Book Title: Ravan ka Lakshman ko Updesh
Author(s): Vansh Sinh
Publisher: Z_Jain_Vidyalay_Hirak_Jayanti_Granth_012029.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211853/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMza bahAdura siMha rAvaNa kA lakSmaNa ko upadeza rAmAyaNa bhAratIya saMskRti kI amUlya nidhi hai| mAnava jIvana ko UMcA uThAne vAle aneka sarala, sarasa, sundara evaM vicitra uddharaNoM se yaha kAvya bharA par3A hai| rAvaNa prakANDa vidvAna thA, usane vedabhASya kiyA thA, vaha eka mahAn vaijJAnika bhI thaa| apane jIvana ke antima kSaNoM meM jo nIti-zAstra ke upadeza usane lakSmaNa ko diye, ve gUr3ha tatvoM se bhare par3e haiN| apane anubhavoM ke AdhAra para inakI vyAkhyA kara usane inako bar3A hI rocaka evaM bodhagamya banA diyA hai| __ zrIrAma ke amogha brahmAstra se rAvaNa kA vaMza vidIrNa ho gayA, usakA durjaya hRdaya phaTa gayA, nAbhisthita sudhA kuNDa bhasma ho gayA aura vaha bhUmi para unmatta gira pdd'aa| rAma ne turanta lakSmaNa ko bulAyA aura kahA, "rAvaNa kA abhI dehAnta nahIM huA hai| ve zrI rAmezvara kI sthApanA meM mere AcArya rahe haiN| unhoMne mujhe vijayI hone kA AzIrvAda diyA aura apanI Ahuti dekara vaha AzIrvAda satya kiyaa| abhI unako dakSiNA denI hai| lekina lakSmaNa, nIti zAstra kA yaha sUrya mere upasthita hote hI asta ho jAyegA, tuma jAkara unase upadeza grahaNa kro| lakSmaNa rAvaNa ke samIpa gaye, sira ke samIpa khar3e hokara uccasvara meM namaskAra kiyA aura upadeza dene kI prArthanA kii| unake pukArane para bhI rAvaNa ke netra nahIM khule aura nirAza hokara lakSmaNa ko zrIrAma ke pAsa lauTa AnA pdd'aa| zrI rAma vastusthiti ko, sArA vRtAnta sunakara, samajha gaye aura lakSmaNa se kahA, "tumane AcArya ke samIpa unako abhivAdana nahIM kiyA, jo jijJAsu samyak sammAna na de, upadeza ke anukUla sthiti kA dhyAna na rakhe, aise pramatta jijJAsu kA parityAga kara denA zAstra kI maryAdA hai, isakA tumane smaraNa nahIM rkhaa| lakSmaNa phira rAvaNa ke samIpa gaye, isa bAra ve rAvaNa ke pairoM ke samIpa khar3e hokara, mastaka jhukAkara uccasvara meM bole, "maiM zrIrAma anuja lakSmaNa AcArya paulastya ke caraNoM meM praNipAta karatA huuN|" dazagrIva ke netra khula gye| yaha dekhakara donoM hAtha jor3akara vinamra svara meM lakSmaNa bole- agraja ne mujhe Apake samIpa nIti zAstra kA upadeza grahaNa karane ke lie bhejA hai aura ve bhI zIghra upasthita ho rahe haiN| rAvaNa ne kahA, 'lkssmnn| maiM bolane meM pIr3A kA anubhava kara rahA huuN| merI indriyAM zithila hotI jA rahI haiN| prANa aba prasthAna ke lie utsuka haiM lekina tuma nIti-zikSA grahaNa karane Aye ho| koI vidvAna apane samIpa upasthita jijJAsu ko nirAza karatA hai to vidyA use zApa detI hai| vaha pizAca banatA hai| yadyapi atyaMta alpa samaya hai aura phira dUsarA samaya bhI to nahIM hai| maiM tumheM nirAza nahIM kruuNgaa| maiM apane anubhava kA sAra sunA dUM, itanA hI samaya hai aura tumhAre liye itanA hI paryApta hai|' rAvaNa ne apanA anubhava sunAnA prArambha kiyaa| "jo vyakti apane svajanoM aura sevakoM kI sukha-suvidhA kA pUrNa rUpa se dhyAna rakhatA hai| unakI svataMtratA-ucchRkhalatA ko bhI sahana karatA hai, unake svajana aura sevaka apane prANa dekara bhI unake atyaMta apriya AdezoM ko svIkAra kara lete haiN| rAkSasoM ne merA sAtha nahIM chor3A, mere lie yuddha meM prANoM kA utsarga kiyaa| merI ati ugra prakRti ko sahakara bhI merA sammAna karate rahe, yaha kevala AtaMka se saMbhava nahIM thA, maiMne unheM pUrI svataMtratA de rakhI thI aura unakI ruci, sukha, suvidhA kA sarvadA dhyAna rakhatA rahA thaa| yadi koI sevAzIla, vinamra evaM dharmaparAyaNa vyakti apanA virodha kare, apane mana ke viruddha bole to usakA apamAna yA upekSA karane kI jagaha para, usakI bAtoM para vizeSa dhyAna denA caahie| maiM jAnatA thA ki merA anuja vibhISaNa dharmAtmA hai, vaha cATukArI nahIM kara sakatA, vaha apane AzrayadAtA kI bAta apriya hone para bhI avazya kahegA, apane ahita kA bhaya hone para bhI kahegA, lekina maiMne usakA tiraskAra jAnabUjha kara kiyA, kyoMki agara vaha tumhAre pakSa meM nahIM gayA hotA to Aja laMkA anAtha ho jaatii| rAma isa para zAsana karane ko nahIM rukeNge| ina saba cIjoM ko maiM acchI taraha se jAnatA thA aura isIlie mujhe apane atipriya nirdoSa bhAI ko nirvAsita karanA pdd'aa| ___ lakSmaNa! zatru ko sAmAnya mAnakara usakI upekSA kabhI nahIM karanI cAhie tathA isa zatru ke bhaya se cintita hokara, apane anuyAyiyoM meM bhaya ke praveza ko avasara nahIM denA caahie| mujhe koI yaha doSa nahIM de sakatA ki maiMne apane zatru kI upekSA kii| rAma ke pragaTa hone ke kSaNa se hI maiM satarka thaa| jaba tuma loga sasainya subela para Aye, maiM apane sainikoM, senApatiyoM ke sAtha utsava manA rahA thA aura mallayuddha hIraka jayantI smArikA adhyApaka khaNDa /8 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekha rahA thaa| lakSmaNa! saphalatA hI sadA zreyaskara nahIM hotI, kabhI-kabhI / yuddha meM maiMne apane samasta vIroM kI Ahuti de dI hai| lekina maiM jaba taka jIvita rahA, tuma laMkA meM praveza nahIM kara ske| mere sabhI anuyAyI vIra kahAM gaye, isako mujhe batalAne kI AvazyakatA nhiiN| aba tuma svayaM, socakara batalAo ki vijaya kisakI huI hai|" lakSmaNa ne kahA, "AcArya Apa dhanya haiM, vijaya ApakI huI hai|" jaba rAvaNa kA svara zithila hone lagA, usane netra saMketa se lakSmaNa ko apane samIpa bulA liyA, kahA- "aba maiM adhika bola nahIM skuuNgaa| merI mukhya bAtoM ko dhyAna lagAkara suno| jIvana meM agara koI aura puNyAtmA kA bheda miTa jAya aura zarIra bala se samartha hI itanI dIrgha yAtrA kara vahAM jA ske|" yaha sunakara lakSmaNa cauMka par3e ki kahIM yaha mahatvAkAMkSA pUrI gaI hotI to zruti zAstra aura satkarma sadA ke lie samApta ho jaate| "maiM cAhatA thA ki saMsAra meM kabhI koI rogI yA vRddha na ho| isake lie vRkSoM meM amRta phala lagane kA vidhAna karanA cAhatA thaa| mere jaisA prakRti ke gUr3ha rahasyoM ko jAnane vAlA vyakti agara isa kAma meM laga gayA hotA to vArdhakya evaM mRtyu ko samApta kara dene vAlA AviSkAra avazya kara liyA hotaa|" lakSAmaNa ne haMsakara kahA- 'AcArya! ApakI mahatvAkAMkSAoM kA apUrNa raha jAnA hI vizva ke lie varadAna ho gyaa|' isI samaya zrIrAma Aye aura aMjalibAMdhakara mastaka jhukAte hue rAvaNa ke dAhine isa prakAra khar3e ho gaye jisase vaha unheM bhalIbhAMti dekha ske| prabhurAma ne kahA "maiM ikSvAkugotrIya rAma paulastya dazagrIva ko praNAma karatA huuN| apane AcArya ko abhISTa dakSiNA dene meM unake caraNoM meM upasthita huuN|" dazagrIva ke apalaka netra zrIrAma ke mukha para laga gaye aura mukha se aMtima zabda nikalA, "raam"| isake bAda eka jyoti unake zarIra se niklii| usane prabhu rAma kI pradakSiNA kI aura unake caraNoM meM lIna ho gyii| saha zikSaka, zrI jaina vidyAlaya, kalakattA chor3akara pUrNa kara DAlanA caahie| use kala para TAlane se vaha kabhI bhI pUrI nahIM hogii| maiM sampUrNa kSAra samudra ko madhura peyajala meM parivartita kara denA cAhatA thaa| sampUrNa sAgara ko aneka bhUmi meM vibhAjita karake bAMdha detA, eka bhAga ke jala ko uSNa karake, vASpa banA detA, bace hue lavaNa ko pRthvI para parvatAkAra ekatra kara detA aura vASpa ko vArida banAkara varSA ke nirmala jala se sAgara ke sabhI bhAgoM ko punaH bhara detA, mere lie asambhava kAma nahIM thaa|" "maiM svarga ke lie sopAna nirmita kara denA cAhatA thA tAki pApI hIraka jayantI smArikA adhyApaka khaNDa/9