Book Title: Prachin Jain Sthal Bhaddilpur Aetihasikta
Author(s): K C Jain
Publisher: Z_Deshbhushanji_Maharaj_Abhinandan_Granth_012045.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211425/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jaina sthala bhaddilapura : aitihAsikatA prAcIna samaya meM bhaddilapura jaina dharma kA eka bar3A kendra rahA hai| jaina anuzrutiyoM ke anusAra yaha dasaveM jaina tIrthakara zItalanAtha kA janma sthala thA, aura bAIsaveM jaina tIrthaMkara ariSTanemi bhI yahAM A cuke haiN| yaha bhI kahA jAtA hai ki caubIsaveM jaina tIrthaMkara mahAvIra ne bhI yahAM para pAMcavAM caumAsA kiyA thaa| karIba cauthI sadI ke lekhaka saMghadAsa gaNi ke graMtha vAsudeva hiMDi meM ullekha milatA hai ki vAsudeva ne abhyumaMta ke sAtha bhaddilapura nagara kI yAtrA kI jahAM usane rAjakumArI puMDA se vivAha kiyaa| jaina paTTAvaliyAM " eka mata se ullekha karatI hai ki mUla saMgha ke pahile chabIsa bhaTTArakoM kI pITha bhaddalapura rahI hai| satAIsavAM bhaTTAraka mahAkIti mahalapura meM huA thA kintu vaha apanI pITha yahA~ se ujjaina le gayA / bhaddilapura malaya rAjya kI rAjadhAnI rahA hai / malaya 25 Arya dezoM meM eka mAnA jAtA thaa|' bhagavatI sUtra meM solaha mahAjanapadoM meM bhI ise binA jAtA hai malaya deza ke bhadilapura kI sthiti vidvAn abhI taka ThIka nahIM batA sake haiM, aura isake bAre meM unake vibhinna mata haiM / mUla saMgha kI cAra prakAzita paTTAvaliyoM se patA calatA hai ki bhaddalapura mAlavA meM sthiti kA ullekha nahIM karatIM / bahuta bAda kI likhI hone ke kAraNa paTTAvaliyoM para vizvAsa sAhitya aura abhilekhoM se bhI mAlavA meM kisI prAcIna sthala kA nAma bhaddalapura hone kA patA nahIM samaya meM mAlavA malaya ke nAma se bhI nahIM jAnA jAtA thA / aisA pratIta hotA hai ki paTTAvaliyoM ke mAna liyA / prophesara jagadIza candra jaina kA vicAra hai ki mahilapura kI pahicAna bihAra meM hajArIbAga jile ke badiyA grAma se kI jAnI caahie| prAcIna samaya meM malaya deza bihAra meM paTanA ke dakSiNa gayA ke dakSiNa-pazcima meM sthita thaa| yaha vicAra bhI ThIka pratIta nahIM hotA kyoM ki yaha pradeza prAcIna samaya meM malaya deza nahIM jAnA jAtA thaa| bhadiyA kI pahicAna bhaddilapura se nahIM kI jA sakatI kyoMki isake lie sAhitya aura abhilekha kA koI pramANa nahIM milatA hai| yaha sthAna mUla saMgha ke prAcIna bhaTTArakoM kI pahalI pITha ke rUpa meM bhI nahIM rahA hai| Avazyaka niryukti, 383 antagaDadasAo, 3, pR0 7 3. lAipha ina aiMzyaMTa iNDiyA eja DipikTeDa ina da jaina kainansa, pR0 254 4. vAsudevahiNDi, pR074 5. 6. 19. aisA pratIta hotA hai ki prAcIna samaya meM jaina dharma se saMbandhita bhaddilapura dakSiNa meM sthita thA / yaha malaya rAjya kI rAjadhAnI thii| cUMki malaya zabda kI utpatti dravir3a bhASA ke zabda 'malaI' jisakA artha 'pahAr3I' se huA hai yaha asaMbhava nahIM hai ki isa nAma kA rAjya dakSiNa meM sthita thA / amarakoza aura kAlidAsa ke raghuvaMza meM malaya pradeza ko dakSiNa bhArata meM batalAyA gayA hai|" bilhadI ke abhilekha meM bhI yaha ullikhita milatA hai ki tripurI ke kalcurI rAjA zaMkara gaNa (878-888 I0) ne malaya deza para AkramaNa 1. 2. 5. DaoN0 ke0 sI0 jaina 138 thA, kintu ye isa sthAna kI nizcita bhI nahIM kiyA jA sktaa| prAcIna calatA hai / isake atirikta prAcIna lekhakoM ne bhrama se mAlavA ko malaya iNDiyana peNTIkverI, 21, pR0 50 pITarasana riporTa, 1883-84 pannavaNA, 1,33, pR0 556; bRhatkalpabhASya vRtti, 1,3263; pravacana sAroddhAra, pR0 446 lAipha ina aiMzyaMTa iMDiyA eja DipikTeDa ina da jaina kainansa, pR0 254 raghuvaMza, 4, 6, 6, 46-48, 6, 64 amarakoza, 2-6 AcAryaratna zrI dezabhUSaNa jI mahArAja abhinandana graMtha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyaa|' jaina grathoM meM malaya aura bhaddilapura ke ullekha se prakaTa hotA hai ki bahuta prAcIna samaya meM hI jaina dharma kA pracAra sudUra dakSiNa taka ho gayA thaa| samayoparAMta prAcIna jaina lekhakoM ne prasiddha prAcIna jaina sthaloM kA saMbandha kisI na kisI bhAMti jaina tIrthaMkaroM se jor3ane kA prayatna kiyA kintu vAstava meM aisA saMbandha nahIM rahA / dakSiNa meM kaI sthaloM ke nAmoM kA aMta 'malaI' se honA prAcIna malaya rAjya kI sthiti dakSiNa meM honA puSTa karatA hai| isake atirikta mUla saMgha kI sabase prAcIna paTTAvalI se bhI patA calatA hai ki bhaddalapura dakSiNa meM sthita thaa| mUlasaMgha ke AraMbha ke chabbIsa bhaTTArakoM kI pITha bhaddalapura rahI hai| mUlasaMgha ke saMsthApaka kudakuda kA nivAsa sthAna bhI dakSiNa meM hI thaa| bAda ke isI saMgha ke paccIsa bhaTTArakoM kA kArya bhI dakSiNa bhArata rhaa| aisA koI pramANa nahIM milatA ki itane prAcIna mUlasaMgha kA astitva kahIM anya sthala meM rahA ho / isa mUlasaMgha ke prathama pITha ke bhaddilapura va bhaddalapura nAma ke sthala kI sthiti kahIM na kahIM dakSiNa meM honI cAhie kintu abhI taka isa sthala kI ThIka se sthiti va pahicAna nahIM kI jA sakI hai| AcArya kundakunda evaM bhaddilapura kA bhaTTAraka paTTa deva milyau yaka Ayaka, karI vInatI yehu / kahi aiso avahUM karU', AgyA mokauM dehu / / tava munivara ase kahI, vidiha kSetra le jAya / zrImandira svAmI taNauM darasaNa mohi karAya / / taba svaradhArI vimAna muni, cAlayo maddhi akAsa / rAha mAMhi pIchI girI, ThIka par3ayo nahi tAsa // muni vole pIchI vinAM, hama nahi maga cAlata / deva vicArI so karUM, jiha vidhi cAla saMta / / gadhipachicha ke parana kI, pIchI daI vanAya / gRdhapachAcArija yahai, tava te nAma kahAya / / svaramuni gaye videha maiM, darasaNa kiya jinarAya / UMcI saba hI kI laSI, dhanuSa pAMca sai kAya / / cakravati Ayo tahAM, darasa karaNa jagadIsa / laSi vana muni ko hAtha mai, layai uThAya mahIsa // bhASI yaha ko jIva hai, kamaDala pIchI dhAra / jina bhASI muni hai yahai, bharathaSaMDa ko sAra // tava cakrIyana ko dharayau, elAcArija nAma / phuni Aye nija Setra maiM, kari manavAMchita kAma / / bhadilApura dakSiNa disA, paTTa bhaye chavvIsa / vahuri sunahuM je je bhaye, jihaThAM muni-gana Isa / / chasa-tiyAsI sAla ttai, paTa baiThe munirAja / bhaTTAraka-pada pAya kari, bhaye sudharma jihAja // bastarAma sAha kRta buddhi-vilAsa se sAbhAra 1. epigrAphiyA iDikA, 1, pR0 251 2. paMcapAMDavamalai, tirumalai, vallimalai, nArtAmalai, tenimalai, alagarmalai, aivarmalai, kalugumalai aura vastimaila / jaina itihAsa, kalA aura saMskRti 136