Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 pAThaka rughapati-kRta sugaNabattIzI // anusandhAna 32 'sugaNavattIsI' nAmanI mAravADI bhASAnI A racanA, kharI rIte vairAgyapreraka racanA che. buDhApo eTale ke vRddhAvasthA keTalI vasamI hoya che, ane te avasthAmAM mANase kevI to lAcArI tathA parAdhInatA veThavI par3e che, tenuM hRdayavedhaka bayAna A battIsImAM thayuM che. koI eka vRddha manuSya potAnI lAcArInuM svamukhe varNana karato jAya ane zrotAo digmUDha banIne te sAMbhaLatA hoya, tedhuM vAtAvaraNa A varNana thakI nIpajAvavAmAM kartAne dhArI saphalatA sAMpaDI zakI che. ApaNe thoDI vAnagI cAkhIe: saM. sA. samayaprajJAzrI 'huM jANato hato ke mane lAkheNI hIro jaDyo che, paNa e to sAva khoTo nIkayo ! meM 'A mArI ja che' ema mAnIne sarasa yuvatI sAthe lagna karyAM, te ghara para kabajo laI lIdho gharavALI banIne ane pachI ( mArA ) dhana para mAlikI - haka jAmatAM ja mArA taraphathI moM pheravI lIdhuM !' (ka. 2-3). pahelA to e mane jamADyA vinA jamatI paNa nahIM evIM patiparAyaNa hattI, paNa (dho haka hAthamAM AvatAM) have te badhuM vIsarI beThI che ! (ka. 4) have mAre mATe ve TaMke makAInI khATI ghATaDI ja hoya che; mevA mIThAI to tenA putra-pautro mATe ja hoya (ka.5 chokarA to mArA ja; meM ja moTA karyA ne have potAno dhana-bhAga ne chUTA thaI gayA che; bahuo paNa mULe khAnadAna hatI, paNa dhana hAthamAM AvatAM ja potAnA pati (mArA putro) ne laI judI jatI rahI che: mArA mATe e dizA baMdha ! (ka. 6--7) pahelAM to 5 -7 gAUno paMtha ramatamAM cAlI nAkhato; ne have to gharanA AMgaNA sudhI cAlavAnuM ya azakya dIse che ! (ka. 10). jIbha, nAka, kAna, AMkha badhI indriyonI zakti osarI cukI che (ka. 11-14). gharanA daravAje beTho rahuM chaM. mArI sattA badhI gumAvI beThI luM. have 'tame zuM jamazo ? zuM paherazI ?' eTalaM paNa koI pUchatuM nathI mane ! (ka. 15). vAte vAte mAro sAtha zodhanAeM svajanAne Aje to mArI sAme jotAM ja sUga thAya che ! (ka. 16). saMsAranI A svArthI rIta huM na samajyo lobhane lIdhe, ane meM jinavANI na ja
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 sAMbhaLI ! (ka. 17). have to goLamAM paDelI mAkhI jevo ke pANImAM DUbADela kaMbala jevo mAro ghATa thayo che ! huM nokaLI zakuM nahija. (ka. 19-20). 'nAjanuM dhana nAjamAM, vyAjanuM vyAjamAM ane rAjanuM rAjamAM' evaM UkhANuM to sAMbhaLelu, paNa lobhano mAryo huM tene avagaNato ja rahyo ! (ka. 23). Ama vairAgyabodhaka upadeza cheka sudhI varNavAyo che, je jIvananA vAstavarnu bhAna karAvI jAya che. 32mI kaDImAM 'sugaNa- suguNa janane' samajAvavA mATe A vatrIzI racI hovArnu racayitA rughapati pAThaka jaNAve che. 'pAThaka raghupati' e mULa nAma che. te sthAnakavAsI athavA terApaMthI paramparAnA hoya tema anumAna thAya che. lekhana varSa saM. 1886 che, eTale te pUrvenI A racanA che. mane jaDela eka pAnAMnI A prata uparathI AvaDyuM tevU sampAdana karIne mokalyuM che. bhUlacuka hoya to dhyAna doravA vidvAn puruSone prArthanA karUM chu. sugaNabattIsI // sugaNa bUDhApo Aviyau, lakhIyo nahI bhaaii| rAta divasa daMdhai rahyo, keI kIdha kamAI // 1 // su. mAharI kara kara mAnato. mada dharato moTo / jAMNyo thI hIro lAkharo, nIMkaliyo khoTo // 2 // su0 taruNI paraNI hAtharI, gharaNI ghara heryo / dhana Upara mana dhAriyau, mAsu mana pheryo // 3 // su0 jImyAM viNa nahI jImatI, pati-bhagati nArI / jI-jI karatI jImatI, vidhi teha visArI // 4 // su0 syaM pAlai beTA potarA. managamata meve / monai khATI ghAThaDI, doya TaMkai devai // 5|| su0 moTA beTA mAharA, mosuM huA moTA / le le dhana loMThApaNe, sahu hUA jUvA ||6|| su0 kulavaMtI beTAbahU dhana de de AMNI / le beTA alagI rahI, kIdhI disa kAMNI // 7 // su0 choTo mo bhelo rahyo, tehanI piNa nArI / bolai ochA bolaDA, aje nAI bArI / / 8 / / su0
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 sAgI vaya bAlaka taNI, phira pALI AI / kahitAM lAge kArimau, lakaDI pakaDAI // sura pAMca sAta kosAM taNI, kade paMtha na gaNIyAM ! Aja samo ghari aMgaNI, mosuM jAya na miNIyAM // 10 // su gAhA dUhA gItaDA, paDhatA aNapAre / hivaNAM te mujha jIbhaDI, apyara na ucAra // 11 // su suraMbha tela caMpelarI, kari deto pariSyA / hivaNAM lekhe mAharar3a, sahi lAge sarikhA ||12|| su0 naya huM naga parakhato, nirakhI gharanArI / dUrI ThIka na kA paDe, miTI jyoti karArI || 13|| su0 rAga raMga suNatAM samo, surasuM kahi deto / kAna lagyo vAtAM kareM, tauhI hoya na ceto ||14|| sub bAroDI baiTho rahuM, khilavata sahu khoI syuM khAsyoM syoM oDhasyoM, yuM na kahai koI // 15 // su0 seMga saMbaMdhI ApaNA, pala palamai milatA / sUgAlo hiva dekhane, te jAyai TalatA ||16|| su0 svArathI yai saMsArarI, maiM paiTha na jAMNI / anusandhAna 32 lobha tarNaM basa lAgarne, na suNI jinavAMNI // 17 // su0 gati sArai mati Upajai, rAgAdika rodhI / koika pachatAvo karai, budhavaMta subodhI // 18 // su0 sughaDapaNai sulaiyo nahI, bhrama bhUlo bhAI / gulameM mAkhI gaDa rahI, nIkalana na pAI // 19 // su0 mauDI khabara par3I muneM, kAMI hiva kIjai / kAMbala atibhAraNa huI, jyuM jyuM jalabhIjai // 20 // su0 posai paDakamaNa samai, na sakyo paravArI / ghara ghara huM rulato phiryo, krama bAMdhyA bhArI ||21|| su0 nAja taNau dhana nAjamai vyAjai vyAja aDAyo / rAja kamAyo rAjamai, nIsaraNa na pAyo ||22|| su0
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 21 e okhANo Agalau, zravaNe thau suNIyo / piNa tIna lAlaca lagyAM, giNatI nahI giNIyo // 23 // sa0 kIdhau lokArai koyai, meM pApa kamAyo / ADo mhAra AvasI, cetI citamAhe // 24 // su0 pAyo thau mANasapaNau, nikamAM nIgamIyau / jANe kAga ur3AvatAM, ciMtAmaNa gamIyau / / 25 / / su0 mamatA lAga meM kiyau, haM kahitau mAharo / so to dIsai pArako, meM pApa vadhAryo |26|| su0 pApa kamAyo pApara, lekhai sahu lAge / daramATI lAgI darai, syuM suNato Agai // 27 // su0 dhrama lekhai kharacyo nahI, meM paisau hAthe / hivaNAM sahu paravasa thayo, syuM calasI sAthe // 28 // su0 dharama sakhAI jIvarA, te meM hiva jAMNyo / piNa jANyAM kAsU hivai, pahilI na pichoNyo / / 29 / / su0 eka ghaMDI AdhI ghaDI, jinavarane jApai / saradahaNA sudha rAkhatAM, bhavabhramaNasu bhAjai // 30 // su0 iNa bhavameM anumodanAM, karatAM nisatAro / e zrIjinavara vacana chai, siddhAMta saMbhAro // 31 / / su0 suguNAMne samajhAvaNI, battIsI eha / / pAThaka zrIrughapati kahai, suNajyo sasaneha // 32 / / su0 iti zrIsugaNabattIsA saMpUrNa / / saM. 1886 phA. va. 5 / /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anasandhAna 32 kaDI kra. caraNa kra. llh , heryo yh lyh m >> sugaNabattIsI-zabdakoza zabda artha daMdhai dhaMdhAmAM thI-' strI-patnI hAtha karyu-kabaje karyu ghAThaDI makkAI-chAzanI vAnagI mo bhelo mArI bhego miNIyo mapAvaM (AMgaNA sudhI javU azakya) aNapAre apAra/ghaNAM suraMbha surabhi-sugaMdha surasuM sUra sahita ke sUra uparathI karma saradahaNA sadahaNA-zraddhA nisatAroM nistAra karo / tarI jAva bAroDI bArI pAse/ bAraNe rota (?) h m h h kama . l m paiTha nAja m (?) . l okhANo nikamAM daramATI UkhANu nakAmuM / vyartha daranI mATI sh