Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
પારમાર્થિક લેખસંગ્રહ
[ ૩૬૫ પૂર્વાચાર્યવિરચિત संघस्व रूप कृल कम् - सार्थ 'केई उम्मग्गठियं, उम्मग्गपरुवयं बहु लोयं । दर्दु भणंति संघ, संघसरुवं अयाणंता ॥ १ ॥' 'सुहसीलाओ सच्छंदचारिणो वेरिणो सिवपहस्स ।
आणाभट्टाओ बहुजणाओ, मा भणंह संघुत्ति ॥२॥'
“સંઘના સ્વરૂપથી અજ્ઞાત લોકો ઉન્માર્ગમાં સ્થિર રહેલા તથા ઉન્માર્ગની પ્રરૂપણ કરતા ઘણા મનુષ્યને જોઈને સંઘ કહે છે. ૧.”
પરંતુ તે સંઘ કહેવાતું નથી, કારણ કે સુખશીલીઆ, સ્વછંદાચારી, મેક્ષમાર્ગને વેરી અને શ્રી જિનેશ્વરની આજ્ઞાથી બાહ્ય-એવા સમૂહને સંઘ ન કહેવાય. ૨.” ' अम्मापियसारित्थो सिवघरथम्भो य होई सुसंघो। ગાળાવક સંઘ, agવમાંજરો રૂ ”
સુસંઘ માતાપિતાની સરખે છે, મોક્ષરૂપી ઘરના થંભભૂત છે અને શ્રી જિનેશ્વરની આજ્ઞાથી બાહ્યા સંઘ આ સંસારમાં ભયંકર સર્પ જેવો છે. ૩.” ' असंघं संघ जे, भणंति रागेण अहव दोसेण । छेओ वा मूलं वा. पच्छित्तं जायए तेसिं। ४ ।'
“રાગ અથવા શ્રેષથી અસંઘને સંઘ કહેનારને છેદ અથવા મૂલ પ્રાયશ્ચિત્ત આવે છે. (દશ પ્રકારના પ્રાયશ્ચિત્તમાંથી આ સાતમું ને આણું પ્રાયશ્ચિત્ત છે.) ૪.”
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૬૬ ]
શ્રી છ. અ. જૈન ગ્રન્થમાલા 'काउण संघसद्द-अववहारं कुणति जे केऽवि । पप्फोडियसउणीअंडगं व ते हंति निस्सारा ॥ ५॥"
સંઘ શબ્દને વાપરે છે અને સંઘને પ્રતિકૂળ વ્યાપાર કરે છે અર્થાત્ અશુદ્ધ વ્યવહાર ચલાવે છે, તે છ ફુટી ગયેલા પક્ષીને ઇંડાની જેવા નકામા છે–સારવગરના છે. ૫.” 'संघसमागममिलिया जे समणा गारवेहि कजाई। साहिज्जेण करिती, सो संघाओ न सो संघो ।।६॥'
“સંઘની અંદર મળેલા સાધુઓ રસ તથા દ્ધિ આદિ ગારવના કારણવડે સંઘને સ્વાધીન કરે તે તે સંઘાત છે, પરંતુ સંઘ નથી. ૬.” 'जो साहिजे वट्टइ, आणाभंगे पवट्टमाणाण । मणवायाकाएहिं, समाण दोसं तयं विति ।। ७।'
આજ્ઞાભંગમાં પ્રવર્તતા એવા સાધુની સહાયમાં મનવચન-કાયાના ગવડે જે સાધુ વતે છે, તે બંનેને આજ્ઞાભંગ-સમાન દોષવાળા કહ્યા છે. ૭.” “ગાળામં દં, મા જો વદંતિ તુળ : अविहिअणुमोयणाए. तेसिपि य होइ वयलोवो ॥८॥"
આજ્ઞાભંગના પ્રસંગને જોઈને જે મધ્યસ્થ પુરુષ તેનું નિવારણ કરવા ઊઠતા નથી અને મૌન ધારણ કરે છે, તેઓને પણ અવિધિની અનુમોદનાવડે વ્રતને લેપ થાય છે.....' 'तेसिपि य सामन्नं, भट्ठभग्गवयाय ते हंति । जे समणा कज्जाई, चित्तरक्खाए कुब्वति ॥९॥"
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
પારમાર્થિક લેખસંગ્રહ
[ ૩૬૭ જે સાધુ ચિત્તની અનુકૂળતા માટે સંઘને સ્વાધીન કાર્યો કરે છે અર્થાત-સ્વછંદપણે કાર્યો કરે છે, તે સાધુનું શ્રામણ્યપણું ભ્રષ્ટ થયું છે તે ભગ્નવ્રતવાળા થયા છે. ૯” 'ता तित्थयराराहणपरेण, सुयसंघभत्तिमंतेण । ગાળામદૃનમિ ૨, જુસદ્દી વર્દી સેવા ? ”
શ્રી તીર્થકરની આરાધનામાં તત્પર, તેમજ શ્રુતસંઘની ભક્તિમાં તત્પર-એવા સંઘે આજ્ઞાભ્રષ્ટ એવા જનને હંમેશાં શિક્ષા આપવી જોઈએ. ૧૦.” 'सव्वोऽवि नाणदसणचरणगुणविभूसियाण समणाणं । समुदाओ होइ संघो, गुणसंघाउत्ति काऊणं ॥११॥"
સર્વ એવા જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રગુણથી વિભૂષિત સાધુએને સમુદાય જ સંઘ થાય છે, કારણ કે-સંઘ તે ગુણથી જ યુક્ત લેવાને છે. ૧૧.”
'इकोऽपि नायवाई, अवलंबतो विशुद्धववहारं । ___ सो होइ भावसंघो जिणाणमाणं अलंघतो ॥१२॥"
એક પણ ન્યાયવાદી વિશુદ્ધ વ્યવહારને અવલંબન કરતા અને શ્રી જિનેશ્વરની આજ્ઞાને નહિ ઉલ્લંઘન કરતો હેય, તે ભાવસંઘ થાય છે. (કહેવાય છે.) ૧૨. ” 'इको साहू इक्का साहूणी, सावओ य सड्ढी य । ગાળriyત્ત સંધો, તે જ દિવંઘા ? રા”
“એક સાધુ, એક સાથ્વી, એક શ્રાવક અને એક શ્રાવિકા શ્રી જિનેશ્વરદેવની આજ્ઞાથી યુક્ત હોય તો તે સંઘ છે, સિવાયના-જિનાજ્ઞાથી રહિત હાડકાંને ઢગલે છે. ૧૩.”
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368] શ્રી છ. અ. જૈન ગ્રન્થમાલા * निम्मलनाणपहाणो, सणसुद्धो चरित्तगुणवतो। तित्थयराण वि पुज्जो, वुच्चइ एयारिसो संघो // 14 // " નિર્મળ જ્ઞાનથી પ્રધાન, દર્શનથી શુદ્ધ, ચારિત્રગુણવાળો, શ્રી તીર્થકરને પણ પૂજ્ય એવા પ્રકારના સંઘને સંઘ કહેવાય છે. 14.' 'आगमभणियं जो पन्नवेइ, सद्दहइ कुणइ जहसत्ति / __ तयलुक्कवंदणिज्जो, दुसमकालेऽवि सो संघो // 15 // ' આગમમાં જે કહ્યું હોય તે કહે, તેની શ્રદ્ધા ધારણ કરે અને શક્તિ મુજબ આચરણમાં મૂકે એ સંઘ દૂષમકાળમાં પણ ત્રણેય લેકને વંદન કરવા ગ્ય છે. 15."