Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રેરણાની પરબ
મુનિશ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી મ.
‘ચિત્રભાનું
: સંપાદક : જમુભાઈ વ. દાણું ભાષાધિશારદ
શ્રી છગન મણિ
અમદાવાદ
માળા ટ્રસ્ટ
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રથમ આવૃત્તિ ભેટ પુસ્તક : સંવત ૨૦૧૭ પુનર્મુદ્રણ : સંવત ૨૦૧૮
દૂત : ૦-૫૦ ન. પૈસા
લાલ િનણલાલ શાહ આ જીવન-મણિ સવાચનમાળા ટ્રસ્ટ હકીભાઈના દેરા સામે, અમદાવાદ
વણજી ડાહ્યાભાઈ દેસાઈ નવ જીવન મુ દ ણ લે એ
અમદાવાદ – ૧૪.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરબનાં પાણી આ અત્યંત નાની પણ ખૂબ જ પ્રેરક એવી પુસ્તિકાનું સંપાદન કરતાં અને અત્યંત આનંદ થાય છે. મારા એ આનંદ પાછળ અસંખ્ય શ્રોતામિત્રોને યાંના હેતનો પ્રવાહ વહી રહેલ જોઉં છું.
- સં. ૨૦૧૦ના વર્ષે મુંબઈના નેમિનાથળ ઉપાશ્રયમાં અન્ય “ ત્યાગી મંડળી સાથે મુનિશ્રી ચન્દ્રપ્રભસાગરજીએ ચાતુર્માસ ગાળ્યા. એ દિવસે દરમિયાન તેઓશ્રી, પ્રતિ પ્રભાતે પ્રેરક પ્રવચન આપતા. “ધર્મરત્ન પ્રકરણ” ઉપરનાં, એમનાં એ પ્રવચનો, થોડા જ સમય પહેલાં ધર્મરત્નનાં અજવાળાં' રૂપે પ્રકટ થયાં છે.
એ પ્રવચનોની પ્રતિ પ્રભાતે, ભક્તિ અને શ્રોતાઓના મનન અર્થે મુનિશ્રી દરરોજ એક સુંદર ને પ્રેરક સુવિચાર લખી આપતા અને
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ગિરધરભાઈ માયાર, એમના મેહક અક્ષરમાં કળાત્મક રીતે પાટિયા ઉપર લખતા. દરરાજ અનેક શ્રોતાએ એ પાટિયા કરતા વીંટળાતા અને નટોમાં લખી લેતા.
એ ચાતુર્માસ દરમિયાન જે સુવિચાએ અનેક શ્રોતાઓને ઊડી પ્રેરણા આપી છે તે, વધુ વિશાળ ભક્તહૃદયાને સહાયક બને એ માટે, વર્ષનાં ભાવન સપ્તાહ માટેનાં બાવન વાકો અહીં વૃ કુવામાં આવ્યાં છે. વાચન, મનન અને નિદિધ્યાસનમાં એ ખુબ જ સહાયક થશે.
મને શ્રદ્ધા છે કે મુનિશ્રીના પ્રવચનેમાંની પ્રજ્ઞા, પ્રકાશ અને પ્રાસાદિકતાથી તેઓ પ્રેરણા પામ્યા છે તેમને આ પુસ્તિકા, પરબનાં પ્રેમપાનની મસ્તી જગવશે. મુંખઈ.
જસુભાઈ દાણી સંપાદક
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
બે બેલ
પાંચમા વર્ષના શ્રી જીવન-મણિ સવાચનમાળા ટ્રસ્ટના ગ્રાહકને ભેટ પુરતક તરીકે જાણીતા વિદ્ધાન, વ્યાખ્યાતા, લેખક અને ચિંતક મુનિરાજ શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી મ. નું વિચાર-મૌક્તિકનું સુંદર પુસ્તક ભેટ તરીકે આપવામાં આવે છે.
આ પુસ્તકના જન્મ વિશે વિદ્વાન સંગ્રાહક અને સંપાદક પિતાના નિવેદનમાં ખુલાસે કર્યો છે. અને એ રીતે ધૂળયા જેમ માટીમાંથી સુવર્ણ શોધી કાઢે છે એમ એમણે ભુલાઈ જવા સરજાયેલાં મૌક્તિકને સંરક્ષી એક સુંદર હાર બનાવ્યો છે અને તે માટે તેઓશ્રીના અમે આભારી છીએ.
માણસની કરા જીવનનાં ઉચ્ચ શિખરો સર કરવા ભણી છે : અને તે બહુ ઝડપી બની દેખાય છે, પણ સાથે સાથે ન ધારી હોય તેવી આધિ, વ્યાધિ ને ઉપાધિઓ એને ચારે તરફથી ઘેરી વળ્યાં છે!
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
એક તરફ સર્જન, તે બીજી તરફ એટલી જ ઉત્કટ સંહારની તૈયારીઓ ! ઉમંગી માણસ આ બધું જોઈને હાશ કરીને બેસી જાય છે, એ કર્તવ્યથી પરાગમુખ થઈ જાય છે, એને દિનદિશા સૂઝતી નથી, એ વિચારે છે. રે ! આ જગતમાં તે શું થઈ શકે ? આ જીવનને કેમ જિવાય! આમાં સુખી કેમ થવાય ?
એ વેળા આ પ્રેરણાની પરબનાં સુમધુર જળ એને ઉત્સાહી બનાવે છે, એને ભાંગી જતો અટકાવે છે ને આગળ ધપાવે છે. આશા છે કે પાઠકે એ રીતે પ્રેરણાની આ પરબના જળનાં પાન કરશે.
શ્રી જીવન–મણિ સદવાચનમાળા પોતાનું છ વર્ષ પૂરું કરી રહ્યું છે. ને વિક્રમના ૨૦૧૯મા વર્ષે નવા વર્ષમાં પદાર્પણ કરે છે. ફક્ત દશ રૂપિયામાં લગભગ બમણી કિંમતનાં આ ઉત્તમ વાંચન પૂરું પાડતાં પુસ્તકાએ પોતાનું સ્થાન જમાવ્યું છે, તેનો અમને આનંદ છે. ૨૦૧૮, અમદાવાદ
- વ્યવસ્થાપક
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રેરણાની પરબ
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
ર
Ketebete este deste estretes de meest
મુનિશ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી મ. ચિત્રભાનુના
અન્ય પ્રેરણા-ગ્રંથો સૌરભ કિ. ૨-૦૦ હવે તે જાગે ૨ ૦૦ બિન્દુમાં સિંધુ કિ. ૦-૬પ ભવનું ભાતું ૨૫
“ધર્મરત્નનાં અજવાળાં' - પ૦ – હવે પછી પ્રગટ થશે –
નૈવેદ્ય
પ્રાપ્તિસ્થાન: શ્રી જીવન-મણિ સવાચનમાળા ટ્રસ્ટ
હઠીભાઈના દેશ સામે, દિલ્હી દરવાજા બહાર, અમદાવાદ com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંત સમાગમ ઝાકળનું બિન્દુ જ્યારે કમળની પાંદડી ઉપર બેઠું હોય છે ત્યારે એ મોતીની ઉપમા પામે છે; પણ એ જ બિન્દુ જ્યારે તપેલા તવા પર બેસે છે તે બળીને અલોપ થઈ જાય છે. આમ સંત અને સજજનના સંગથી માણસ પણ શ્રેષ્ઠ સ્થાન પામે છે, પણ દુર્જનના સંગથી તે એને વિનાશ જ થાય છે.
--
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
દાનને આનંદ આનંદથી ફેલતાં વૃક્ષોને જોઈ ને પૂછયું: “ આજે આટલી પ્રસન્નતાથી કેમ કાલી રહ્યાં છે?” | વહી રહેલી પવનની લહેરમાં આનંદને કંપ અનુભવતાં વૃક્ષેએ જવાબ આપોઃ “કેમ ન ડોલીએ? સૂર્યને તાપ સહીને અમે પંખી અને પથિકને છાયા આપી, અમને મળેલાં ફળોનું અમે માનવીને દાન દીધું સહનશીલતા અને દાનને એ આનંદ અમને મસ્ત બનાવે, પછી તૃપ્તિથી અમે કેમ ન ડેલીએ?”
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધર્મનું મૂલ્ય ધર્મની જીવનમાં શી જરૂર છે? એ ક્યાંય દેખાય છે ખરો? એમ તે વૃક્ષનાં મૂળિયાં પણ બહાર ક્યાં દેખાય છે? પણ, વિચારો કે મૂળિયાં ન તે વૃક્ષ હેય બાદ ખરું? તે જીવનના મૂળમાં જે ધર્મ ન હોય તે જીવને ક્યાંથી હોઈ શકે? જેમ વૃક્ષ માટે જીવનદાતા મૂળિયાં છે, તેમ માનવને જીવન દાતા ધર્મ છે. ધર્મનું એ મૂલ્ય અમૂલ્ય છે.
|
મા
વન
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
સત્યને સૂર્ય
સત્ય એ સૂર્યના પ્રકાશ જેવું છે. એ એની મેળે જ પ્રકાશી ઊઠે છે, અને વિના કહ્યું જગત એનું દર્શન કરી શકે છે. સૂર્યના આગમન ટાણે કાંઈ નગારાં વગાડવાં પડતાં નથી. સત્યમાં પણ આવી પ્રતિભા રહેલી છે.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઇચ્છાને સંતોષ
વહાલા પથિક ! ત્યાં સુધી તું ઈચ્છાઓની આગમાં સળગી રહ્યો છે ત્યાં સુધી સંતોષની શીતળતા તને ક્યાંથી સમજાશે યાદ રાખજે કે અંધકાર અને પ્રકાશની જેમ, ઈચ્છા અને સંતોષ પણ પરસ્પર વિરોધી છે. તું શું ઝંખે છે? ઈચ્છા કે સંતેષ?
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
हंग
દુઃખની મજા
શ્યામમાં શ્યામ વાદળને પણ સોનેરી કિનાર હોય છે, તેમ કાળામાં કાળી વિપત્તિને પણ સંપત્તિની સેાનેરી કિનાર હાય છે જ. જગતમાં એવું કાઈ નથી કે જેના ઈંડા ન હાય; અને તેથી, સુખના એ દિવસની પ્રતીક્ષા કરતાં, હિંમતપૂર્વક સદાચારી જીવન જીવ્યા કરવું એમાં પણ મજા છે.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
તપ અને ભક્તિ
વિચારું છું કે ઉનાળાના ધોમ તાપમાં પણ આ વૃક્ષ આવું લીલું કેમ રહી શકે છે? હા, કારણ કે તે ઉપરથી જેમ સખત તાપ સહન કરે છે, જે તેમ ધરતીની અંદરથી રસ ચૂસે છે. આમ માણસ પણ લીલે ત્યારે જ રહે, જ્યારે એ બહારથી તપ કરે અને અંદરથી આત્મામાંથી ભક્તિરસનું પાન કરે.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાતરાણીનાં ફૂલ
અધારી મેઘલી રાતે પણ રાતરાણીનાં પુપે એની સૌરભથી આખા બાગને જેમ મઘમઘાવી દે છે, તેમ સમાજના સેવકેએ, સાધુઓએ અને શિક્ષકેએ આ સંસાર-ઉદ્યાનને એમનાં તપ, સંયમ ને તિતિક્ષાનાં પુષ્પ– પરિમલથી ભરી દેવાનું છે.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
માણસ આપે છે?
ધૂપ પાતે સળગીને, દુર્ગંધને દૂર કરી સુગંધ ફેલાવે છેઃ લાકડાં જાતે બળીને, ટાઢને હઠાવી ઉષ્મા આપે છેઃ શેરડી કાલુમાં પિલાઈ ને મીઠા રસ આપે છે. આ બધાં કરતાં માણસ તા શ્રેષ્ઠ છે. છતાં એ જગતને કાંઈ આપ્યા વિના જાય તા
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચારિત્રની સુવાસ
ચારિત્ર એ અત્તરના પૂમડા જેવું છે. એ જેની પાસે હાય છે તેને તા એની સુવાસ મળે જ છે, પણ તેના સમાગમમાં જે આવે છે તેનેય એ પાતાની સુવાસ આપતું રહે છે. એના અંતરની સુવાસના દાનમાં જ એને આનંદ હાય છે.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાગ થશે કે હંસ?
-
આ દુનિયામાં સહેલામાં સહેલું કામ હોય તે તે કાગનું–સૌની ટીકા કરવાનું અને નિંદા કરવાનું. પણ કઠણમાં કઠણ કાર્ય છે હોય તે તે હંસ, સર્વમાં સદ્દગુણ જોવાનું અને તેની પ્રશંસા કરવાનું.
તમને શું ગમે? કાળે કાગ કે વેત હંસ? -
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાણી અને વાણી
કામ છ
પર્વને દિવસે આવે છે ને માનવી પાણીની બાલદી ભરી, ઘરનાં વાસણે અને વચ્ચે સ્વચ્છ કરવા બેસી જાય છે, તે માનવજીવનના ધર્મપીને દિવસે, પ્રભુની મંગળ વાણી મરી, મનને અને અંતરને માનવી પવિત્ર નહિ બનાવે શું!
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
મંદિરનું શિખર
ક.
મંદિરનું શિખર, શક્ય તેટલું ઊંચું કેમ રખાય છે, ખબર છે? કારણ, એનાથી માનવીની દૃષ્ટિ ઊંચી રહે, એનું લક્ષ ગગન તરફ ઉન્નત રહે. માનવી! તારા જીવનમંદિરનું શિખર પણ આમ સદાય ઊંચું રાખી જીવજે.
કી
.
'A'
-
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
હાથીનું ગૌરવ
હે માનવ! તું તારા અસ્તિત્વને ઓળખ.
તું શા માટે અહીં આવ્યો છે? તારે અહીંથી હોઈશું પ્રાપ્ત કરવાનું છે? અને આજે તું શું કરી
રહ્યો છે? પ્રકાશના ઓ પંથી! તું ધન અને કામના પાછળ, ધાનની જેમ પૂછડી પટપટાવતે ફર નહિ, તારા આત્માના વૈભવને જાણ અને હાથીનું ગૌરવ કેળવ.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધર્મ-બૅન્ક
બૅન્કમાં જમા કરેલા પૈસા જેમ જરૂર વખતે આ લેાકમાં કામ લાગે છે, તેમ દાન, શિયળ, તષ અને ભાવમાં જમા કરેલાં તન, મન અને ધન પરલાકમાં કામે લાગે છે.
દુન્યવી બૅન્કને તે કચારેક ડૂબવાનાય ભય છે, જ્યારે આ પ્રેમશાસનની બૅન્ક તે ત્રણ કાળમાં શાશ્વત અને સલામત છે. માટે તમારું જીવનધર્મનું ધન એમાં મૂકે.
૧૫
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
તાજૂડીની પ્રાર્થના - દુકાળ આવ્યા અને લેકેનાં રુદન શરૂ થયાં, પ્રાર્થનાઓ થઈ પણ મેઘરાજે એ ન સાંભળી. પછી પાઈ-પૈસાને વેપાર કરનાર પિલો વેપારી ઊભે થયે. કહેઃ “હે પ્રભુ, હું જે આ ત્રાજવાને વફાદાર રહ્યો હોઉં તે આજ વરસી નાખજે.” અને મેઘ તૂટી પડ્યો.
કારણ? પળ પળની એની પેલી તાજૂડી એની ) પ્રાર્થના બની ગઈ હતી. આનું નામ સાધના.
છે
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
મનની નિર્મળતા પણું નિર્મળ હોય તે એમાં સૂર્યનું પ્રતિબિમ્બ દેખાય, પણ એના પર જે લીલા છવાઈ ગઈ હોય તે પ્રતિબિમ્બ કેમ દેખાય છે તેમ મન પણ જે નિર્મળ હોય તે જ એમાં પરમાત્માનું પ્રતિબિમ્બ પડે, તેના પર મળ ) અને મેલની લીલ જામી ગઈ હોય તે એ પ્રતિબિમ્બને કેમ ઝીલી શકે? માટે જ તે –_ નિર્મળતા આવશ્યક છે.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્ઞાનીની પુણ્ય ન્યાત આંખમાં ઘણી શક્તિઓ હવા સાથે એક મોટી અશક્તિ પણ છે.–તે બધાને જુએ
છે, પણ પિતાની આંખના કણને જોઈ શક્તી . નથી, કાઢી શકતી નથી. એને માટે તે બીજાની
સહાય જ લેવી પડે છે. આવી જ રીતે, મનુધ્યનું મન બધાનો વિચાર કરે છે પણ પિતાને વિચાર એ નથી કરી શકતું. આ માટે તે જ્ઞાનીની સહાયથી કે એમની પુણ્યતિથી એણે એના મનમાંના કણને દૂર કરવું પડે છે.
કે
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
કીડીની કામના સાકરના પાણીમાં પડેલી કીડી ડૂબતી, મૂંઝાતી, તરફડતી હોય છે ને મડદા જેવી થઈ જાય છે. પણ બહાર નીકળતાં અને જરાક સ્વસ્થ થતાં પાછી એ પાણ તરફ જાય છે. માનવીને જીવ પણ આમ વિષયેની તૃપ્તિમાં દુઃખ આવતાં જરાક વાર વૈરાગી બને છે, પણ દુઃખ જતાં પાછા ભેગ તરફ એ ધસે છે. માનવીની કામનાની આ કેવી કરુણતા છે?
તે
-
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમતાનું હવામાન
પાણીમાં એક કાંકરી પડે તેાય કુંડાળું ઊભું થાય છે, કારણ કે પાણી પ્રવાહી છે; પણ ઠંડીથી જ્યારે એ જામી જાય છે ત્યારે પથ્થર નાખા તાય એને કાંઈ થતું નથી. આપણા મનનું પણ આવું છે. મનની આવી ચંચળ પ્રવાહિતાને ટાળવા અને તેને ઠારવા સમતાનું હવામાન ઊભું કરે અને પછી અનુભવા કે સમતા કેવી વીતરાગતા સર્જે છે !
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંસ્કારનું સૌન્દર્ય જુવારને રંગ કે ફીકે, પીળે હોય છે, આકર્ષણ વગરને હોય છે! પણ અગ્નિના સંયેગથી એને સંસ્કાર થતાં એ ધાણી બને છે. પછી એની વેતતા અને ઉકેણુ આકાર કેવા મનહર બને છે. આત્માને પણ આમ જ્ઞાન તથા ક્રિયાના સંગે સંસ્કાર થાય તે એ પણુ પરમાત્મા બને છે, અપૂર્ણતામાંથી પૂર્ણતાને પામે છે.
-
-
-
-
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
મનની વિચિત્રતા
માનવનું મન કેવું વિચિત્ર છે. એની હક પાસે જે ભરેલું છે એની એને કિંમત નથી,
અને એની પાસે જે નથી તેને માટે એ વલખાં મારે છે. અંતરને આત્મપ્રકાશ ભૂલી એ ક્યાં સુધી સંસારના અંધકારમાં ઘુમ્યા કરશે ?
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
આત્મજ્ઞાન
વજના પ્રહારથી બે ભાગમાં વહેંચાયેલ પર્વત જેમ ફરીથી સંધાતા નથી, એમ જે , માણસ એના સમ્યજ્ઞાનથી આત્માને અને ગતિમ્ કર્મને જુદા પાડી શકે છે, એના પર કર્મની કાંઈ જ અસર ફરી થઈ શકતી નથી.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્ઞાનને પ્રકાશ
=
સૂર્યના દર્શનથી જેમ, કઈ વસ્તુ ક્યાં જ છે એનું દર્શન થાય છે, તેમ આત્મજ્ઞાનના પ્રકા9 શથી જીવનમાં કઈ વસ્તુ ક્યાં છે, તેનું દર્શન
થાય છે, અને સંસારની છેડવા અને ગ્રહણ કરવા લાયક વસ્તુનું ભાન થાય છે. માટે આત્મજ્ઞાનને એ પ્રકાશ મેળવે.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
જીવનની જ્યાત
દિવેલિયામાં તેલ હાય તો જ એ દીપક સારી રાત લે છે; તેલ ખૂટતાં એ બુઝાઈ જાય છે. તેમ ગૃહસ્થાશ્રમમાં પણ જો સંયમનું દિવેલ હાય તા જ એની ન્યાત જલતી રહે છે. સંયમના ત્યાગ એટલે જીવન દીપકના સાસ-નાશ.
૫
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંયમનું સુપાત્ર
સિંહણનું દૂધ જેમ સુવર્ણના પાત્રમાં જ ઉર રહી શકે છે ને બીજા પાત્રમાં રેડતાં, એ પાત્ર
ફૂટી જાય છે અને દૂધ ઢળી જાય છે, તેમ ધર્મ પણ સંયમના સુપાત્રમાં જ રહી શકે છે. અસંયમના પાત્રમાં ધર્મ કે નહિ અને એ માણસ ધર્મી બને તે એને લીધે ધર્મ પણ વગેવાઈ જાય. '
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
આંતરિક રંગ
કી
ખાણમાંની ધૂળ સાથે મળેલું સોનું પોતે પણ ધૂળ જેવું દેખાય છે, પણ કેઈ કુશળ કારીગર જ્યારે એને શુદ્ધ કરે છે ત્યારે એને આંતરિક સુવર્ણ રંગ પ્રગટે છે, તેમ, કર્મ સાથે મળી ગયેલે આત્મા, જ્ઞાનીના સમાગમથી અને તેનું કર્મ હટી જતાં આંતરિક પરમાત્મદશાના રંગથી દીપી ઊઠે છે.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંગને રંગ
જેમ લેખંડ પારસમણિના સ્પર્શથી
સુવર્ણમાં ફેરવાઈ જાય છે, તેમ દુર્જન પણ જેનાથી સત્સંગના પ્રભાવથી ધીરે ધીરે સજન થઈ
જાય છે કારણ કે સંગને રંગ માણસને લાગ્યા વગર રહેતું જ નથી, માટે સંગ એ રાખો કે જેથી જીવનને રંગ શ્રેષ્ઠ જ રહે.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રણ દુર્ગ
, છે
જેમ પ્રભુની પાસે જવું હોય તે સમવસરણના ત્રણ ગઢ ઓળંગે તે જ પ્રભુ મળે છે એમ, આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપને પામવું હોય તા મન, વચન અને કાયાના–ત્રણ અશુભ યોગ રૂપી દુર્ગ–ગઢ એગવા પડે છે, તે જ શુદ્ધ ચૈતન્યની ઝાંખી થઈ શકે છે.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
શિયળ ને સદાચાર
એકડા વિના જેમ શૂન્યની કિંમત કંઈ જ નથી, તેમ સદાચાર વિના, જીવનમાં વ્રતની કિંમત પણ કંઈ જ નથી. વ્રત તે શેભે છે, શિયળ અને સદાચારના અલંકારથી.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
રત્નનાં પારખાં
રત્નની કિંમત કેણ કરી શકે? ઝવેરી હોય છે. તેમનું માનવજીવનની મહત્તા કેણ , સમજી શકશે?—જેનામાં સમ્યગૃષ્ટિ હશે તે. માટે હે માનવી! આજે અને અત્યારે એ દષ્ટિ કેળવ.
%5
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંયમની ઢાલ
તારુ
ભગવાન મહાવીર કહે છેઃ કાચબા જેમ ભય આવતાં પિતાની ઇન્દ્રિોને સંકેલી લઈ પીઠની ઢાલ નીચે બેસી પિતાનું રક્ષણ કરે છે તેમ પ્રા માણસ પણ વિષયના પ્રલોભન ટાણે, પિતાની ઈન્દ્રિયોને ગોપવી, સંયમની ઢાલ નીચે પિતાનું રક્ષણ કરે છે.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
મનનું તપ
માટીના કાચા ઘડાને પરિપકવ કરવા એને અગ્નિમાં મૂકવે પડે છે. એ તાપથી તે એ મજબૂત થાય છે. તેમ, મનને પણ પરિપકવ કરવા, તપ અને તિતિક્ષાના અગ્નિમાં એને મૂકવું પડે છે. તપના અગ્નિથી જ એ મજબૂત અને શક્તિશાળી બને છે.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધર્મીની ઝંખના
ધૂળધોયાની ધીરજ જોઈ છે ખરી? A ધૂળની આખી ટેકરીને એ છેતે જાય છે, આ ગામ આખાની ગટરમાં વહેતી ધૂળ પાછળ TALણ એ શ્રેમ કરે છે. શા માટે? સેનાની એકાદ
નાની શી કણ મેળવવા. તેમ, ધર્મની ધીરજ પણ એવી જ હેવી જોઈએ. શા માટે? આત્માના પ્રકાશનું એકાદ સુંદર કિરણ પામવા.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
અજ્ઞાનનાં અંધારાં
અંધકારને ઉલેચવાને માર્ગ એક જ છે અને તે એ કે ત્યાં પ્રકાશને લાવો., પ્રકાશની હાજરી થતાં જ અંધકાર આપોઆપ અદશ્ય થઈ જશે. આમ, અજ્ઞાનને ટાળવા માર્ગ પણ એક જ છે અને તે એ કે ત્યાં જ્ઞાનને લાવે. જ્ઞાન આવતાં, અજ્ઞાન એની મેળે અદશ્ય થઈ જશે. -
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રભુનું મિલન
તમે પ્રભુને મિત્ર માને છે કે દુશમન? છે. મિત્રને ત્યાં જતા માનવીને જે આનંદ
થાય, તે આનંદ આ દુનિયાને છોડી પ્રભુને 32 ત્યાં જતાં તમને થાય છે ખરો? જે એમ
ન થતું હોય તે જાણજો કે પ્રભુને મિત્ર ગણવાની તમારી માન્યતામાં અને વાસ્તવિક હકીક્તમાં કાંઈક ફેર છે.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રવણ-કાનનું કે મનનું?
તમે કાનથી સાંભળો તે સાંભળતી વખતે એ સારું લાગે અને સાંભળે તેટલી જ પળ , તમને એ યાદ રહે, આનું નામ તે સામાન્ય શ્રવણ પણ મનનું શ્રવણ તે અસામાન્ય છે. એને સાંભળ્યા પછી ચિત્તમાં એ ગુંજારવ ભરી દે છે ને સ્વપ્નમાંય ગુંજી ઊઠે છે. પૂછું? તમારું શ્રવણ કર્યું છે? – કાનનું કે મનનું?
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
આત્માર્થીનાં મેતી
મરજીવા માણસ, સાગરમાં ડૂબકી મારીને
જીવના જોખમે પણ તળિયે રહેલાં મોતીને એક છે, જે શોધી કાઢે છે, તેમ આત્માર્થી માણસ
જીવનના ઊંડાણમાં ઊતરીને, એને તળિયે
રહેલાં દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રનાં મૂલ્યવાન AિY. મોતી શોધી કાઢે છે.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
કે'ક વિરલ
ધન વાપરવામાં કાળજી રાખનારા જગતમાં ઘણા મળશે, પણ અમૂલી વાણીને વાપરતી વેળા વિવેક રાખનારે કેક વિરલ જ મળશે. પડેલાને પાટું મારનાર દુનિયામાં ઘણુ મળશે, પણ એને હાથ ઝાલી, પ્રેમથી એને ઊભું કરી જીવનપંથે મૂકનાર કો'ક . વિરલ જ મળશે. .
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુખની કસ્તૂરી મૃગની પિતાની ડુંટીમાં કસ્તૂરી હેવા છતાં જે દિશામાંથી એની વાસ આવે છે તે દિશામાં કસ્તુરી હશે એમ માની, એ જેમ એની પાછળ દોડે છે, તેમ સુખ માણસના આત્મામાં હોવા છતાં એ બાહ્ય, ભૌક્તિક વસ્તુમાં એની કલ્પના કરી એની પાછળ ભમે છે. પછી કઈ સદ્ગુરુ મળે તે જ એ બતાવે કે સુખની કસ્તૂરી તે તારી પિતાની અંદર જ રહેલી છે. એને જોતાં શીખ.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વાતંત્ર્યને આનંદ! અહોહો! આજે આટલે આનંદ શાને કાજે છે? સ્વાતંત્ર્ય દિન છે એટલે? તે જરા જવાબ આપશે કે સ્વાતંત્ર્ય શાનું? ઈન્દ્રિયોના વિષયોથી તમે સ્વતંત્ર છે? તૃષ્ણાથી સ્વતંત્ર છે? હલકી લાગણીઓથી સ્વતંત્ર છે? વાસના ને વિચારથી સ્વતંત્ર છે?
મિત્રો ! પ્રથમ આ બધાંથી સ્વતંત્ર બને. તે જ સ્વાતંત્ર્યને સાચે આનંદ માણી શકશે.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત ને ચીમની
આત્મા એ નિર્મળ ત છે મન એની આસપાસ રહેલી ચીમની છે. આત્મ
તને સુંદર પ્રકાશ તે જ મળે, જે મનની ચીમની સ્વચ્છ અને નિર્મળ હોય. આપણી મન-ચીમની એવી છે ખરી? .
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાધુને સંગે
,
ગટરનું પાણી પણ ગંગાજળને સંગ થતાં ધીરે ધીરે જેમ ગંગાજળ બની જાય છે, તેમ દુષ્ટ માણસ પણ જે સાધુઓના સત્સમાગમમાં જીવન ગાળવા લાગે તે સર્જન બની શકે છે.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધ્યેયની સ્પષ્ટતા
તિરંદાજ પિતાનું બાણ ત્યારે જ છેડે છે જ્યારે એનું નિશાન નક્કી થઈ ગયું હોય છે, લેમ, મહાન માણસ પણ ત્યારે જ પગલું ભરે છે, જ્યારે એનું ધ્યેય, એની આંખ સામે સ્પષ્ટ બને છે.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમ્યગદ્રષ્ટિ
સાકર પણ શ્વેત છે અને ફટકડી પણ ત છે, પણ માખી તે સાકર ઉપર જ રિ બેસવાની. તેમ, સમ્યગ્રષ્ટિ પણ, સત્ય અને વાર અસત્યની પસંદગી પ્રસંગે, સત્યને જ સ્વીકાર કરવાની.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશના પાથરનારા
સત્તા, સંપત્તિ અને દેહના સૌન્દર્ય પાછળ ઘેલા બનનારા પાગલેને જગતમાં તો નથી, પણ સત્ય, સંયમ, સાધના અને સમાધિ પાછળ પાગલ બનનાર કેટલા? યાદ રાખજે કે એ લોકો જ વિશ્વના અંધાર પંથે પ્રકાશ પાથરી જાય છે.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વ અને સર્વ
હાથના પંજાને અને તેની પ્રત્યેક આંગ હીને જેમ વિશિષ્ટ કાર્ય કરવાનાં છે તેમ વ્યક્તિએ પણ સમાજના અંગ ની જીવવાનું છે, એકત્વ સાધવાનું છે. યાદ રાખો કે સ્વની વિચારણા એ અંધકાર છે; સર્વેની ભાવના એ જીવનના અમર પ્રકાશ છે..
૪૭
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપદેશની ઓથ
18 /
10
જીવનને બરે અવસરે, જેમ બેન્કમાં મૂકેલું દ્રવ્ય અને તેનું વ્યાજ કામ લાગે છે, તેમ ગુરુ અને જ્ઞાની પાસેથી સાંભળેલા ઉપદેશ, જીવનની વિષમ વિપત્તિની પળોમાં ખૂબ ઉપયોગી નીવડે છે.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
માનવતા અને ધર્મ
મૂલ્યવાન હીરે સુવર્ણની વીંટીમાં જ શેલે, પિત્તળની વીંટીમાં તે એને મહિમા જ માર્યો જાય છે. આવી રીતે અંત્મધર્મને અમૂલે હીરે પણ માનવતાવાળા માનવીમાં જ શેભે છે, દીપે છે.
છે, તY
-
-
--
-
-
-
-
--
--
-
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦
આત્માની અનુભૂતિ
"
લાડુ શબ્દના ઉચ્ચારથી કાંઈ લાડુ ખાધાની તૃપ્તિ થઈ જતી નથી; ભૂખને ભાંગવા તા લાડુ ખાવા જોઈએ. આમ આત્મ’ શબ્દના રટણથી કાંઈ આત્મજ્ઞાન લાધી શકતું નથી; એ તા જે ભક્ત આત્માની અનુભૂતિ કરે છે તેને જ પરમાનંદની પરિતૃપ્તિ મળે છે.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંયમને બંધ
ભાકરા-નાંગલના બંધમાં નાનું કાણું પડતાં કેટલું બધું નુકશાન થઈ ગયું? એથી ઘણાને અંતરે શેક છવાયે. પણ સમાજ આખામાંથી આજે સંયમ અને સદાચારને બંધ તૂટી રહ્યો છે એને માટે કઈ રડશે ખરા?
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિશ્વમંગલની સંધપ્રાર્થના
[[મુંબઈની અંદર શ્રી નમિનાથજીના ઉપાશ્રયમાં મુનિશ્રી ચન્દ્રપ્રસાગરજીએ ચાતુર્માસ , દરમિયાન અને ત્યાર પછી જે પ્રવચને આપ્યાં એ વેળા, રોજ તેઓ પોતાની રચેલી પ્રાર્થના સંભળાવતા ને શ્રોતાવર્ગ એ ડેલતે દિલે ઝીલતે, સૂર પુરાવતે. અહીં એ પ્રાર્થના, સર્વ રસિક માટે પ્રગટ કરવામાં આવે છે....સં.] 6
)
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિશ્વમંગલની સંઘપ્રાર્થના
[મુંબઈની અંદર શ્રી. નમિનાથજીના ઉપાશ્રયમાં મુનિશ્રી ચન્દ્રપ્રસાગરજીએ ચાતુર્માસ દરમિયાન અને ત્યાર પછી જે પ્રવચને આપ્યાં છે એ વેળા, રોજ તેઓ પિતાની રચેલી પ્રાર્થના સંભળાવતા ને શ્રોતાવર્ગ એ ડેલતે દિલે ઝીલતે, સૂર પુરાવતે. અહીં એ પ્રાર્થના, સર્વ રસિક માટે પ્રગટ કરવામાં આવે છે...સં.]
? છે
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
કલ્યાણભાવના
મૈત્રીભાવનું પવિત્ર ઝરણું
મુજ હૈયામાં વહ્યા કરે, શુભ થાઓ આ સકલ વિશ્વનું,
એવી ભાવના નિત્ય રહે.
ગુણથી ભરેલા ગુણીજન દેખી,
- હૈયું મારું નૃત્ય કરે, એ સંતના ચરણકમળમાં તે મુજ જીવનનું અર્થે રહે.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
દીન, કૂર ને ધર્મવિહેણું
" દેખી દિલમાં દર્દ રહે, કરુ છુ ભી ની આંખ માં થી
અશુને શુભ સ્રોત વહે.
માર્ગભૂલેલા જીવનપથિકને, . *
માર્ગ ચીંધવા ઊભું રહે, કરે ઉપેક્ષા એ મારગની,
' તેયે સમતા ચિત્ત ધરું.
--
-
--
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ચન્દ્રપ્રભ ની ધર્મભાવના, હૈયે સૌ માનવ લાવે, વેર-ઝેરનાં પાપ તજીને, * મંગળ ગીતે એ ગાવે. સુનિશ્રી ચંદ્રપ્રભાસાગરજી