Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNapratikramaNa : eka vivecana zAsanaprabhAvikA mahAsatI zrI mainAsundarI jI ma. sA. Avazyaka sUtra ke pratikramaNa adhyayana meM zramaNa-pratikramaNa se sambaddha pA~ca pATha Aye haiM1. zayyAsUtra 2. gocaracaryA sUtra 3. kAlapratilekhanA sUtra 4. taitIsa bola kA pATha aura 5. pratijJA sUtra | AcAryapravara zrI hIrAcandra jI ma.sA. kI AjJAnuvartinI sAdhvIpramukhA zAsanaprabhAvikA mahAsatI zrI mainAsundarIjI ma.sA. ke pravacana evaM vizleSaNa ke AdhAra para saMkalita yaha lekha zramaNa pratikramaNa ke pA~ca pAThoM kA vivecana karatA hai| -sampAdaka 15, 17 navambara 2006 jinavANI, 69 zrAvaka dharma kI sAdhanA ke pazcAt zramaNadharma kI sAdhanA AtI hai| yaha sAdhanA talavAra kI dhAra para calane ke samAna hai| isa zramaNajIvana meM mAtra veza parivartana karanA hI nahIM hotA, kintu jIvana parivartana karanA par3atA hai| kyoMki kahA jAtA hai- "bAnA badalA sau sau bAra, paNa bANa badale to khevA pAra / " yaha mArga phUloM kA nahIM, zUloM kA mArga hai| yahI to kAraNa hai ki uttarAdhyayana sUtra ke 19 veM adhyayana meM mRgAputra ko samajhAtI huI unakI mAtA kahatI hai- beTA ! yaha zramaNa jIvana aneka kaThinAiyoM se bharA huA hai| maiM adhika kyA kahU~- yaha kAyaroM kA nahIM, dhIra-vIra-gaMbhIra, sAhasI zUravIroM kA pAvana durgama patha hai| jo vyakti sAhasahIna hai, indriyoM kA dAsa hai, bhogoM kA gulAma hai, kAmanA va vAsanA ke pIche mAremAre bhaTakane vAlA hai, vaha isa kaThora patha para kaise cala sakatA hai| isa patha para paira rakhane ke pazcAt use kabhI bhI nyAya patha se vicalita nahIM honA hai| jaisAki nIti vAkya hai nindantu nItinipuNA yadi vA stuvantu / lakSmIH samAvizatu gacchatu vA yatheSTam / adyaiva vA maraNamastu yugAntare vA, nyAyAtpathaH pravicalanti padaM na dhIrAH / / zAstrakAroM ne kahA lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe tahA / samo nindApasaMsAsu, tahA mANAvamANao // arthAt zramaNa lAbha-alAbha ( hAni ) meM, sukha-duHkha meM, jIvana-maraNa meM, nindA - prazaMsA meM samAna rahatA hai / vaha mAnavoM meM zreSTha hai| zramaNa vahI hai, jo zarIra kI Asakti para vijaya kA prayAsa karatA hai, jisakA kAmanA se mana haTa cukA hai, jo prANiyoM ko pIr3A nahIM detA hai aura 18 pApoM se jisane kinArA kara liyA hai|
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavANI 15, 17 navambara 2006 zramaNa jIvana kI anekAneka vizeSatAe~ haiN| unameM eka vizeSatA hai ki bhUla-bhaTaka kara bhI bhUla na krnaa| agara pramAda Adi doSoM se bhUla ho jAya to tatkAla saMbhalakara usa bhUla kA zuddhIkaraNa kara lenA caahie| usa zuddhIkaraNa kA nAma jainAgama meM Avazyaka evaM pratikramaNa hai / jo sAdhu-sAdhviyoM ke dvArA pratidina sAyaMkAla evaM prAtaHkAla avazya karane yogya hai, use zramaNa-Avazyaka kahate haiN| 70 jaise pratilekhana, pramArjana, vaiyyAvRttya, svAdhyAya aura dhyAna zramaNoM ke niyata karma haiM vaise hI zramaNaAvazyaka bhI jarUrI hai| Avazyaka kArya to bahuta hote haiM, jaise zaucAdi, snAnAdi, bhojana - pAnAdi, para ye saba zArIrika kriyAe~ haiN| kintu yahA~ to hama antardRSTi vAle sAdhakoM ke Avazyaka karma para vicAra kara rahe haiN| jinase karmamala evaM vikAra haTAye jAte haiM, ve Avazyaka chaH haiM- sAmAyika, caturviMzatistava, vandanA, pratikramaNa, kAyotsarga evaM pratyAkhyAna / zramaNa-Avazyaka ke mukhya pA~ca pATha haiM- 1. zayyA sUtra, 2. gocaracaryA sUtra, 3. kAla pratilekhanA sUtra, 4. taiMtIsa bola aura 5. pratijJA sUtra / zramaNa-Avazyaka ke mukhya pAThoM kI vizeSatAe~ isa prakAra haiM1. zayyAsUtra zramaNa-Avazyaka kA prathama pATha zramaNoM ko zikSA detA hai ki adhika samaya taka sonA, bAra-bAra karavaTa badalanA, binA viveka pasavAr3A badalanA, binA pU~je hAtha paira pasAranA, jU~ Adi prANiyoM kA dabanA, ayatanA se zarIra ko khujalAnA ye saba pravRttiyA~ tyAjya haiN| ye aticAra haiN| sAtha hI kucha aticAra nidrita avasthA meM bhI lagate haiN| svapna meM strI-puruSa ko kAma-rAga bharI dRSTi se dekhanA, svapna meM rAtri bhojana kI icchA karanA, yuddha Adi dekhakara bhayabhIta honA, ye dUSita pravRttiyA~ haiN| inake viSaya meM doSa lagA ho to usakA micchAmi dukkaDaM diyA jAtA hai| eka karor3apati seTha pAI-pAI kA hisAba rakhatA thaa| eka pAI kA bhI hisAba nahIM milane para vaha usakA kAraNa khojatA thA, kyoMki vaha arthazAstra ke niyama ko jAnatA thA ki "jala bindunipAtena kramazaH pUryate ghaTaH / " bUMda-bU~da se ghaTa bhara jAtA hai| isI prakAra apanI eka-eka bhUla kA nivAraNa karane vAlA sAdhaka dharma - sAdhanA ke kSetra meM ucca koTi ko prApta karatA hai| bhUloM kI upekSA karane vAlA patana ke gahare garta meM gira par3atA hai| choTI-bar3I sabhI bhUloM ke zuddhIkaraNa hetu pratikramaNa kI mahatI AvazyakatA hai / sote-jAgate hue zayana saMbaMdhI koI doSa lagA ho, manavacana kAyA se niyamoM kA ullaMghana ho gayA ho to usa atikramaNa kA pratikramaNa kara pApa mukta bananA anivArya hai| 2. gocaracaryA sUtra jIvana ko surakSita banAye rakhane ke lie bhojana kI AvazyakatA svIkRta hai| AhAra ke binA jIvana dIrghAvadhi taka Tika nahIM pAtA hai aura zarIra ke binA ratnatraya kI sAdhanA ho nahIM sktii| What to eat
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ |15, 17 navambara 2006. jinavANI 71 bhojana kA uddezya kyA hai? How much to eat vaha kaisA va kitanA ho ? When to eat kaba khAyeM ? How to eat kaise khAyeM ? isa para cintana karanA jarUrI hai| zAstrakAra samajhAte haiM ki sAdhu kA bhojana hitakArI ho, pathyakArI ho, alpa mAtrA meM ho, svAsthyavarddhaka ho aura jaina dharma kI maryAdA ke anukUla ho / sAdhu navakoTi zuddha AhAra grahaNa karatA hai| saccA zramaNa 42 doSa vivarjita bhojana grahaNa karatA hai| bhagavatI sUtra ke 7 veM zataka ke prathama uddezaka meM bhagavAn ne bhikSA ke 4 doSa batAe haiM- 1. kSetrAtikrAnta- sUryodaya pahale lenA va pahale khA lenA / yaha niyama bhojana saMyama ke lie hai / 2. kAlAtikrAntaprathama prahara kA liyA cauthe prahara meM bhoganA / yaha niyama saMgrahavRtti para niyantraNa karane ke lie hai / 3. mArgAtikrAnta- do koza uparAnta le jA kara khAnA / yaha niyama tRSNA vRtti para kAbU rakhane ke lie hai / 4. pramANAtikrAnta- pramANa se adhika khAnA / jaise puruSa ke 32 grAsa, strI ke 28 grAsa, napuMsaka ke 24 grAsa se adhika khAnA / yaha niyama rasoM para vijaya milAne ke lie hai| AcArAMga sUtra ke dUsare zrutaskandha, dUsare adhyayana, navama uddezaka meM varNana hai ki jaisA bhI lUkhAsUkhA bhojana mile, sAdhu ko zAnta bhAva se bila meM sarpa praveza karatA hai, vaise hI khA lenA cAhie / "tAka tAka jAve gocarI lAve tAjA mAla / saMyama Upara citta nahIM, bana rayo kundo lAla || o mArga nahIM sAdhu ro / / " dazavaikAlika sUtra meM bhI kahA- sAdhu svAda kA caTorA na bane / svAda ke lie khAnA ajJAna dazA hai| jIne ke lie khAnA AvazyakatA hai aura saMyama sAdhanA ke lie khAnA sAdhanA hai| agara vaha svAda ke lie khAtA hai to zramaNatva kA zuddhatA se pAlana nahIM karatA hai| jaisAki "dUdha dahI vigaIo, AhArei abhikkhaNaM / arai u tavokamme pAvasamaNetti vuccaI // " jo nitya prati dUdha, dahI Adi vigayoM kA sevana karatA hai tathA tapa meM aruci rakhatA hai vaha pApazramaNa kahalAtA hai| gRhastha ke ghara ke kivAr3a baMda haiM to unheM kholakara AhAra ke lie jAnA akalpanIya hai| dekheM dazavaikAlika 5 veM adhyayana kI 18vIM gAthA / rAste meM kutte, bachar3e, baila baiThe hoM, unheM lAMghakara yA una para paira rakhakara girate par3ate AhAra le to yaha pravRtti sabhyatA - viruddha va Agama-viruddha lagatI hai| jIvoM kI virAdhanA bhI hotI hai| kaI gharoM meM bhojana banane ke bAda kucha bhojana puNyArtha nikAlA jAtA hai| use agrapiMDa kahate haiM isakA dUsarA nAma maNDIprabhRtikA hai / aisA AhAra sAdhu ke lie agrAhya hai| devatA ke lie pUjArtha taiyAra kiyA huA bhojana bali kahalAtA hai|
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 jinavANI usa bali ko cAroM tarapha pheMkane ke bAda sAdhu ko de aura sAdhu le to doSa hai, aticAra hai| amuka sAdhu AyeMge to unheM hI dU~gA, aisA socakara gRhastha ne AhAra ko alaga nikAla rakhA ho aura vahI sAdhu le to sthApanA prabhRtikA doSa lagatA hai| isase baccoM ko aura anya bAbA saMnyAsiyoM ko antarAya lagane kI saMbhAvanA rahatI hai| jisa AhAra meM sacittAdi kI zaMkA ho to usakI upekSA nahIM kare aura na hI aise AhAra ko grahaNa kre| bahana ko takAjA karake kahanA 'jaldI baharA' apane halkepana ko prakaTa karanA hai, yaha bhI doSa hai| vikRta dahI yA vaisA hI anya padArtha jisakA rasa calita hai, vaha prANa bhojana hai / aisI bhikSA nahIM lenI cAhie, le to aticAra hai| gRhastha ke ghara meM jo vastu dikhAI de usakI hI yAcanA karanI cAhie, adRSTa padArtha kI yAcanA karane para vaha bhaktivazAt aprAsuka ko prAsuka banA kara dene kI ceSTA kregaa| isase jIvoM kI virAdhanA hogii| gocarI ke viSaya meM eSaNA ke 3 bheda jAnanA sAdhu ke lie jarUrI haiM - 1. gaveSaNaiSaNA 2. grahaNaiSaNA 3. pribhogaissnnaa| gaveSaNaiSaNA- grahaNa karane ke pahale zuddhi - azuddhi kI khoja karanA / isake 16 udgamAdi doSa haiM, jo gRhastha kI ora se sAdhu ko lagate haiN| AhAra Adi grahaNa karate samaya zuddhi - azuddhi kA khayAla rakhanA grahaNaiSaNA hai| isake 16 doSa haiM, ve sAdhu kI ora se sAdhu ko lagate haiN| ye 32 doSa TAlane yogya haiN| nahIM TAlA to aticAra hai| paribhogeSaNA ke zaMkA Adi 10 doSa sAdhu aura zrAvaka donoM kI ora se mile-jule lagate haiN| ina 42 doSoM ko chor3akara bhojana grahaNa karane se cAritra rUpI cadariyA zuddha raha sakatI hai| isa gocaracaryA kA pATha gocarI lAne aura karane ke bAda avazya bolanA caahie| aisI bAta kavi jI ma. sA. vAle zramaNasUtra pustaka meM par3hane ko milii| hameM gocarI saMbaMdhI sabhI doSoM se bacane ke lie pratikramaNa karanA jarUrI hai| 15.17 navambara 2006 3. svAdhyAya- pratilekhanA sUtra isake bAda zramaNa ke lie tIsare pATha meM preraNA dI gaI hai ki tU cAroM kAla svAdhyAya kara aura donoM saMdhyAkAla meM vastra, pAtra, kambala, rajoharaNa Adi kI pratilekhanA acchI taraha se kr| yadi isa viSaya meM atikrama, vyatikrama, aticAra, anAcAra lagatA ho to usa pApa kA pratikramaNa karanA caahie| aMgrejI meM kahA hai- "Time is money" samaya bahumUlya dhana hai| samaya kI ijjata ne hI mAnava ko mahAn banAyA hai| samaya kA tiraskAra mAnava jIvana ke vikAsa kA tiraskAra hai| jisa kAma ke lie jo samaya nizcita kiyA gayA hai, vaha kAma usI samaya kara lenA caahie| zAstroM meM kahA- "kAle kAlaM samAyare / " jaise eka senApati yuddha ke morce para sadA sajaga rahatA hai aura zatruoM se lohA letA hai aise hI karmazatruoM se lohA lene ke lie sAdhaka ko hamezA sajaga rahanA caahie| uttarAdhyayana sUtra ke 29 veM adhyayana meM
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15, 17 navambara 2006 jinavANI gautama svAmI ke prazna para bhagavAn ne pharamAyA- "kAlapaDilehaNayA NaM bhaMte! jIve kiM jaNayai?, kAla paDilehaNayA NaM nANAvara NijjaM kammaM khvei|" kAla kI pratilekhanA karane se kyA phala milatA hai ? bhagavAna ne pharamAyAjJAnAvaraNIya karma kA kSaya hotA hai| pramAda ke vazavartI banakara yadi cAroM kAla svAdhyAya na kI ho yA usameM asAvadhAnI rakhI ho tathA donoM kAla pratilekhana na kiyA ho to usake zuddhIkaraNa ke lie pratikramaNa kiyA jAtA hai| jaina dharma meM hI nahIM, kintu bhAratIya saMskRti meM svAdhyAya kA gauravazAlI mahattva hai| bhAratIya vidyArthI jaba gurukula se par3ha likhakara nikalatA thA, taba guru kahate the- 'svAdhyAyAnmApramadaH / ' svAdhyAya meM kabhI pramAda mata krnaa| Aja kA vidyArthI bhI bahuta par3hatA hai- kathA kahAniyA~, azlIla gIta, upanyAsa Adi / jinake par3hane se jIvana apavitra banatA hai, vikAra bhar3akate haiM, aisA gandA sAhitya mata par3ho, patana kI ora mata bar3ho / patana se bacane ke lie kisI mahApuruSa ke uccakoTi ke AdhyAtmika dharmagranthoM ko par3hakara apane Apako pApamukta banAveM / 73 bhagavAna mahAvIra ne to 12 prakAra ke tapoM meM svAdhyAya ko Abhyantara tapoM meM sthAna diyaa| ajJAnI vyakti jina karmoM ko karor3a varSa meM bhI nahIM khapA pAtA una karmoM ko jJAnI svAdhyAya ke bala para, mana, vacana kAyA ke saMyama ke bala para eka zvAsa bhara meM kSaya kara DAlatA hai| ataH hama svAdhyAya kareM / usameM pramAda na kreN| agara kiyA ho to usa aticAra kA pratikramaNa se zuddhIkaraNa zIghra kara lenA caahie| 4. 33 bola kA pATha asaMyama kA pratikramaNa- jaise samudra meM aneka taraMge uThatI haiM vaise hI manuSya ke mana meM kAmanAoM kI aneka lahareM jvAra bhATA kI taraha AtI rahatI haiN| zAstrakAroM ne kahA- "icchA hu AgAsasamA aNaMtiyA / " icchAe~ AkAza kI taraha ananta haiN| draupadI ke cIra kI taraha unakA pAra nahIM hai| kAmanAoM se Aja taka kisI ko sukha nahIM milaa| agara sukhI bananA hai to kAmanAoM se mukta honA hogA, icchAoM para saMyama karanA par3egA aura asaMyama se mukta honA hogaa| vaha asaMyama eka prakAra kA hai| saMyama kA pAlana karate hue bhI pramAdavaza agara asaMyama ho gayA to usakA pratikramaNa avazya kreN| rAga-dveSa kA pratikramaNa- karma bandhana ke bIja rAga dveSa haiN| jIvana rUpI cadariyA ko gandA banAne kA kAma yahI donoM karate haiN| ataH sAdhanA ke kSetra meM praviSTa zramaNa sAdhaka se pramAdavazAt bhUla hoM to pratikramaNa kara zuddha ho jAnA caahie| daNDa pratikramaNa - duSprayukta mana, vacana, kAyA rUpa tIna daMDa haiN| zalya evaM garva pratikramaNa- jinake kAraNa AtmA nIroga nahIM bana sakatA aise tIna zalya haiM- mAyAzalya, nidAnazalya aura mithyAdarzanazalya AtmA ko saMsAra samudra meM DubAne vAle tIna garva haiM- Rddhi, rasa aura saataa| ye heya haiM, aticAra haiN| inakA pratikramaNa karanA anivArya hai|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 | jinavANI 115,17 navambara 2006|| virAdhanA pratikramaNa- cAritra dharma kA nirmala rIti se pAlana karanA ArAdhanA hai| samyak rIti se pAlana nahIM karanA virAdhanA hai| ye virAdhanAe~ tIna haiM- jJAna, darzana va cAritra kI viraadhnaa| inakI virAdhanA ke nirAkaraNa hetu micchAmi dukkar3a kara pratikramaNa kiyA jAtA hai| gupti pratikramaNa- "samyagyoganigraho guptiH|' mana, vacana, kAyA kA jo prazasta nigraha hai, vaha gupti hai| pramAdavaza unakA AcaraNa karate doSa lagatA hai to pratikramaNa kiyA jAtA hai| kaSAya evaM saMjJA pratikramaNa- jinake dvArA saMsAra kI prApti ho ve cAra kaSAyeM haiM- krodha, mAna, mAyA evaM lobh| saMjJA 4 haiM- AhAra saMjJA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA aura parigraha sNjnyaa| ina saMjJAoM ye cetanA mohanIya aura asAtA vedanIya karma ke udaya se vikAragrasta ho jAtI hai| ye heya haiM, inakA pratikramaNa kiyA jAtA hai| vikathA pratikramaNa- jo Atma-dharma se viruddha le jAne kA kArya karatI haiM ve 4 vikathAe~ haiM- strIkathA, bhaktakathA, dezakathA evaM raajkthaa| jisa prakAra kAlasarpiNI se dUra rahA jAtA hai vaise hI ina vikathAoM se dUra rahanA caahie| dhyAna pratikramaNa- cAra dhyAnoM meM do dhyAna (Artta evaM raudra) karane se tathA do dhyAna (dharma evaM zukla) ke na karane se aticAra lagatA hai| ataH unakA pratikramaNa kiyA jAtA hai| kriyA pratikramaNa- karmabandha karAne vAlI ceSTA kriyA hai| ve pA~ca haiM- kAyikI, AdhikaraNikI, prAdveSikI, pAritApanikI aura praannaatipaatikii| inake aticAra kA pratikramaNa kiyA jAtA hai| kAmaguNa pratikramaNa- kAma guNa 5 haiM - zabda, rUpa, gaMdha, rasa evaM sprsh| ye sabhI heya haiN| mahAvrata pratikramaNa- sarvaprANAtipAta se viramaNa, sarva mRSAvAda se viramaNa, sarva adattAdAna se viramaNa, sarva maithuna se viramaNa evaM sarva parigraha se viramaNa, ina pA~ca mahAvratoM meM doSa lagane para unakA pratikramaNa kiyA jAtA samiti pratikramaNa- IryA samiti, bhASA samiti, eSaNA samiti, AdAnabhANDa-mAtra nikSepaNa samiti evaM uccAraprasravaNakhelajallapariSThApanikA smiti| ina pA~ca samitiyoM ke pAlana meM doSa lagane kA pratikramaNa karanA caahie| jIva-nikAya pratikramaNa- pRthvIkAya, apakAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya evaM trskaay| ina SaD jIvanikAya kI hiMsA viSayaka aticAra lagane para usakA pratikramaNa apekSita hai| lezyA pratikramaNa- kRSNa lezyA, nIla lezyA evaM kApota lezyA kA AcaraNa karane para tathA tejolezyA, padma lezyA evaM zukla lezyA kA AcaraNa na karane para pratikramaNa abhISTa hai| bhaya pratikramaNa- ihaloka bhaya, paraloka bhaya, AdAna bhaya, akasmAt bhaya, AjIvikA bhaya, maraNa bhaya evaM apayaza bhaya / ina sAta prakAra ke bhaya sevana kA pratikramaNa karanA caahie| mada pratikramaNa- jAtimada, kulamada, balamada, rUpamada, tapomada, zrutamada, lAbhamada evaM aizvarya mada kA AcaraNa
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 ||15,17 navambara 2006 jinavANI karane para zramaNa-zramaNI ko unakA pratikramaNa karanA caahie| isI prakAra 13 kriyA, 17 prakAra kA asaMyama, 18 prakAra kA abrahma, 20 asamAdhi doSa, 21 prakAra kA sabala doSa, 29 pApa zruta, 30 mahAmohanIya karmabandha ke sthAna, 33 AzAtanAe~ heya haiM, inakA AcaraNa ho gayA ho to pratikramaNa dvArA zodhana ho jAtA hai| 9 brahmacarya gupti, 10 zramaNa dharma, 12 pratimAoM kA yathAzakti pAlana na karanA, zraddhAna na karanA, viparIta prarUpaNA karanA aticAra hai| ataH inakA AcaraNa abhISTa hai aura inake AcaraNa na kara pAne kA pratikramaNa kiyA jAtA hai| 14 jIvoM ke bheda, 15 paramAdhArmika deva, 16 sUtrakRtAMga ke adhyayana, 19 jJAtAdharmakathAMga ke adhyayana, 23 sUtrakRtAMga ke adhyayana, 24 devatA, pA~ca mahAvrata kI 25 bhAvanAe~, dazAzrutaskaMdha, vRhatkalpa, vyavahAra sUtra ke 26 uddezana kAla, 28 AcAra prakalpa, 31 siddhoM ke guNa, ye jAnane yogya haiM inheM bhalI prakAra se nahIM jAnane evaM aticAra lagane kA micchAmi dukkaDaM diyA jAtA hai| 22 parISaha jAnane yogya va jItane yogya haiM, inheM nahIM jItA hai to aticAra hai| sAdhujI ke 27 guNa haiM, unakA bhalIbhA~ti pAlana na karanA aticAra hai| 32 yoga saMgraha meM jo jAnane yogya haiM, unheM ThIka se na jAnanA, upAdeya ko grahaNa na karanA tathA heya ko na chor3anA hI aticAra hai, usakA pratikramaNa kiyA jAtA hai| arihaMtoM kI AzAtanA se lekara jJAna ke 14 aticAra taka 33 AzAtanA ho jAtI hai| una 33 AzAtanA ke aticAra kA pratikramaNa kiyA jAtA hai| yaha pratikramaNa kA virATa rUpa hai, isa cauthe pratikramaNa Avazyaka meM bindu meM sindhu samAyA huA hai| 5. pratijJA pATha (nirgrantha pravacana sUtra) zramaNa sUtra kA pA~cavA~ pratijJA pATha hai| isa pATha meM sarvaprathama bhagavAn RSabhadeva se lekara bhagavAn mahAvIra taka sabako namana kiyA gayA hai| jisa sAdhaka ko jaisI sAdhanA karanI ho vaha usI kI upAsanA karatA hai| arthopArjana kA icchuka lakSmI kI pUjA karatA hai| vidyopArjana karane kA rasika sarasvatI ko mAnatA hai to jaina dharma ko mAnane vAlA RSabha deva se lekara mahAvIra taka kI stuti karatA hai| hamAre zAsanapati mahAvIra haiN| mahAvIra ko kauna nahIM jAnatA ! jaba cAroM ora ajJAna va hiMsA kA tANDava nRtya ho rahA thA, taba bhagavAn mahAvIra ne ahiMsA kI dundubhi bajAI thii| hajAra dhArAoM se karuNa rasa barasAyA thaa| unakI vANI nirgrantha pravacana kahalAtI hai| usa para sAdhaka ko zraddhA, pratIti va vizvAsa karanA caahie| dharmamArga para dRDhatA se sthira rahane para hI jIva siddha, buddha, mukta evaM sabhI duHkhoM kA anta kara nirvANa pada ko prApta karate haiN| jaina dharma ke ahiMsAvAda, anekAntavAda aura karmavAda siddhAnta itane pramANika haiM evaM satya kI gaharI va majabUta nIMva para Tike hue haiM, unheM koI jhuThalA nahIM skte| ve siddhAnta satya haiN| chadmasthoM ke dvArA batAI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 jinavANI || 15,17 navambara 2006 gaI bAta para pUrNa vizvAsa nahIM kiyA jA sktaa| jo kevalI haiM, sarvajJa sarvadarzI haiM, unake dvArA kabhI bhUla ho hI nahIM sktii| ataH unake dvArA kathita sabhI bAteM vizvasanIya haiN| yahI mArga duHkhoM se haTAne vAlA hai| dharma-sAdhanA karane vAle hI siddha, buddha evaM mukta hote haiM, sabhI duHkhoM kA anta karate haiN| isa zramaNasUtra ke pA~caveM pATha meM 8 pratijJAe~ lI gaI haiN| 1. asaMyama se nivRtta honaa| kyoMki parijJA do prakAra kI hai| jJa parijJA aura pratyAkhyAna prijnyaa| jJa parijJA ke dvArA asaMyama ke svarUpa ko jAnanA aura pratyAkhyAna parijJA ke dvArA asaMyama kA tyAga karanA, saMyama ko svIkAra krnaa| 2. abrahma ko jAnakara pratyAkhyAna parijJA se abrahmacarya se alaga haTanA, brahmacarya svIkAranA / 3. akRtya ko jJa parijJA se jAnanA tathA pratyAkhyAna parijJA se akRtya kA paccakkhAna karanA, kRtya ko sviikaarnaa| 4. ajJAna ke sahI svarUpa ko jAnanA aura pratyAkhyAna parijJA se jJAna ko sviikaarnaa| 5. akriyA ke svarUpa ko jJa parijJA se jAnanA, pratyAkhyAna parijJA se tyAganA aura kriyA ko sviikaarnaa| 6. mithyAtva ko jAnanA aura tyAganA evaM samyaktva ko svIkAra krnaa| 7. abodhi ko jJa parijJA se jAnakara pratyAkhyAna parijJA se tyAganA evaM bodhi ko svIkAra krnaa| 8. amArga ko jJa parijJA se jAnakara tyAganA aura mArga ko svIkAra krnaa| __ye jo ATha pratijJAe~ sAdhaka svIkAra karatA hai, unakA use smaraNa hai athavA nhiiN| kinakA pratikramaNa kara liyA hai aura kinakA nahIM kiyA hai, isa prakAra smaraNa karake sambaddha aticAroM kA pratikramaNa kiyA jAtA zramaNa kA cintana * maiM zramaNa huuN| maiMne sAdhanA ke lie bhUtakAla meM bhI parizrama kiyA thaa| vartamAna meM bhI parizrama kara rahA huuN| ___ bhaviSyakAla meM bhI karU~gA! * maiM saMyata huuN| saMyama kA samyak rIti se pAlana karane vAlA huuN| * maiM virata hU~ yAnI saba prakAra ke sAvadha pApoM se alaga haTane vAlA huuN| * bhUtakAla meM pApa kiyA hai, to usa pApa kI guru sAkSI se gardA karatA hU~ aura AtmasAkSI se nindA karatA huuN| vartamAna evaM bhaviSyakAla ke lie maiM pratijJAbaddha hotA hU~ ki Age pApa nahIM karUMgA, aise pratyAkhyAna grahaNa karatA huuN| (saccA sAdhaka vahI mAnA jAtA hai jo tInoM kAloM meM saMbhala-saMbhala kara calatA hai| pApa paMka ko dhokara jIvana rUpI cadariyA ko nirmala banAtA hai|) ** maiM nidAna rahita huuN| nidAna kA artha Asakti hai| bhogAsakti ko hama jaharIlA ghAtaka phor3A kaha sakate haiM jaise phor3A andara hI andara zarIra ko sar3A kara khokhalA kara detA hai, vaise hI Asakti sAdhaka jIvana ko
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115.17 navambara 2006 / jinavANI barbAda kara detI hai| * jaina zramaNa nidAna rahita hotA hai, unheM devI, devatA yA cakravartI kA vaibhava lubhA nahIM sktaa| * maiM samyagdRSTi huuN| samyagdarzana ke dvArA hI sAdhaka hitAhita, kartavyAkartavya kA viveka kara sakatA hai| dRSTi ___ zuddha na ho to caturgati rUpa saMsAra meM bhaTakane kA avasara A sakatA hai| ** maiM jhUTha va chala kapaTa se rahita huuN| * jambUdvIpa, dhAtakI khaMDa dvIpa aura ardha puSkara dvIpa ye aDhAI dvIpa haiN| 15 karmabhUmiyA~ hai- 5 bharata, 5 airavata, 5 mahAvideha / inhIM kSetroM meM manuSyotpatti hotI hai| manuSya hI sAdhu banate haiN| jitane bhI sAdhu rajoharaNa gocchaka ke dhAraka haiM, paMca mahAvrata ke pAlaka haiM tathA 18 hajAra zIlAMga ratha ke dhAraka haiM, una sAdhuoM ko sira jhukAkara antarmana se namaskAra karatA huuN| zramaNa pratikramaNa karane se hamAre jIvana meM tIna lAbha hote haiM- (1) Asrava ke cheda ruka jAte haiN| (2) jIvana meM sajagatA AtI hai| (3) cAritra vizuddha banatA hai| pratiSThita nagara ke jitazatru rAjA ko vRddhAvasthA meM putra kA janma huaa| atyadhika sneha hone se deza ke prasiddha vaidya ko bulAkara kahA- aisI koI davA do jo mere kula ke lie atyanta lAbhadAyaka ho| pahale vaidya ne kahA- kuMvara ke zarIra meM koI roga hogA to merI davA usako naSTa kara degii| kintu bImArI nahIM hogI to naI bImArI paidA kara degI aura vaha mRtyu se baca nahIM skegaa| rAjA ne kahA- Apa to kRpA rakhie, peTa masala kara darda paidA karanA hai| dUsare vaidya ne kahA- merI davA bahuta acchI rhegii| roga hogA to naSTa kara degI aura roga na huA to na lAbha hogA na hAni hogii| rAjA ne kahA- ApakI auSadhi rAkha meM ghI DAlane jaisI hai| nahIM caahie| tIsare vaidya ne kahA- merI auSadhi ThIka rhegii| pratidina khilAte rho| roga hogA to naSTa ho jaayegaa| yadi koI roga nahIM huA to bhaviSya meM nayA roga nahIM hogaa| rAjA ne tIsare vaidya kI davA pasaMda kii| tIsare vaidya kI auSadhi kI taraha doSa lagA ho taba bhI aura na lagA ho taba bhI pratikramaNa lAbhadAyaka hai| zramaNa jIvana meM hiMsA jhUTa, corI Adi kA aticAra lagA ho to pratikramaNa se ve saba doSa dUra ho jaayeNge| aticAra roga haiN| pratikramaNa auSadhi kA kAma karatA hai| doSa lagA ho taba bhI aura na lagA ho taba bhI jIvana zuddha, nirmala aura pavitra banatA hai tathA bhaviSya meM doSa lagane kI saMbhAvanA kama ho jAtI hai|