Book Title: Prayogoni Pagdandi Par Author(s): H C Bhayani Publisher: ZZ_Anusandhan Catalog link: https://jainqq.org/explore/229514/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayogonI pagadaMDI para -harivallabha bhAyANI sAta 'sukha' sAyaNakRta 'mAdhavIya dhAtuvRtti'mAM bodhinyAsa nAmanA vaiyAkaraNano mata nodhyo che ke 'sAti' dhAtu sukhavAcaka che ane e mAtra pANinisUtramA ja maLe che (eTale ke sautra dhAtu cha) / pANinie e dhAtu parathI 'sAtaya' evaM kRdanta rUpa bane cha ema kartuM che (3, 1, 138). kAtaMtra vyAkaraNamAM paNa e dhAtuno nirdeza che / (juo 'bodhinyAsa : eka aprasiddha vaiyAkaraNa', 'sAmIpya' 12,2 ju. sa. 1995, pR. 36). moniara viliamjhanA kozamAM 'sAti' ne badale 'sAt' evaM dhAturUpa Apyu che, ane 'sAta'='sukha' ane 'sAtaya' e sAdhita rUpa ApyAM che / hemacaMdrAcAryanA 'abhidhAna-cintAmaNi mAM sukhavAcaka zabdonAM 'sAta' Apyo che (padyAMka 1370) / saMpAdake 'zAta' evo rUpabheda paNa Apyo che. prAkRtamA 'sAya' zabda sukhavAcaka che ane te jaina Agama sAhityamAM vaparAyo cha / jaina darzanA saiddhAntika graMtha 'tattvArthAdhigama-sUtra'mAM karmanA vividha prakAromAM :sadvedya' = (sAtAvedya) ane 'asavedya' (=asAtAvedya) gaNAvela che. pahelAno artha 'jene lIdhe sukha anubhavAya' ane bIjAno artha 'jene lIdhe duHkha anubhavAya' evo cha / Aje paNa jainomAM 'zAtA che', 'zAtAmAM che' evA prayoga sAmAnya bhASAvyavahAramA ch| ___Ama je dhAtu ke temAMthI sAdhita zabdano prayoga anyathA saMskRta sAhityamAthI nathI maLato te jaina paraMparAmAM prAkRtamAM jaLavAyo che. AthI e dhAtunI ane prAkRta prayoganI pramANabhUtatA paNa sthapAya che, ane dhAtupAThanA je dhAtuono prayoga upalabdha saMskRta sAhityamAMthI nathI maLato temano AdhAra prAkRta sAhityamAMthI maLI raheto hovAnaM AthI eka vadhu udAharaNa ApaNane maLe che, tathA evA dhAtuo vaiyAkaraNoe kRtrima banAvI kADhyA che e matanuM nirasana thAya che. A pahelAM meM AnA ja eka bIjA udAharaNa tarapha dhyAna dorya cha / 'Aivala' evo sopasarga, 'ival' dhAtu gujarAtI vageremoM maLatI sAmagrIne AdhAre pramANabhUta Thare che ane 'Tbala' ke 'Tal' dhAtuothI e judo che. juo 'Notes on Some Prakrit Words' ('nirgrantha', 1, 1996, pR. 25-32) e lekhamAM pR. 27 / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 kSepaNI, aritra 1. kSepaNI 1. 'nAmaliMgAnuzAsana' (amarakoza), 'abhidhAna-cintAmaNi' jevA paraMparAgata zabdakozomAM saM. kSepaNI zabda naukAdaMDa eTale ke 'halesuM'nA arthamAM Apyo che / (amara0 10,13, abhi0 877) / TarnaranA bhAratIya-Arya bhASAonA tulanAtmaka kozamAM AmAMthI niSpana hiMdI, khevanI ApavA uparAMta saM. kSepayati, kSepa, kSepya, kSepaka e zabdarUpomAMthI UtarI AvelA hiMdI vagerenA khevanA vagere, baMgALI vagerenA kheyA vagere, paMjAbI khevA, vagere, hindI khevaiyA vagere 'nAva', 'nAva calAvavI', 'nAva calAvanAra' vagaire arthomAM noMdhyA che (Tarnara, kramAMka 3738 thI 3742) / 2. aritra 2. saM. aritranA arthanI bAbatamAM matabheda (kadAca arthaparivartana ke kazIka garabaDa ) che / 'amarakoza'mAM (10,13) tathA 'abhidhAna-cintAmaNi'mAM (879) teno 'sukAna' evo artha Apyo che / paraMtu moniara viliamjhanA saMskRta koza anusAra 'Rgveda' Adi vaidika sAhityamA tema ja pANininI 'aSTAdhyAyI'mAM teno 'halesaM' e arthamA prayoga cha / 'AcArAMga-satra'mAM (pariccheda 479) paNa alita (pAThAMtara Alitta-pAsama.mAM A baMne zabdarUpo 'AcArAMga'nA saMdarbha sAthe 'halesuM'nA arthamAM ApyAM che, paraMtu aritra 'dharmavidhiprakaraNa'nA saMdarbha sAthe 'sukAna nA arthamAM Apyo che). jaMbUvijayajInA saMpAdanamAM Apela 'cUrNi'nA saMdarbhomAM paNa lAMbADhUMkA halesAnA tathA sukAna vagerenA vAcaka zabdomAM 'alitta' maLe che. ardhamAgadhInI lAkSaNikatA dharAvatA mULanA '' > 'la' evA parivartanavAlA zabdomA alitta (< aritra)no paNa samAveza thAya che / hemacaMdravijayagaNinI 'abhidhAna-cintAmaNi-nAmamAlA' nI AvRttimA sArtha zabdAnukramaNikAmAM mULa aritrano 'vahANa, sukAna' e artha barAbara ko che, paraMtu abhi.mAM apela aritranA paryAya kenipAta ane koTipAtranA 'vahANarnu sukAna, halesuM' ema je be artha ApyA che te bhUla cha / kSepaNIno artha paNa anavadhAnathI kSeSa 'nindA' Apyo che /