Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Prof. SAVALIA. pathika (itihAsa-purAtattvanuM eka mAtra gujarAtI mAsika) Adya taMtrI sva. mAnasaMgajI bAraDa taMtrImaMDaLa DaoN. nAgajIbhAI bhaTTI, DaoN. bhAratIbahena zelata, pro. subhASa brahmabhaTTa varSa : 39 muM, aMka : 6 vi.saM.2055 : phAgaNa sana 1999 mArca puktAnAMdevAnAMtatrapArvatI snaatumnyaa| kaan saptazatInI hastapratamAMnuM citra pathika kAryAlaya, C/o. bho. je. vidyAbhavana, Azrama roDa, amadAvAda-380009 For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . . - - jazava ItihAsa pariSada gujarAta itihAsa pariSadanuM 20muM Adhavezana gujarAta khanija vikAsa nigama li.nA upakrame pAnadhro (tA. lakhapata, ji. kaccha) mukAme tA. 27 ane 28 mArca, 1999nA roja pariSadanA pramukha DaoN. mugaTalAla bAvIsInA adhyakSapade yojAnAra che. adhivezanamAM itihAsa-saMskRtine lagatA vividha nibaMdho paranI carcAmAM bhAga levA uparAMta sabhyo koI aitihAsika-sAMskRtika viSaya para saMzodhanAtmaka nibaMdha lakhI tenuM vAcana karaze. Ape haju sudhI jo Apano nibaMdha na mokalyo hoya to kAryAlayane moDAmAM moDo tA. 22-3-99 sudhImAM uparanA saranAme maLI rahe e rIte mokalI ApavA. adhivezana phI rU. 150-00 nakkI karavAmAM AvI che. A rakama mAtra manIorDara dvArA athavA rUbarU nIcenA saranAme tA. 22-3-99 sudhImAM mokalI ApavI. maMtrIzrI gujarAta itihAsa pariSada C/o. bho.je. vidyAbhavana, AzramaroDa, amadAvAda-380 CO je sabhyonI adhivezana phI agAuthI maLI haze temanI ja bhojana-utArAnI vyavasthA thaI zakaze. AyojanamAM saraLatA rahe te mATe sau sabhyone Agraha bharI vinaMtI che ke adhivezana-phI tA. 22-3-99 sudhImAM mokalI Ape. sthAnika jovAlAyaka sthaLono pravAsa yojAya to tenI alaga phI sabhyoe yajamAna saMsthAne ApavI paDaze. noMdha : nArAyaNa sarovara jatI esa.TI. basa pAnadhro thaIne jAya che. vizasava' purAtattva khAtu gujarAta rAjyanA upakrame tA. 30mI mArca 1999nA roja amadAvAda khAte eka divasIya goSThi virAsata'nuM Ayojana karavAmAM AvyuM che. temAM harappA saMskRtinA kendro, gujarAtanuM maMdira sthApatya tathA gujarAtano zilpakalA vArasoviSayaka navA saMzodhano aMge tajJo nibaMdho rajU karaze ane upasthita vidvAnI carcA karaze. gujarAtanA vidvAna itihAsakAronuM A prasaMge sanmAna paNa karavAmAM Avaze. For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUcanA pathika sva. mAnasaMgajI bAraDa smAraka TrasTa TrasTI-maMDaLa . ke. kA. zAstrI, DaoN. cinubhAI nAyaka, De. nAgajIbhAI bhaTTI, pathika pratyeka aMgrejI mahinAnI Do. bhAratIbahena zelata, pro. subhASa brahmabhaTTa 15mI tArIkhe prasiddha thAya che. pachInA 15 divasamAM aMka na maLe to sthAnika posTa ophisamAM lekhita phariyAda karavI ane nakala amane mokalavI. varSa 39 muM] mahA saM. 2055 : mArca 1999 [ aMka pathika sarvopayogI vicArabhAvanA ane jJAnanuM mAsika che. jIvanane UrdhvagAmI banAvatAM abhyAsapUrNa ane ziSTa malika lakhANone anukrama svIkAravAmAM Ave che prasiddha thaI gayelI kRtine pharI gujarAtI sAhityamAM zaktipUjA - Do. Ara. TI. sAvaliyA 1 prasiddha karavA mATe na mokalavAnI devagaDha bAriyA rAjyano itihAsa - DaoN. jayakumAra ra. zukla 6 lekhakoe kALajI rAkhavI. kRti sArA akSare zAhIthI ane zrImad bhagavadgItAnI praNAlibhaMjanA - prA. ravIndra vI. khAMDavALA11 kAgaLanI eka ja bAjue lakhelI hovI joIe. kRtimAM koI anya briTiza zAsanamAM bahAravaTiyo bAbara devA - taLapadA vinubhAI bI. 14 | bhASAnAM avataraNa mUkyAM hoya to eno gujarAtI tarajUmo Apavo gujarAta ItihAsa pariSada adhivezana TAITala 3 jarUrI che. kRtimAMnA vicAronI javAbadArI lekhakanI raheze. pathikamAM prasiddha thatI kRtionA vicAro-abhiprAyo sAthe taMtrI sahamata che ema na samajavuM. asvIkRta kRti pAchI meLavavA je grAhakonAM vArSika lavAjama bAkI hoya teoe saveLA jarUrI TikiTo AvI haze to tarata mokalI ApavA. parata karAze. namUnAnA aMkanI nala mATe 5-00nI TikiTo mokalavI. ma.o.DrAphaTa-patro mATe lakho : vArSika lavAjama rU. 35/- pAMtrIsa : chUTaka nakalanA rU.4-50 pathika kAryAlaya TapAla kharca sAthe : AjIvana sahAyakanA rU. 401/ Co. bho. je. vidyAbhavana, lavAjama mATe ma.o. yA benka DrAphaTa "pathika kAryAlayanA nAmano Azrama roDa, amadAvAda-38009 kaDhAvI mokalavo. e sthaLe mokalo. pathika kAryAlaya vatI mudraka prakAzaka: pro. subhASa brahmabhaTTa, Cho. bho. je. vidyAbhavana, eca. ke. kaoNlejanA kempasamAM, Azrama roDa, amadAvAda-9 mudrasthAna : kimbA grAphiksa, 9, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 * phona : 7494393 . tA. 15399 For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org gujarAtI sAhityamAM zaktipUjA DaoN. Ara. TI. sAvaliyA* hiMdu saMskRtinA pAyAmAM dharma mULa sthAne rahelo che. sAhityamAM paNa dharmanI jayaghoSaNA dazyamAna thAya che. emAM paNa gujarAtI sAhityamAM samAjanI bhAvanAo, kalpanAo, AkAMkSAo vagerenuM pratibiMba vadhAre spaSTa rIte joI zakAya che. bhaktinI abhinna avirata dhArA, jevI A dezamAM pravAhita thayelI najare paDe che, tevI anya sthAne dRSTigocara thatI nathI. smArta, zaiva, zaktimArgI, vaiSNava, jaina, ekezvaravAdI, bahudevavAdI, jJAnamArgI bhaktimArgI, taMtramArgI badhA saMpradAyavALA, dharmapracAraka sAdhuo, bhikSuo ane paMDitoe gujarAtanA raMgamaMca para potAnA vyaktitva, jJAna vagere dvArA jaina samAjane prabhAvita karavAno prayAsa karyo che. musalamAnonuM pracaMDa AkramaNa muhammada bina kAsamanA krUra hAthothI AraMbhAyuM. gujarAtanI dharma-premI bhAvuka janatA ekavAra khaLabhaLI UThI. muhammada gajhanInA somanAthavALA krUra kRtyathI samasta gujarAtIonuM lohI UkaLI UThayuM, paraMtu musalamAna oliyA, pIra ane phakIroe jyAre dharmanA nAma para bAMga devAnuM zarU karyuM, bhikSA mATe hAtha laMbAvyA-gujarAtanI bhAvuka janatA dravI UThI ane emanA upadezone paNa zAMtithI sAMbhaLavA ane manana karavA lAgyA. gujarAtI sAhityamAM Atmagata bhAvovAsanAM uparyukta anokhA dazya spaSTa rUpamAM jhIlAyelAM jovA maLe che. paraMtu gujarAtI sAhityamAM eka vizeSatA jovA maLe che te e ke gujarAtavAsIoe puruSa ane prakRti, ziva ane zaktine eka bIjAthI abhinna joyA che. emanI dRSTimAM jo ziva avyakta, adazya tathA sarvagata AtmA che, to zakti dRzya, cala tathA nAmarUpadhArI sattA che. arthAt ziva ane zakti eka ja tattvanAM be mahAsvarUpa che. jyAre prakAza athavA jJAnane pradhAnatA prApta hoya, upAsakane zaiva samajavo yogya che. paraMtu jyAM AtmabhAna karAvanArI kriyAne ja pradhAnatA maLatI hoya tyAM upAsakane zAkata samajavo joIe. gujarAtavAsIonI dRSTimAM ziva ane zaktinI upAsanAmAM jo bheda hoya to te vastunA guNapradhAna bhAva para nirbhara che. kema ke zaiva ane zAkta baMne batrIsa tattvone mAne che. adhikAra bheda, advaitabhAva, tantramArga ane yogacarcA-baMnenI eka sarakhI che. keTalAka prasaMgomAM ApaNe zivane upadeSTA ane zaktine ziSyArUpamAM joIe chIe. kyAMka enAthI ulaTuM zakti upadezakartI ane taMtrazAstra AgamarUpa tathA bIjA prakAramAM taMtrazAstra nigamarUpa pradarzita thAya che. zivanA svarUpane samajavA mATe zaktinI upAsanA anivArya che. Ama paNa zaktinI sAdhanA zivanI kRpA vagara thaI zaktI nathI. A kAraNathI gujarAtI sAhityamAM apabhraMzakAlathI 19 mIzatAbdI sudhInAM kAvyomAM A baMne mahAsvarUponI upAsanA eka sAthe prApta thAya che. pahilauM paramesaru namI avikala avicala citti, sama risuM samarasi jhIlatI haMsAsasaNI sarasati. mAnasa sari jAM nirmalai karai kutUhala ha~sa, tAM sarasati raMgai ramai jogI jANai eNsa, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (prayovintALi, apabhraMza-gujarAtI-graMtha) zrI gurucaraNe praNamu kara jor3I nAmuM zIza / prAkRta baMdha icchA karUM pata rAkho zrI jagadIza // matimaMda mUrakha kAI na jANuM dharUM moTI hAma / zaki ziva rA o to thAya mAruM jAma 11 (nAjanyara AvyAna-17mI sadI) * adhyApaka, bho. je. vidyAbhavana, Azrama roDa, amadAvAda. pathika - mArca - 1999 + 1 For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gujarAtI bhASAnA tulasIdAsa, lokapriya bhaTTa premAnaMdanA samakAlIna pratispardhI, zAmaLa bhaTTe potAnA suprasiddha mahAkAvya "zrI zivapurANamAM A bhAvanAne vadhu spaSTa karI dIdhI che. teo lakhe che ke : zakti jorathI ziva thayA, vaiSNavIthI viSNu hoya, badhA brahmANI thakI, kaLI zake sahu koya, pRthvIrUpa e premadA, AkAzarUpa zi adha, emAMthI sahu upajyAM, samIyA emAM sagha. mamatA karaze te mUrakhA, akala hIna ajANa, pRthvImAM pedA thayA, samaje siddha sujANa, prathama rAdhe pachI kRSNajI, prathama sItA pachI rAma, prathama ziva pachI ziva svaye, eka rUpa be nAma. gujarAtamAM ardhanArIzvaranI A prakAranI upAsanA, pUjA ane bhakti ati prAcIna kAlathI ja pravartamAna rahI che. bauddha ane jainakAlamAM vina bhale AvyAM hoya, paraMtu bhagavAna zaMkarAcAryajInA prAdurbhAvathI A dhArmika pravRttimAM navajIvanano saMcAra thayo. vaidika dharma dvArA Arya-hiMdu samAjane saMgaThita karavAmAM emaNe abhUtapUrva saphaLatA prApta karI. emanA parizramathI tatkAlIna hiMdu sanAtana-loka-mAnasamAM adbhuta apUrva parivartana thayuM. judA judA pradezonI yAtrA dvArA emane e paNa vizvAsa thaI gayo ke janasAdhAraNanA mAnasamAM nirguNa brahmanI upAsanA ghare nahIM karI zake. sAthe ja saguNa brahmanI upAsanA sAkAra-mUrtinI bhakti dvArA brahmopAsanA ochI kaSTasAdhya ane deza-kAla-pAtrane vadhAre anurUpa che. A vicArathI emaNe paNa bhakti saritAmAM snAna karI mokSa-zAna prApta karavAnI pravRttine pariTita karavAnuM ja vadhAre munAsIba mAnyuM. paMcAyatana-devapUjA, devabhaktino AraMbha thayo. gujarAta para eno bhAre prabhAva paDyo. saurASTramAM vasanArI sanAtana Arma-jAtiomAM nAgarabrAhmaNa brahmakSatriya tathA nAgara vaizya pahelethI ja saMmAnita-pratiSThita pado para birAjamAna rahelA che. keTalAka dasakA pUrva sudhI gujarAta, kAThiyAvADanI nAnI-moTI badhI riyAsatomAM nAgaronI ja bolabAlA hatI. nAgaronA iSTadeva zrI hATakezvara ziva che. paraMtu kuLadevInI upAsanA, zaktinI pUjA vinA nAgarane nAgara mAnavAmAM na AvatA nathI. gotrAvaTaGkazAkhAzca pravaraM vedakarmaNi / zivaM gaurI gaNezaca nAvajAnanti nAgarAH // AnAthI gujarAtIomAM ziva, viSNu, rAma, kRSNa vageremAM samAna bhAva kAyama rahyo. "rAdhA-kRSNanuM pavitra nAma letAM ja tyAMnA lokomAM "ardhanArIzvaranI bhAvanA jAgRta thatI rahI che. gujarAtI sAhityanA parama saMmAnita mahAkavi narasiMha mahetAe zivanI upAsanA karI. zrIkRSNanI rAsa-lIlAne potAnAM netrothI joI. A janma emaNe zrIkRSNanI mohinI mUrtinuM guNa-gAna karyuM. paraMtu aMtaramAM viSamatA utpanna karanArI sAMpradAyikatAne kayAreya AvavA dIdhI nathI. "pakSApakSI tyAM nahi paramezvara, samadaSTine sarva samAna." A ja kAraNa che ke gujarAtamAM aneka suprasiddha zaktipITho hovA chatAM zAkata saMpradAyane lagatA gujarAtI sAhityamAM kevaLa bhaktine ja pradhAnatA maLI che. emAM devInAM anekAneka rUponI stuti karavAmAM AvI che. bhagavatIe judA judA avatAra dhAraNa karI sUrakarmI daityono nAza karyo, bhaktonI rakSA karI, temane AzIrvAda ApI abhaya-vara pradAna karyuM, saMskRti, samAja athavA rASTranI rakSA karavAmAM bhAvuka janatAne sahAya pradAna karI-A badhA viSayonA ullekha ApaNane gujarAtI sAhityamAM ghaNA ja graMmAM maLI zake. paraMtu bhagavatInI judI judI mUrtiomAM pathika mArca - 19992 For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kevA prakAranI bhAvanA vaNAyelI che, kyA uddezathI amuka maMtronuM nirmANa thayuM; mAtra yaMtra tathA devatAomAM aikaya sthApavA karelI praNAlI vagere para saiddhAntika graMtha baMgALI-bhASAne choDI gujarAtI, hindI vagere bhASAomAM Aje nathI; paraMtu taMtrazAstramAM niSNAta gujarAtI ane emanA dvArA lakhAyela saMskRta graMthonI saMkhyA ochI nathI. jaima .kAzI nivAsI suprasiddha maMtrazAstrI vAmanabhadra pAThake zaktinI upAsanA karI pezvA-darabAramAM sammAna prApta karyuM ane suratanI prasiddha jamInadArI 'moTA varAchA' jAgIra rUpe bheTamAM meLavI, evI ja rIte chANI gAma, vaDodarA-nivAsI paMDita ziromaNi maMtrazAstrI pAThaka jaTAzaMkarajI ane emanA vidvAna vaMza ja AcArya gaurIzaMkara pAThaka, zrI lakSmIzaMkara pAThaka tathA pUjyapAda mahArAja baTukanAthajIe zaktinI upAsanA ane maMtrazAstranA parama pAMDityane kAraNe uttara bhAratamAM guruvaranuM gauravazALI pada prApta karyuM che. suprasiddha mahAbhArata vettA kathAvAcaka sva. ramAnAthajI vyAsa zrI gaurIzaMkarajInA ziSyomAMnA eka hatA. emanI AjJAnusAra ramAnAthajIe pItAmbarAdevInI kAzImAM sthApanA paNa karI che. gujarAtI bhASAnuM parama saubhAgya che ke tenA upAsakonuM dhyAna A tarapha AkarSita thayuM che. gujarAtI bhASAnA suprasiddha vidvAna narmadAzaMkara devazaMkara mahetA e 'zAkta saMpradAya'nuM aitihAsika dRSTithI pAMDityapUrNa vivecana karyuM che. veda, upaniSada, sUtra tathA paurANika sAhityanI sAthe sAthe bauddha tathA jaina dharmamAM antarSita zakti-tattva para prakAza pADayo che. gujarAtanI zaktipIThomAM ArAsura zrIkulanI aMbikA devI, pAvAgaDhanI kAlIkApITha, AbunI arbudA devI tathA cuMvALanI bahucarAdevI prasiddha che. e uparAMta nArAyaNa sarovara najIka AzApurI devI (mAtAno maDha), bhUja najIka rudrANI devI, beTamAM abhayAdevI, haLavada najIka suMdarI bhavAnI pITha, kAThiyAvADamAM prabhAsakSetra-piMDatArakSetra paNa zakti upAsakonAM mukhya sthAna che. kAlikA devInI pUjA gujarAtamAM sarvatra thAya che. paraMtu tyAM vAmA athavA bhairavI-kAlikAnI bhAvanA nathI, tyAM to dakSiNA zivA-kAlikAno ja bhAva spaSTa che. AthI loko ene bhadrakAlInA nAmathI pUje che. bahucarAjImAM zrIkulanI bAlAtripurAnI bhAvanA che. AthI narmadAzaMkara de. mahetAe kAdi tathA hAdi matAnusAra pUjita zrIyaMtranA viSayamAM paNa thoDuM lakhIne zakti-matane vadhAre spaSTa karavAno prayatna karyo che. gujarAtamAM bAlA tripurasuMdarInA upAsaka aneka che. kAzInA suprasiddha rAjA muMzI mAdhavalAle maMtrazAstrI lajjArAma saMtokharAma travADI pAsethI bAlA trIpurasuMdarInuM rahasya jANyuM hatuM. gujarAtI sAhityamAM bhaktinI avirata dhArAnA traNa mukhya AdhAra che (1)zrIkRSNa jemAM pUrNa athavA paraviSNunI bhAvanA anucUta che. (2) ziva jene parabrahma athavA para-ziva-svarUpe varNavela che. (3) zakti athavA devI. jene bhaktoe parAzaktinA rUpamAM nihALyA che. je loko gujarAtanA sAmAjika jIvana ane avasthAthI pUrA paricita nathI, emanI A dhAraNA bhrama che ke gujarAtanA sanAtana Arya-hiMduomAM vaiSNavajanane ja pradhAnatA prApta che. anya bhAratIya prAMtothI tyAMnAM sI-saMpradAyane vadhAre svataMtratA maLela che. gujarAtI bhASAnA sUradAsa, narasi~ha mahetAe bhagavAnanI rAsalIlAno apUrva AnaMda bhale caudamI zatAbdImAM lIdho hoya, paraMtu rAsalIlAnI praticchAyApratikRti gujarAtI samAjamAM "garabA'nA rUpamAM jaLavAI rahI che. jemAM zaktinuM AhvAna karI "caumukhI dIpazAkhA" (mAMDavI)nI pUjA karI, devInI stuti karatAM parikramA karavAmAM Ave che. eka pachI bIjI sI bhagavatInA guNagAna kare che. dareka pada ke caraNane anya mahilAo doharAve che. A prakAre rAtabhara garabA gAvAmAM Ave che. keTalIka mahilAo navA garabA tatkAla banAvatI jAya che ane gAtI jAya che. gharamAM dIkSA zaiva, vallabha athavA rAmAnujasaMpradAyanI kema na hoya, garabA gAvAnA samaye emanAmAM parA-zaktinI bhAvanA otaprota rahe che. potAnI racanAmAM bhale e durgA, aMbA, kAlI, bhavAnI, rAdhA, sItA, gaurInA nAma le, paraMtu e emane parAzakti rUpe nihALe che. "mavamayavimala pAmavALI' ja mAne che. kavi bhAlaNa ( I.sa. 1439-1539) Adi kavi narasiMha mahetAnA samakAlIna che. emano prasiddha graMtha pathika, mArca - 1999 + 3 For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caMDi-AkhyAna emanI zakti-bhaktinuM ghAtaka che. A AkhyAnane sarasa ane madhura bhASAmAM jUnAgaDhanA divAna raNachoDajIe kAvyabaddha karyuM che. bhASA para saMskRtanI asara che. je prakAre saptazatImAM 13 adhyAya che. e prakAre caMDipAThamAM 13 kavaca che. rUpavarNana gosvAmI tulasIdAsanA sItAnA aMgavarNana sAthe ghaNuM ja sAmya dharAve che. zakrAdaya stuti karatAM kahe che : vastra dharyA mAye jarakasI, jANe prAta dineza ! kamala koza mAMhi caMcalA, zobhe yathA suneza keza-pAza ravi-naMdinI, gaMga kusumanI mAla ! leMtho siMdUra sarasvati, veNI triveNI vizAla che zaradiMdu sarakhuM vadana che. daMta dADima bIjA maMda maMda maMjula haze, jANe jhabake che vaja che pIna payodhara opatAM, jANe kaMcana kuMbha balihArI bhujadaMDanI bhAjajyAM daityanAM daMbha che : A saptazatI AkhyAnane zrIdhare saM. 1454 mAM lagabhaga tathA kavi somezvare "surathotsava' nAmathI enAthI paNa pahelAM lakhela che. prabhAsa pATaNanA nivAsI zrIdharanuM 'gaurI caritra' saM.1564 mAM lagabhaga lakhAyeluM che. gujarAtI bhASAnA kavi samrATa bhaTTa premAnaMda, tulasIdAsajInA samakAlIna hatA. vaDodarAmAM kAmanAtha mahAdevanI najIka eka siddha mahAtmAnA darzana ane AzIrvAdathI premAnaMdane apUrva saphaLatA prApta thaI. aMdhakAramAMthI gujarAtI bhApAne prakAzamAM lAvavAnuM zreya premAnaMdane jAya che. emaNe "devI caritra' lakhIne potAnI zakti prema pragaTa karyo - premAnaMdanA samakAlIna kaviomAM prasiddha zakti-upAsaka nAthabhavAna thayA. jene jUnAgaDhanI vAghezvarI devInA AzIrvAda hatA. emaNe kAzImAM saMnyAsa lIdho. anubhavAnanda sarasvatI nAmathI prasiddha thayA ane AnandaguhA" sthAnamAM nivAsa karI vedAnta tathA yoganuM zikSaNa ApatA rahyA hatA. emaNe zrIdharagItA, sUtasaMhitAno padyAnuvAda karyo che. emanA garabA ane garabI suprasiddha che. emanA vaMzamAM zrI motIlAla ravizaMkara vallabha ghoDA vagere Aje mojUda che. jenA dvArA anubhUti prakAza, bhakti rasAyaNa, upadezasAhasrI, zaMkarAnandI TIkA sAthe bhagavadgItA vagere graMthonA gujarAtI anuvAda thayA che. 17 mI zatAbdInA madhyamAM vallabha ghoDA bAlAtripurasundarInA parama bhakta thaI gayA. emanI "garabAvali" madhura ane hRdayagrAhI che. viSNudAsa bhIme gujarAtI kAvya sAhityamAM mAdhuryanI sarasa dhArA vahAvI dIdhI che. janmathI smArta zaiva hovA chatAM paNa teo viSNubhakta, pitRbhakta tathA gurubhakta hatA. potAnA vedAnta graMtha "prabodha prakAzamAM zivajInA ardhAginI umA vize lakhe che ke : jaya jaya jaya jagadIzvarI umiyA ujavala aMga. Adi zakti aMtari rahI aliMgI zivaliMga. aMtari mAragi niyamatAM, nADI sulima tanna, brahmaraMdhra gurumukhI karI, jANaI yogI jaza. - 18 mI zatAbdImAM kRpArAma zuklanA putra mIThu mahArAja sArasyavAdI tAMtrika thayA. jemaNe vidhyAcalamAM aSTabhujA devInI ArAdhanA karI zrIcakranI yAmalavidyA prApta karI. emaNe batrIsa ullAsamAM "rAsa-rasa"nI racanA karI che. jemAM ardhanArIzvaranI bhAvanAne sanmukha rAkhI zrIcakranI paddhati anusAra rAsalIlAnuM varNana che. emaNe zakti vilAsa laharI, zrIlaharI tathA zrIrasa lakhI gujarAtI bhASAnuM gaurava vadhAryuM che. emanI ziSyA jAnabAIe pathika - mArca - 1994 For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir navanAyikAvarNana' kAvyanI racanA karI che. - 19 mI sadInA madhyamAM suprasiddha kavi bAlAzaMkarajInA pitA ullAsarAma bAlA-tripurasuMdarInA upAsaka hatA. emaNe potAnA putranuM nAma paNa bAlA rAkhyuM. bAlakavi zAkta sAhitya ane rahasyanA sArA vettA hatA. sauMdaryalaharI' nAmanA rahasya-stotra para saMskRtamAM lagabhaga 32 TIkAo che. zivanI saccidAnaMdamayI para-zaktinI upAsanA "kAlIkula'nA maMtro tathA "zrIkula'nA maMtro dvArA thAya che. zrIkulanI adhiSThAtrI zaktine "zrI" saMjJA ApavAmAM Ave che. emAM sAdhakoe potAnA piMDamAM ja upAsanA karavAnI hoya che. kavivara bAlAzaMkare zaMkarAcAryanA graMthanA samazlokI anuvAda karI gurjara bhUmine alaMkRta karI che. kAzI nagaramAM nAgaronI strIo dvArA racAyelA stotro, garabA tathA garabIonI saMkhyA sahamrathI adhika haze. vikToriyA presa dvArA traNa saMgraha prakAzita paNa thayA che, je hAla aprApya che. travADI sUryanAtha gaNezanAthe devInI stutimAM eka saMgraha amara-yaMtrAlayathI prakAzita karAvyo che. nAgaronAM kuTuMbomAM bAlA, tripurA, zrIvidyA, bagalA, tArA, lalitA vagere mahAvidyAonA maMtra tathA paTala pravartamAna che. zaktinI upAsanA dareka jAti tathA samAjamAM pravartamAna che. yuropa, amerikA, jApAna, cIna vageremAM paNa enA tattva-purAvAo najare paDe che. pathika - mArca - 1999 - 5 For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devagaDha bAriyA rAjyano ItihAsa - DaoN. jayakumAra ra. zukla prAstAvika rAjasthAnanA ajameranA rAjA somezvara cauhANanA vaMzajo mALavAmAM khIcIvADImAM vasavATa karavAthI khIcI cauhANo kahevAyA. temanA vaMzaja pAlanadeve cAMpAneranuM rAjya 14mI sadImAM sthApyuM. cAMpAneranA patAI rAvaLa (jayasiMha rAvaLa)ne mahamuda begaDAe harAvyo. IslAma dharma svIkAravAno inakAra karavAthI mahamude patAI rAvaLane mArI nAkhyo. tenA be putromAMnA moTA pRthvIrAje mohanapura (choTAudepura) ane bIjA DuMgarasiMge devagaDha bAriyAnA rAjayanI 15mI sadInA aMtamAM sthApanA karI. DuMgarasiMge bhIlone harAvIne bAriyAnuM rAjya sthApyuM hatuM. bAriyAnA rAjakartAo : DuMgarasiMga pachI tenA vaMzoe bAra peDhI sudhI bAriyA rAjaya para sattA bhogavI. te daramiyAna potAnI sattA saMgaThita karI ane bAhya AkramaNathI rAjyanuM rakSaNa karyuM. DuMgarasiMga pachInA eka rAjA mAnasiMganA avasAna bAda eka baluca saradAre tenI rANI ane sagIra kuMvaranuM rAjaya paDAvI lIdhuM. rANI ane kuMvara prithirAje DuMgarapuranA rAjA(rANInA pitA)ne tyAM bAra varSa Azraya lIdho. i.sa. 187ramAM prithirAje lazkara sahita kuca karI, baluca saradArane hAMkI kADhI rAjaya pAchuM meLavyuM. tyAra bAda hAlanuM devagaDha bAriyAnagara teNe vasAvyuM. A rAjyanI AsapAsa DuMgaro ane jaMgalo AvelAM hovAthI te potAnI svataMtratA jALavI zakyuM hatuM. A rAjyane muslima ke marAThA sattAne kadi khaMDaNI bharavI paDatI nahotI ke koI bIjA rAjyanuM Adhipatya teNe svIkAryuM nahotuM. paraMtu dAhoda, hAlola ane kAlola je siMdhiyAnA traNa mahAla hatA tyAMthI cotha udharAvavAno haka bAriyA rAjyane hato. briTiza sarakAre I.sa. 1819 mAM cothane badale tene sAmaTI rakama cUkavavAnI javAbadArI svIkArI prithirAja pachI rAyadharajI, gaMgadAsajI, gaMbhIrasiMga, dhiratasiMga ane sAhebasiMga nAmanA rAjAo thaI gayA. temanA pachInA yazavaMtasiMganA amala daramiyAna I.sa. 1803 mAM sau prathamavAra aMgrejono saMparka thayo, maitrI karAra karavAmAM AvyA ane briTiza rakSaNa ApavAnI jAherAta karavAmAM AvI. yazavaMtasiMganA putra gaMgadAsajInA amala daramiyAna marAThAoe caDAIo karIne rAjA pAsethI moTI rakamo paDAvI. I.sa. 1808 mAM bApu siMdhiyAe rU. 23,000 paDAvI levA uparAMta rAjadhAnImAM lUMTa karI. I.sa. 1819 mAM gaMgadAsanuM avasAna thayuM. teno putra sagIra hovAthI dIvAna rUpajI davee kAvataruM karyuM. paraMtu chevaTe kaeNpTana mekaDonAlle daramiyAnagIrI karI ane prithirAja bIjAne rAjagAdI soMpI. teNe 1864 sudhI, Azare 44 varSa vyavasthita ane sAruM rAjaya karavAthI loko temane mATe Adara ane sadbhAva dAkhavatA hatA. - rAja prithirAja bIjAnuM I.sa. 1864 mAM avasAna thavAthI temanA kuMvara mAnasiMgajI gAdIe beThA. temanI uMmara nava varSanI hovAthI briTiza paoNliTikala ejansI dvArA (1865 thI 1876) vahIvaTa karavAmAM Avyo. karnala bAraTane bAriyA rAjayamAM vahIvaTI sudhArA karIne teno vikAsa karyo. mahesUla ugharAvavA mATe thANedAro nImavAmAM AvyA. polIsa daLa, nyAyataMtra tathA mahesUlanAM alaga khAtAM 1867-68mAM zarU karavAmAM AvyAM. jamInanI mApaNI karAvI gAmonI sarahado nakkI karI kUvA khodAvyA, vizrAma gRho tathA zALAnAM makAno baMdhAvyAM ane rastA bAMdhavAmAM AvyA. mAnasiMgajInI pukhta vaya thatAM 6 navembara, 1876 nA roja vahIvaTanAM sUtro temane ke nivRtta adhyakSa ane prAdhyApaka, itihAsa vibhAga, eca.ke.ArTsa koleja, amadAvAda pathika - mArca - 19996 For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir soMpI devAmAM AvyAM. mAnasiMgajI pragatizIla vicAro dharAvatA prabuddha rAjA hatA. teo sArA zikArI tathA ramatavIra hatA. temaNe khetInI sudhAraNA tathA DhoranI sArI jAta mATe prAyogika phArma zarU karyuM. temaNe gujarAtI ane aMgrejI zALAo zarU karI. temaNe briTIza sarakAra sAthe 1892 mAM eka karAra dvArA potAnA rAjayanI sarahadamAMthI pipaloda pAsethI muMbaI-ratalAma relve pasAra karavAnI maMjUrI ApI. phebruArI, 1908 mAM mAnasiMgajInuM avasAna thayuM. temane be putro raNajItasiMha ane nahArasiMha tathA eka putrI sUrajakuMvarabA hatAM. mahArAjA raNajItasiMhano 1908 mAM rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo. temane rAjatilaka karavA mATe karaDa nadIkAMThe AvelA parolI gAmanA ThAkorane bolAvavAmAM AvyA. A mATe eka rasaprada daMtakathA pracalita che. patAI rAvaLanA patana bAda tenI eka garbhavatI rANIe parolInA ThAkorane tyAM Azraya lIdho. ThAkore tene bahena mAnI. teNe be kuMvarane janma Apyo. ThAkore mAmA tarIke kuMvarone pAMca gAma bheTa ApyAM. temaNe teno vistAra vadhArIne bAriyA rAjaya sthApyuM. tyAre mAmAe kuMvarane rAjatilaka karyuM. te samayathI devagaDha bAriyAnA navA rAjAnA rAjyAbhiSeka samaye parolInA ThAkora rAjatilaka kare evo rivAja zarU thayo. jayadIpasiMhanA rAjayAbhiSeka vakhate paNa, 1948 mAM temane rAjatilaka karavA parolInA bakorane bolAvavAmAM AvyA hatA. raNajItasiMha tejasvI kArakirdI dharAvatA hatA. te impiriyala keDeTa koramAM joDAyA ane zreSTha keDeTomAMnA eka puravAra thayA hatA. emanA kAryadakSa dIvAna harilAla ema. pArekhanA mArgadarzana heThaLa emaNe noMdhapAtra sudhArA karavAthI, raNajItasiMhe sArA vahIvaTadAra tathA sudhAraka tarIke khyAti prApta karI, tyAra bAda naDiyAdanA motIlAla lallubhAI pArekha ghaNAM varaso sudhI bAriyA rAjayanA dIvAna rahyA. raNajItasiMhane briTiza sarakAra taraphathI "nAITa kamAnDara sTAra oNpha inDiyA" (K.C.S.J.)no IlkAba maLyo hovAthI teo "sara raNajItasiMha " kahevAtA hatA. temaNe rAjayanA lokone Adhunika sagavaDo ApIne pragatizIla rAjaya banAvyuM hatuM. pATanagaramAM vizALa rastA, vIjaLI, voTara varkasa, hospiTala, hAIskUla, prAthamika zALA, TAunahaoNla, pustakAlaya, jImakhAnA, prANIonuM davAkhAnuM, TAvara, relave vagere sagavaDo upalabdha hatI. AkhA rAjyamAM zikSaNanI suvidhA maphata hatI. lokone maLatI sagavaDonI sarakhAmaNImAM khAsa karaverA bharavA paDatA nahi. hAIskUlamAM badhAne mATe meTrika sudhI maphata zikSaNa maLatuM hatuM. sArA vahIvaTanA pariNAme rAjayamAM corI, lUMTa ke anya gunAkhorIno bhaya nahoto. i.sa. 1948nA jUnamAM bAriyA rAjyanuM muMbaI rAjaya sAthe vilInIkaraNa thayuM. raNajItasiMhanA avasAna bAda temanA putra yuvarAja subhaMgasiMhanA jayeSTha putra jayadIpasiMhano rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo, kAraNa ke subhagasiMha te agAu avasAna pAmyA hatA. rAjayanuM vilInIkaraNa thaI gayuM hovAthI jayadIpasiMhe devagaDha bAriyAnI jAhera pravRttiomAM rasa levA mAMDyo. temaNe I.sa. 1961 ane tyArabAda gujarAta rAjyanI vidhAnasabhAnA sabhya tarIke cUMTaNIomAM noMdhapAtra bahumatI meLavI. temaNe gujarAtamAM svataMtra pakSanA AgevAna tarIke tathA keTaloka samaya gujarAta rAjyanA maMtrI tarIke ane tyAra pachI gujarAta pravAsana nigamanA ceramena tarIke yazasvI sevAo ApI. teo lokasabhAmAM paNa moTI bahumatIthI cUMTAyA hatA. temaNe devagaDha bAriyA, nagarapAlikAnA pramukha tathA bAriyA keLavaNI maMDaLanA pramukha tarIke sevAo ApI. temanA prayAsothI yuvArAja subhagasiMhajI ArTsa kaoNleja 1964nA jUnathI zarU karavAmAM AvI. teo ramatone khUba protsAhana ApatA tathA bhAratanA uttama "DaoNga eparTI tarIke teo prasiddha hatA. I.sa. 1987 mAM temanuM dilhImAM avasAna thayuM. zAsanataMtra: briTiza isTa inDiyA kaMpanIe badhAM dezI rAjayo para potAnuM varcasva sthApyuM hatuM. AMtarika vahIvaTamAM pathika- mArca - 1999 7 For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjyone svAyattatA ApavAmAM AvI hatI. paraMtu muMbaI ilAkAnA gavarnare nImelA poliTikala ejanTa ke resiDenTa dvArA temanA AMtarika vahIvaTa upara paNa bArIka najara ApavAmAM AvatI hatI. rAjagAdInA vArasadArane lagatA vikhavAda athavA dattaka putra levA mATe kaMpanI sarakAra daramiyAnagIrI karatI hatI. rAjA sagIra hoya to kaMpanI sarakAra vahIvaTadAra nImatI. bAriyA rAjaya revAkAMThA ejansI heThaLa mUkavAmAM AveluM bIjA varganuM rAjaya hatuM. vahIvaTa calAvavA mATe tene sAta mahAlomAM vaheMcavAmAM AvyuM hatuM. temAM havelI, rAjagaDha, sAgaTALA, dhAnapura limakheDA, raNadhikapura ane dudhiyAno samAveza thato hato. dareka mahAlanA vaDA tarIke thANadAra nImavAmAM AvatA. thANadAra mahesUlI adhikArI hatA ane tenI pAse nyAyaviSayaka sattA nahotI. rAjayamAM kArobArI tathA nyAyataMtranAM khAtAM alaga hatAM. apIla mATenI sarvocca adAlata hajara adAlata hatI. pratyeka mahAlamAM kAyado ane vyavasthA jALavavA eka phojadAra tathA pratyeka AuTa-posTamAM eka jamAdAra nImavAmAM Avato. rAjayanA polIsa khAtAno vaDo suprInTenDenTa oNpha polIsa kahevAto. gAmaDAmAM polIsa paTela ane koTavAla nImavAmAM AvatA. AMtarika salAmatI mATe rAjayamAM lazkara rAkhavAmAM AvatuM. temAM inphanTrInI eka kaMpanI hatI. A uparAMta ghoDesavAra daLanI paNa eka TukaDI rAkhavAmAM AvatI hatI. devagaDha bArIA rAjyamAM jaMgalonI samRddhi vipula pramANamAM hovAthI tenA saMrakSaNanI pUratI kALajI rAkhIne temAMthI Avaka meLavavAmAM AvatI hatI. jaMgalomAM mukhyatve sAganAM jhADa hatAM. te uparAMta DoLI, Timbara vagere vRkSo paNa thatAM hatAM. I.sa. 1902 nA bArIA sTeTa phoresTa rUlsa mujaba jaMgalanA keTalAka pradezo anAmata. rAkhavAmAM AvatA hatA. te pradezanAM lAkaDAM kApavAnI manAI hatI. kImatI vRkSo corIthI kapAI na jAya te mATe eka phoresTa ophisara tathA dareka mahAlamAM jaMgalanA rakSaNa mATe eka rejara nImavAmAM Avato hato. rAjyanI Avakano mukhya bhAga jaMgalanI AvakamAMthI thato hato. I.sa. 1917-18mAM jaMgalanI Avaka rUpiyA sADA cha lAkha thatI hatI. te 1942-43 mAM vadhIne rUpiyA sADA sAta lAkhanI thaI hatI. dara varSe harAjI dvArA jaMgalanuM lAka Avato. A uparAMta jamIna mahesUla tathA jakAtamAMthI paNa rAjyane Avaka thatI hatI. jaMgalanAM lAkaDAM rAjyamAMthI anyatra mokalavA mATe pipaloda ane devagaDha bArIA vacce nerogeja relave bAMdhavAmAM AvI hatI. A relave bArIA rAjya taraphathI bAMdhavAmAM AvI hatI. jAnyuArI, 1929 mAM te loko mATe khullI mUkavAmAM AvI. tenI laMbAI 16 kilomITara hatI. mahatvanI saMsthAo - mahArAjA raNajItasiMhanA amala daramiyAna 27 jAnyuArI, 1915 thI devagaDha bArIAmAM myunisipAliTI sthApavAmAM AvI. nagaranI saphAI, svacchatA, rastA para divAbattI, pahoLA rastA, pANInA naLa vagere sagavaDo lokone upalabdha hatI. I.sa. 1905 mAM, mAnasiMgajInA amala daramiyAna pATanagaramAM aMgrejI zALA zarU karavAmAM AvI ane 1919 mAM te sara raNajItasiMha hAIskUla banI. te agAu mAdhyamika zikSaNa mATe vidyArthIo amadAvAda, vaDodarA, naDiyAda vagere sthaLe jatA hatA. vilInIkaraNa bAda, I.sa. 195ra mAM bArIA keLavaNI maMDaLe sara raNajItasiMhajI hAIskUlano vahIvaTa saMbhALI lIdho. A maMDaLanA pramukha tarIke rasikalAla tulasIdAsa paTela tathA mAnada maMtrI tarIke bacubhAI mULajIbhAI zukle varSo sudhI sevA ApIne esa.Ara. hAIskUlanA vikAsamAM noMdhapAtra pradAna karyuM. paMcamahAla DisTrIkTa hAIskUlsa esosiezananA pramukha tarIke bacubhAI zukla zaikSaNika pravRttio yojIne jillAnA zaikSaNika vikAsamAM mahattvano phALo Apyo che. te agAu sva. gajendrazaMkara lAlazaMkara paMDyAe Azare trIsa varasa sudhI hAIskUlanA heDamAsTara tathA rAjyanA zikSaNa khAtAnA niyAmaka tarIke yazasvI sevAo ApI hatI. teo prasiddha sAhityakAra tathA vidvAna hatA. tyArabAda zrI Ara. je. paTela, sva. ke. AI. zukla tathA zrI vinodabhAI pathika - mArca - 19998 For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ena. sonIe zALAnA AcArya tarIke utkRSTa sevAo ApI, vinodabhAI sonInI zaikSaNika sevAonI kadara karIne bhAratanA pramukhe temane "zreSTha zikSaka"no 1986no eNvorDa enAyata karyo hato. I.sa. 1964mAM bArIA hAyara ejayukezana sosAyaTI dvArA yuvarAja subhagasiMhajI ArTsa kaoNleja zarU karavAmAM AvI. te mATe jayadIpasiMhe makAnanI sagavaDa karI ApI hatI. pAchaLathI tenI sAthe kAMtilAla saburadAsa zAha kaoNmarsa kaoNleja paNa zarU karavAmAM AvI. A uparAMta sva. ema, sI. modI tathA occhavalAla gulAbacaMda zAha (bhUrA zeTha)nA prayAsothI 'ema. sI. modI hAIskUla" zarU karavAmAM AvI. IndubhAI zukla tathA esa. ema. parIkhe AcArya tarIke tenA vikAsamAM noMdhapAtra sevA bajAvI che. devagaDha bAriyAnI esa.Ara.hAiskUlamAM 1942 mAM vidyArthIo mATe pharajiyAta gaNaveza dAkhala karavAmAM Avyo tyAre bAbubhAI vADIlAla kaDakiyA tathA pramodabhAI sI zAha bAriyA vidyArthI maMDaLanI sthApanA karI. A agAu nIlaratna o. desAI yuvaka maMDaLa calAvatA hatA. gaNavezanA virodhamAM hAIskUlamAM 20 divasanI haDatAla pADavAmAM AvI. tyAre keTalAka yuvakone jelamAM pUravAmAM AvyA hatA. A maMDaLa taraphathI kamaLAzaMkara paMDyA, geMdAlAla zAha, lIlAdhara bhaTTa vagerenA bhASaNo rAkhavAmAM AvyAM hatAM. vidyArthI maMDaLanA upakrame AjhAdI aMgenuM pradarzana caMpAvADImAM yojavAmAM AvyuM hatuM. eka vyAyAma zALA calAvavAmAM AvatI hatI. A pravRttiomAM hasamukhalAla vADIlAla sonI, nagInabhAI zAha, araviMda mAdhavalAla parIkha vagere yuvako sakriya hatA. 'hiMda choDo caLavaLa (1942) daramiyAna devagaDha bAriyAmAM rASTravAdI pravRtti karavAnI zakyatA na hovAthI manubhAI o. desAI, manubhAI o. kaDakiyA, cImanalAla zAha, bAbubhAI vA. kaDakiyA, ramaNikalAla o. modI, pramoda caMdulAla, zazIkAMta bakSI, naTavaralAla ma. kaDakiyA sahita ogaNIsa yuvAno e dAhoda, godharA, kAlola vagere sthaLe jaI, briTiza sarakAra viruddha saraghaso kADhI, sUtroccAra karI dharapakaDa vahorI lIdhI ane bethI cAra mAsano kArAvAsa bhogavyo hato. A daramiyAna amadAvAdamAM bomba pravRttimAM bhAga laIne nAsI gayelA ajitakumAra paTela (pachIthI DaoNkTara) guptavAsa sevavA bAriyAmAM DaoN. manubhAI paMDyA tathA bApurAva ena. devane ghera rahyA hatA. A arasAmAM bApurAva deva, indravadana jeThAlAla purANI, arjunasiMha cauhANa tatA bhIkhAlAla parIkhe abhyAsa choDIne bAriyAmAM rAjyanA adhikArIo viruddha gupta patrikAo pragaTa karI, ajitabhAI paTelanA mArgadarzana heThaLa teoe dArUgoLAnA cAlIsa bomba banAvyA, tathA keTalAka baoNmba choTubhAI purANInA jUtha pAsethI meLavIne saMtaroDa pAse pAnama nadIno pula uDAvI devA, tenA thAMbhalA pAse mUkyA. te baoNmbanA dhaDAkAthI pulane nukasAna thayuM. temAMnA keTalAka baoNmba De. kuMbhANInA baMgalA pAse, cabUtarA pAse, kacerInA kampAunDamAM tathA heDamAsTara gajendrazaMkara paMDyAnA raheThANa pAse mUkyA ane teno dhaDAkA thayA hatA. AnA pariNAme bApurAva devanA pitAzrI nAtharAvane bArIA rAjyanI nokarImAMthI saspenDa karavAmAM AvyA. temanI Arthika sthiti sAdhAraNa hatI. tethI devagaDha bAriyAnA mahAjano taraphathI temane ghera anAja, kariyANuM sahita badhI jarUriyAtanI vastuo vinA mUlya pahoMcADavAnI vyavasthA gAmanA loko dvArA thaI hatI. devagaDha bAriyAnA lokono saMpa, paraspara prema, sadbhAva tathA sahAnubhUtinI umadA lAgaNI AphatanA samaye A rIte jovA maLI. Aje paNa bApurAva deva gAmanA lokonA niSkAma premane sahRdayatApUrvaka yAda kare che. devagaDha bAriyAnA vatanI hariprasAda maNizaMkara zuklanI AgevAnI heThaLa 'hiMda choDo' caLavaLa daramiyAna, 9 oNgasTa, 1942nA roja kAlola tathA AsapAsanAM gAmonAM bajAro tathA zALAomAM haDatAla paDAvavAmAM AvI. te dvArA lokomAM AjhAdInI utsukatA jAgRta karavAmAM AvI. hariprasAdabhAIe patrikAo pragaTa karI tathA bhAMgaphoDanI pravRttimAM bhAga lIdho. tethI temanI dharapakaDa karI, godharA sabajelamAM rAkhI kesa karavAmAM Avyo, kesamAM pathika - mArca - 1999, 9 For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir purAvAnA abhAve, sAta mahinA jelamAM rahI nirdoSa chuTyA. te pachI tarata temanI pharI vAra dharapakaDa karI Azare ATha mahinA-navembara, 1943 sudhI sAbaramatI senTrala jelamAM aTakAyatamAM rAkhavAmAM AvyA. I.sa. 1956nA oNgasTamAM pravINacaMdra ramaNalAla kaDakiyA, rajanIkAMta o. kaDakiyA, jayakumAra zukla vagere dvArA yuvaka maMDaLa sthApavAmAM AvyuM. ramezacaMdra gAMDAlAla parIkha, jazavaMta jeThAlAla zukla tathA jaththumAra 2. zukle tenA pramukha tarIke kAma karyuM. A maMDaLa taraphathI nibaMdha harIphAI, vastRtva harIphAI, zramayajJo, kociMga klAsa, pradarzana tathA DAhyAbhAI nAyaka, yazavaMtabhAI zukla, DaoN. Ara.DI.desAI, Izvara peTalIkara, rAmacaMdra zukla, gajendra zaMkara lA. paDyA vagerenAM pravacano yojavAmAM AvyAM hatAM. - I.sa. 1962mAM bAriyA mahilA maMDaLanI sthApanA karavAmAM AvI. enA taraphathI sIvaNanA vargo calAvavAmAM AvatA, garabA ane ramatonI harIphAIo yojavAmAM AvatI tathA AnaMdabajAra ane abhyAsavartuLanI pravRttio thatI hatI. temAM 200 jeTalI mahilAo sabhya banI hatI. akhila hiMda mahilA maMDaLanI gujarAta zAkhA sAthe te joDAyeluM hatuM. svAtaMtryaprApti pahelAM, devagaDha bAriyAmAM dazerAnA divase lokono moTo meLo bharAto. AsapAsanA gAmonAM hajAro bhIla, koLI vagere grAmavAsIo meLAmAM bhegA thatA. vAMsaLI vagADI potapotAnA jUthamAM nAcI kUdIne AnaMda karatA. te divase sAMje hAthI, ghoDA, lazkara vagere sahita rAjAnI bhavya savArI nIkaLatI. rAjayamAM hoLI, janmASTamI, zivarAtrI, divALI vagere dhArmika tahevAro loko AnaMda ane utsAhathI ujavAtA hatA. - ' saMdarbha sUci 1. dha rUliMga prinsijha, cIksa enDa lIDiMga parsonejijha oNpha vesTarna inDiyA sTeTsa ejansI. 2. gujarAta sTeTa gejheTiyarsa : paMcamahAlsa DisTrikTa (1972). 3. revAkAMThA DirekTarI 4. bArata rAjyamaMDaLa, DAkora, 1902. le. : amRtalAla go. zAha 5. parIkha ane zAstrI : gujarAtano rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa graMtha : 6,7,8 (amadAvAda) 6. vyaktigata mulAkAto (i) DaoN. ajitakumAra paTela svAtaMtrya sainika, myunisipala korporeTara ane janarala meDikala prekTIzanara, amadAvAda, ii) DaoN. manubhAI gaMgAzaMkara paMDyA : maeNDikala prekaTIzanara ane jAhera kAryakara, devagaDha bArIA. (i) bApurAva nAthurAva deva : svAtaMtrya sainika, ArkiTekTa, amadAvAda. (i) hariprasAda maNizaMkara zukla : svAtaMtrya sainika ane variSTha patrakAra, amadAvAda. (5) bAbubhAI vADIlAla kaDakiyA : svAtaMtrya sainika, vidyArthI netA, jAhera kAryakara, vepArI, muMbaI. (vi) manubhAI occhavalAla desAI : svAtaMtrya sainika, nivRta benkara, vaDodarA. (vii) hasamukhalAla vADIlAla sonI : vidyArthI netA, jAhera kAryakara, pUrva pramukha, nagarapAlikA devagaDha bArIA. (vi) naTavaralAla kaDakiyA svAtaMtrya sainika, koMgresI AgevAna, pUrvapramukha, tAlukA koMgresa samiti, sahakArI AgevAno (ix) vinodalAla ena. sonI, nivRtta AcArya, esa.Ara. hAIskUla, zreSTha zikSakano rASTrapati evorDa vijetA 1986, devagaDhabArIA. 7. jayakumAra ra. zukla (saMpAdaka) : gujarAtanA svAtaMtrya sainikono mAhitIkoza (amadAvAda, 1998). 8. jayakumAra ra. zukla : betAlIsamAM gujarAta (amadAvAda, 1993). pathika - mArca - 1999 - 10 For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrImad bhagavadgItAnI praNAlibhaMjaktA - prA. ravIndra vI. khAMDavALA hindu dharmanI e vizeSatA rahI che ke te satata AtmanirIkSaNa karato Avyo che, sAthe sAthe Atmaparivartana paNa. gaMgAno pravAha ekadhAryo vahe che, paNa jo temAM kacaro bhego thAya to bahAra pheMkI de che. tevuM ja kArya A sanAtana dharmanuM paNa che. jyAM jyAM ane jyAre jayAre parivartananI AvazyakatA jaNAI, tyAM tyAM ane tyAre tyAre A dharmamAM satata parivartana AvatAM rahyAM che. navAM paribaLo umerAtAM gayAM che, jUnA khyAlone navA AyAmo apAtA rahyA che. pariNAme purAtana hovA chatAM nitya navIna e rahyo che. krAMtikArI, rUDhibhaMjaka bhagavAna zrIkRSNa "gItA" dvArA hindu dharmanA ja rUDha vicAromAM AmUla parivartana ANyuM che ane sanAtana hindu dharmanI nityanUtanatA punaH prasthApita karI che. zrImadbhagavadgItAno prAraMbha ja rUDhithI pIDAtA jIvAtmAno (arjunano) che. arjuna zrIkRSNane hiMsA, pApa, kuLanAza, varNasaMkara vagere rUDhigata bAbatonI vAta kare che. tyAre ahIM svayaM zrIkRSNa kahe che ke svajano jo AtatAyI hoya to temane mAravAmAM hiMsA nathI, pApa nathI, ane jo tuM nahIM mAre to pApa avazya lAgaze ema kahIne svadharmanA pAlanano navo siddhAnta rajU karyo ane hiMsA-ahiMsA ane pApa-puNyanA rUDhigata vicArone tilAMjali ApI. gItAnA sarjana pUrve arthAt pUrvamImAMsAnA samayamAM vedo sarvopari gaNAtA hatA ane te arthamAM ke vaidika karmakAMDa vinA svarga nahi, siddhi nahIM evI mAnyatAo rUDha thayelI hatI, gItAe tene "puutI vAvaM' kahI e kahenArAone 'vipazcataH' kahyA ane jAhera karyuM ke vedo triguNAtmaka bhedavALA che, mATe he arjuna tuM guNAtIta thA. gItAnI A moTAmAM moTI rUDhibhaMjakatA che. gItAnA 8 mA adhyAyamAM paNa zrIkRSNa kahe che ke "vaidika sakAma karmo karIne, yajJo vaDe yajana karIne svargaloka prApta thAya che paNa puNyo kSINa thatAM mRtyulokamAM parata AvavuM ja paDe. che. Ama, traNa vedomAM sakAma karma, dharmano Azraya karanAra, kAmabhogonI icchA rAkhanArA janmamaraNa bhogave che." ahIM vaidika-yAjJika kriyAkAMDa karavAnI rUDha mAnyatAo para sIdho ja kuThArAghAta thayo che. tenA vikalpa rUpe gItAe karmayogI ane te paNa niSkAma karmayoganI nUtana parikalpanA prasthApita karI kahyuM- vaLevAdhavarate na jovuM vAna (2.47) sAthe sAthe jJAnIe paNa karma karavuM joIe evo lokasaMgrahano Akho navo khyAla prasthApita rUDhi sAmenI jalatI mazAla jevo che. zrIkRSNa kahe che, "janakAdi (jJAnIo paNa) karma vaDe ja parama siddhine pAmyA che. lokasaMgrahane khAtara paNa tAre karma karavuM ghaTe. Ama, vyavahAramAM rahetAM rahetAM kevI rIte niHspRha rahI zakAya teno mArga ahIM batAvyo che. ahIM "jJAnamArgathI ja mokSa maLe' e rUDhigata vicAronI sAme karmayogathI paNa mokSa prApta thAya che, ema gItA jaNAve che. gItA yajJanI pracalita vyAkhyAno niSedha karIne kahe che. pravAha prApta karma niSkAmabhAve karavuM e ja kharo yajJa, ema yajJanI navI vibhAvanA rajU karI. jJAnayogane sparzIe to ahaM brAmi', 'tatvamasi', 'mayamAtmA brA' evI advaitanI vAto upaniSadamAM maLe che. ghaNI jagyAe vaitanI bhAvanA prApta thAya che. to A siddhAnto sAme kSara, akSara ane tenAthI paNa para puruSottamanI navI vAta rajU karI, temaNe upaniSadonA siddhAntomAM bhaktinuM navuM tattva saMmilita karyuM ane vAsudeva * saMskRta vibhAga, zrI eca. ke. ArTsa koleja, Azrama roDa, amadAvAda-9 pathika - mArca - 1999 - 11 For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rUTuM sarvam' ema jAhera karyuM ane sauthI noMdhanIya, prazaMsanIya ane eka sukhada AzvAsanarUpa evuM abhaya vacana zrIkRSNa bhaktone mATe ApyuM : "je loko ananya bhAve mAruM ciMtana karatAM mane upAse che, tevA nitya yogayukta puruSonA yoga (aprAmanI prApti) tathA lema (prAptinI rakSA) huM rahuM chuM.' ' upaniSadomAM bhaktino kyAMka nirdeza haze paNa vistRta carcA nathI, nathI ane nathI ja. strIo, zUdro, vaizyo vagerene vedanA adhyayanathI vaMcita rAkhavAmAM AvyAM. AnI sAme gItAe saune mATe bhaktinAM dvAra kholI dIdhAM ane spaSTa jAhera karyuM ke- "vaLI he pArtha ! mAro Azraya karIne strIo, vaizya, zuddha ane je pApayoni hoya che teo paNa parAgatine pAme che." Ama, zraddhA e jJAna meLavavAnuM prathama pagathiyuM che ema spaSTa karyuM. rUDhi kahetI hatI ke maMdiramAM jAva, paNa maMdiranI mUrtimAM ja bhagavAna nathI, ema IzvaranuM sarvavyAdhitva samajAvavA mATe eka bAju kRSNa 'vibhUtiyoga rajU karyo ane kahyuM ke jagatanA aNue aNumAM Izvara che, to bIjI bAju Izvara pratye nAstika bhAva rAkhanArAo mATe "vizvarUpadarzanayoga' vistArathI rajU karyo. ApaNAM dharmazAstrone sparzIe to gItAe, manusmRtinA-varNAzramamAMthI varNanI vibhAvanAne svIkArI kharI, paNa sAthe sAthe kahyuM ke-"TM 4 vibhAga: vAturvarya mayA sRSTa' guNa ane karmane AdhAre meM cAra varSo sajaryA che. zrIkRSNa gItAmAM dharmazAstronA AzramanA khyAlane to vaLI khUNAmAM mUkI dIdho. samagra gItAmAM "Azrama" zabdano prayoga ja nathI. to bIjI bAju jenA peTa bharIne vakhANa thayA che tevA brahmacaryAzrama, gRhasthAzrama ke vAnaprasthAzramanI koI vAta ja nathI. hA, 'saMcAsa' zabda che, "saMnyAsayoga" che paNa gItAno 'saMnyAsayoga' e dharmazAstranA saMnyAsAzramathI taddana bhinna che. gItA kharo 'saMnyAsI" koNa ? tenI vyAkhyA ApatAM kahe che - karmaphaLano Azraya lIdhA vinA je manuSya) kartavya karma kare che te saMnyAsI che, te yogI che. (mAtra) agnine tyajanAra (saMnyAsI) nathI ane mAtra) kriyA nahi karanAra (yogI) nathI." - jyAre manusmRtinA mate to je niragni hoya, je agnihotra kare nahi, je akriya, vedaadhyayana, yajJayAga kare nahIM te ane kevaLa tyAga te saMnyAsI kahevAya. paNa karmanA phaLa tarapha anAsakti rAkhI karma karyA javA ene paNa gItA saMnyAsa kahe che. je niragni, akriya hoya te saMnyAsI nahi. gItAmAM 18 mA adhyAyamAM kRSNa kahe che kAmya karmono tyAga tenuM nAma ja saMnyAsa, ane Ama saMnyAsa mATe paNa lokahitArtha karma Avazyaka karyA. ane sauthI vadhu noMdhanIya bAbata e che ke ApaNA badhA ja darzano ekAMgI ane Atmattika hatAM, tyAre zrImad bhagavadgItAe sarvAgI darzana rajU karyuM che. teNe karma, bhakti ane jJAnano-traNeyano samanvaya, samuccaya karI Apyo che. gItA aMte to kahevA mAMge che ke A traNeyanA sahakArathI ja vyavahAra cAle che. jIvanamAM traNeyanI sarakhI jarUriyAta che. e yAda rAkhavuM ghaTe. pApa-puNyathI prApta thatA cartulokanI dharmazAstronI vibhAvanAnuM nirasana karatAM gItA kahe che- "pe sutA phuda hAti manoSiA: "-arthAt A lokamAM ja pApa ane puNya bhogavavAnA che, "yo' vizenI eka evI prasthApita rUDhi pataMjali dvArA zarU thaI hatI ke "vocitta nirodha: ' paNa gItAe 'yoga'nI navI vyAkhyA, vibhAvanA rajU karI kahyuM : karmasu kauzAma' | arthAtu karmo karavAmAM kuzaLatA te ja kharo yoga. mAtra zvAsane rokI rAkhI, nAsikA madhye AMkhane sthira karavI te ja yoga nathI. bIjI bAju 'rma vAte natu evI bhAvanAne badalI kADhIne karma baMdhanakartA nathI paNa karma pAchaLanI bhAvanA baMdhanakartA che. te vAta prasthApita karavA niSkAma karmano siddhAMta AgavI rIte sthApyo. kRSNa kahe che : - pathika - mArca - 1999 - 12 For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org " sahajaM karma kraunteya sadoSaM api na tyajet / " arthAt 'sahaja karma doSavALuM hoya to paNa choDavuM nahi.' e vAta pahelI ja vAra gItA kare che. karmano tyAga karIne khUNAmAM besI janAranI sAme gItAe A rIte jehAda pokArI che, evuM mane lAge che. Adi zaMkarAcArye bhale 'jJAna'ne prAdhAnya ApI potAnA siddhAMto rajU karyA paNa ApaNe e na bhUlavuM joIe ke uttamottama bhakti-stotro paNa temaNe ja ApyAM che ane karma paNa karyA vinA teo rahyA nathI. samagra bhAratanI traNa-traNa vAra pradakSiNA, 4 Azramo 4 dizAmAM sthApyAM-A badhuM zuM che ? karma ja che ne ! Ama, eka rIte to zaMkarAcArye paNa jJAna-bhakti ane karmano samanvaya potAnA jIvana daramyAna sAdhyo ja hato. eka sthaLe prasaMga prApta thatAM gItAe bauddhonA siddhAMtanuM paNa bhaMjana karavAnuM choDyuM nathI, kRSNa kahe che"anityaM asurNa hom ma prApya manasva mAm / ' ahIM anityaM kSaNika, anulluM du:kha, Ama, 'sarva kSaLi, sarve du:stuM' evA bauddha dharmane tyajI daIne mAruM zaraNa le ema bhaktinuM prAdhAnya sthApavAnuM jANe ke garbhita sUcana karatA hoya tema lAge che. Ama, aneka rUDhigata vicArone, mAnyatAone, praNAlikAone sudhArI mULe kuThArAghAta karyA che ane temAMnI keTalIkane navo opa, svarUpa ane AyAma Apyo ane e dvArA zrImad bhagavadgItAe sAmAnya manuSyane mATe bhaktino mArga sthApyo ane sarvaguhya vAta jAhera karI : Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "sarva dharmAt parityagya mAM zaranuM vrana '' gItAnI rUDhibhaMjaktAnI parAkASThA tyAre Ave che ke jyAre uparanuM vidhAna paraMparAgata guruonA vidhAna tarIke khapI na jAya te mATe chevaTe kRSNe to ema ja kahyuM ke "yathecchasi tathA ru / ' arthAt 'tane jema yogya lAge tema tuM kara', ahIM garbhita rIte teo kahe che ke dharmazAstro kahe tema nahIM. Ama, aMte to gItA vyaktine mahattva Ape che. tene potAne potAnuM jIvana jIvavAnuM svAtantya che ema zIkha ApI jAya che. pAdaTIpa 1. te taM bhuktvA svargalokaM vizAlaM kSINe puNye martyalokaM vizanti / evaM trayIdharmamanuprapannA gatAgataM kAmakAmA labhante // 9-21 2. karmaNaiva hi saMsiddhimAsthitA janakAdayaH lokasaMgrahamevApi saMpazyankartumarhasi // 3-20 3. ananyAzcintayanto mAM ye janAH paryupAsate / teSAM nityAbhiyuktAnAM yogakSemaM vahAmyaham // 9-32 4. mAM hi pArtha vyapAzritya ye'pi syuH pApayonayaH / striyo vaizyAstathA zUdrAste'pi yAnti parAM gatim // 9-32 5. anAzritaH karmaphalaM kAryaM karma karoti yaH / sa saMnyAsI ca yogI ca niragnirna cAkriyaH // 6-1 6. kAmyAnAM karmaNAM nyAsaM saMnyAsaM kavayo viduH / 18-2 pathika : mArca - 1999 - 13 - For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir briTiza zAsanamAM bahAravaTiyo bAbara devA - taLapadA vinubhAI bI.* bAbara devA nAmano pATaNavADiyo kheDA jillAnA borasada tAlukAnA gorela gAmano vatanI hato. kheDA jillAnI bAraiyA koma mULa kSatriya jAti svamAnI che. zAhukAronA sItama ane anyAyane kAraNe bahAravaTe caDelA keTalAka svamAnI bAraiyAo paNa A pradezamAM thaI gayA che. bAbarAdevA A prakArano svamAnI bahAravaTiyo hato. A bahAravaTiyo sIone lUMTato nahIM. zALAnA bALakone dUdha pIvaDAvato. brAhmaNone jamADato, garIba brAhmaNonI dIkarIne paraNAvI Apato. A badhI sevA pravRttio karato. A kAraNe bAbara lokapriya banyo hato. borasada tAlukAmAM aMgrejonA zAsanakALa daramyAna traNa rAjyonI sarahado joDAyelI hatI. khaMbhAtanuM navAbI rAjaya, vaDodarAnuM gAyakavADI rAjaya ane briTiza rAjya, A traNeya rAjayonI sarahado ekabIjA sAthe saMkaLAyelI hatI. gorela gAma briTiza hakUmata heThaLa hatuM. A pradezanI bAraiyA komane kriminala TrAIla ekTa (gunegAra jAti) mujaba savAra-sAMja polIsa thANAmAM hAjarI ApavI paDatI. jo koI kAraNasara koI vyakti gerahAjara rahe to tene jelamAM cha mAsanI sajA thatI. eka vakhata bAbaranI gerahAjarI paDI to tene jelamAM mokalI devAyo. bAbara jela toDIne bahAra nIkaLI gayo. ane teNe 1917 mAM bahAravaTuM zarU karyuM. bAbarano bahAravaTuM karavA pAchaLano hetu potAnA mAbApane jelamAM dhakelanAra rAjasattAnI sAme badalo levAno hato. tema ja paisAdArone lUMTIne garIbone dhana ApavAno hato. bAbara abhaNa hovA chatAM hoMziyAra ane bAhoza hato. bAbara vezapalaTAmAM nipuNa hato. vezapalaTA dvArA sarakArane ghaNI vAra hAthatALI deto. bAbara devAnuM sAruM pAsuM e hatuM ke te cAritryavAna hato. tenI bahena bAI khoTInA saMbaMdho polIsa sAthe hatA. evuM mAluma paDatAM teNe potAnI bahenanuM khUna karyuM hatuM. ane tenI yAdamAM gorela gAmanI pazcima dizAe tulasIkyAro ane cotaro banAvaDAvela che. je hAla paNa daSTigocara thAya bAbara devA khoDiyAra mAtAno paramabhakta hato. dara pUname satyanArAyaNanI kathAo karAvato. te godharAnI AjubAjunA gAmaDAomAM unALAnI garamInA divasomAM pANInI parabo maMDAvato, ANaMda jillAnA bhAleja bAjunA kUvAonuM samArakAma paNa teNe karAvyuM. gAmaDAnA garIba lokone Arthika rIte khAnagI madada karato. Ama tenA sevAbhAvI kAryothI loko bAbara pratye sahAnUbhUti rAkhatA. bAbare carotaramAM aneka khUno karyA che. koI vyakti sarakArane tenA vize jANa kare to tene khatama karI deto. A bAbatamAM bAbare potAnA sagA kAkA ke sagA sabaMdhIne paNa choDyA nathI. bAbara bahAravaTuM karato hato te samaye tenA nAme bIjA keTalAka dhADapADuo paNa lUMTaphATa karavAmAM sAmela thayA hatA. temanAM kharAba kRtyo paNa bAbaranA nAme joDI devAmAM AvatA. prajA to ema ja samajatI ke A badhA khUno karavAmAM bAbara ja sAmela che. bAbare sarakArane chetaravA mATe navI jAtanA bUTa banAvaDAvyA hatA. jemAM AgaLa pAchaLa baMnne bAju cAMcavALA hatA. A joDA pahelIne karavAthI mANasa kaI dizAmAM gayo che. tenuM koI pageruM maLatuM nahIM. bAbara potAnA bhojana mATe eTalo ja sajAga raheto kAraNa ke tenA khorAkamAM jherI padArtha to nathI meLavyo ne? prathama bhojana kUtarA ke bilADAne khavaDAvyA pachI ja jamato. bAbaranI ToLakImAM joDAyela sAthIdAro jevA ke gIradhArI bAvo, zIvalo somalo, kAzIyo, trikama, DAbhalo, mathurabhaIjI, rAmasiMga, abhesiMga bAdharadAdA, gagalo, * nalInI araviMda enDa TI.vI. paTela ArTsa kaoNleja, vidyAnagara pathika - mArca - 19990 14 For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ziyAkatakhAM, alImiyAM vagere judI judI jJAtinA sAthIdAro hatA. bAbara paDAva mahIkAMThAnA kotaromAM nAkhato, sarakAre bAbarane pakaDavA mATe aneka nirarthaka prayatno karyA. te samaye borasada tAlukAnI polIsa paNa bahAravaTiyAo sAthe sAMThagAMTha dharAvatI hatI. bAbarane polIsakhAtuM pakaDI zakatuM na hatuM. kAraNa ke bAbarane pakaDavA mATenI bAtamI polIsa ja bAbarane ApI detI. A vistAramAM bAbara vize bAtamI ApanAre potAnA jAna gumAvyA che. jyAre polIsakhAtAnI eka paNa vyaktie potAno jAna gumAvyo nathI. moTA amaladAro paNa bAbarathI dhrUjatA. "eka pharsTaklAsa mejisTreTa vAsadathI borasada jatA hatA. temane rastAmAM acAnaka bahAravaTiyAno bheTo thaI gayo. bahAravaTiyAe mejisTreTa pAsethI baMdUka jhUMTavI lIdhI. mejisTreTe potAno jIva bacAvavA kAlAvAlA karatAM kahyuM ke huM to eka kArakuna chuM eTale mejisTreTane javA dIdho." - borasada tAlukAmAM bAbaravA uparAMta borasada gAmano alI nAmano musalamAna paNa lUMTaphATa calAvato. alI polIsanA hAthe pakaDAyo. tene kAcI jelanI sajA thaI, sarakAra sAthe alIe keTalIka masalato karI sarakAre alIne kahyuM ke tAre chUTavuM hoya to bAbarane pakaDAvI Apa, alI sarakAra sAthe kabUla thayo. alI bAbarane phasAvavAnI peravI karavA lAgyo. alI bAbarane maLyo. paNa bAbarane alInA kAvatarA aMge gaMdha AvI gaI, eTale bAbare alIne maLavAnuM TALyuM. Ama bAbara keTalo cabarAka ane sajAga hato teno ApaNane khyAla Ave che. alIe sarakArane kahyuM ke bAbara mArI upara vahemAyo che. eTale mane lUMTaphATa karavAnI chUTachATa Apo. pachI samaya AvyuM huM bAbarane pakaDAvI daIza. polIse alInI vAtane maMjUra rAkhI. alI lUMTaphATamAMthI keTaloka hisso polIsone Apato. polIso alIne baMdUko ane kAratUso paNa ApatA. kheDA jillAnA samagra vistAramAM bahAravaTiyAono trAsa vadhavA lAgyo hato. have prajA dvArA sarakAra para dabANa thavA lAgyuM. sarakAre borasada tAlukAmAM "yuniTiva polIsa mUkI. polIso paNa gAmaDAnI prajAne herAna parezAna karatA. polIsonA ghoDAone ghAsa khAvA mATe pATIdAronA pAMca pULA ane bArayAonA traNa pULA letA. thANAmAM pANI bharavA mATe kuMbha. . vArA kADhyA hatA. sarakAre prajAne rakSaNa ApavAnA bahAnA heThaLa vadhArAnI polIsa goThavI. tenA mATe sarakAre borasada tAlukAnA lokone javAbadAra TheravyA. loko para DAkuone sahAya ApavAno ane chAvaravAno Aropa mUkyo. borasada tAlukAnA 88 ane ANaMda tAlukAnA 14 gAmo para rU. 2,40,074-no zikSAtmaka deDarUpe kara nAkhyo. je haiDiyA verA tarIke pracalita banyo. A kara prajA mATe anyAyI hato. A karanA prazna saradAra paTelane phariyAda maLI, A amAnuSI karane nAbUda karavA mATe saradAra AgevAnI lIdhI. borasadanI prajAnA praznonI sAcI jANakArI meLavavA mATe sarakAre mohanalAla paMDyA ane ravizaMkara mahArAjanI tapAsa samitinI racanA karI. 2 jI Disembara 1923nA roja borasada tAlukA pariSada bolAvAI, saradAre sarakAra sAme AkarA prahAro karyA. sarakAra sAme kAryakramo jalada banAvAyA. sarakAre potAnA bhASaNomAM bahAravaTiyAonI niMdA karI. sarakAre lokone haiDiyAvero na bharavA mATe sUcanA ApI. to bIjI tarapha sarakAre vero vasUla karavA mATe jaNIo karI. chatAM prajAe mUMgA moDhe badhuM sahana karyuM. Akhare saradAranA prayAsone kAraNe A vero sarakAre nAbUda karavo paDyo. ravizaMkara mahArAje bAraiyA komanI vastIvALA mahIkAMThAnAM gAmomAM pagapALA pravAsa dvArA nirbhaya banIne bahAravaTiyAone samajAvatA. temAM temane sArI saphaLatA maLI. temaNe bAraiyAo mATe zikSaNa maLe te mATe bocAsaNamAM zikSaNa saMsthA zarU karI. samaya jatAM bAbaranA sAthIdAro vacce matabhedo vadhatAM dhIme dhIme ekabIjAthI vikhUTA paDavA lAgyA. eTale bAbaranuM bahAravaTuM nabaLuM paDavA lAgyuM. have bAbara sAthIdAra vihoNo banyo. bAbarane samAcAra maLyA ke teno mitra tIto mAMdagImAM maraNapathArIe pathika - mArca - 1999 - 15 For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paDyo che. bAbara tItAne maLavA gayo. tItAne bAbarano bheTo thayA bAda teNe potAnA deha choDyo. tItAnI bahena pAse kArajapANInA paisA na hatA. eTale bAbara paisAnI sagavaDa karavA mATe vANiyA pAse gayo. vANiyAnA gharamAM poliso chUpAyA hatA. polisoe bAbarane cAre taraphathI gherI lIdho. samagra vistAramAM samAcAra phelAyA ke bAbara devA polisanA hAthe pakaDAyo che. savAre bAbarane jovA hajAronI saMkhyAmAM mAnava medanI jovA UmaTI paDI. garIbonA tAraNahAra, strIonA rakSaka evA bAbarane joIne aneka strIpuruSonI AMkhamAMthI AMsu AvI gayA. bAbara ane dAbhalAne tA. 20-41924 nA roja sarakAre phAMsI pharamAvI. tA. 28-7-1924 nA roja somavAre bAbarane phAMsI devAI. Ama bAbara devAe nItidharma dvArA bahAravaTuM khelyuM hatuM. briTiza zAsanamAM sauthI chello bahAravaTiyo bAbarAdevA hato. pAdaTIpa 1. 'bAbara devA', lekhaka : dilArAma 2. mANasAInA dIvA, lekhaka: jhaveracaMda meghANI, pR. 110 thI 126 3. svataMtra bhAratanA zilpI saradAra vallabhabhAI paTela - rAmanArAyaNa pAThaka, pR. 22-23 4. saradAra vallabhabhAI paTela, lekhaka : rAmanArAyaNa pAThaka, pR. 143 5. saradAra vallabhabhAInA lekho maNibena vallabhabhAI 6. savyasAcI saradAra vallabhabhAI, lekhaka : yazavaMta dozI, pR. 98 7. "rASTra vallabha saradAra vallabhabhAI aMbAlAla nAraNajI jozI, pR. 40-41 8. saradAra vallabhabhAInA bhASaNo (1918 thI 1947) - narahari parIkha - uttamacaMda dIpacaMda parIkha 9. gorela gAmanA mukhI : bAbubhAI esa. pratyakSa mulAkAta dvArA. 10, borasadamAM saradAra vallabhabhAI paTela - pro. ke.sI. suthAra 11. rASTra nirmAtA sAra paTetta, tea : gAvArya caMdrazevara zAstrI, pR. 26 pathika - mArca - 1999 - 16 For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mArca '99 Reg. No. GAMC-19. vyAjalIdAma ane utAkAma, 'minalalAve.samRdhikaryuvAna. CT 1 ( kudaratI khAtarI 1 ki.grA. poliyesTara pAuca pekamAM eca.DI.pI.I. begamAM MINZYME PLANT GROWTH PRO NEEMOL all./ HYDRERERATE 1233837 viziSTa yuriyA koTiMga pAvaDara, nakazAnarahita, jaMtu-pratirodhaka, harbala ane bAyoDIgreDebala che. te vanaspati vRddhivardhaka 500 grAma ane rA. poliyesTara pAuja pekamAM 100, 200, 500 mI.lI. 1 lITara ane 5 lITaranA peTamAM tIvra ejhADirekTIva (harbala proDakTasa) pravAhI ane ghaNAghara 100, 500 mI.lI., 1 lITara ane 5 lITaranA pemAM che. A che N/.apii i0;" , , che . ,-..? nilaIna meDaegoIDarIy. karI lo mALa, poplara kAusa, ANI maka, amadAvAda-havana aSAnapeba jara3rara, iTamsa para: 4ra373 For Private and Personal Use Only