૈન; નિવાસી-માળીફળિયા, ગેપીપુરા; હાલ અમદાવાદ ]
એએ શ્રી. હીરાચંદ કસ્તૂરચંદ ઝવેરીનાં પુત્રી થાય છે. એએ ઇ. સ. ૧૯૫૦માં મુંબઇ વિદ્યાપીઠના એમ. એ થયા. ઇ. સ. ૧૯૫૩ માં 'પી, એચ. ડી. ( ગુજરાત યુનિવાર્સટી)ની પદવી એમણે નિમ્નલિખિત મહાનિબંધ લખી મેળવી હતી :~
The Samkhya-Yoga and the Jain Theories of Pariniima [સાંખ્યુ અને જૈન પિરણામવાદ].
સમભાવભાવી ભિદ્રસૂરિએ વિવિધ વિષયના જે મનનીય ગ્રન્થા રચ્યા છે તે પૈકી જોગસયગ ( ચેાગશતક )નું સંપાદન
Scanned by CamScanner

Page #10

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપી
એમણે કર્યું છે. એ ગુજરાતી વિવેચન અને વિસ્તૃત પ્રસ્તાવનાથી અલંકૃત છે એ “ગશતકના નામથી સને ૧૯૫૫માં અને એને અનુવાદ ગઈ સાલ પ્રસિદ્ધ કરાયેલ છે. વિશેષમાં એમણે છે. હિરિયણાએ રચેલા “Outlines of Indian Philosophy” નામના પુસ્તકના બીજા ભાગને દર્શનેને અંગે ગુજરાતી અનુવાદ કર્યો છે. એનું નામ “ભારતીય તત્વજ્ઞાનની રૂપરેખા” છે.
એઓ હાલમાં અમદાવાદની હ. કા. આર્ટસ કેલેજમાં સંસ્કૃતનાં પ્રાધ્યાપિકા છે.
- ૪. ડૉ. 'ઈશ્વરલાલ સુરચંદ બંગડીવાલા
[ જન્મ-સુરતમાં સને ૧૯૨૨માં જ્ઞાતિ-વસા પોરવાડ જૈન; નિવાસી-કાયસ્થ મહેલ, ગોપીપુરા; હાલ અમેરિકા]
એમણે ઈ. સ. ૧૯૫૦માં આંકડાશાસ્ત્રની એમ. એસ, સી.– ની અને ઈ. સ. ૧૯૫૧માં પી. એચ. ડીની પદવી એને અંગે એકેક નિબંધ લખી મેળવી હતી. એમાં ફ્રેન્ચ, રશિયન અને સ્પેનિશ ભાષાના જાણકાર છે. એમણે વીમા વિષે પુસ્તક લખ્યું છે. ભારતીય સામાજિક જીવન અને તત્વજ્ઞાન પરત્વે એમણે કેટલાક લેખ પણ લખ્યા છે. વિજ્ઞાન અને ગણિતને અંગે એમણે કરેલાં કેટલાં સંશોધનને લઈને અમેરિકાની કેટલીક સંસ્થાઓ તરફથી એમનું બહુમાન કરાયું હતું. સને ૧૫રમાં અમેરિકાના પિસ્ટોરિકેની વિદ્યાપીઠમાં આંકડાશાસ્ત્રી તરીકે એમની નિમણુક થઈ હતી.
= '
૧.
એમના પરિચય માટે જુઓ સૂ. સે. ૧. (૫. ૨૫૭).
Scanned by CamScanner

Page #11

જૈન લેખકે અને લેખિકાઓ
૫. * શ્રી કાન્તિલાલ જીવણલાલ શાહ એમણે પિતાને નિમ્નલિખિત પુસ્તિકાના લેખક કહા છે – યુવા કૃષક મંડળ, અમરેલી [પરિચય પુસ્તિકા ] આ પુસ્તિકા સચિત્ર સ્વરૂપે એમણે આ વર્ષે છપાવી છે.
૬. શ્રી કેશરીચંદ હીરાચંદ ઝવેરી * [જ્ઞાતિ-વીસા ઓસવાળ જૈન નિવાસી-ઓસવાળ મહાલે, ગેપીપુરા; હાલ મુંબઈ)
“દેવચંદ લાલભાઈ જેન પુસ્તકેદ્ધાર ફંડ”ના એઓ એક ટ્રસ્ટી છે. એમણે ચાર સંચયાત્મક કૃતિઓ રચી છે. એનાં નામ નીચે મુજબ છે
(૧) સુરત ચિત્ય પરિપાટી (૧લ્હ૩). (૨) સૂર્યપૂર અનેક જૈન પુસ્તક ભાંડાગાર દશિકા સૂચિ
(૧૦૮). (૩) સૂર્યપુરને સુવર્ણયુગ યાને સુરતને જેન ઈતિહાસ ' (૧૯૩૯). (૪) સૂર્યપૂર રાસમાળા (૧૯૪૦).
“સુરતની જૈન ડીરેકટરી” એમની કૃતિ હેવાનું સૂ. સે. મૂ. (પૃ. ૬૧)માં ઉલ્લેખ છે, જ્યારે એના મુખપૃષ્ઠ ઉપર તે એના લેખક તરીકે પોપટલાલ પુંજાભાઈ પરિખનું નામ છે.
-
૧. આ ચિહ્નથી અંકિત લેખક તરથી જરૂરી માહિતી પૂરી * મળી નથી.
Scanned by CamScanner

Page #12

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ ૭. સ્વ. ખુશમનલાલ રસિકદાસ કાપડિયા [ જન્મ-સુરતમાં વિ. સં. ૧૯૫માં; સાતિ-મસા ડીસાવાલ વણિક અવસાન-વિ. સં. ૧૮૮૨માં )
આ મારા ત્રણ લઘુ બંધુઓમાં વચલે છે. મુંબઈ વિદ્યાપીઠની બી. એસ. સી.ની પરીક્ષામાં પ્રથમ વર્ગમાં ઉત્તીર્ણ થયા બાદ મુંબઈની સેન્ટ ઝેવિયર્સ કોલેજમાં રસાયણશાસ્ત્રના અધ્યાપક તરીકે એની નિમણુક થઈ હતી. એણે નિમ્નલિખિત કૃતિ રચી છે:
Questions and Solutions of Inter Science Chemistry Papers 1914-23, Bombay University ( 1928 ).
૮. ડૉ. જયંતિલાલ સૂરચંદ બદામી જ્ઞાતિ-વીસા શ્રીમાળી જૈન; નિવાસ-પંડળની પોળ, વડા ચૌટા; હાલ મુંબઈ ]
એમણે ઈ. સ. ૧૯૨૮માં “Theory Of Light" નામને એક નિબંધ લખ્યું હતું અને એ બદલ “હેમજી દાદી ખરશેદજી પારિતોષિક મેળવ્યું હતું. એએ ૧૦૦માં ડી. એસ. સી અને ૧૯૧માં પી.એચ. ડી. થયા હતા. વિલ્સન કોલેજના ગણિતના મારા યશસ્વી વિદ્યાથીઓમાંના તેઓ એક છે. એમણે ઈન્ટર સાયન્સની પરીક્ષા પહેલે નંબરે પસાર કરી હતી.
૧. એમના પરિચય માટે જુઓ સ. સ. મ. (૫ ૨૫૮).
Scanned by CamScanner

Page #13

જૈન લેખકે અને લેખિકાઓ
હાલમાં એઓ મુંબઈની સ્વસ્તિક એઈલ મિલના વહીવટદાર છે. એઓ ન્યાયધીશ તરીકે નિવૃત્ત થનારા સ્વ. સૂરચંદ બદામીના પુત્ર થાય છે.
૯. સ્વ. જીવણચંદ સાકરચંદ ઝવેરી | [ જ્ઞાતિ-વીસા ઓસવાળ જૈન; નિવાસી-ચહલા ગલી, .
ગેપીપુરા; અવસાન–સને ૧૯૬૦માં ] : એઓ દે. લા.જિ. પુ. ફંડના તેમ જ આગમાદય સમિતિના
એક અગ્રગણ્ય કાર્યવાહક હતા. “દે. લા. જે. પુ. ફંડ” તરફનાં લગભગ સે પ્રકાશને એમના હસ્તક થયાં છે. અહીં ઘણાં વર્ષ ઉપર કવિ ન્હાનાલાલના પ્રમુખપદે જૈન સાહિત્ય પરિષદ મળી હતી ત્યારે તેને એઓ મંત્રી હતા. એમણે આગદ્ધારક નામનું પુસ્તક રચ્યું છે.
૧૦. ૉ. બિપિનચન્દ્ર જીવણચંદ ઝવેરી [જન્મ-સુરતમાં સને ૧૯૧૭માં જ્ઞાતિ-વીસા ઓસવાળ જૈન, નિવાસ–હિલા ગલી, ગોપીપુરા; હાલ વલ્લભવિદ્યાનગર, આણંદ ]
એઓ સ્વ. જીવણચંદ સાકરચંદના પુત્ર થાય છે. એ ઈ. સ. ૧૯૪૨માં એમ.એ. થયા. ત્યાર બાદ ઈ. સ. ૧૯૪હ્માં પી.એચ.ડી.ની પદવી એમણે મેળવી હતી. એઓ આણંદની ન્યૂ આર્ટસ કોલેજમાં સને ૧૯૬૪થી આચાર્ય છે. ગુજરાત વિદ્યાપીઠ તરફથી એમને ત્રણ વાર સંશોધનદાન મળ્યું હતું. એમની કૃતિઓનાં નામ નીચે મુજબ છે –
Scanned by CamScanner

Page #14

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ,
સંશાધન આપણું ભારત દેવકીજી છ ભાયા રાસ રમણભાઈ નીલકંઠ રાઈને પર્વતની સમીક્ષા ગૂર્જર કાવ્ય કલાપ (માલા) જય સેમિનાથની સમીક્ષા યશેધરની ચાર નવલકથા આપણું સાહિત્ય : ૧ આપણું સાહિત્ય : ૨ નવલકથા વેર અને ક્રાન્તિ ! કલ્પના * સિદ્ધાંગના શોધમાં (રમણભાઈ સાથે) ભદ્રંભદ્ર (સંક્ષિપ્ત) બસ નંબર બાર ! * દીવાદાંડી +
વર-વહુ અમે * અંતે એ પરશું ? * અભયા ? * પતિ સાથે પુનર્લગ્ન ? રત્ના * પ્રતિશોધ 1
નાટક લગ્નની બેડી + યમને અતિથિ
હું ઊભું છું ! વંદે માતરમ * સાષ્ટાંગ નમસ્કાર કે પાઠયપુસ્તક
સ્વસ્તિક એટલાસ . હિન્દી બાલધિની હિન્દી ગુજરાતી અનુવાદ
માલા ૧-૨ t હિન્દી ભાષાંતર શિક્ષિકા ૧-૨ હિની મે ૧-૨ વાર્તા : પ્રકીર્ણ બાપુજી દેસાઈ શ્રેષ્ઠ હાસ્યકથાઓ
વેળા ગઈ છે વીતી મહારાજ અને મહાત્માજી શ્રેષ્ઠ હાસ્યપ્રસંગે વૈિતાલની વાતે મડા પચ્ચીસીની વાતે છે. ફડકેની વાતે જ વડેદરા નરેશનાં બીજા લગ્ન જૈન શકુનાવલિ महात्मा और महाराज
*
*
*
*
*
fઅનુવાદ ]
[ ક સહકાર્ય :
Scanned by CamScanner

Page #15

જૈન લેખકે અને લેખિકાઓ ૧૧. ડૉ. બિપિનચન્દ્ર હીરાલાલ કાપડિયા [ જન્મ-સુરતમાં સને ૧૯૨૦માં; જ્ઞાતિ-દસા ડીસાવાલ વણિક; વાસી-કાયસ્થ મહાલે, ગોપીપુરા; હાલ વલભ વિદ્યાનગર, આણંદ ]
મારા ત્રણ પુત્રે પૈકી સૌથી આ માટે પુત્ર છે. ઈ. સ. ૧૯૪૧માં બી. એ.ની પરીક્ષા પ્રથમ વર્ગમાં એણે પસાર કરી હતી. એણે ઈ. સ. ૧૯૪૩માં એમ. એ. થયા બાદ ઈ. સ. ૧૯૪૫માં એમ” વિષે મહાનિબંધ લખી મુંબઈ વિદ્યાપીઠની પી. એચ. ડીની પદવી એણે પ્રાપ્ત કરી હતી. દરમ્યાનમાં એને “રીસર્ચ ટુડન્ટશીપ” મળી હતી. પી. એચ. ડી.ની પદવી મેળવનાર તરીકે અહીંના જૈનમાં એ પ્રથમ છે. અત્યારે એ આણંદની સરદાર વલ્લભભાઈ વિદ્યાપીઠમાં સંસ્કૃતના “રીડર” છે. એ પહેલાં એ બિજાપુરની વિજય કોલેજમાં અધ્યાપક હતે. એના કેટલાક અંગ્રેજી લેખ તેમ જ કેટલાંક જર્મન લખાણના અંગ્રેજી અનુવાદ છપાયા છે. અત્યારે તે મારી સામે એની એ જ કૃતિ હોઈ એનાં નામ નંધું છું :
(1) Soma in the Legends. (2) A Critcal Interpretation and Investigation of
Epithets of Soma.
૧૨. *આ. ભૂપેન્દ્ર ઠાકોરદાસ વકીલ
[ નિવાસ–અમરેલી. ] એએ “કે. એન્ડ એમ. પી. પટેલ સાર્વજનિક વિદ્યાલય ( અમરેલી)”ના આચાર્ય છે. એમની એક કૃતિનું નામ
શાંતિદૂત” છે. એમાં સ્વ. પંડિત જવાહરલાલ નેહરુનાં કાવ્યું છે.
Scanned by CamScanner

Page #16

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ ૧૩. સ્વ. મગનલાલ નવલચંદ લાકડાવાળા [ જન્મ-સુરતમાં સને ૧૮૬૧માં જ્ઞાતિ-દસા શ્રીમાળી જૈન; નિવાસ-ચાંલા ગલી, ગોપીપુરા; અવસાન-સને ૧૯૨૦માં ]
એ અહીંની રત્નસાગરજી જૈન વિદ્યાશાળાના મેનેજર હતા અને મિશન હાઈસ્કૂલમાં ગણિતના શિક્ષક હતા. એમણે અંકગણિત રચ્યું છે. એ “લાકડાવાળાનું ગણિત” તરીકે જાણીતું છે. અહીંના પહેલા નંબરની પ્રાથમિક શાળામાં હું ભણતો હતો ત્યારે સને ૧૯૦૫ના અરસામાં મેં આ ગણિતને અભ્યાસ કર્યો હતે.
૧૪. પ્રા. મણુલાલ રસિકદાસ કાપડિયા [જન્મ-સુરતમાં વિ. સં. ૧૯૫૩માં જ્ઞાતિ-દસા ડીસાવાલ વણિક; નિવાસ-ભાંગવાડી, કાલબાદેવી રોડ, મુંબઈ)
આ મારા ત્રણ લઘુ બધુઓમાં ચેષ્ઠ છે. એ બી. એસ. સીની પરીક્ષામાં પ્રથમ વર્ગમાં પ્રથમ આવ્યું હતું. એને અંગે એને શિષ્યવૃત્તિ મળી હતી. એમ. એસ. સી.ની પદવી પ્રાપ્ત કર્યા બાદ મુંબઈના “ ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ સાયન્સ ”માં ભૌતિક શાસ્ત્રના પ્રાધ્યાપક તરીકે ઘણાં વર્ષો કામ કરી ડાંક વર્ષોથી એ નિવૃત્ત થયા છેએણે નિમ્નલિખિત કૃતિઓ રચી છે – 1. Crystal structure of p-amino azobenzene by X-ray
method (1988) 2. X-ray investigation of the crystals of anthanilic
acid (1985) ૧. એમના પરિચય માટે જુએ સૂ. સ. મ. (પૃ. ૪૨),
Scanned by CamScanner

Page #17

જેન લેખકે અને લેખિકાઓ
3. X-ray invostigntion of tho crystals of p-azotoluene
(1987). 4. X-rny investigntion of tho crystals of p-amino
benzoic acid-the space group (1937) 5. The spnoo group determination of the crystals of
p-azotolueno (1938) 6. Unit coll of the crystals of p-amino benzoic acid (1939). 7. Determination of the space groups of the crystals of
o, m, and p-nitro benzoic acids ( 1940 )]
X-ray analysis of some organic compounds ( 1941'). 9. Determination of the space groups of the crystals of
Diphenil Benzamide and Anisic acid (1942)
આ ઉપરાંત એણે નિમ્નલિખિત કૃતિ રચી છે?Questions and Solutions of Inter Science Physica "papers 1914-1928, Bombay University (1998). વિશેષમાં આ જાતની કૃતિઓ દરેક વર્ષે ઠેઠ ઈ. સ. ૧૯૩૪ સુધી તૈયાર કરી એણે છપાવી છે.
૧૫. શ્રી મનહરલાલ ચોકસી [ જ્ઞાતિ-વીસા પોરવાડ જૈન; નિવાસ-હરિપુરા ] એમની કૃતિઓ નીચે મુજબ છે – (૧) પ્રીતનાં પારેવડાં (નવલકથા) (૧૯૯૩). ( ૨ ) ગુજરાતી ગઝલ (૧૯૬૪). (૩) ગંગાસ્નાન (વાર્તાસંગ્રહ) ૧૯૬૪
Scanned by CamScanner

Page #18

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ ૧૬. કુમારી મનેરમા હીરાલાલ કાપડિયા [ જન્મ-મુંબઇમાં સને ૧૯૨૪માં; જ્ઞાતિ-દસા ડીસાવાલા વણિક, નિવાસ-કાયસ્થ મહાલે, ગોપીપુરા.]
આ મારી પુત્રીએ મુંબઈ વિદ્યાપીઠની બી. એ.ની પરીક્ષા સને ૧૯૪૬માં, એમ. એ.ની સને ૧૯૪૮માં (બંને વખત દ્વિતીય વર્ગમાં) અને બી. ટી.ની સને ૧૯૫રમાં પસાર કરી છે. હાલમાં એ અહીંની “ટી. એન. ટી. વી. સાર્વજનિક હાઈસ્કૂલ”. માં શિક્ષિકા છે. એણે આગમેદ્ધારક જૈનાચાર્ય શ્રીઆનંદસાગરસૂરિજીનું એમના દેહવિલય સુધીનું જીવનચરિત્ર લખ્યું છે. “મારી જીવનકથા : રાજેન્દ્રપ્રસાદ” નામના એક દળદાસ અને મહત્ત્વપૂર્ણ પુસ્તકનું એણે લખેલું અવલોકન “ફૉર્બસ ગુજરાતી સભા સૈમાસિકમાં છપાયું છે.
૧૭. શ્રી મહેન્દ્ર ચીમનલાલ કાપડિયા
( હાલ મૃગેન્દ્રમુનિ) [ જન્મ–મુનસાડમાં વિ. સં. ૧૮૯૪માં, જ્ઞાતિ-વીસા . એસાવાલ; નિવાસસગરામપુરા; હાલ અમદાવાદ ]
એમણે પિતાનાં પિતા ચીમનલાલ (હાલ ચિદાનન્દમુનિજી) અને માતા ગજરા (હાલ સાથ્વી વિનીતાશ્રી) સાથે વિ. સં. ૨૦૦૩માં દીક્ષા લીધી હતી. એમણે “શ્રી મેહનલાલજી અર્ધશતાબ્દિ સ્મારક-ગ્રન્થનું સંપાદન ગઈ સાલ કર્યું હતું.
Scanned by CamScanner

Page #19

જૈન લેખકે અને લેખિકાઓ
- ૧૮ કુમારી મીનાક્ષી જીવણચંદ
| ( હાલ સાધ્વી મયણશ્રી) [ જ્ઞાતિ-ઓસવાલ જૈન, નિવાસ-ઝવેરી બજાર, ગોપીપુરા ]
એઓ સંસારી પક્ષે સ્વ. જીવણચંદ દયાલચંદ મલજીનાં પુત્રી થાય છે. પંદરમે વર્ષે દીક્ષા લીધા બાદ “સૂર્યશિશુના ઉપનામથી એમણે “કુલદીપક [ ઐતિહાસિક વાર્તા ” નામનું પુસ્તક તૈિયાર કર્યું છે. એ વિશાલરાજસૂરિના અને સુધાભૂષણના શિષ્ય જિનસૂરિએ સંસ્કૃતમાં રચેલા રૂપાસેનચરિત્રને ગુજરાતી
અનુવાદ છે. આ અનુવાદ શ્રી. પ્રેમચંદ જીવણચંદ મલજીએ લેખિકાના બંધુએ વિ. સં. ૨૦૧૭માં પ્રકાશિત કર્યો છે.
૧૯. ડૉ. રણજીતલાલ ખીમચંદ મપારા [ જન્મ-ઇ. સ. ૧૮૧૬માં જ્ઞાતિ-ભેરાસાત; નિવાસ–મે રસ્ત, ગેપીપુરા ].
એમણે ઇ. સ. ૧૯૪૧માં એમ. એસ. સી.ની અને ઈ. સ. ૧૯૫૫ માં પી. એચ. ડી.ની પદવી અનુક્રમે નિમ્નલિખિત સંશાધનકાર્ય કરી પ્રાપ્ત કરી હતી :
A study in the reactivity of the hydrogen atom of the imido (NH) group situated between two keto groups.
Studies in the synthesis of intermediates of Antimalarials.
હાલમાં તેઓ અહીંની સાયન્સ કેલેજમાં પ્રાધ્યાપક છે. એમણે નીચે મુજબની કૃતિઓ રચી છે –
Scanned by CamScanner

Page #20

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ
(૧) પ્રિ-યુનિવર્સિટી સાયન્સ માટેનું અકાર્બનિક રસાયણશાસ્ત્ર (૧૯૫૫)
(૨) ફર્સ્ટ ઈયર બી. એસ.સી. માટેનું ભૌતિક, અકાર્બનિક અને કાર્બનિક રસાયણશાસ્ત્ર (૧૯૫૬)
(૩) ફર્સ્ટ ઈયર બી. એસ.સી. માટેનું પ્રાદેશિક રસાયણશાસ્ત્ર (૧લ્પ૬)
(૪) સેકન્ડ ઈયર બી. એસ.સી. માટેનું પ્રાયોગિક રસાયણશાસ્ત્ર (૧૫૭)
( ૫ ) થર્ડ ઈયર બી. એસ.સી. માટેનું પ્રાયગિક કાર્બનિક રસાયણશાસ્ત્ર (૧લ્પ૭)
(૬) સેકન્ડ ઈયર બી.એસ.સી. માટેનું ભૌતિક, અકાર્બનિક અને કાર્બનિક રસાયણશાસ્ત્ર (૧૯૩) . (૭) થર્ડ ઈયર બી. એસ.સી. માટેનું કાર્બનિક રસાયણ-- શાસ્ત્ર (૧૯૬૫)
આ ઉપરાંત એમની અંગ્રેજી કૃતિઓ નીચે મુજબ છે – 1. Practical Organic Analysis and Synthesis for B. Sc.,
Students (1957) 2, Principles of Chemical Analysis for B. Sc. Students.
(1958) . 3. Lives of eminent Chemists ( 1961 )
Scanned by CamScanner

Page #21

(૧૪
જૈન લેખકે અને લેખિકાએ ૨૦. શ્રી વિધચન્દ્ર હીરાલાલ કાપડિયા [ જન્મ-મુંબઈમાં સને ૧૯૨૭માં જ્ઞાતિ-દસા ડીસાવાલ વણિક; નિવાસ-કાયસ્થ મહેલ્લે, ગોપીપુરા, હાલ પૂના ]
આ મારા ત્રણ પુત્રોમાંને વચલે પુત્ર છે. મેટ્રિકની પરીક્ષામાં સુરત કેન્દ્રમાંના વિદ્યાર્થીઓમાં ગુજરાતીમાં સૌથી વધારે ગુણાંક મેળવવા બદલ એને “ગુજરાતી સાહિત્ય મંડળ” તરફથી “સ્વ. બાબુભાઈ મારક” ઈનામ મળ્યું હતું. આ
એમ. એસ. સી. માટે ઈન્સ્ટિટયુટ ઑફ સાયન્સમાં એ 24621124 zal galimê Da « Technical Chemistry, "21 21 “Technical Education, Bombay State,” તરફથી શિષ્યવૃત્તિ મળી હતી.
એમ. એસ. સી.ની પદવી નિમ્નલિખિત વિષય લઈને મળ્યા બાદ એ પૂનાની “નેશનલ કેમિક્લ લેરેટરી”માંના
ઓર્ગેનિક ડિવિઝન” માં કામ કરે છે અને સાથે સાથે પી. એચ. ડી.ને અભ્યાસ પણ કરે છે.
Component Fatty Acids of Bydrogenated Fats and correlation of their Stability.
એની સહકાર્યરૂપ કૃતિઓ નીચે મુજબ છે – 1. Effect of Butylated Hydroxy Anisole on the stability
of oils and Hydrogenated Fats ( 1952) , 2. Antioxidants during frying of fat (1954) 3. Indian Tobacco seed oil for Varnishes and Paints
(1964)
AN
Scanned by CamScanner

Page #22

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ
૧૫
4. Refining or Nahor seed ( Mesua Ferra ) and Polang - (Callophyllum Inophyllum ) oils (1954) 5. Stabilisation of Kamals seed ( Mallotus phillippinensis)
oil (1965). 6. The Molecular Constitution of Kamala oil (1957) 7. Molecular Composition of Kamala seed oil (1958) 8. Structure of Mustakone and Copaene (1963) 9. Studies in Sesquiterpenes ---XXII : ****
Structure of Mustakone and Copaene (1965)
૨૧, શ્રી શાંતિલાલ ભગવાનજી શાહ (દામકાકર) |[ જન્મ-દામકામાં જ્ઞાતિ-ઓસવાલ, નિવાસ-દેશાઈપળ]
એમની નીચે મુજબની આઠ કૃતિઓ સને ૧૯૯૪ સુધીમાં છપાઈ છે – (૧) કારસ્તાન, (૨) કરોડપતિ, (૩) ફિલ્મપત્રકાર, (૪) જાસુસી જાળ, (૫) એપ્રિલ ફૂલ, (૬) બાજી, . ( ૭ ) એક નહીં, બે ચક્કરમાં અને (૮) સાહેબનું પ્રેત.
રર. સ્વ. સાકરચંદ માણેકચંદ ઘડિયાળી [ જન્મ-સુરતમાં સને ૧૮૭૭માં, જ્ઞાતિ-વિસા શ્રીમાલી જૈન,નિવાસ-મોટા રતા, ગોપીપુરા; અવસાન-સને ૧૯૬૧માં)
૧. એમના પરિચય માટે જુઓ ગ્રન્થ અને ગ્રન્થકાર(પુસ્તક. ૯, પૃ. ૧૭૮–૧૩૯) તથા સ. સ. મ. (પૃ. ૧૫૬),
Scanned by CamScanner

Page #23

જૈન લેખક અને લેખિકાઓ
- મુંબઈ સમાચારમાં “જૈન ચર્ચાના લેખક તરીકે એઓ જૈન જનતામાં સુપ્રસિદ્ધ છે એમણે નીચે મુજબનાં પુસ્તક લખ્યાં છે –
દુનિયાનું સૌથી પ્રાચીન ધર્મ (૧૯૦૨) મેતની ખીણ (૧૯૦૩) પારસમણિ (૧૯૨૦) વિજયકળા (૧૯૨૩) હિનેટિઝમ અથવા જીવતું વશીકરણ (૧૯૨૫) દિવ્યદૃષ્ટિ પણ એમની કૃતિ હેવાનું કેટલાક કહે છે.
૨૩. શ્રીમતી સુશીલા ચીમનલાલ ઝવેરી [ જન્મ-સને ૧૯ર; જ્ઞાતિ-વીસા પિરવાડ, નિવાસ-મેટા રસ્તા, ગોપીપુરા, હાલ મુંબઈ)
ચૌદ વર્ષની વયે પરિણીત થનારાં એમણે શાળા પૂરતે તે માત્ર ગુજરાતી ત્રણ ચેપડી એટલે જ અભ્યાસ કર્યો હતે પરત વાંચન અને મનનથી એ “લેખિકા” બની શક્યાં છે. એમણે વિવિધ વિષયનાં લઘુ ગેય કાવ્ય રચ્યાં છે. એ પૈકી ૧૪૨ કાવ્યોનો સંગ્રહ “ 'વિચિમાલા”ના નામથી “ગૂર્જર ગ્રન્થરત્ન કાર્યાલયે” ઈ.સ. ૧૯૬૩માં પ્રકાશિત કર્યો છે. ૧૩૩મા કાવ્યનું શીર્ષક “સુરત શહેર” છે.
૧.
આ નામ અશુદ્ધ છે. '
Scanned by CamScanner

Page #24

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ
૨૪. મા. સૂર્યકાન્ત શાભાગચંદ શાહ
[ જન્મ-મુંબઈમાં સને ૧૯૩૯માં; જ્ઞાતિ–વીસા શ્રીમાલી; નિવાસ–મેાટા રસ્તા, ગેા પીપુરા ]
એમણે એમ. કેમ.ની પરીક્ષા પસાર કરી છે. એએ અહીંની સર કે. પી. કૉલેજ ઑફ કોમર્સમાં પ્રાધ્યાપક છે. એમણે આ કૉલેજમાં ‘લે’ હતા ત્યારે નિમ્નલિખિત કૃતિ ઇ. સ. ૧૯૬૧માં રચી હતીઃ—
1. Question— Answer—Series in Principles of Economy. 2, Monetary Theories.
8. Business Organization.
4. Mercantile Law.
ð. Modern Economic Development for B.Com. Students. એમણે ઇ. સ. ૧૯૬૩માં વાણિજ્યનાં મૂળ તત્ત્વા નામનું પુસ્તક લખ્યું છે. એ “ પ્રિ–યુનિવર્સિટી વાણિજ્ય ’ના વિદ્યાર્થીઓ માટેનું પાઠ્યપુસ્તક છે.
૨૫ 'શ્રી હીરાચંદ કસ્તુરચંદ ઝવેરી
[ જન્મ-સને ૧૯૦૧માં; જ્ઞાતિ-વીસા ઓસવાળ જૈન; નિવાસ–માળી ફળિયા, ગેાપીપુરા; હાલ મુંબઇ ]
૧. એમના પરિચય ગ્રન્થ અને ગ્રન્થકાર (પુસ્તક ૯, પૃ. ૧૪૮) માં અપાયા છે.
Scanned by CamScanner

Page #25

જૈન લેખકા અને લેખિકા
એમ. મેટ્રિક સુધી અભ્યાસ કરી પ્રા. એફ. ડબલ્યુ બેઈનનાં પાંચ પુસ્તકોનું ભાષાન્તર કર્યું છે. અનાં નામ નીચે મુજબ છેઃ
૧૮
સંસારસ્વ, મૃગજળ, જગન્માહિની અને નટરાજ અને નાગકન્યા.
4
''
આ ચાર ભાષાંતર ઇ. સ. ૧૯૨૩થી ઈ. સ. ૧૯૨૬ના ગાળામાં છપાયાં છે. વળી એમણે ફ્રીટ્ઝ જીશના રૂખાઈય્યત ઉમર ખય્યામના કાવ્યના; અંગ્રેજી ભાષાંતરના “ મયખાનું ’ નામથી ઈ. સ. ૧૯૫૧માં ગુજરાતીમાં અનુવાદ કર્યાં છે. કવિકુલલકરીટ ’ કાલિદાસકૃત મેઘદ્ભૂતનું એમણે જે સમશ્લોકી ભાષાંતર કર્યું હતું તે સને ૧૯૫૮ના “ બુદ્ધિપ્રકાશ” (એંગસ્ટસપ્ટેમ્બર )ના અંકમાં છપાયું છે. એમણે જંબૂતિલક નામના મહાકાવ્યના અડધા ભાગ લખ્યા છે અને એમાંના એક સર્ગ દેશખન્યુ ”ના દીપોત્સવી અંકમાં છપાયેા છે. હાલમાં એમણે ત્રિભુવનતિલક મહાકાવ્ય વિવિધ છંદમાં રચ્યું છે, એમાં શ્રમણ ભગવાન મહાવીરસ્વામીનું ચરિત્ર આલેખાયું છે. એમાં લગભગ ૧૬૦૦ લેાક છે.
46
૨૬. શ્રી હીરાચંદ દેવચંદ (હાલ હેમસાગરસૂરિજી )
[ જ્ઞાતિ–વીસા ઓસવાલ જૈન; નિવાસ-ચરિક્ષા ગણી, ગાપીપુરા ; હાલ મુંબઇ ]
દાક્ષિણ્યચિહ્નસૂરિએ ઉર્ફે ઉદ્યોતનસૂક્ષ્મ વિ. સં. ૮૩૫માં પૂર્ણ કરેલી મનારમ‘કુવલયમાલા ' કથાના આ સૂજીિએ
Scanned by CamScanner

Page #26

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ
૧૯
ગુજરાતી અનુવાદ કર્યો છે અને એ આ વર્ષે છપાવાયેા છે. આ સૂરિએ આ પૂર્વે ધર્મદાસગણિકૃત વઐસમાલાનું રત્નપ્રભસૂરિએ એની રચેલી • દેોધટ્ટી' નામની વૃત્તિ સહિત સંપાદન કર્યુ છે. ‘ સજ્જનસન્મિત્ર’ પણ એમનું સંપાદન છે.
અંતમાં હવે હું મારે વિષે થાડુંક કહીશ,
77
C
મારે અંગે કેટલીક માહિતી “ ગ્રન્થ અને ગ્રન્થકાર ( પુસ્તક ૬ )માં, · શ્રી ક્ાર્બસ ગુજરાતી સભા ત્રૈમાસિક ’ ( પૃ. ૫ )માં, “ મુંખઈ સમાચાર ” ( સાપ્તાહિક )ના તા. ૧૫–૧–'૫૬ના અંકમાં તેમ જ સ્. સે. મૂ. (પૃ. ૮૬-૮૭)માં
અપાઈ છે.
હું આજે પચાસ વર્ષથી એકધારી લેખનપ્રવૃત્તિ અત્યાર સુધી તેા કરી શકયો છું. એને લઈને અત્યાર સુધીમાં મારાં ૫૭ પુસ્તકા અને લગભગ સાત સે લેખા પ્રકાશિત થયાં છે. આજથી પાંચ વર્ષ ઉપર પ્રસિદ્ધ થયેલી મારી પુસ્તિકા નામે હીરક-સાહિત્ય-વિહારમાં પર મુદ્રિત કૃતિઓની અને ૩૫ અમુદ્રિત કૃતિઓની તેમ જ ૨૫૪૬ પ્રકાશિત લેખાની નાંધ છે. ત્યાર બાદનાં પુસ્તકાની માંધ “કર્મસિદ્ધાન્ત સંબંધી સાહિત્ય ”માં મેં લીધી છે. મારી કૃતિએની અદ્યતન સૂચી નીચે મુજબ છેઃ
૧. આમાં મારી કેટલીક કૃતિઓનાં નામ અશુદ્ધ છપાયાં છે. આ પૈકી ૪૯૭ લેખા ગુજરાતીમાં, ૨૮ અંગ્રેજીમાં, ૯ હિન્દીમાં અને ૨ સંસ્કૃતમાં છે. લગભગ ૫૦૦ અપ્રકાશિત છે.
૨.
Scanned by CamScanner

Page #27

જૈન લેખકે અને લેખિકાએ (૧) સ્વરચિત અને સંપાદિત (૧-૨૯) ૧-૬. આહત જીવન જોતિ (કિરણવલી ૧-૬) (૧©૪,
"૩૫,૩૫, ૩૬, ૩૭ અને '૪૨) પતંગપુરાણ યાને નકવાની કથની (૧૯૭૮)
પતંગપેથી (૧૯૯૯) ૯. આહત આગમનું અવલોકન યાને તસ્વરસિકચન્દ્રિકા
(ભાગ ૧) (૧લ્લ૯) ૧૦. આગમનું દિગ્દર્શન (૧૯૪૮) ૧૧. પાઈય (પ્રાકૃત) ભાષાઓ અને સાહિત્ય (૧૯૫૦) ૧૨. પિસ્તાલીસ આગમે (૧૫૦). ૧૩. જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યનો ઈતિહાસ (ખંડ ૧: સાર્વજનીન
સાહિત્ય) (૧૯૫૭) ૧૪. હીરક-સાહિત્ય-વિહાર (૧૯૯૦) ૧૫. વિનયસૌરભ (૧૯૯૨) ૧૬. શ્રી હરિભદ્રસૂરિ (મહત્તરા યાકિનીના ધર્મપુત્ર સમભાવ
ભાવી) (૧૯૬૩) ૧૭. કર્મસિદ્ધાન્ત સંબંધી સાહિત્ય (૧૯૮૫) 26–24 Descriptive Catalogue of the Government
Collections of Manuscripts ( Vol. XVII, pts. 1-5, Vol. XVIII, Pt. 1 & Vol. XIX, Section 1.
pts. 1-2) (1985, 86,40,48,54,52,5 & 62). ૧. પહેલી કિરણાવલીનું દ્રિતીય સંસ્કરણ ઈ. સ. ૧૯૪૦માં પ્રકાશિત
કરાયું છે.
૨. આ લખાણ “પતંગ અંક” (સચિત્ર) તરીકે “ગાંડીવ” (વ. ૧૩, અં. ૧૨ )માં છપાયું છે.
Scanned by CamScanner

Page #28

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ
26. A History of the Canonical Literature of the
Jainas (1941). 26. The Student's English Pãiya Dictionary. (1941) 26. The Jaina Religion and Literature ( Vol. I) (1944) 26. Historical & Cultural Chronology of Gujarat (Jaina."
Contributions ) (1960)
(૨) અનુવાદિત અને સંપાદિત (૩૦-૪૪) ૩૦. ન્યાયકુસુમાંજલિ અંગ્રેજી ઉપઘાત સહિત (૧૯૨૨) ૩૧. શૃંગારેવરાગ્યતરંગિણ (૧૯૨૩) ૩૨. સ્તુતિચતુર્વિશતિકા (સચિત્ર) (૧૯૨૬) ! ૩૩. ચતુવિંશતિકા (સચિત્ર) (૧૨) ૩૪–૩૫. ભક્તામર સ્તોત્રની પાદપૂતિરૂપ કાવ્યસંગ્રહ (ભાગ
૧-૨) (સટીક) (૧૯૨૬ અને ૧૨૭) ૩૬. ચતુર્વિશતિજિનાનન્દસ્તુતિ (સટીક) (૧૯૨૭) ૩૭. તત્ત્વાર્થસૂત્ર (૧૯૨૮) ૩૮. વૈરાગ્યરસમંજરી (૧લ્લ૦) ૩૯ જૈનતત્વપ્રદીપ (૧©૨)
૧. આને અંગે “મુંબઈ વિદ્યાપીઠ” તરફથી મને પ્રકાશનદાન publication grant ) મળ્યું હતું. '
૨. આ ઉપરાંત મારી સુરતના સૈયદપુરાનું જિનમંદિર અને એનાં ફલકે ઉપરનાં ચિત્રો” નામની પુસ્તિકા ઈ. સ૧૮૬૧માં છપાવાઈ છે.
૩. આને ગુજરાતી ઉપરાંત અંગ્રેજીમાં પણ અનુવાદ કરાય છે. - ૪ આના વિસ્તૃત વિવેચનનું નામ આહંત-દર્શન-દીપિકા છે.
Scanned by CamScanner

Page #29

ને લેખક અને લેખિકાએ ૪૦. "ભક્તામર-કલ્યાણમનિર-નમિફતેત્રત્રય (સટીક)
સંસ્કૃત ભૂમિકા સહિત (૧૯૩૨) ૪૧. ભપચાશિકા (ઉસભપંચાસિયા) અને વરસ્તુતિયુગલરૂપ
કૃતિકલાપ (૧૯૪૩) ૪૨. ચતુર્વિશતિપ્રબન્ધ (૧૯૩૪) ૪૩. ગણુડરવાય (ગણધરવાદ) (ગા. ૧૫૪૯–૧૯૧૯) (૧૯૪૨) ૪૪. કંસવહ (કંસવધ) (પદ્યાત્મક) (૧૯૪૪)
(૩) સંશોધિત અને સંપાદિત (૪૫-૫૭) ૪૫-૪૬. તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર પણ ભાષ્ય અને સિદ્ધસેનીય
ટીકા સંસ્કૃત અને અંગ્રેજી ઉપોદઘાત સહિત
(ભા. ૧-૨) (૧૯૨૬ અને ૧૯૩૦) ૪૭. શેભસ્તુતિ વિવિધ ટીકાઓ અને સરકૃત ભૂમિકા સહિત | (સચિત્ર) (૧૯૩૦) ૪૮. પદ્માનન્દ-મહાકાવ્ય સંસ્કૃત ભૂમિકા અને અંગ્રેજી
ઉદ્દઘાત સહિત (૧૯૩૨) ૪૯. ચતુર્વિશતિપ્રબન્ધ સંસ્કૃત પ્રસ્તાવના સહિત (૧૯૩૨) ૫૦. પ્રિયંકરતૃપકથા અને ઉવસગ્ગહરથા સંસ્કૃત પ્રસ્તાવના
સહિત (૧૯૩૨) ૫૧. જૈનધર્મવરસ્તોત્ર (સટીક), ગોધૂલિકાળે અને સભાચમત્કાર
સંસ્કૃત પ્રસ્તાવના સહિત (૧૯૩૩) પર. અને કાર્યરત્નમંજૂષા સંસ્કૃત પ્રસ્તાવના સહિત (૧૯૩૩) ૧. આ ત્રણે તેને અંગ્રેજીમાં અનુવાદ કરે છે. ૨. આને અંગ્રેજી સ્પષ્ટીકરણપૂર્વક અંગ્રેજીમાં અનુવાદ કરાવે છે.
Scanned by CamScanner

Page #30

દિગ્દર્શન અને કૃતિકલાપ
૫૩. ગણિતતિલક અંગ્રેજી ઉપાધાત અને સંસ્કૃત પ્રસ્તાવના સહિત ( ૧૯૩૭)
૫૪–૫૫, અનેકાન્તજયપતાકા ( સટીક ) (ખંડ ૧–૨) અંગ્રેજી ઉપેાદ્ઘાત સહિત ( ૧૯૪૦ અને ૧૯૪૭)
૫૬. નવતત્ત્વસંગ્રહ ( હિન્દી ) ( ૧૯૩૧ )
૫૭. The Doctrine of Karman in Jain Philosophy (૧૯૪૨) (૪) છપાતી ( in press) (૧–૩)
૧. યશોદાહન ( ન્યાયવિશારદ ન્યાયાચાર્ય ઉપાધ્યાય શ્રીયશેવિજયગણિનાં જીવન અને કવન )
ર.
જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યના ઈતિહાસ ( ખંડ ૨, ભાગ ૧)
3. Descriptive Catalogue of the Government Collections of Manuscripts (Vol. XIX, Sec. 2, pt. 1)
( ૫ ) અપ્રકાશિત ( ૧–૩૧ )
૧. અવશિષ્ટ અને અનુપલબ્ધ આગમા (સંક્ષિપ્ત રૂપરેખા ) ૨. ૨આગમિક પ્રકરણા
૩–૭. આર્હત જીવન જ્યાતિ ( કિરણાવલી ૭–૧૧ )
૮. ગણુધરવાદ યાને સત્યાર્થીની શંકાએ અને તેનું સમાધાન ૯. ચિત્ર–કાવ્ય-મીમાંસા
૧૦. જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યના ઇતિહાસ ( ખંડ ૨, ભા. ૨ )
૨૩
'
૧. આના માટા ભાગ જૈન ગણિતને અંગે “ મુંબઇ વિદ્યાપીઠ” તરથી ઇ. સ. ૧૯૨૩માં સંશોધનવાન ( researoh grant) મળતાં તૈયાર કરાયા હતા.
૨. આતા હિન્દી અનુવાદ જૈન સાહિત્ય સિદાસ નામના પુસ્તકમાં છપાવાના છે.
Scanned by CamScanner

Page #31
જૈન લેખકે અને લેખિકાઓ 11. ધર્મોપકરણે 12. વૈદિક વાડમયનું વિહંગાવલોકન 13. શ્રમણસંહિતા 14. હરિયાળસંગ્રહ 94. A History of the Non-canonical Literature of the Jainas (Vols. I-II) 16. A Sketch of the Life and Teachings of Lord Mahavira 90-34. Descriptive Catalogue of the Government Collec tions of Manuscripts (Vol. XVIII, pts. 2-5, Vol. XIX. Sec. 2, pts. 2-6 & Sec. 3.), 26. English Translation of Ganaharavaya (v. 1620-1699) 20. English Translation of Juina Dars'ana 26. English Translation of Jaina Tattvadars'a ( Hindi ) ( Part I) 26. English Translation of Viravibhuti 30. Tattvarthasutra along with its Prakrit, Gujarati & English Renderings. 37. The Jaina Religion and Literature (Vol. II) રચાતી (in preparation) (1-2) ' ' 1. કર્મમીમાંસા. 2. કષાયમીમાંસા આ પ્રમાણે મેં સમય અને સાધન અનુસાર મારી તેમ જ અન્ય 26 વ્યક્તિઓની વિવિધ ભાષાઓમાં રચાયેલી કૃતિઓની નેંધ લીધી છે. Scanned by CamScanner