Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjugala kizora mukhtAra 'yugavIra' sakAma dharmasAdhana laukika-phala kI icchAoM ko lekara jo dharmasAdhana kiyA jAtA hai use 'sakAma-dharmasAdhana' kahate haiM. aura jo dharma vaisI icchAoM ko sAtha meM na lekara mAtra AtmIya kartavya samajhakara kiyA jAtA hai usakA nAma niSkAma-dharmasAdhana hai. niSkAmadharmasAdhana hI bAstava meM dharmasAdhana hai aura vahI vAstavika phala ko phalatA hai. sakAma-dharmasAdhana dharma ko vikRta karatA hai, sadoSa banAtA hai aura usase yatheSTa dharmaphala kI prApti nahIM ho sakatI. pratyuta usase, adharma kI aura kabhI-kabhI ghora-pApa-phala kI bhI prApti hotI hai. jo loga dharma ke vAstavika svarUpa aura usakI zakti se paricita nahIM, jinake andara dhairya nahIM, zraddhA nahIM, jo nirbala haiM, kamajora haiM, utAvale haiM aura jinheM dharma ke phala para pUrA vizvAsa nahIM hai, aise loga hI phalaprApti meM apanI icchAoM kI TA~ge ar3A kara dharma ko apanA kArya karane nahIM dete, use paMgu aura bekAra banA dete haiM, aura phira yaha kahate hue nahIM lajAte ki dharma-sAdhana se kucha bhI phala kI prApti nahIM huI hai. aise logoM ke samAdhAnArtha-unheM unakI bhUla kA parijJAna karAne ke liye hI yaha nibaMdha likhA jAtA hai, aura isameM AcArya-vAkyoM ke dvArA hI viSaya ko spaSTa kiyA jAtA hai. zrIguNabhadrAcArya apane 'AtmAnuzAsana' grantha meM likhate haiM : saMkalpyaM kalpavRkSasya cintyaM ciMtAmaNerapi / asaMkalpyamasaMciMtyaM phalaM dharmAdavApyate / 'phala ke pradAna meM kalpavRkSa saMkalpa kI aura cintAmaNi cintA kI apekSA rakhatA hai-kalpavRkSa vinA saMkalpa kiye aura cintAmaNi vinA cintA kiye phala nahIM detA, parantu dharma vaisI koI apekSA nahIM rakhatA-vaha vinA saMkalpa kiye aura vinA cintA kiye hI phala pradAna karatA hai.' jaba karma svayaM hI phala detA hai aura phala dene meM kalpavRkSa tathA cintAmaNi kI zakti ko bhI parAsta karatA hai, taba phalaprApti ke liye icchAeM karake-nidAna bAMdhakara-apane AtmAko vyartha hI saMklezita aura Akulita karane kI kyA jarUrata hai ? aisA karane se to ulaTe phala-prApti ke mArga meM kA~Te boye jAte haiM, kyoMki icchA phala-prApti kA sAdhana na hokara usameM bAdhaka hai. isameM saMdeha nahIM ki dharmasAdhana se saba sukha prApta hote haiM, parantu tabhI to jaba dharmasAdhana meM viveka se kAma liyA jAya. anyathA, kriyA ke-bAhya dharmAcaraNa ke samAna hone para bhI eka ko bandhaphala, dUsare ko mokSaphala athavA eka ko puNyaphala aura dUsare ko pApaphala kyoM milatA hai ? dekhiye, karmaphala kI isa vicitratA ke viSaya meM zrIzubhacaMdrAcArya jJAnArNava meM kyA likhate haiM : yatra bAlazcaratyasminpathi tauva paMDitaH / bAlaH svamapi badhnAti mucyate tatvavid dhruvaM / 721 / Jain EN Obrary.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jugala kizora mukhtAra sakAma dharmasAdhana : 446 jisa mArga para ajJAnI calatA hai usI para jJAnI. donoM kA dharmAcaraNa samAna hone para bhI, ajJAnI aviveka ke kAraNa karma bAMdhatA hai aura jJAnI viveka dvArA karma baMdhana se chUTa jAtA hai. jJAnArNava ke nimna zloka meM bhI isI bAta ko puSTa kiyA gayA hai : ceSTayatyAtmanAtmAnamAjJAnI karmabandhanaH / vijJAnI mocayatyeva prabuddhaH samayAntare / 717 / isase vivekapUrNa AcaraNa kA kitanA bar3A mAhAtmya hai use batalAne kI adhika jarUrata nahIM rahatI. zrI kundakundAcArya ne apane pravanacanasAra ke cAritrAdhikAra meM, isI viveka kA - samyagjJAna kA -- mAhAtmya varNana karate hue bahuta spaSTa zabdoM meM likhA hai| jaM aNNANI kammaM savedI bhavasayasahasraphoDIhi / taM NANI tihiM gutto khavedi ussAsametteNa / 38 / arthAtpajJAnI avivekI manuSya jisa athavA jitane jJAnAvaraNAdirUpa karmasamUha ko zatasahastrakoTi bhavoM meM karor3oM janma lekara-kSaya karatA hai usa athavA utane karmasamUha ko jJAnI manuSya mana-vacana kAya kI kriyAkA nirodha kara athavA use svAdhIna kara svarUpa meM lIna huA ucchvAsamAtra meM - lIlAmAtra meM- -nAza kara DAlatA hai. isa se adhika viveka kA mAhAtmya aura kyA ho sakatA hai ? yaha viveka hI cAritra ko 'samyakcAritra' banAtA hai aura saMsAraparibhramaNa evaM usake duHkha-kaSToM se mukti dilAtA hai. viveka ke binA cAritra mithyA cAritra hai, korA kAyatkeza hai aura vaha saMsAra - paribhramaraNa tathA duHkha paraMparA kA hI kAraNa hai. isI se vivekapUrvaka athavA samyagjJAna ke anantara cAritra kA ArAdhana batalAyA gayA hai, jaisA ki zrI amRtacandrAcArya ke nimna vAkya se prakaTa hai : na hi samyagvyapadezaM cAritramajJAnapUrvakaM labhate / zAnAnantaramupasaM pArivArAdhanaM tasmAt / 38|purussaarthsiyupaay arthAt - ajJAna pUrvaka viveka ko sAtha meM na lekara -- dUsaroM kI dekhA-dekhI athavA kahane sunanemAtra se, jo cAritra kA anuSThAna kiyA jAtA hai vaha 'samyak cAritra' nAma nahIM pAtA -- use 'samyak cAritra' nahIM kahate isI se ( Agama meM ) samyagjJAna ke anantara - viveka ho jAne para -- cAritra ke ArAdhana kA -- anuSThAna kA -nirdeza kiyA gayA hai--- ratnatrayadharma kI ArAdhanA meM, jo mukti kA mArga hai, cAritra kI ArAdhanA kA isI krama se vidhAna kiyA gayA hai. zrI kundakundAcArya ne pravacanasAra meM, 'cAritaM khalu dhammo' ityAdi vAkya ke dvArA jisa caritra ko -- svarUpAcaraNa kovastusvarUpa hone ke kAraNa dharma batalAyA hai vaha bhI yahI vivekapUrvaka samyakcAritra hai, jisakA dUsarA nAma sAmyabhAva hai, aura jo moha kSobha athavA mithyAtva - rAgadveSa tathA kAma kodhAdirUpa vibhAva-pariNati se rahita AtmA kA nija pariNAma hotA hai" - vAstava meM yaha viveka hI usa bhAva kA janaka hotA hai jo dharmAcaraNa kA prANa kahA gayA hai. vinA bhAvake to kriyAeM phaladAyaka hotI hI nahIM hai. kahA bhI hai : yasmAt kriyAH pratiphalanti na bhAvazUnyAH / tadanurUpa bhAva ke binA pUjanAdika kI tapa-dAna japAdika kI aura vahA~ taka ki dIvahaNAdika kI saba kriyAe~ bhI aisI hI nirarthaka haiM jaise ki bakarI ke gale ke stana (thana ), arthAt jisa prakAra bakarI ke gale meM laTakate hue stana dekhane meM 1. cAritaM khalu dhammo, dhammo jo so samotti ziddiTTho / moha khoha vihINa pariNAmo apaNo hu samo / 7 / 2. dekho kalyANa maMdira stotra kA 'Akarzito'pi' Adi padya. www.jainellerary.org
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 : muni zrIhajArImala smRti-grantha : dvitIya adhyAya -0-0-0-------------- stanAkAra hote haiM parantu ve stanoM kA kucha bhI kAma nahIM dete-unase dUdha nahIM nikalatA-usI prakAra vinA tadanukUla bhAva ke pUjA, tapa, dAna, japAdika saba kriyAeM bhI dekhane kI hI kriyAeM hotI haiM, pUjAdika kA vAstavika bala unase kucha bhI prApta nahIM ho sakatA.' jJAnI-vivekI manuSya hI yaha ThIka jAnatA hai ki kina bhAvoM se puNya baMdhatA hai--kina se pApa aura kina se donoM kA bandha nahIM hotA svaccha, zubha zuddha bhAva kise kahate haiM ? aura asvaccha, azubha. azuddha bhAva kisa kA nAma hai ? sAMsArika viSayasukha kI tRSNA athavA tIvra kaSAya ke vazIbhUta hokara jo puNya karma karanA cAhatA hai vaha vAstava meM puNya karma kA sampAdana kara sakatA hai yA ki nahIM aura aisI icchA dharma kI sAdhaka hai yA bAdhaka-vaha khUba samajhatA hai ki sakAma-dharma sAdhana mohakSobhAdi se ghirA hone ke kAraNa dharma kI koTi se nikala jAtA hai, dharma vastukA svabhAva hotA hai. aura isalie koI vibhAva pariNati dharma kA sthAna nahIM le sakatI. isI se vaha apanI dhAmika kriyAoM meM tadpabhAva kI yojanA dvArA prANa kA saMcAra kara ke unheM sArthaka aura saphala banAtA hai. aise hI vivekI janoM ke dvArA anuSThita dharma ko saba sukha kA kAraNa batAyA hai. viveka kI puTa vinA athavA usake sahayoga ke abhAva meM mAtra kucha kriyAoM ke anuSThAna kA nAma hI dharma nahIM hai, aisI kriyAeM to jar3a-mazIneM bhI kara sakatI haiM aura kucha karatI huI dekhI bhI jAtI haiM. phonoMgrApha ke kitane hI rikArDa khUba bhakti-rasa ke bhare hue gAna tathA bhajana gAte haiM aura zAstra par3hate hue bhI dekhane meM Ate haiM. aura bhI jar3a mazInoM se Apa jo cAheM dharma kI bAhya kriyAeM karA sakate haiM. ina saba kriyAoM ko karake jar3a mazIneM jisa prakAra dharmAtmA nahIM bana sakatIM aura na dharma ke phala ko hI pA sakatI haiM, usI prakAra avivekapUrvaka athavA samyarajJAna ke vinA dharma kI kucha kriyAeM kara lene mAtra se hI koI dharmAtmA nahIM bana jAtA aura na dharma ke phala ko hI pA sakatA hai. aise avivekI manuSyoM aura jar3a mazInoM meM koI vizeSa aMtara nahIM hotA-unakI kriyAoM ko samyakcAritra na kaha kara 'yAMtrika cAritra' kahanA cAhie. hAM, jar3a mazInoM kI apekSA aise manuSyoM meM mithyAjJAna tathA moha kI vizeSatA hone ke kAraNa ve usake dvArA pApa bandha karake apanA ahita jarUra kara lete haiM--jaba ki jar3a mazIneM vaisA nahIM kara sakatIM. isI yAMtrika cAritra ke bhulAve meM par3akara hama aksara bhUle rahate haiM aura yaha samajhate rahate haiM ki hamane dharma kA anuSThAna kara liyA ! isI taraha karor3oM janma nikala jAte haiM aura karor3oM varSa kI bAlatapasyA se bhI una karmoM kA nAza nahIM ho pAtA, jinheM eka jJAnI puruSa triyoga ke saMsAdhanapUrvaka kSaNamAtra meM nAza kara DAlatA hai. isa viSaya meM svAmI kArtikeya ne apane 'anuprekSA' saMtha meM, acchA prakAza DAlA hai. unake nimnavAkya khAsa taura se dhyAna dene yogya haiM : kamma purANaM pAvaM heU-tesi ca hoMti sacchidarA / maMdakasAyA sacchA tibvakasAyA asacchA hu| jIvo vi havaipAvaM aitivyakasAyapariNado Nicca / jIvo havei puNNaM uvasamabhAveNa sNjutto| jo ahilasedi puraNaM sakasAno visayasokkhatabahAe / dUre tassa visohI visohimUlANi puNNANi / puNNAsaeNa puNNe jaho NirIhassa punnnnsNpttii| iya jANiUNa jaiNo puraNe vi ya zrAyaraM kuNaha / / puNNaM baMdhadi jIvo maMdakasAehiM pariNado sNto| tamhA maMdakasAyA heU puNNassa Na hi baMchA // gAthA 10, 160, 410-412. 1. bhAva-hinasya pUjAdi-tapodAna-japAdikam / vyarthadokSAdikaM ca sthAdajAkaMThe stanAviva / Jain Education Intemational
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jugalakizora mukhtAra : sakami dharmasAdhana 451 ina gAthAoM meM batalAyA gayA hai ki 'puNya karma kA hetu svaccha (zubha) pariNAma hai aura pApa karma kA hetu asvaccha ( azubha yA azuddha ) pariNAma. maMdakaSAyarUpa pariNAmoM ko 'svaccha pariNAma' aura tIvra kaSAya rUpa pariNAmoM ko 'asvaccha pariNAma' kahate haiM. jo jIva prati tIvra kaSAyapariNAma se pariNata hotA hai, vaha pApI hotA hai aura jo upazama bhAva se kaSAya kI maMdatA se yukta rahatA hai vaha puNyAtmA kahalAtA hai. jo jIva kaSAya bhAva se yukta huA viSaya-saukhya kI tRSNA se - indriya viSaya ko adhikAdhika rUpa meM prApta karane kI icchA se puNya karanA cAhatA hai--puNyakriyAoM ke karane meM pravRtta hotA hai-usase vizuddhi bahuta dUra rahatI hai aura puNya karma vizuddhi-mUlaka-vitta kI buddhi para AdhAra rakhane vAle hote haiM ataH unake dvArA puNya kA saMpAdana nahIM ho sakatA - ve apanI una dharmake nAma se abhihita honevAlI kriyAoM ko karake puNya paidA nahIM kara sakate. cUMki puNyaphalakI icchA rakhakara dharma kriyAoM ke karane se sakAma-dharmasAdhana se puNya kI saMprApti nahIM hotI, balki niSkAma rUpase dharma sAdhana karane vAle ko hI puNya kI saMprApti hotI hai, aisA jAna kara puNya meM bhI Asakti nahIM rakhanA cAhie. vAstava meM jo jIva mandakaSAya se pariNata hotA hai vahI puNya bAMdhatA hai. isalie maMdakaSAya hI puNya kA hetu hai, viSayavAMchA puNya kA hetu nahIM--viSayavAMchA athavA viSayAzakti tIvra kaSAya kA lakSaNa hai aura usakA karane vAlA puNya se hAtha dho baiThatA hai. Jain a ina vAkyoM se spaSTa hai ki jo manuSya dharma-sAdhanA ke dvArA apane viSayakaSAyoM kI puSTi evaM pUrti cAhatA hai, usakI kaSAya manda nahIM hotI aura na vaha dharma ke mArga para hI sthira hotA hai. isalie usake dvArA vItarAga bhagavAn kI pUjAbhakti-u -upAsanA tathA stutipATha, japa-dhyAna, sAmAyika, svAdhyAya, tapa, dAna aura vrata-upavAsAdirUpa se jo bhI dhArmika kriyAe~ banatI haiM--ve saba usake AtmakalyANa ke liye nahIM hotI unheM eka prakAra kI sAMsArika dukAnadArI hI samajhanA cAhie. aise loga dhArmika kriyAeM karake bhI pApa upArjana karate haiM aura sukha ke sthAna meM ulaTA dukha ko nimaMtraNa dete haiM. aise logoM kI isa pariNati ko zrIzubhacadrAcArya ne jJAnArNava graMtha ke 25 veM prakaraNa meM, nidAna janita ArttadhyAna likhA hai aura use ghora duHkhoM kA kAraNa batalAyA hai. yathA : puruSAnuSThAnajAtairabhipati padaM parijanendrAmarANAM yA taireva vAtyamityantopat pUjA-satkAra - lAbha-prabhRtikamathavA yAcate yadvikalpaiH syAdAtaM tannidAnaprabhavamiha nRNAM duHkhadAvo'gradhAmaM / as " arthAta - aneka prakAra ke puNyAnuSThAnoM ko dharma kRtyoM ko -- karake jo manuSya tIrthaMkara pada tathA dUsare devoM ke kisI pada kI icchA karatA hai athavA kupita huA unhIM puNyAcaraNoM ke dvArA zatrukula rUpI vRkSoM ke uccheda kI vAMchA karatA hai, athavA aneka vikalpoM ke sAtha una dharmakRtyoM ko karake apanI laukika pUjA-pratiSThA athavA lAbhAdika kI yAcanA karatA hai, usakI yaha saba sakAma pravRtti 'nidAnaja' nAmakA ArttadhyAna hai. aisA ArttadhyAna manuSya ke liye duHkha-dAvAnala kA agrasthAna hotA hai. usase mahAduHkhoM kI paramparA calatI hai. vAstava meM ArttadhyAna kA janma hI saMkleza-pariNAmoM se hotA hai, jo pApabaMdha ke kAraNa haiM. jJAnArNava ke ukta prakaraNAntargata nimna zloka meM bhI ArtavyAna ko kRSNa - nIla- kApota aisI tIna azubha lezyAoM ke bala para hI prakaTa honA likhA hai aura sAtha hI yaha sUcita kiyA hai ki ArttadhyAna pApa rUpIdAvAnala ko prajvalita karane ke liye IMdhana ke samAna hai : kRSNanIlAdyasallezyAbalena pravijRmbhate, idaM duritadAvArciHprasUterindhanopamam / 40 / isase spaSTa hai ki laukika phaloM kI icchA rakhakara dharma sAdhana karanA dharmAcaraNa ko dUSita aura niSphala nahIM banAtA, isa viSaya meM bahuta hI sAvadhAnI rakhane kI jarUrata hai. jisakA varNana karate hue zrIamitagati AcArya upA balki ulaTA pApabaMdha kA bhI kAraNa hotA hai, aura isalie hameM samyaktva ke ATha aMgoM meM niHkAMkSita nAma kA bhI eka aMga hai, sakAcAra ke tIsare pariccheda meM spaSTa likhate haiM : itica saat www.brary.org
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152: muni zrIhajAlamala smRti-grantha : dvitIya adhyAya -0-0--0-0-0-0-0--0--. vidhIyamAnAH zama-zIla saMyamAH zriyaM mameme vitarantu cintitAm , sAMsArikAnekasukhapravarddhitI niSkAMkSito neti karoti kAMkSAm / 74/ arthAt-ni:kAMkSita aMga kA dhAraka samyagdRSTi isa prakAra kI bAMchA nahIM karatA hai ki maiMne jo zama-zIla aura saMyama kA anuSThAna kiyA hai vaha saba dharmAcaraNa mujhe usa manovAMcchita lakSmI ko pradAna kare, jo nAnA prakAra ke sAMsArika sukhoM meM vRddhi karane ke liye samartha hotI hai-aisI vAMchA karane se usakA samyaktva dUSita hotA hai. isI niHkAMkSita samyagdRSTikA svarUpa zrI kundakundAcArya ne 'samayasAra' meM isa prakAra diyA hai : jo Na karedi dukakhaM kammaphale taha ya sambadhammesu , so NikaMkkho cedA sammadiTThI muNeyacco / 248 / arthAt jo dharma karma karake usake phala kI-iMdriyaviSaya sukhAdika kI icchA nahIM rakhatA hai, yaha nahIM cAhatA hai ki mere amuka karma kA mujhe amuka laukika phala mile--aura na usa phala sAdhana kI dRSTi se nAnA prakAra ke puNya rUpa dharmoM ko hI iSTa karatA hai-apanAtA hai aura isa taraha niSkAmarUpa se dharma sAdhana karatA hai, use niHkAMkSita samyagdRSTi samajhanA cAhie. yahAM para maiM itanA aura bhI batalA denA cAhatA hUM ki tattvArtha sUtra meM kSamAdi daza dharmoM ke sAtha meM 'uttama' vizeSaNa lagAyA gayA hai. uttama kSamA uttama mArdavAdi rUpa se daza dharmoM kA nirdeza kiyA hai. yaha vizeSaNa kyoM batAyA gayA hai ? ise spaSTa karate hue zrIpUjyapAda AcArya apanI 'sarvArthasiddhi' TIkA meM likhate haiM : dRSTaprayojana-parivarjanArthamuttamavizeSaNam / arthAt-laukika prayojanoM ko TAlane ke liye 'uttama' vizeSaNa kA prayoga kiyA hai. isase yaha vizeSaNa pada yahA~ 'samyak' zabda kA pratinidhi jAna par3atA hai aura usakI ukta vyAkhyA se spaSTa hai ki kisI laukika prayojana ko lekara-koI duniyAvI garja sAdhane ke liye-yadi kSamA mArdava-pArjava-satya-zauca-saMyama-tapa-tyAga-AkiMcanya-brahmacarya, ina daza dharmoM meM se kisI bhI dharma kA anuSThAna kiyA jAtA hai to vaha anuSThAna dharma kI koTi se nikala jAtA hai. aise sakAma-dharma sAdhana ko vAstava meM dharma-sAdhana hI nahIM kahate. dharma-sAdhana to svarUpasiddhi athavA Atma-vikAsa ke liye AtmIya kartavya samajha kara kiyA jAtA hai, aura isalie vaha niSkAma dharma sAdhana hI ho sakatA hai. isa prakAra sakAma-dharma sAdhana ke niSedha meM Agama kA spaSTa vidhAna aura pUjya AcAryoM kI khulI AjJAeM hote hue bhI kheda hai ki hama Ajakala adhikAMza meM sakAma dharma sAdhana kI ora hI pravRtta ho rahe haiM. hamArI pUjA-bhakti-upAsanA, stuti-vaMdanA-prArthanA, japa-tapa-dAna aura saMyamAdika kA sArA lakSya laukika phaloM kI prApti hI rahatA hai koI use karake dhana-dhAnya kI vRddhi cAhatA hai to koI putra kI saMprApti. koI roga dUra karane kI icchA rakhatA hai, to koI zarIra meM bala lAne kI. koI mukadame meM vijaya lAbha ke liye usakA anuSThAna karatA hai, to koI apane zatru ko parAsta karane ke liye. koI usake dvArA kisI Rddhi-siddhi kI sAdhanA meM vyagra hai, to koI dUsare laukika kAryoM ko saphala banAne kI kI dhuna meM masta. koI isa loka ke sukhoM ko cAhatA hai to koI paraloka meM svargAdikoM ke sukhoM kI abhilASA rakhatA hai aura koI-koI to tRSNA ke vazIbhUta hokara yahAM taka apane viveka ko kho baiThatA hai ki zrIvItarAga bhagavAn ko bhI rizvata (ghUsa) dene lagatA hai--unase kahane lagatA hai ki he bhagavan, ApakI kRpA se yadi merA amuka kArya siddha ho jAyegA to maiM ApakI pUjA karUMgA, siddha cakra kA pATha thApUgA, chatra-camarAdi bheMTa karUMgA, ratha-yAtrA nikalavAUMgA, gajaratha calavAUMgA athavA mandira banavA dUMgA. ye saba dharma kI viDambanAeM haiM. isa prakAra kI viDambanAoM se apane ko dharma kA koI lAbha nahIM hotA aura na AtmavikAsa hI sadha sakatA hai. jo manuSya dharma kI rakSA karatA hai-usake viSaya meM vizeSa sAvadhAnI rakhatA huyA use viDaMbita yA kalaMkita nahIM hone detA-vahI vAstavika dharma ke phala ko NERADEMANRANCE sary.org worary.org
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jugalakizora mukhtAra : sakAma dharmasAdhana : 453 pAtA hai. 'dharmo rakSati rakSitaH' kI nIti ke anusAra rakSA kiyA huA dharma hI usakI rakSA karatA hai---aura usake pUrNa vikAsa ko siddha karatA hai. aisI hAlata meM sakAma dharmasAdhana ko haTAne aura dharma kI viDambanAoM ko miTAne ke liye samAja meM pUrNa Andolana hone kI jarUrata hai, tabhI samAja vikasita tathA dharma ke mArga para agrasara ho sakegA, tabhI usakI dhArmika pola miTegI aura tabhI vaha apanI pUrvagaurava-garimA ko prApta kara sakegA. isake liye samAja ke sadAcAraniSTha evaM dharmaparAyaNa vidvAnoM ko Age AnA cAhie aura aise dUSita dharmAcaraNoM kI yukti-purassara kharI-kharI AlocanA karake samAja ko sajaga tathA sAvadhAna karate hue use usakI bhUloM kA parijJAna karAnA cAhie. yaha isa samaya unakA khAsa karttavya hai aura bar3A hI puNya kArya hai. aise Andolana dvArA sanmArga dikhalAne ke liye samAja ke aneka pramukha patroM ko apanAapanA--pavitra karttavya samajhanA cAhie. ---------------------- Jain Education Intemational