Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNasaMghanA prabuddha dharmaguruo parama tapasvI : samartha sAhityakAra kavivara zrI samayasuMdarajI mahArAja madhyakAlIna gujarAtI sAhityane samRddha karanAra jaina kaviomAM kavivara zrI samayasuMdarajInuM nAma ane sthAna ane khu` che. isvIsananA seLamA zatakanA uttarArdhamAM ane sattaramAM zatakanA pUrvArdhamAM thaI gayelA A jaina sAdhue gujarAtI sAhityamAM vividha prakAranAM sarjanAnA phALe ApyuM che. teozrIe eka pratibhAsa patna kavi ane tapasvI sAdhu tarIke ucca prakAranI pratiSThA prApta karI hatI. AlyakALa pU. samayasuMdarajInA jIvana vize temaNe pote racelA graMthAne AdhAre ane temanA ziSyAe racelAM kAvyeAmAM karelAM teozrI vizenA nirdezAne AdhAre, temanA kavanakALa vize ane kALadharma vize cAkkasa tithi-vAra--vanA ullekhe maLI Ave che; paraMtu temanAM ane dIkSAgrahaNatithinAM nizcita pramANeA sAMpaDatAM nathI. kAvyakRtiomAMnA nirdeze pramANe teozrIne janma mAravADamAM sAcAranI prAggATa ( peravADa) vaNika jJAtimAM thaye hateA. temanA pitAnu... nAma rUpasiMha ane mAtAnu' nAma lIlAdevI hatu. pUjyazrIne prathama graMtha 'mAvata ' saMskRta bhASAmAM racele maLI Ave che, tenI racanAsAla sa. 1641 che. temAM kiva peAtAne ullekha gaNa samayasuMdara ' tarIke kare che, e AdhAre kalpanA karI zakAya ke, dIkSA grahuNa karyAM pachI satata Aha-dasa varSInI ArAdhanA ane avirata adhyayananI sAdhanAne aMte gaNipadanA adhikArI banI zakayA. te pramANe teezrI saM. 1930 AsapAsa yugapradhAna AcArya zrI jinacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA haste dIkSA grahaNa karI, zrI sakalacaMdrajI gaNinA ziSya tarIke muni samayasu MdarajI mahArAja tarIke jAhera thayA. vaLI, zrI samayasuMdarajInA ja eka ziSya vAdI naMdane eka kAvya racanAmAM nirdeza karyo che te mujaba * navayauvana bhara saMyama saMgrahyo H navayauvana mAM dvIkSAM lIdhI. eTale temanI vaya dIkSA samaye 6 * jI, saI hAthe zrI jinacaMda' : 2010_04
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 zAsanaprabhAvaka 20 varSa AsapAsa hovI joIe. te pramANe pUjyazrIne janma saM. 1610 AsapAsa anumAnI zakAya. temaNe pite ke temanA keI zigye teozrInA saMsArI nAmane kayAMya ullekha karyo nathI ke dIkSA pUrvenA abhyAsane paNa ullekha prApta thatuM nathI. paraMtu dIkSA grahaNa karyA pachI temaNe vAcaka mahimarAja (pachIthI pradhAnAcArya zrI jinasiMhasUrijI) ane upAdhyAya zrI samayarAjajI mahArAja pAse vidyApAsanAmAM ghaNo samaya vItAvyo. dharmazAstro, TIkAo ane kAbene gahana abhyAsa karyo. pUjyazrImAM kavitvazakti te Izvaradatta-janmajAta hatI ja. emAM be gurudevazrInI nizrAmAM agAdha abhyAsane pariNAme teozrI saMskRta, prAkRta, apabhraMza gujarAtI, mAravADI, hindI, sidhI ane paMjAbI bhASAo para asAdhAraNa prabhutva prApta karI zakyA. pariNAme, asAdhAraNa pratibhA, tIphaNabuddhi, agAdha abhyAsa ane tapasvI sAdhujIvanathI prabhAvita thaIne pa. pU. AcAryazrI jinacaMdrasUrijI mahArAje temane saM. 1640nA mahA suda pAMcamane divase gaNi" padathI vibhUSita karyA hatA. tyAra pachI samrATa akabaranA AmaMtraNane mAna ApI, A. zrI jinacaMdrasUrijI saM. 1648mAM lAhera gayA tyAre temanI sAthenA 31 sAdhuomAM samayasuMdarajI paNa hatA. A prasaMge kavi samayasuMdarajIe vAta te sauthak -ATha akSaranA A vAkayanA ATha lAkha artha karI batAvI, A "aSTalakSI' kRti vaDe akabara bAdazAhane atyaMta prabhAvita karyA hatA. A prasaMge, saM. 1649nA phAgaNa suda bIjane divase AcArya zrI jinacaMdrasUrijI mahArAje pUjyazrIne vAcanAcArya"nI padavI ApI hatI. te samaya pachI racAyelI kRtiomAM kavi samayasuMdare pitAno ullekha "vAcaka' tarIke karyo che. vAcanAcArya nI padavI pachI 20-21 varSe temane "pAThaka" ke "upAdhyAyanI padavI maLI havAne ullekha kavi rAjAma kare che. saM. 1971mAM laverA mukAme AcArya zrI jinasiMhasUrie teozrIne upAdhyAyapadathI alaMkRta karyAnA aneka nidezA sAMpaDe che. saM. 1680 pachI, AcArya zrI jinasiMhasUrijI kALadharma pAmyA pachI; kharataragaca7mAM vayevRddha, jJAnavRddha, dIrgha dIkSAparyAyavALA munivara teozrI ja hatA, tethI temane "mahopAdhyAya'nuM pada ApavAmAM AvyuM haze ema svAbhAvika kalpanA thAya che. A samaya daramiyAna kavizrI samayasuMdarajIe gujarAtI bhASAmAM rAsa, prabaMdha, gIta, stavane, chatrIsI vagere prakAranAM kAvya racavAM zarU karI dIdhAM hatAM. temaNe siMdha, paMjAba, uttara pradeza, rAjasthAna, gujarAta ane saurASTramAM Thera Thera vihAra karI, cAturmAsa sthiratA karI, temAM dharmane prasAra karyo hato. je je tIrthasthAnanI yAtrA karI tenA para stavane racIne kAvyasAhityanI samRddhimAM vadhAro karyo hato. teozrInAM vidvattApUrNa pravacane, madhura vANI ane tapasvI jIvanane prabhAva jaina ane jainetara leke para ekasarakhe paDatuM hatuM. pariNAme, pUjyazrIe aneka sthaLoe jIvahiMsA aTakAvI hatI. siMdhanA eka adhikArI makhanma muhammada zekha kAjIe teozrInI pavitra vANIthI mugdha thaIne samagra siMdha prAtamAM gavadha ane paMcanadImAM jaLacaranI hiMsA na karavAnI ghoSaNA karI hatI. evI ja rIte, rAvala bhImajIne sadupadeza ApI jesalameramAM thatAM 2010_04
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNabhagavato sAMDhanA vadhane baMdha karAvyuM hatuM. maMDovara, meDatA AdimAM paNa amArinI ghoSaNA karAvyAnA ulalekha maLe che. teozrI 42 ziLe ane aneka praziSya dharAvatA hatA. sudIrgha dIkSA paryAyamAM sAdhu ane sAhityakAra tarIke aneka siddhio prApta karI, pitAnA gacchanA ja nahi, paraMtu samagra jainasaMghanA sarvazreSTha sAdhu tarIke paMkAyA hatA. vRddhAvasthAne lIdhe chelle amadAvAdamAM sthitA karI hatI. ane saM. 1703nA caitra suda 13ne divase amadAvAdamAM ja kALadharma pAmyA hatA. Ama, temaNe nevuM varSa karatAM paNa vadhu AyuSya bhegavI jainazAsananI bhavya prabhAvanA karI hatI. zrI samayasuMdarajI mahArAjanI sAhityasevA ciraMjIva nIvaDe tevI che. temaNe saMskRta, prAkRta, gujarAtI Adi bhASAomAM racanA karI che. vyAkaraNa, TIkA, kAvyalakSaNa, chaMda, nyAya, jyotiSa, itihAsa, prabaMdha, rasa, pAI saMvAda, bAlAvabodha, vIsI, chatrIsI, stavana, sajhAya, gata vagere racanA karI che. temAM saMskRtamAM vIseka ane gujarAtImAM trIseka maTI kRtio racI che, jemAM bhAvazataka, rUpakamAlA avasUri, kAlikAcAryakathA, samAcArI kathA, vizeSazataka, dazavaikAlika TIkA Adi saMskRta graMtha che; te cAra pratyeka buddha rAsa, mRgAvatI rAsa, pusAra rAsa, vatupAla-tejapAla rAsa, zatruMjaya rAsa, bAra vrata rAsa Adi gujarAtI racanAo che. AmAM 100-125 paMktithI mAMDIne 3700 paMktimAM racAyelA rAsa che. bhASAnI madhuratA, varNananI tAdazatA ane AlekhananI sacoTatAne lIdhe temanuM sAhitya ucca koTinuM banyuM che. pUjyazrIe racelAM gItanI saMkhyA paNa hajAra upara thavA jAya che. e sarva layamAdhurya ane zabdasauMdaryathI lokomAM evAM te pracalita banyAM ke kuMbha rANAnAM sthApatya sAthe temanI leketi pracalita banI : "samayasuMdaranAM gIto, bhItA paranAM cItaDAM ke kuMbha caNAnAM bhIMtaDo." A uparAMta, samayasuMdare hindI, sindhI ane paMjAbI bhASAmAM paNa kAvyaracanA karI che. temanAM kAvya eTalAM kavitvapUrNa ane lokapriya hatAM ke aneka anugAmIoe enuM anukaraNa karyuM. eka aSTAkSarIya vAkyanA dasa lAkha bAvIza hajAra cAraso satyAvIza artha karI batAvIne "aSTalakSI" graMthathI pitAnI vidvattAne paricaya karAvyuM. evI asAdhAraNa pratibhA dharAvatA zrI samayasuMdarajI tejasvI sAdhupravara hatA. ("nala-davadaMtI rAsa mAMthI sAbhAra.) kharataragacchIya gaganamaNi ane samartha vidvadavarya zrImadda devacaMdrajI mahArAja jJAna, kriyA ane dharmasiddhAMtane punaruddhAra karanAra mahAtmAo A bhUminAM bhUSaNarUpa manAya che. evA ja eka uttama koTinA saMta-mahAtmA kharataragacchIya gaganamaNi, paMDita pravara, kaviratna, mahAna tapasvI ane samartha sAhityakAra zrImad devacaMdrajI mahArAja che. temane janma mAravADamAM bIkAnera pAse raMga gAmamAM, osavAla jJAtinA luNiyA gotramAM thaye hato. 2010_04