Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNa : sAmAnya praznottara zrI pI. ema. coraDiyA prazna pratikramaNa kise kahate haiM? uttara svIkAra kie hue vratoM meM jo koI doSa lagA ho to usakI AlocanA karate hue punaH doSotpatti na ho, isakI sAvadhAnI rakhanA hI pratikramaNa kahalAtA hai| prazna pratikramaNa kA zAbdika artha kyA hai? uttara pratikramaNa kA zAbdika artha hai- pApoM se pIche haTanA / prazna pratikramaNa ko Avazyaka sUtra kyoM kahA gayA hai ? uttara jisa prakAra zarIra nirvAha hetu AhArAdi kriyA pratidina karanA Avazyaka hai, usI prakAra AdhyAtmika kSetra meM AtmA ko sabala banAne ke liye pratikramaNa karanA Avazyaka hai, isIliye pratikramaNa ko Avazyaka sUtra kahA gayA hai| prazna Avazyaka sUtra ko utkAlika sUtra kyoM kahate haiM? uttara yaha sUtra akAla (utkAla) meM arthAt dina aura rAta ke saMdhikAla meM tathA rAta aura dina ke saMdhikAla meM bolate haiM, isalie Avazyaka sUtra ko utkAlika sUtra ke antargata rakhA gayA hai| prazna pratikramaNa meM Avazyaka sUtra ke kitane adhyAya haiM? uttara pratikramaNa meM Avazyaka sUtra ke chaha adhyAya haiM- 1. sAmAyika, 2. caturviMzatistava, 3. vaMdanA, 4. pratikramaNa, 5. kAyotsarga, 6. pratyAkhyAna / prazna Avazyaka sUtra ke phala kA varNana kisa zAstra meM AyA hai? uttara uttarAdhyayana sUtra ke 29veM adhyayana meM / prazna pA~caveM Avazyaka 'kAyotsarga' kA kyA phala hai ? 15, 17 navambara 2006 jinavANI, 291 uttara kAyotsarga nAmaka pA~cavA~ Avazyaka karane se atIta aura vartamAna ke pApoM kA prAyazcitta kara AtmA vizuddha hotI hai tathA bAhyAbhyantara sukha kI prApti hotI hai| prazna chaha AvazyakoM meM kina-kina AvazyakoM se darzana meM vizuddhi AtI hai ? uttara cauvIsatthava evaM vaMdanA / darzana - samyaktva ke pATha se yaha vizuddhi AtI hai| prazna pratikramaNa kisa-kisa kA kiyA jAtA hai| uttara midhyAtva, pramAda, kaSAya, avrata aura azubhayoga kA pratikramaNa kiyA jAtA / prazna midhyAtva kA pratikramaNa kisa pATha se hotA hai? uttara darzanasamyaktva ke pATha se, aThAraha pApa sthAna ke pATha se /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12921 jinavANI 115.17 navambara 2006|| prazna azubhayoga kise kahate haiM? uttara mana-vacana-kAyA se bure vicAra karanA, kaTuvacana bolanA evaM pApa kArya karanA azubhayoga kahalAtA hai| prazna kAla kI dRSTi se pratikramaNa ke kitane bheda haiM? uttara AcArya bhadrabAhu svAmI ne kAla kI dRSTi se pratikramaNa ke tIna bheda batAe haiM-1.bhUtakAla meM lage doSoM kI AlocanA krnaa| 2. vartamAna meM lagane vAle doSoM ko sAmAyika evaM saMvara dvArA roknaa| 3.bhaviSya meM lagane vAle doSoM ko pratyAkhyAna dvArA roknaa| prazna pratikramaNa ke 'icchAmi NaM bhate' ke pATha se kyA pratijJA kI jAtI hai? uttara pratikramaNa karane kI aura jJAna, darzana, cAritra meM lage aticAroM kA cintana karane ke lie kAyotsarga kI pratijJA kI jAtI hai| prazna aticAra aura anAcAra meM kyA antara hai ? uttara vrata kA ekAMza bhaMga aticAra kahalAtA hai| vrata kA sarvathA bhaMga anAcAra kahalAtA hai| pratyAkhyAna kA smaraNa na rahane para yA zaMkA se jo doSa lagatA hai, vaha aticAra hai evaM vrata ko pUrNatayA tor3a denA anAcAra hai| prazna bAraha vratoM meM viramaNa vrata kitane haiM? uttara 1, 2, 3, 4, 5, 8 ye viramaNa vrata haiN| prazna 'icchAmi ThAmi' kA pATha pratikramaNa meM kyoM aura prakaTa meM kitanI bAra uccAraNa kiyA jAtA hai? uttara grahaNa kiye hue vratoM meM koI aticAra doSa lagA ho athavA vrata khaNDita yA virAdhita huA ho to usako kAyotsarga dvArA niSphala karane ke liye yaha pATha bolate haiN| pratikramaNa karate samaya pA~ca bAra prakaTa meM yaha pATha bolA jAtA hai| prazna 'icchAmi ThAmi' ke pATha meM aise kauna-kauna se akSara haiM, jo zrAvaka ke 12 vratoM kA pratinidhitva karate uttaraH paMcaNhamaNuvvayANaM-pA~ca aNuvrata, tiNhaM guNavvayANaM-tIna guNavrata, cauNhaM sikkhAvayANaM-cAra zikSAvrata prazna 'micchAmi dukkaDaM' kA kyA artha hai? uttara mere pApa mithyA hoM arthAt niSphala hoN| prazna jina-vacanoM para zaMkA karanA doSa kyoM hai? uttara zaMkA karane se AsthA kama ho jAtI hai| AsthAhIna vyakti ke dharma se cyuta hone meM derI nahIM lgtii| jijJAsA kA nivAraNa kiyA jA sakatA hai, kintu vyartha kI zaMkA kA nhiiN| prazna 18 pApoM meM sabase prabala pApa kauna sA hai? uttara mithyAdarzana shly|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||15,17 navambara 2006 jinavANI prazna zvetAmbara paramparA meM zramaNa pratikramaNa aura zrAvaka pratikramaNa meM mUla bhUta antara kyA hai? uttara zvetAmbara paramparA meM zramaNa pratikramaNa aura zrAvaka pratikramaNa meM mUlabhUta jo antara hai, vaha mAtra aNuvratoM aura mahAvratoM ke aticAroM ke pATha ko lekara hai| zramaNa pratikramaNa kA Agamika AdhAra Avazyaka sUtra hai| zrAvaka pratikramaNa meM zramaNa pratikramaNa se bhinna pATha pAye jAte haiM, unakA Agamika AdhAra upAsakadazAMga hai, jisameM zrAvaka ke 5 aNuvratoM, 3 guNavratoM aura 4 zikSAvratoM kA evaM unake aticAroM kA ullekha prApta hotA hai| prazna sthAnakavAsI paramparA meM aise kaunase mahAn tejasvI AcArya hue haiM, jinhoMne kevala eka prahara se bhI kama samaya meM khar3e-khar3e pratikramaNa ke sAre pAThoM ko kaMThastha kara liyA thA? uttara AcArya zrI jayamala jI mhaaraaj| prazna pApoM kA varNana pratikramaNa jaisI dhArmika kriyA meM kyoM kiyA gayA hai? uttara pApoM kA svarUpa samajhe binA koI vyakti unakA tyAga karanA kaise samajha sakegA? ataH burAI ko tyAgane ke lie 18 pApoM kA varNana kiyA gayA hai| prazna zrAvaka sAparAdhI kI hiMsA kA tyAga kyoM nahIM karatA? uttara saMsAra meM rahane ke kAraNa usa para AzritoM kI rakSAdi kA bhAra rahatA hai| ataH anyAya, atyAcAra kA mukAbalA karane ke liye zrAvaka sAparAdhI kI hiMsA nahIM chor3a paataa| kabhI-kabhI peTa meM yA zarIra ke anya aMgoM meM par3e kIr3e Adi kI nAzaka davA kA bhI sevana karanA par3atA hai| prazna bar3I corI kise kahate haiM? uttara binA pUche kisI kI aisI cIja lenA ki jisase usako duHkha hotA ho, loka niMdA hotI ho, rAjadaNDa milatA ho to use bar3I corI kahate haiN| prazna AtmaguNoM kA poSaNa karane vAlA kaumasA aNuvrata hai? uttara cauthA maithuna virmnnvrt| prazna parigraha ko pApa kA mUla kyoM kahA gayA hai? uttara icchA AkAza ke samAna ananta hai| jyoM-jyoM lAbha hotA hai, lobha bar3hatA jAtA hai| sabhI jIvoM ke lie parigraha se bar3hakara koI baMdhana nahIM hai| parigraha mahatI azAMti kA kAraNa hai| isase kalaha, beImAnI, corI, hiMsA Adi kA prAdurbhAva hotA hai| ina saba kAraNoM se prigraha ko pApa kA mUla kahA gayA hai| prazna karmAdAna kise kahate haiM? uttara jina dhandhoM ko karane se utkaTa (gahare) karmoM kA bandha hotA hai, unheM karmAdAna kahate haiN| anya paribhASA hai-adhika hiMsA vAle dhandhoM se AjIvikA calAnA karmAdAna hai| prazna 15 karmAdAnoM meM bhADI karma aura phoDI karma kA kyA artha hai ? uttara (1) bhAr3I karma : gAr3I, ghor3e Adi vAhanoM se bhAr3A kmaanaa|
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 jinavANI 15.17 navambara 2006 (2) phor3I karma : khAna khudAkara, patthara phur3avAkara AjIvikA kmaanaa| prazna anarthadaNDa kise kahate haiM? uttara jo kArya svayaM ke parivAra ke sage-sambandhI, mitrAdi ke hita meM na ho, jisakA koI prayojana na ho aura vyartha meM AtmA pApoM se daMDita ho, use anarthadaNDa kahate haiN| prazna sAmAyika aura pauSadhavrata meM kyA antara hai? uttara sAmAyika kevala eka muhUrta kI hotI hai, jabaki pauSadha kama se kama cAra prahara kA hotA hai| sAmAyika meM nidrA kA tyAga karanA par3atA hai| pauSadha cAra yA adhika prahara kA hone se usameM nidrA bhI lI jA sakatI hai evaM zaucAdi kA aparihArya kArya bhI kiyA jA sakatA hai| prazna tiryaMca 12vA vrata kyoM nahIM pAla sakatA? uttara tiryaMca dAna nahIM de sakate, ataH 12veM vrata kI pAlanA nahIM kara skte| prazna AtmaguNoM ko camakAne vAlA pratikramaNa meM kaunasA pATha hai? uttara baDI saMlekhanA vrt| prazna saMlekhanA se kyA abhiprAya hai? uttara 'saMlekhanA' samAdhimaraNa kI pUrva taiyArI hai| isase kaSAya patale hote haiM, saMsAra ghaTatA hai, Atmonnati hotI hai aura ucca bhAvanA Ane se uccagati kI prApti hotI hai| prazna arihanta, siddha, sAdhu aura kevalI prarUpita dayAmaya dharma - ina cAroM ko maMgala kyoM kahA gayA hai? uttara ina cAroM ke smaraNa se, zravaNa se, zaraNa se samasta pApoM kA nAza hotA hai, vighna Tala jAte haiN| prazna pratikramaNa sUtra meM prAyazcitta kA pATha kaunasA hai aura usakA artha kyA hai? uttara devasiya-pAyacchitta-visohaNatthaM karemi kaaursgN| bhAvArtha- maiM divasa sambandhI prAyazcitta kI zuddhi ke lie kAyotsarga karatA huuN| prazna paccakkhANa kyoM karate haiM? uttara vrata meM lage doSoM kI AlocanA karane ke bAda punaH doSotpatti na ho isalie mana para aMkuza rakhane ke liye paccakkhANa karate haiN| prazna pratikramaNa ke pAThoM meM upasaMhAra sUtra kaunasA hai? uttara 'tassa dhammassa kevalipaNattassa' kA paatth| prazna zramaNa nirgranthoM ko 14 prakAra kA nirdoSa dAna denA hI atithi-saMvibhAga vrata kA prayojana hai| yadi dAtA aura pAtra donoM zuddha hoM aura utkRSTa rasAyana Ave to kauna se zubha-karma kA bandha hotA hai? uttara tIrthaMkara nAma gotra karma kaa| -89, Audiappa Naicken Street, Chennai-79