Book Title: Pathik 1996 Vol 36 Ank 12
Author(s): Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/535432/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pustaka 36 muM" aMka 12 me, : rA ya Re S/W saM. 20maka sana 1997 Io . #jda bhAdrapada' jwJ " UT sapTembara fisii . [Da / | 5-6 | 80 191 kALA 25% | ItihAsa-purAtattvanuM eka mAtra gujarAtI mAsika]: sojn) j]jp Adya taMtrI : sva. mAnasaMgajI bAraDA 65 , " . " JISE E gy) ke tatrI-maMDaLa : DaoN. nAgajIbhAI ke. bhaTTI, DaoN. bhAratIbahena kI zelata j 22} } ppbe pap> #G | pro. subhASa brahmabhaTTa (saMpAdaka) Us rAta kI Tags ki 1 Sij / ) | ki AgAmI dI pAsavAMka ) [ 5 vADA | | okaTobara-navembarane joDi aMka dIpotsavAMka tarIke tA. 15 mI navembare TapAla karavAmAM Avaze. hA 12. 1 grAhakone dhIraja dharavA vinaMti che ke T A vakhate A khAsa aMka kacchamAM jANavAmAM AvelAM prAgaitihAsika sthAne, mukhyatve dhoLAvIrA vizenA lekhe uparAMta anya evAM sthaLA vizenA | lekha ja mAtra chApavAmAM Avaze. tethI lekhane vinaMti ke vArtA-saMskRti-sabhyatA | | tema ItihAsapurAtattvane lagatA kaccha sivAyanA lekho [, {} ) mokalavA takalIpha na le. cha E JIJJ gifjgj s; 95 | Jappu, -saMpAdaka IT I pharI pharI vinaMti jUnA tema navA badhA ja grAhakone yAda Apiye chiye ke jUna-julAI-ogasTanA aMkonA mukhapRSTha upara jaNAvyA pramANe pathika' nuM lavAjama julAI mAsathI rU 35/- karyuM che. ejanTa bhAIonuM 5Nu A tarapha dhyAna dariye chiye. navA thanArA AjIvana sahAyakanA rU. 401/karavAmAM AvyA che. For Private and Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhIlUDAnuM raghunAthajInuM maMdira che. DaoN. ela. DI. jozI ayodhyAmAM zrIrAma maMdiramAM bhagavAnanI pAdukAonI pUjA thAya che. evI lokavANI vikhyAta che ke adhyAnA sevaka-zreSThIone sva pramAM sUcana thayuM ke rAjasthAnanA DuMgarapura jillAmAM AvelA bhIluDA gAmamAM semapurA salATa pAse zrIjI (raghunAthajI)nI mUti banAvIne atre lAvI-prANa pratiSThA karI. nija maMdiramAM padharAvI prabhunI pUjA-arcanA karI. zreSThI sahita bhakta loko bhIluDA pahemyA ane zilpIne vAta karI. eNe saharSa vAta kabUla karI ane cAra mAsa mAsa pachI mUrti taiyAra thaye laI javAnuM sUcana karyuM. ayodhyAvAsIo ThekANe gayA ane zilpI mUrtividhAnAnusAra bhagavAna zrI raghunAthanI dhanuSabANa hAthamAM lIdhela mUtinuM nirmANa karIne mUrti laI javA saMdeza pAThavyuM. samAcArathI rAjI thaI paMDA bhakato mUrti levA AvI gayA. mUrti pUrI thayA pachI aMtima opa ApatI vakhate zilpInuM DhAMkaNu bhagavAnanA jamaNA paganA aMgUThAnA nakha upara paDayuM ane nakha kSata thaye, AthI zilpIe kahyuM ke khaMDita mUrtinI pUjA nahi thAya evo zAstramata heI mUrti rahevA de, bIjI ghaDI laIzuM, paraMtu kahevAya che ke rAtanA pharI prabhue svama ApIne jaNAvyuM ke mArA asala rUpamAM nakhakSata hAI prAMtamAM barAbara che ane enI A ja rUpamAM pUjA thavA yogya che. Agantake mUrti gADAmAM mUkIne laI javA ravAnA thayA. mahIsAgara nadI pAra karI ratalAma pahoMcI javAnuM hatuM, paraMtu gADAnAM paiDAM retImAM khUMpI gayAM ne rAta paDI gaI. bhagavAne pharI svapramAM kahyuM ke mUrtine ayodhyA laI javAno Agraha cheDIne bhIlUDAmAM ja rahevA de ane pAdukAo ayodhyA laI jaI pUjA karo. gADAM pAchAM vALyAM ane raghunAthajInI mUrtAi bhIlUDAmAM ja rahI gaI pathikanA taMtrI AcArya (Do.) ke. kA. zAstrIjI sAthe 1962 mAM vAgaDanA paryaTana vakhate bhIluDAnA raghunAthajInI mUrtinAM darzana karyA. pheTe pazu lIdhe vAgaDanuM keTaluMka zi95sthApatya zIrSaka lekha gujarAta risarca saMsAyaTInA jarnalamAM chapAye. A mUrtinI vizeSatA e che ke dhanuSabANa aLagA karI zakAya che. rAma kapu A paththaranI A virala pra temAM che, nAgara brAdANa saMta dalabharAmajI para vAMsavADAnA mArA zizya navInacaMdra yAjJi karela che. A dalabharAmajIe 13 pada gAIne baMdha dvAra kholAvyAne camakAra carcita che. Do. navInacaMdra AcAryanA smRtipu5-1 mAM saheja vigata-phe2 jotAM A hakIkata pathika dvArA pAThake samakSa prastuta karuM chuM. ' 11-8, mahAvIrakRpA sosAyaTI, sI. pI. nagara sAme, ghATaloDiyA roDa, amadAvAda-61. pUrti : navInacaMdra AcAryanI vigatoSa-AcArya mujaba (1) garapuramAM somapurAe mUrti karI tyAMthI bhADAvADe laI javAtI hatI, paraMtu mULa vAta ema che ke mADAne salAda zilpAe ghaDI ane mIrAgara nadInI retImAM ratalAma mArge jatAM) paiDAM khUMpI gayAM. dalabharAmajIe ke pada gayAM ane AcArya lakhe che, garaMtu asala te 13 pada gAyAM, je hiMmatalAla taraMgI vAMsavADAvALA dvArA chapAyAM che. - A e vAtaphera hAI lakhuM chuM, dhanuSa ane bANa aLagA thaI zake che eno AcAryane khyAla nathI. -ela, DI, jethI (3) zrI rAmacaMdrajInI A mUrtinAM lIluDAmAM darzana karavAne mane che jethI tyAre vAgaDIlI" upara mArA mArgadarzana nIce dhanibaMdha taiyAra karatA hatA tyAre vAgaDIlIne kAne sAMbhaLIne abhyAsa karavA gaye hatA tyAre lAbha maLyo hato. pUrvAbhimukha traNeka phUTanI zyAma mUrti ArapAra kotarelI che. AvI mUrtinAM darzana prathama vAra ja karavAne subhaga vega maLyo hato. meM phoTo gele, paNa philma niSphaLa gayelI.. --ke. kA. zAsI For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra TrasTI-mAMDaLa 1. DaoN. cinubhAI ja, nAyaka, 2 DaeNDa, kezavarAma kA. zAstrI, 3. nA, nAgajIbhAI ke, bhaTTI, 4. OMA, bhAratIbahena zelata, 5. ke. subhASa brahmabhaTTa vArSika lavAjama : rUA. 35/-, videza rUA. 112/, chUTa rUA. 4-10 va` 36 * bhAdrapada, sa'. 2053 * sapTembara, 1997 6 ma ke 12 anukrama gujarAtanA jaliyAMvAlA bAga bhAratIya upakhaMDamAM svAtaMtryasaMgrAmamAM gaNikAone phALe subhASacaMdra kheAjhanI vIravANI bA. je, vidyAbhavananAM khatapatrAnuM vihaMgAvalAkana www.kobatirth.org A uya mAhurakara 1 zrI hasamukha, zrI AcArya pa sakalana : zrI e. esa. Asara 8 bahucarA mAtAjInuM prAcIna maMdira-jaru javAharalAla naherunA Arthika vicAro myujhiyameAnI upayogitA "zrImannathurAma zarmA" (1858-1931) aMgreja musAphara Toma keAriyeTanI aitihAsika noMdhA amadAvAdanA seMTa jyeAja carcAnA zrI DaoN. vibhUti vi. bhaTTa 9 zrI pramAda jethI 10 vizAla Ara. jethI 11 zrI nareza aMtANI 14 koTecA jayazrI ema. 16 zrI mAnava varmAM 19 traNa apragaTa abhilekho DaeN. thAmasa paramAra, Do. razmi ojhA 22 bhIlUDAnuM raghunAthajInuM maMdira DaoN. ela. DI. jozI pUrva 3 mAjIvana sahAyaka thavAnA rUA. 40/ * mudrasthAna : preraNA mudraNAlaya, 1756, rustamabalInA DhaLa, miranapura rADa, amadAvAda-380001 phona : 5506607 : lesara TAIpa seTiMga : kriznA grAphikasa 66, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 * phona : 7484393 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only pathika pathika' pratye aMgrejI mahinAnAM 15 mI tArIkhe prasiddha thAya che pachInA 15 divasamAM aMka na maLe te sthAnika pesTa eM.phisamAM likhata phariyAda karavI ane nakala amane mekalavI, 'pathika 'sarvo-megI vicarabhAvanA ane jJAnanuM mAsikra che. jIvanane UrdhvagAmI khanAvatAM abhyAsapUrNa ane ziSTa maulika lakhANane svIkAravAmAM Ave che. * prasiddha thaI gayelI kRtine pharI prasiddha karavA mATe na me lavAnI lekhakeAe kALajI rAkhavI * kRtti sArA akSare zAhIthI ane kALanI eka ja bAjue lakhelI hevI joie kRtimAM krAI anya bhASAnAM avataraNa mUkavAM hoya te ene gujarAtI tarajUme ApavA jarUrI che. " kRtimAMnA vica rAnI javAbadArI lekhakanI raheze. Nin 'pathika'mAM prasiddha thatI kR tenA vicAro abhiprAye| sAthe tatrI sahamata che ema na samajavuM. asvIkRta kR ta pachI * meLavavA jarUrI TikriTa AvI haze tA tarata parata karAze, namUnAnA aMkanI nakala mATe 5-00 nI TikriTa melavI, ma e. DrAphaTa-putrA mATe lakhe| haiM pathika kAryAlaya ze, je. vidyAbhavana, Azrama reDa, amadAvAda-3800 e sthaLe mevA. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gujarAtano jaliyAMvAlA bAga zrI udaya mAhurakara 1919no jaliyAMvAlA bAga hatyAkAMDa bhAratIyonA manamAM Aje paNa pIDA jagAve che. evo ja bIjo koI hatyAkAMDa paNa thayAM haze ? 'inDiyA TuDe'e ekaThA karelA purAvAo batAve che ke jaliyAMvAlA hatyAkAMDanA mAMDa traNa varSa pachI gujarAtanA sAbarakAMThA jillAnA eka khUNAmAM vaseluM pAlacitariyA (A gAma atyAre daDavAva tarIke jANItuM che) paNa AvI ja eka lohIbhInI ghaTanAnuM sAkSI banyuM hatuM. A gAmamAM eka ja divasamAM 1200 AdivAsIone goLIe devAyA hovAnuM mAnavAmAM Ave che; joke briTizaro e ghaTanAne dabAvI devAmAM saphaLa rahyA hatA. itihAsanA koI rekaoNrDamAM A ghaTanAno ullekha maLato nathI, paNa 'inDiyA TuDee Aje paNa jIvita sAkSIo tathA itihAsakAro sAthenI vAtacIta ane gAmanI jAtamulAkAta laIne aDAbIDa jaMgalo vacce ghaTelI A ghaTanAne prakAzamAM lAvavAno prayAsa karyo che. 7 mI mArca, 1922 : gujarAta ane rAjasthAnanI sarahada najIka, sAbarakAMThA jillAnA vijayanagara tAlukAnA eka khUNe AveluM bhIlonI vastIvALuM eka nAnakaDuM gAmaDuM pAcitariyA. baporano samaya hato. vAtAvaraNamAM uttejanA hatI. bhIlonA gAMdhI tarIke jANItA mevADanA svAtaMtryasenAnI motIlAla tejAvatanI gAmamAM sabhA hatI. haeNra nadInA kAMThe yojAyelI e sabhAmAM AsapAsanAM gAmaDAMmAMthI paNa AdivAsIo AvyA hatA. sabhAnA samAcAra jANIne mevADa bhIla kaoNrsa (ema.bI.sI.) nAmanA briTiza ardhalazkarI daLanA hathiyArabaMdha javAno paNa sabhAsthaLe goThavAI gayA hatA. e divase, jaliyAMvAlAM bAganA hatyAkAMDane hajI mAMDa traNa varSa thayAM hatAM tyAre, pAlacitariyAmAM paNa aneka nirdoSonuM lohI vahyuM. ema.bI.sI.nA aMgreja aphasara maeNjara eca.jI.saTTane AdivAsIo para goLIbArano Adeza Apyo. viDaMbanA e hatI ke bhIla javAnoe ja bhIla AdivAsIo para goLIbAra karyo, jaliyAMvAlA bAgamAM jeTalA loko zahIda thayA hatA tenA karatAM ghaNAM vadhu loko - lagabhaga 1200 loko - e divase pAlacitariyAmAM goLIe vIMdhAI gayAM hovAnuM manAya che. navAInI ane duHkhanI vAta e che ke ATalo moTo hatyAkAMDa thavA chatAM enI bahu ochI vigato prakAzamAM AvI che. motIlAla tejAvatanA putra ane svAtaMtryasenAnI mohanalAla kahe che : 'A jaliyAMvAlA bAga karatAM paNa moTI durghaTanA hatI, paNa itihAsakAroe enI noMdha na lIdhI.' motIlAla tejAvatanA sAthIdAra ane dezanA sauthI moTI uMmaranA svAtaMtryasenAnIomAMnA eka 98 varSanA balavaMtasiha mahetA itihAse A hatyAkAMDanI koI noMdha kema nathI lIdhI enuM kAraNa Ape che. eo kahe che : 'pAlacitariyAmAM maranArA loko jaliyAMvAlA bAgamAM mAryA gayelA loko jevA nahotA. e loko sAva garIba ane abhaNa AdivAsIo hatA, uparAMta jaliyAvAlA bAganI ghaTanA pachI aMgrejo lokonI najaramAM AvI gayA hatA eTale A banAva dabAvI devA emaNe zakya teTalA badhA prayato karyA hatA. A durghaTanA para paDado pADI devAnA prayatonA keTalAka ADakatarA purAvAo joke 'inDiyA TuDe'e meLavyA che. A purAvAomAM sauthI mahattvanI che aMgreja adhikArI saTTananI sattAvAra DAyarI, je 'inDiyA TuDe'e rAjasthAnanA udayapura jillAnA kheravADAmAMthI meLavI hatI. cheka 1838mAM ema.bI.sI.nI sthApanA thaI tyArathI kheravADA ema.bI.sI.nuM mukhya mathaka hatuM. A DAyarImAM e samayagALAmAM e ja vistAramAM banelA bIjA nAnA banAvonI noMdha levAI che, paNa pAlacitariyAmAM ema.bI.sI.e karelA goLIbAra vize koI ullekha nathI. A DAyarImAM saTTananA potAnA hastAkSaramAM noMdha che. rAjasthAnanA ArkAivjhamAM paNa A ghaTanAno koI ullekha nathI. udayapura yunivarsiTInA itihAsa pathika, sapTembara-1997 - 1 For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vibhAganA nivRtta esosiyeTa prophesara ela.pI.mAthura kahe che : "pAlacitariyAnI ghaTanAne sAva dabAvI devAmAM AvI hatI. motIlAla tejAvatanI e vakhatanI pravRttio aMgenI sattAvAra rekaoNrDa spaSTa batAve che ke A ghaTanA banI enA sattara divasa pahelAM tejAvata ane emanA bhIla TekedAro 18 mI phebruArI, 1922 nA roja kheDabrahmAnI najIkanA vAlarena gAmathI pAlacitariyA tarapha javA nIkaLyA hatA. kheDabrahmAnA poliTikala ejanTa kheravADAnA poliTikala ejanTane A vize mAhitI Apato eka TeligrAma karyo hato, je khArtAijhamAM sacavAyelo che." mAthura kahe che ke saMzodhananA eka vidyArthI tarIke, aMgrejoe bhUMsI nAkhelA, AvA to ghaNA kissA emanI jANamAM ! AvyA che. paNa aMgrejo banAvane najaronajara jonArA lokonI yAdadAsta bhUMsI nathI zakyA. najare jonArA kahe che ke tejAvata najIkanAM dAMtA sirohI DuMgarapura ne udayapuranA 2060 AdivAsIo sAthe pAlacitariyA AvyA hatA. A sivAya AjubAjunAM bIjAM gAmaDAMnA 3000 loko emane sAMbhaLavA ekaThA thayA hatA. AdivAsI vatI 21 mAgaNIo uThAvavA mATe tejAvate A sabhA bolAvI hatI. koDiyAvADa gAmanA 90 varSanA koyAjI dhULAjI paTela kahe che ke A ghaTanA emaNe najaronajara joI hatI. koyAjI e hatyAkAMDanuM varNana karatAM kahe che : "goLIbAra zarU thayo ke tarata loko nAsabhAga karavA lAgyAM. huM eka khetaranI vADa ADo saMtAI gayo. tyAMthI meM je joyuM te mAnI na zakAya evuM hatuM. loko goLI vAgavAne kAraNe rItasara phaMgoLAtA hatA. sipAhIo lokoe paherelAM cAMdInA ghareNAM mATe paNa emane mArI nAkhatA hatA. mane barAbara yAda che ke bAjunA anodrA gAmanA nAthAjI mothAliyAne mArIne eka sipAhIe emaNe hAthamAM paherelAM kaDAM kADhI lIdhAM hatAM.' koyAjInA kahevA pramANe eka sipAhIe emane goLIe devAne badale baMdUkano kaMdo mArIne bhAgavA kahyuM eTale eo bacI gayA hatA. koyAjI kahe che : "hera nadInA sUkA paTamAM ane medAnamAM cAre bAju lAso vikharAyelI paDI hatI. lAsone bAjumAM AvelA kUvAmAM nAkhI devAI hatI. kUvAmAM cheka kAMThA sudhI maDadAMno khaDakalo thaI gayo hato.' ciThoDA gAmanA 85 varSanA sukhAbhAI boDAsanA pitA lAlajI A hatyAkAMDamAM ijA thatAM pAchaLathI mRtyu pAmyA hatA. sukhAbhAI kahe che : "mArA pitAe A lohiyALa banAvanuM je varNana karyuM hatuM te huM hajI bhUlI zakato nathI. laDAInA medAnanI jema AkhuM medAna seMkaDo lAsothI bharAI gayuM hatuM ane harijano polIsanA hukama pramANe bAjumAM AvelA kUvAmAM lAso nAkhI rahyA hatA. e divase 1200 thI vadhu lokone ekasAthe raheMsI nAkhavAmAM | AvyAM hatAM. e vakhate 10 varSanA sukhAne pitA sAthe javAnI bahu IcchA hatI, paNa lAlajIbhAIne kaMIka garabaDa | | thaze evI gaMdha AvI gaI hatI. goLI vAgI pachI eka mahinA sudhI pathArIvaza rahIne pachI mRtyu pAmelA | lAlajIbhAInI vAto Aje paNa emanA putranA magajamAM aMkAI gaI che. A ghaTanA banI tyAre tyAMthI eka kilomITara dUra sUramAM dhoLAjI ninAmA emanI jhUMpaDI pAse Dhora carAvatA hatA tyAre emaNe goLIbArano avAja sAMbhaLyo hato. Aje 83 varSanA sUramAM ninAmAne aMdhApo AvI gayo che ane TekA vagara cAlI zakatA nathI. eo e divasa yAda karatAM kahe che, : "zarUAtamAM eka baMdUkamAMthI goLI chUTI hovAno avAja Avyo, paNa thoDI miniTo pachI mazInaganamAMthI goLIo chUTatI hoya evA avAja saMbhaLAyA, ekAeka ja meM lokone mArI tarapha bhAgI AvatAM joyAM, keTalAMka to goLI vAgI hovAne kAraNe thAne hAthathI dabAvIne doDatAM hatAM, huM khetaranI vADa pAchaLa saMtAI gayo hato.' kAyAjI paTela ane A ghaTanA najaronajara jonArA bIjA keTalAka loko kahe che ke tAvatanA Aga okatA || bhASaNane kAraNe uzkerAI gayelA eka AdivAsIe potAnI dezI baMdUkamAMthI havAmAM goLIbAra karyo e pachI ema.bI.sI.nA "TopAvALA aMgreja sAhebe javAnone goLIbAra zarU karI devAno Adeza Apyo hato. jo ke dhaTanAnA sAkSIo kahe che ke ekaladokala apavAda sivAya koI AdivAsI hathiyAra laIne AvyA - pathika - sapTembara-1997 - 2) For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nahotA. A loko kahe che ke ema.bI.sI.nA javAno kheravADAnA emanA mukhya mathakethI vijayanagara AvyA ane tyAMthI pAlacitariyA tarapha kUca karI rahyA hatA tyAre AMdolanakArI AdivAsIoe emanA mArgamAM aDacaNo UbhI karI hatI. A kAraNe javAno pahelethI ja uzkerAyelA hatA, belaveTA gAmanA 67 varSanA kALAjI rAmAjI gAmetI A ghaTanAnuM vadhu spaSTa varNana kare che. emanA dAdImAM somIbahena paNa e hatyAkAMDamAM mRtyu pAmyAM hatAM. e sabhAmAM kALAbhAInA dAdA dhULAbhAI ane somIbahena baMne gayAM hatAM. kALAbhAInA kahevA pramANe goLIbAramAM UgarI gayelA dhULAbhAI 1200 loko mRtyu pAmyA hovAnuM kahetA hatA. kALAbhAIne emanA dAdAe e divase je vAto karI che te temane zabdezabda yAda che. vADAM UbhAM thaI jAya evuM e ghaTanAnuM varNana eo kare che. emanA kahevA pramANe somIbahena to 'TopAvALA sAhebanI bAjumAM ja UbhAM hatAM. uzkerAyelA "sAheba" ane phaTAphaTa baMdUka upADI nizAna letA javAnone joIne somIbahena | gabharAI gayAM hatAM. emaNe "sAheba' pAse khoLo pAtharIne goLIbAra na pharavA AjIjI karI hatI, paNa tyAM sudhImAM AdivAsIoe sUtroccAro zarU karI dIdhA hatA. "sAhebe sipAhIone goLIbArano Adeza Apyo ane baMdUko dhANI phUTatI hoya ema goLIo kAvA lAgI. dhAMdhala thaI gaI eTale somIbahena jIva bacAvavA najIkamAM rahetA | harijananI jhuMpaDI tarapha bhAgyAM, paNa tyAM pahoMce e pahelAM to emane goLI vIMdhI gaI ane tyAM ja DhaLI paDyAM. datolI gAmanA 84 varSanA thAvarAjI sUrajI saDATTa mAMDa mAMDa cAlI zake che ane uMmara emanA caherA para vartAya che, paNa jayAre emanA moTA bhAI hIrAbhAI kevI rIte mRtyu pAmyA evuM pUchIe tyAre tarata eo kahe che : "mArA pitA sUrajIbhAIe amane bannene sabhAmAM javAnI nA pADI hatI, paNa hIrAbhAI mAnyA nahi. e dharAra sabhAmAM gayA enI kiMmata emane cUkavavI paDI. bIje divase mArA pitA ane bIjA be jaNa emano mRtadeha laI AvyA tyAre emanA hAtha parathI cAMdInAM kaDAM koIe utArI lIdhAM hatAM.' daMtolI gAmanA ja 60 varSanA kUrAbhAI paTelane e kisso eTale yAda che ke emanAM kAkI vakhatabahena mAtra 19 varSanI kAcI uMmare vidhavA thaI gayAM hatAM. 15 varSa pahelAM emanAM kAkI mRtyu pAmyAM. vakhatabahene kUrAbhAIne kahyuM hatuM : "emane (emanA pati koyAbhAIne) khabhAnI nIce ijA thaI hatI ane chatAM game tema karIne chaTakI gayA, paNa gharanA daravAje pahocatAM veMta eo phasaDAI paDyA ane chellA zvAsa paNa tyAM ja lIdhA.' detolInA ja bIjA eka rahevAsI 49 varSanA jIvAbhAI kALAbhAI asArI kahe che ke emanAM dAdImA avAranavAra e banAva yAda karatAM, jIvAbhAInAM mA dAdImA ane kAkI jIvAbhAInA dAdAno mRtadeha laIne pAlacitariyAthI ghera pAchAM pharyA hatAM. vijayanagara tAlukA koMgresanA pramukha lakSmaNabhAI koTavAla kahe che : "A ghaTanA ahIMnA ItihAsano kadI na bhUMsAI tevo bhAga banI gaI che.' A AdivAsIo potAnA haka mATe aDaga rahIne goLIe maryAM e ghaTanA ahIMnA lokonA manamAM evI kotarAI gaI che ke koI vyakti koI vAte TasanI masa na thatI hoya to loko ene pUche che ke "ATalI haTha kare che to motIlAla tejAvatanI dhamAlamatalaba ke hatyAkAMDa)mAM tuM paNa kema maryo nahi?" vIsa varSa pahelAM hatyAkAMDanA sthaLethI sAta AMbA kApIne lAtI mokalavAmAM AvyA hatA tyAre hatyAkAMDa thayo hovAno eka mahattvano purAvo maLyo hato. lAtImAM AMbAnA thaDa vahorAtAM hatAM tyAre thaDamAM khUMpI gayelI ghaNI goLIo maLI AvI hatI. pAlacitariyA najIkanA daDavAvanI nizALanA 45 varSanA zikSaka bhImajIbhAI paTela kahe che : "meM pote e goLIo joI hatI. goLIne kAraNe ArInI dhAra paNa nakAmI thaI jatI hatI. kamanasIbe thaDamAMthI nIkaLelI goLIo sAcavI rAkhavA jeTalIya samaja amArAmAM nahotI.' 1985 mAM rAjasthAna sAhitya akAdamIe prakAzita karelA eka pustakamAM A hatyAkAMDano ullekha che. udayapuranA svargastha hindI lekhaka premasiMha kAMkariyAe tejAvata para lakhelA A pustakamAM lakhyuM che : "e kamanasIba divase pAlacitariyAmAM 1200 AdivAsIone ema.bI.sI.e goLIe dIdhAM, mRtakonI saMkhyAnI draSTie A paI papithika sapTembara-1997 3 For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hatyAkAMDa jaliyAMvAlA bAganI ghaTanA karatAM paNa moTo hato, paNa sauthI moTI vakratA e che ke koIne enA vize jANa nathI.' cAra varSa pahelAM mRtyu pAmelA svAtaMtryasenAnI zobhAlAla guptAe prastAvanAmAM lakhyuM che : 'jaliyAMvAlA bAga hatyAkAMDa pAlacitariyAnI sarakhAmaNImAM phikko paDI jAya che.' pustakamAMthI vigato anusAra A vistAranAM AdivAsIo tejAvatane sthAnika zAsako tathA aMgrejo sAme avAja uThAvanAra, AdivAsIomAM e aMgenI jAgRti lAvanAra ane samAjasudhAraNA karanAra masIhA mAnatAM!! hatAM. tejAvata pote e hatyAkAMDamAMthI mAMDa mAMDa bacI zakyA hatA. emane be goLI vAgyA pachI TekedAro emane UMTa para nAkhIne DuMgarAmAM laI gayA hatA. 1929 mAM emaNe mahAtmA gAMdhInI vinaMtIthI zaraNAgati svIkArI tyAMsudhI eo bhUgarbhamAM rahyA hatA. e pachI eo saLaMga sAta varSa sudhI jelamAM rahyA hatA. 1963 mAM) udayapuramAM emanuM avasAna thayuM hatuM. hatyAkAMDano sauthI moTo purAvo e che ke 1947 mAM AjhAdI maLyA pachI thoDA ja divasamAM motIlAla tejAvata 1922 nA e hatyAkAMDanA zahIdone aMjali ApavA pAlacitariyA gayA hatA tyAre paNa emaNe AdivAsIo, ane mRtyu pAmelAonAM sagAMsaMbaMdhIonI eka sabhAne saMbodhI hatI. daDavAvanAM 87 varSanAM vidhavA kALIbahena devAbhAI paTela kahe che : "1947 mAM motIlAla amArA ghera AvyA hatA tyAre hatyAkAMDanA divase eo je rastethI 1 bhAgyA hatA te rasto paNa emaNe amane batAvyo hato. tejAvate hatyAkAMDanA sthaLane 'vIrabhUmi' nAma ApyuM hatuM ane zahIdonI yAdamAM dara sAtamI mArce tyAM eka meLo bharavAnuM paNa kahyuM hatuM, paNa traNeka varSa pachI meLo yojAvAnuM baMdha thaI gayuM. gujarAtanA bhUtapUrva mukhya pradhAna ane A vistArane vidhAnasabhya amarasiMha caudharI ahIM eka smAraka banAvavAno prayAsa karI rahyA che. amarasiMha kahe che : "aMgrejonI goLIo maranAra lokonAM kuTuMbIo ane ghaTanAne najaronajara jonArA keTalAMya loko hajI paNa jIve che chatAM itihAsanA pAnA para A ghaTanAne yogya sthAna kema na maLyuM eno itihAsakAroe javAba Apavo paDaze.' A hatyAkAMDa ahIMnA loko mATe kadAca daMtakathA samAna banI gayo haze, paNa enI AsapAsanuM rahasya hajI jaLavAI rahyuM che. e savAla anuttara rahe che ke sattAvALAo ATalI sahelAIthI A ghaTanAne kevI rIte dabAvI zakyA ! daMtolI gAmanA 55 varSanA bhUtapUrva sarapaMca gautama paTelanAM dAdImAM A ghaTanAnA sAkSI hatAM, emaNe autamabhAI kahe che : "bhoga bananArAM dUra dUranAM gAmaDAMnAM hatAM ane emanA mRtadeha levA koI AvyuM nahotuM. ghaNAM sthAnika loko bhAgI gayAM hatAM. AvA gADha jaMgalamAM mRtadehono nikAla karavo bahu sahelo hato.' gajarata vidyApIThanI AdivAsI saMzodhana saMsthAnA DirekTara siddharAja solaMkInA kahevA pramANe thoDA|| mahinA pachI e hatyAkAMDanA ahevAlo amuka akhabAromAM AvyA hatA. siddharAjabhAI pote pAlacitariyAthI 50|| kilomITara dUra AvelA gAmanA AdivAsI che. teo kahe che : "A ghaTanA banI che e vize koI nakkara purAvA nathI e ja vAta aMgreja sarakAre A ghaTanAne bhUMsI nAkhavAno prayAsa karyo hato eno moTo purAvo che.' - A ghaTanAnA koI sIdhA purAvAo nathI, chatAM jaliyAMvAlA bAganI ghaTanA sAthe A ghaTanAnI sarakhAmaNI thaI jAya che. saMkhyAbaMdha loko ghaTanAnuM je cokasAIthI ane vizvAsapUrvaka varNana kare che te jotAM lAge che ke ghaTanA vize vyavasthita tapAsa thavI joIe. 1200 loko mRtyu pAmyAM hovAnI vAta sAcI hoya to mRtadeho je kUvAmAM nAkhI devAyA hovAnuM kahevAya che te kUvAmAMthI hADapiMjaro ke veravikhera hADakAM maLI AvavAM joIe, emanuM phorensikI pRthakkaraNa paNa thavuM joIe, e ja rIte AsapAsa dATI devAyelAM manAtAM zabonA avazeSo paNa maLI Ave. je lokoe e hatyAkAMDa najaronajara joyo che athavA to jemanA bApadAdAo hatyAkAMDanA sAkSI banyA che te lokonI | vAtomAM kadAca atizayokti haze. paNa e divase pAlacitariyAmAM kazuMka bhayaMkara banyuM hatuM e vAtano inakAra karavo muzkela che. ('inDiyA TuDe'nA saujanyathI, sAbhAra) pathika, sapTembara-1997 4 For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAratIya upakhaMDanA svAtaMtryasaMgrAmamAM gaNikAono phALo zrI hasamukha bI.AcArya bhAratIya svAtaMtryanI laDatono itihAsa atyaMta gauravapUrNa che. emAM bhAga lenAra aneka vIra senAnIonAM nAma suvarNa akSare lakhAyelAM che tathA deza-videzanA itihAsakAroe potapotAnI AgavI zailImAM A gauravagAthAnuM varNana karyuM che, paraMtu Ama chatAMya A saMgrAmamAM potAno phALo ApI zahAdatane vahorI cUkelAM aneka vIra ane vIrAMganAonAM nAma itihAsanAM pRSTho para jovA maLatAM nathI ke koI paNa itihAsakAre e nAmonI noMdha sarakhI paNa lIdhI nathI e paNa eTaluM ja satya che. itihAsanI imAratanA pAyAmAM ke jarI purANA khaMDiyeramAM daTAyelAM AvAM keTalAMka pRSThone Aje zodhI kADhIne svataMtratAprAptinI 50mI varSagAMTha nimitte atre ujAgara karavAno eka prayata karuM chuM. ApaNA sabhya samAjamAM gaNikAo-vArAMganAo-vezyAo jevAM nAmothI dhRNAspada banelI vyaktioe paNa ApaNA dezanI AjhAdInI laDAIne kevI rIte vegavAna banAvI ene jana sAdhAraNa sudhI pahoMcADI enI kaDIbaddha vigatonA itihAsanuM Alekhana e eka navuM ja prakaraNa gaNI zakAya. vArAMganAo ke vezyAoe vIrAMganAono svAMga sajIne dezane khAtara vIragati prApta karyAnI ghaTanAono aprakaTa prakaraNa parathI paDado UMcakatAM keTalAMka pAtro, jevAM ke caMdrasenA-nUrabAI-ajjinabAI-caMdAbAI-kAzInI hastAbAIvikhyAta gAyikA vidyAdharIdevI, imAmabAI bAMdI tathA alikenarIdevI jevI gaNikAonAM nAma sAme tarI Ave che. kaliMganA yuddhamAM samrATa azoke caMdrasenA nAmanI gaNikAnI sahAyatAthI ja vijayazrI prApta karI hatI tathA vijayadhvaja kaliMganA mahela 52 laherAvyo hato. A samaye caMdrasenAnI paNa kumudinIdevI nAmanI gaNikA raNamedAnamAM kaliMganI laDAI vakhate hathiyAra dhAraNa karIne laDatAM laDatAM vIragati prApta karI gaI hatI. dilhInA bAdazAha mahamadazAha raMgIlAne parAjita karanAra nAdirazAha dilhInI gaNikA nUrabAIthI khuza hato, enA para Aphrina hato. nAdirazAhe nUrabAIne potAnI mallikA banAvI irAna laI javAno prastAva jaNAvyo tyAre A dezapremI vArAMganAe nAdirazAhanI prastAvane ThukarAvIne motane vahAluM karyuM hatuM. A ja rIte lakhanaunA navAba vAjida alIzAha potAnA bUrA vakhatamAM kalakattA zaheranI maTiyA bujha jevI jagAmAM thoDI evI penzananI rakamamAM gujarAna calAvatA hatA tyAre lakhanaunI eka gula adAma nAmanI vArAMganA-vezyA potAnA koThA para dATelo badho ja khajAno khodI kADhIne vAjida alIzAhane kalakattA ApavA gaI hatI ane e tavAyaphanI rAjyabhakti jotAM vAjida alIzAhanI AMkho paNa AMsuthI chalakAI gaI hatI. I.sa.1857 nA prathama svAtaMtryasaMgrAmamAM kAnapuranI vArAMganA ajjinabAIe potAnA koThA parathI khulle Ama bahAra AvI aMgrejI zAsana viruddha svAtaMtryasaMgrAmanA sainikonuM netRtva karyuM hatuM ane eNe moTI siddhi prApta karI hatI. nAnI uMmaramAM potAnAM mAtA pitAnA avasAna bAda ajjinabAI lakhanaunI vikhyAta gaNikA zAyara imarAvajAna-adAnA hAtha nIce UcharI hatI. enAmAM ghaNI ja zakti pathika- sapTembara-1997 * 5 For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ane netRtvanA umadA guNo tathA hoziyArI hatI. pariNAme lakhanaunI e samayanI tamAma gaNikAonuM eNe netRtva prApta karyuM hatuM. e 1857 nA saMgrAmanA zilpIo paikInA eke zrI tAtyA TopenA paricayamAM AvI hatI ane rASTriyatAnA raMgamAM raMgAI hatI. uparAMta e ja samayanA bIjA AMdolanakArI netA nAnA sAhebano paNa paricaya thatAM svAtaMtryasaMgrAmamAM bhAga levAnI tamannA vadhu baLavAna banI. anjinabAIe potAnI kalA dvArA zamazuddIna nAmanA eka briTiza aphasarane potAnI premajALamAM laine enI madadathI eka ToLakI banAvI hatI. e ToLakInA sabhyo aMgrejI hakUmata tathA lazkaranI mahattvanI bAtamI meLavI svAtaMtryasenAnIone pUrI pADatA hatA. A ToLakImAM phakta nAcavA-gAvAvANI strIo tathA kalAkAro hatAM, je traNa vibhAgamAM vaheMcAyAM hatAM : (1) jAsUsI vibhAga, (2) bIjo vibhAga yuddhamAM ghavAyelA AMdolanakArIonI zuzruSA karato hato tathA (3) trIjA vibhAganA sabhyo jarUra paDye yuddhanA medAnamAM hathiyAra dhAraNa karIne aMgrejonI sAme laDatA paNa hatA. ajijanabAIe potAnA dhananA bhaMDAro A svAtaMtryavIro mATe khullA mUkyA hatA. I.sa. 1857 nA jUnanI 4 thI tArIkhe anjinabAI potAnA priya ghoDA para besI, bannara paherI, hAthamAM hathiyAra dhAraNa karIne aMgreja senA vacce kUdI paDI hatI ane eka bahAdura vIrAMganAnI jema aMgrejI sainyano kaccaraghANa vALyo hato. Akhare aMgreja sainyanA hAthe pakaDAI gaI. gorA hAkeme ene aMgrejI hakUmatanI mAphI mAgavA kahyuM tathA aMgrejI hakUmatanI tarapheNamAM gAyana-vAdananA kAryakramo karavAnuM jaNAvyuM, to aMgreja hAkema ene jIvatI choDavA taiyAra hato tyAre A bahAdura vArAMganAe potAne topanA goLA sAme UbhI rahI mota mAgyuM ane hiMdanI svataMtratAnI ghoSaNA karatAM karatAM potAnA prANanI Ahuti ApI dIdhI - vIragati prApta karI. bhAratIya upakhaMDanA Adhunika samayanA svAtaMtryasaMgrAmamAM paNa agAunI paraMparAne AgaLa vadhAratAM gaNikAo potAno phALo ApavAnuM cUkI nathI enAM paNa aneka udAharaNo che. Adhunika svAtaMtryasaMgrAmanI mazAlane jalatI rAkhavAmAM mukhya bhUmikA bhajavanAra gaNikA hatI. pUnAnI caMdAbAI ke je lokamAnya bALa gaMgAdhara TiLakanI bhakta hatI. eNe potAnAM deza-bhaktiAnAM gIto dvArA jabbara lokajuvALa Ubho karyo hato. lokone AjhAdInI laDAImAM joDAvAnuM joma-joza pUrAM pADyAM hatAM ane tethI aMgrejI zAsananA pAyA hacamacI gayA hatA. enuM mazahUra eka gIta nIce pramANe hatuM : parida, honI o tuma AjhAda, kAhe tuma piMjara pare ? bharo tuma sAMse-AjhAdI, ke toDo julmI jaMjire !" A uparAMta kAzInI husnAbAI nAmanI garikAe sarvaprathama samagradezanI tavAyapha sabhA kAzImA bolAvI hatI, jemAM kahevAya che ke mahAtmA gAMdhIjI paNa upasthita rahyA hatA tathA sabhAnuM pramukhasthAna banArasanI vikhyAta gAyikA vidyAdharIdevIe lIdhuM hatuM. husnAbAIe kAzInI A sabhAmAM gAMdhIjInI AjJAthI "svataMtra hindustAnanI ghoSaNA karI hatI tathA hAjara rahelI tamAma gaNikAone videzI mAlane bahiSkAra karavAnI pratijJA levarAvI hatI. A pachI gAMdhIjIe potAnA pratyeka kAryakramamAM dezabhaktinA gItono ullekha karyo hato tathA enuM gAna paNa zarU karAvyuM hatuM. napathika * sapTembara-1997 - 6 )) For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A ja pramANe baMgALamAM paNa mahAtmA gAMdhIjInA asahakAranA AMdolanamAM bhAga levA tathA enA |pracAramAM bhAga levA mATe baMgALanI prakhyAta gaNikA alikenarIdevInA netRtvamAM saMgaThita thaIne AgaLa AvI hatI tathA A gaNikAoe gAMdhIjInA aneka sahayogIo tathA AMdolanakArIone dhana dvArA madada karI hatI. keTalAya AMdolanakArIone Azraya paNa ApatI hatI. alikenarIdevI aMgrejInI sArI evI!! jANakAra hatI AthI ja e anya bhAgomAM paNa pharIne pracAra karI zakI hatI. I.sa.1923 mAM imAma bAMdI lAhoravALI nAmanI gaNikAe hiMdasvAtaMtryasaMgrAmamAM ghaNo ja agatyano bhAga bhajavyo hato. mahattvanI vAta to e hatI ke ImAma bAMdIno bhAI AMdolanakArI hato ane svAtaMtryanI laDAImAM joDAyo hato. pariNAme imAma bAMdInA koThA para svAtaMtryasenAnIo ane AMdolanakArIone Azraya paNa maLato hato. imAma bAMdI dvArA AMdolanakArIonuM dareka rIte rakSaNa thatuM eka vAra eka aMgreja sI.AI.DI. aphasara krAMtikArIonI bAtamI meLavavA mATe krAMtikArIno svAMga sajI imAma bAMdInA koThA para Avyo, paraMtu e sAco krAMtikArI na hovAne kAraNe A aMgreje bAMdInA koThAnI eka rUpasuMdarI sAthe abhadra vyavahAra karyo, pariNAme A aMgrejane ImAma bAMdIe jAheramAM mAra mArI, apamAnita karIne koThA parathI kADhI mUkyo. pAchaLathI A aMgreja ImAma bAMdIne eka khoTA kesamAM phasAvI adAlata sudhI DhasaDI gayo hato. korTamAM aMgreja nyAyAdhIze imAma bAMdIne pelA aMgrejane mAravAnuM kAraNa pUchatAM A gaNikAe jaNAvyuM ke "hajUra, koThA para gaNikA rUpasuMdarI sAthe abhadra vyavahAra karanAra vyakti svAtaMtryasenAnIne badale aMgreja hakUmatano pAlatu kutto ja hoI zake ane e mAra sivAya bIjuM mAge paNa zuM ?" enA A javAbathI khinna thaIne gorA nyAyAdhIze imAma bAMdIne sakhata kedanI sajA karI. jelamAMthI chUTyA bAda imAma bAMdIe samAjasevA uparAMta "arAseno "nAmanI urdU patrikAnuM prakAzana zarU karyuM hatuM, jene kAraNe ene aMgrejonI johukamI sahana karavI paDI hatI. 1931mAM kAzI mukAme bharAyelA koMgresa adhivezananI saphaLatA mATe kAzInI prakhyAta gaNikA lalitAbAIe phALo ghera ghera jaIne ekatrita karyo hato. e gAMdhIjInI preraNAthI carakho kAMtatI hatI, AthI e kAzImAM "carakhAvALI bAI"nA nAme mazahUra thaI hatI. aMgreja hakUmatano eka bhAratIya polIsa konTebala krAMtikArIone ghaNA ja herAna karato hato. lalitAbAIe ene bharI mahephilamAM koThA para apamAnita karavA mATe e polIsa kaoNsTebalane potAnI pITha batAvI eka zera saMbhaLAvyo hato : "aiso kI kyA dekhe sUrata, jinhe vatana se apane hai narUsI" ane A koMsTebala mahephila choDIne cAlyo gayo A carakhAvALI bAIe svAtaMtryasenAnIone tana mana dhanathI madada karI hatI. A pramANe hiMdasvAdhInatAnA saMgrAmamAM bhAga lenArI A vezyAo-vArAMganAo ke gaNikAonA yogadAnanI koI paNa itihAsakAre jarA jeTalI paNa noMdha lIdhI nathI. itihAsanI imAratamAM daTAyelAM AvA aneka aprakaTa prakaraNo paDyAM haze, jene saMzodhanakAroe mahenata karIne bahAra lAvavAM ja rahyAM, evI keTalIye ghaTanAo-banAvo ke je kALanI gartAmAM koI paNa kAraNasara dhakelAI gayA hoya tene sAco nyAya Apavo e AjanA samayanI mAMga che, jarUrata che. Aja rASTranI svAdhInatAnI 50 mI varSagAThanA samaye A eka aprakaTa prakaraNa jana sAdhAraNanA mAnasa para romAMcakArI mAhitI pUrI pADanAruM banaze e nirvivAda che ane itihAsano paNa eka nUtana adhyAya zarU thaze e eTaluM ja satya che. pathika - sapTembara-1997 * 7 For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org subhASacaMdra bojhanI vIravANI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMkalana karanAra : zrI e.esa.Asara netAjI jApAna javA vimAnamAM beThelA tyAre emaNe bALako mATe khAsa saMdezo Apelo : (1) "mArAM pyArAM bALako ! mAre potAne koI bALa baccAM nathI, paraMtu tame mane mArAM saMtAnathI adhika vahAlAM cho, kAraNa ke tamArA jIvanano eka ja uddeza che, mArA jIvanano paNa e ja mukhya hetu che : ApaNI mAtA bhAratInI svAdhInatA.....mAro AtmA haMmezAM tamArI sAthe rahyo che ane sadAya raheze. izvara tamAruM kalyANa kare. jayahinda' (subhASabAbuno chello saMdoza......24 eprila, 1945) (2) "mArA dezabAMdhavone kahejo ke jIvananA chellA zvAsa sudhI huM AjhAdInI laDAI laDyo chuM. mAruM samagra jIvana hiMdanI AjhAdInA dhyeyane samarpita thaI cUkyuM hatuM. mArA dezabAMdhavo pAse huM e ja dhyeyanI sevA icchuM chuM.' (23 oNgasTa, 1945) (3) "pelI e kSitijamAM nadIne pele pAra pelI vanarAInI pAchaLa pelI girimALAmAM chupAyela ApaNI janmabhUmi paDI che, jenA rajaNamAMthI huM ane tame janmyAM chIe. e bhUmi para ApaNe punaH pagalAM mAMDavAM che. sAMbhaLo.....sAMbhaLo, ApaNo bhArata deza ApaNane sAda kare che, ApaNuM pATanagara dilhI ApaNane bolAve che, lohI lohIne pokAre, taiyAra thaI jAo, samaya na gumAvo, tamArAM Ayudho sajI lo, calo dilhI." (4) "dilhIno mArga eTale svAdhInatAno mArga, calo dilhI." jarmanInA reDiyo mathaka parathI subhASabAbue prathama pravacana karatAM jaNAvyuM hatuM ke briTananA bhADUtI pracArako mane duzmananA hathiyAra tarIke oLakhAve che. mArA dezabAMdhavo sAthe vAta karato houM tyAre mAre pramANapatranI koI jarUra nathI. A vizALa jagatamAM bhAratanAM eka ja zatru che, jeNe 200 varSa sudhI hiMdane pIMkhyuM che ne aneka prakAranI lUMTa calAvI che, mATe hide Aje AjhAdI ne gulAmI vacce pasaMdagI karI levAnI che." (5) "janmabhUmimAMthI cirakAla dezavaTo bhogavavo enA karatAM jelamAM mRtyune bheTavuM vadhAre zreyaskara che. A zubha bhaviSyano vicAra karavA chatAM huM kadIya nirutsAhI vrato nathI. izvaranI zaktimAM mane vizvAsa che. gauravano paMtha kevaLa mRtyunA paMthe ja laI jAya che. " (4 eprila, 1927) (6) 'kartavyapAlana karatAM karatAM mRtyu Ave to ene paNa vadhAvI levAnI zakti mArAmAM che ke nahi eno nirNaya karatAM mane traNa mahinA lAgyA. A traNa mahinA meM prArthanA ciMtana ane dhyAnamAM ja vitAvyAM, mAruM aMtara mane pokArI pokArIne kahetuM hatuM ke itihAsa-puruSe tArA mATe eka khAsa kAryanuM nirmANa karI rAkhyuM che." (29 julAI, 1943) (7) 'ApaNI pUrva eziyAmAM ArajhI hakUmate AjhAda hiMdanI kAmacalAu sarakAranI sthApanA karI,. have dezanA caraNe sarvasva homI devA mATeno ApaNo kAryakrama vadhAre vegavAna banAvavo joIe, aMtima vijaya prApta thatAM sudhI nANAM mANaso ne sAdhanono satata pravAha samarAMgaNa sudhI satata vaheto rahe e jovAnI pUrva eziyAmAM vasatA eka eka hiMdInI pharaja che."(23 oNkTombara, 1943) (8) "eo mane svapnadraSTA kahe che, kharuM ne ? huM paNa kabUla karuM chuM ke huM svapnadraSTA chuM. .bAlyAvasthAthI ja huM svapnadraSTA rahyo chuM. ane mAruM sauthI vahAluM svapna e mArI mAtRbhUminI AjhAdI che. eone lAge che ke svapnadraSTA hovuM e koI zaramanI vAta che, paNa mane A bAbatanuM abhimAna che." (27 sapTembara, 1943) (9) AkharI saMdeza : ''AjhAda hiMda phojanA bahAdUra adhikArIo ane sainiko ! tame maNipura AsAma ane brahmadezamAM raNakSetromAM laDIne ane parAjita thaIne paNa ApaNe ane tame svAdhInatAnI siddhino mArga sApha karyo hato. hiMdanI mukti bAbatanI mArI zraddhA avicala che, ApaNo rASTriya triraMgo dhvaja, ApaNAM rASTriya svamAna ane hiMdI sainikonI mardAnagInI vIra paraMparA A badhuM huM tamArA hAthamAM salAmata choDIne jAuM chuM. enA rakSaNa mATe tamArA sarvasvanuM balidAna Apazo emAM mane tala bhAra zaMkA nathI...'' inkalAba jhiMdAbAda, AjhAda hiMda jhiMdAbAda, jayahiMda.. (24 eprila, 1945) pathika, sapTembara-1997 0 8 For Private and Personal Use Only 13 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bho. je. vidyAbhavananAM khatapatronuM vihaMgAvalokana DaoN. vibhUti vi. bhaTTa khatapatronuM aitihAsika sAdhana tarIke keTaluM mahattva che e joyA pachI emAM AvatI vigatono have vicAra karIe. A saMgrahamAM mughala-islAma kAlanAM tathA marAThA briTiza ane arvAcIna kAlane lagatAM khatapatro saMgRhIta che. keTalAMka kAgaLa para ane moTA bhAganAM kApaDa para nAnI sAMkaDI paTTIne kheLa caDAvIne e para lakhAyelAM che. AmAM saLaMga lITI dorIne devanAgarI ane athavA gujarAtImAM lakhANavALAM khatapatro ahIM vadhu hovAthI eomAMthI vigato bharavAmAM AvI che. alabatta, arabI-phArasImAM ane jUnI gujarAtI tathA moDI jevI lipimAM paNa lakhANa lakhelAM che teno ahIM khAsa samAveza karyo nathI, marAThA ane briTiza kAlanAM A saMgrahanAM khatapatronuM keTaluMka vihaMgAvalokana thaI gayuM hovAthI, keTalAMka viziSTa khatapatro prakAzita thayelAM hovAthI ahIM enuM sAmAnya vihaMgAvalokana karIne eonuM aitihAsika rAjakIya sAMskRtika vagere aneka rIte keTalI badhI vigatonA abhyAsamAM mahattva che e jovAno prayata karIe. A badhAM khatapatro paikI keTalAMka mitivALAM ke miti vinAnAM ke aspaSTa mitivALAM, nAnA-moTA mApanAM ane lAMbA-TUMkA lakhANavALAM che te badhAM gelvenAijhDa patarAnAM bhUMgaLAmAM sAcavavAmAM AvyAM che. mudhala amala daramyAnanAM khatapatro ahIM sauthI vadhu saMkhyAmAM saMgRhIta che. A kAla daramyAna vahIvaTI rAjyataMtra vyavasthita calAvavA mATe bAdazAho kALajI rAkhatA hoya ema lAge che. dilhImAM keMdrIya rAjyapurA mukhya hatI chatAM judA judA pradezomAM adhikArIo nImIne, eone sattA ane javAbadArIo soMpIne keMdrIya vahIvaTa cAlato. e prakAranI prathA atyAra sudhI bhAratamAM cAlI AvelI che. gujarAtano vahIvaTa dilhInA bAdazAhoe nImelA sUbAo dvArA thato. e sUbo amuka gAma ke paragaNAno vahIvaTa calAvavA mATe nAyaba sUbedAra ke nAjhIma jevA hoddedArane nImato. A uparAMta moTA gAmanA ke zaheranA vahIvaTa mATe amuka pradeza-vistAranA nAnA sthAnika amaladArone nImIne zAMti ane vyavasthA jALavavI, mahesUla udharAvavuM, nyAya Apavo vagere kAryo karato. ApaNA saMgrahanAM amadAvAdanAM khatapatro parathI e bAbata yathArtha lAge che. amadAbAdanA mughala vahIvaTa daramyAna amuka bAdazAhanA samaye zaheranA judA judA vistAramAM sthAnika adhikArIo nImIne vyavasthA thatI. keTalIka vAra eka khatapatramAM ekathI vadhu vistA2no ane enA adhikArIono ullekha jovA maLe che, to koikamAM eka ja sthaLano ke je pradezanI milakata makAna hoya teTalA pUratI ja vigata apAtI hoya che; jemake raphIzAha zAhadolA pAtazAha urphe bAdazAha raphI-ud-daulA urphe zAhajahAM rAjAnA rAjya-amala (I.sa.1719) daramyAnanA eka khatapatra naM. 8838 mAM durgabrahmavATe neyaNapuramAMno adhikArI mI2koI zrI salAbanakhAMna, pIrojavADano phojadA2 tathA jAgIradAra, bIjA eka khatapatramAM jAgIradAra mIyA mahamada akarama, ThAkura, sImanA ('sImArI') koTavAla vagere hatA. idalapura(mAdalapura)nA adhikArI kAnUgA, phojadAra, zreSThInAM pado sAthe nAmo noMdhAyAM che. hAjIpuravADe(mAM) mIrakoI pade havAladAra, patrI, kArnaMgo vagere nAmo maLe che (naM. 8895), saM.1782 mAM sAbaramatInI pazcime travADI, phojadAra, kArnaMgo vagere, zekhapuramAM kAnUMgo, pirojapuramAM salAbatakhAna vagere, sAhilAbAdamAM hAkyama gamarurAnArA, zreSThIpada guravAna (naM. 8845) vagere vagere. pAdaTIpa : (1) 'payika', varSa 34, aMka 1-2, 1994, pR.91 (2) 'mughalakAla' pracalita zabda hovA chatAM evA prayoga mATe matabhedo pravartatA hovAthI A prayoga karyo che. (3) ha.gaM. zAstrI, 'marAThAkAlIna khatapatra', 'buddhiprakAza', mArca, amadAvAda, 1978, pR. 121-124; vibhUti bhaTTa, 'briTizakAlIna khatapatro', 'sAmIpsa', aprila-jUna, amadAvAda, 1985. pathika, sapTembara-1997 + 9 For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bahucarA mAtAjInuM prAcIna maMdira - jaru zrI pramoda jeThI kacchanA gAme gAma itihAsanI gAthA gAtAM maMdiro-pALiyAo-taLAvo AvelAM che. AvuM ja eka prAcIna gAma jarune AjathI 700 varasa pahelAM "jaru" nUkhanA machoyA AhIranA hAthe toraNa baMdhAyela. bhUjathI aMjAra jatAM 30 ki.mI para sugADiyA gAma tarapha javAno rasto Ave che tyAMthI ra ki.mI. dUra sugADiyA gAma Ave che. tyAra bAda moDasara thaI 6 ki.mI para jaru gAma Ave che. A gAmanuM mULa nAma "rAjapara' hatuM, paraMtu "ja" nukhanA machoyA AhIre A gAmanuM toraNa bAMdhatAM "ja" tarIke oLakhAtuM hatuM. A gAmamAM dAkhala thatAM eka moTuM taLAva Ave che, je "mAyAsara' tarIke oLakhAya che. A taLAva vize gAmanA lokonA jaNAvyA mujaba mAyA nAmanA AhIre AjathI 300 varasa pahelAM nAnI evI jara (taLAvaDuM) khodAvela eNe enuM nAma "mAyAjara' rAkheluM hatuM.* A ja gAmamAM gujarAta rAjyanA mAjI mahesala pradhAna sva. premajI bhavAnajI Thakakare potAnI zikSaka tarIkenI kArakirdInI zarUAta karela. eo je skUlanA khaMDamAM vidyArthIone bhaNAvatA hatA te Aja paNa jemanA tema ja che ane gAmanA loko Aje paNa A zikSakane yAda kare che.. gAmanI madhya rAmamaMdira Avela che, jemAM hAle ja rAmanI mUrtinI pratiSThA karavAmAM Avela che. barAbara A maMdiranI pAchaLanA bhAge prAcIna bahucarA mAtAjInuM maMdira Avela che. A maMdirano jIrNoddhAra | AjathI 150 varSa pahelAM sinogarAnA mistrIe karAvela hato. maMdiranI bAMdhaNI briTiza zailInI jaNAya che. | aMdaranA garbhAgAramAM mAtAjI kUkaDA para savAra che. siMhAsana cAMdInA patare maDhela che. eka jamAnAmAM jAhojalAlInI zAkha pUratA A maMdiramAM nAgara, paTela, parajiyA sonI, vANiyA, gurjara suthAra, dave jJAtinA lokone potAnA bALakonA bAlamovALA utAravA ahIM AvavuM ja paDe che. maMdira pAse Avela dharmazALAmAM A AvatA bhaktone utArA mATenI sagavaDa che, jeo mAtAjIne mIThA bhAtanuM naivedya caDAve che. A maMdiramAM goviMda jozInI 7 mI peDhInA zrI parasotama mayArAma jozI pUjA kare che. maMdiranI bAjumAM ThAkorajInuM navuM maMdira Avela che. uparAMta upAdhyAya komanAM bahucarA mAtAjInuM sthAnaka ane mahAdevanuM navuM maMdira Avela che. bAjumAM Avela paMdaranI saMkhyAmAM tUTela aspaSTa lakhANavALA pALiyA Avela che, jemAM saMvata 1711 vaMcAya che. gAmamAM 100 AhIra, 80 rabArI, 10 musalamAna, 4 luhANA, 12 koLI, 5 harijana ema kula 400 khoraDAM Avela che. gAmanA sarapaMca tarIke zrI nArAma | AlA sevA bajAve che. gAmanI AjubAjunuM vAtAvaraNa ramaNIya che. The. AyanA mahela, bhUja - 370001 * AnA viSayamAM camatkAramUlaka eka daMtakathA paNa pracalita che, paNa itihAsanA kSetramAM AvI ! daMtakathAone sthAna na hoI noMdhI nathI. pathika-sapTembara-1997 10) For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org javAharalAla naherunAM Arthika vicAro Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI vizAla Ara. jozI pUrvabhUmikA : "hiMdanA aughogika vikAsamAM temaja hiMdanA arthataMtrane svAvalaMbI banAvavAmAM naherunuM yogadAna amUlya che." DaoN.rAdhAkRSNan. svataMtra hidanA prathama vaDApradhAna javAharalAla naheruno janma 14 navembara, 1889 nAM roja prayAga khAte thayo hato. emanA pitA motIlAla naherU pAsethI emane svataMtratAnA ane svAvalaMbananA siddhAMto vArasAmAM maLyA hatA. naherunuM Arthika jIvana : javAharalAla naheruno janma Arthika dRSTie sadhdhara evA kuTuMbamAM thayo hato. eonI yuvAvasthA pAzcAtya dezomAM pasAra thaI hovAthI emanuM samagra jIvana vaibhavI vAtAvaraNamAM pasAra thayuM hatuM. hiMdamAM AvyA bAda ane emAM paNa gAMdhIjInA saMparkamAM AvyA bAda emanI A vaibhavI jIvanazailImAM moTo pheraphAra jovA maLyo, vaicArika matabheda rahyo. samRddha parivAramAM janmelA ane emAM paNa pAzcAtya jIvanazailIno svAda mANelA naheru para pAzcAtya arthazAstrIonI gherI asara jovA maLatI hatI, tethI emanuM vyaktigata jIvana Arthika dRSTie pAzcAtya jIvananAM raMge raMgAyeluM hatuM. videzI vastuono upayoga karavAno emane zokha rahyo hato. emanA aMtima kAlamAM to emane era-kanDiznara vagara cAlatuM ja nahotuM. A bAbata hiMdanI Arthika paristhitine lakSyamAM rAkhIne vicArIe to jarA khUMce kharI. A uparAMta javAharalAla jyAre paNa hiMdanA pravAse ke mulAkAte nIkaLatA tyAre haMmezane mATe havAImArgano upayoga karavAnuM pasaMda karatA. hiMdanI sthitithI viparIta emanA A vaibhavI jIvanane kAraNe kadAca emanA pa2 12 mArca, 1955 nAM roja nAgapura khAte kohalI nAmaka riksA-cAlake emanA para humalo karyo hato enI asara hoya. 'dilhI caeNmbarsa oNpha kaoNmarsa eNnDa inDasTrIjha'nA vArSika adhivezanamAM naheru kadApi gayA na hatA. uparAMta eo hiMdanA vepArI ke udyogapatio sAthe UThavA-besavAnuM pasaMda karatA nahotA. apavAdone bAda karatAM koI paNa bhAratIya udyogapati sAthe emane lAMbo samaya saMbaMdho sArA rahyA nathI, jemake ..je.Ara.DI.tAtA sAthe emano vyavahAra jarA ajUgato kahI zakAya evo hato. A bAbatane anusaMdhAne ApaNane jaNAI Ave ke emanuM vyaktigata Arthika jIvana hiMdanI Arthika sthitithI viparIta hatuM, jyAre bIjI dRSTie vicArIe to naheru potAnA vyaktigata jIvanamAM paNa paisA ke anya moMghI cIja-vastuonI saMgrahakhorImAM mAnatA nahotA. javAhalAla mAnatA hatA ke hiMdanA audyogika vikAsa mATe bhAratIya nAgarikoe hiMdamAM ja mUDInuM rokANa karavuM joIe. potAne mATe rAkhavAmAM AvelI surakSA-vyavasthA naherune pasaMda nahotI, kemake enI pAchaLa temaja anya netAo pAchaLa thato A kharca emane ayogya jaNAto hato. eo potAnA surakSA-karmacArIo vize AgaLa pAchaLa vAraMvAra kApa mUkatA hatA. kharcane TALavA mATe eo jyAre deza-videzanA pravAse jatA tyAre koI ja karmacArIne laI javAnuM pasaMda karatA nahi. Ama potAnI surakSA pAchaLa karavAmAM Avato kharca emane pasaMda na hato. naheru ane hiMdanuM arthataMtra : bhAratIya arthataMtranA vikAsamAM naherunAM vicAro ane kAryone tapAsIe to audyogika kAMti pachI pathika- sapTembara-1997 - 11 For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAzcAtya rASTro Arthika dRSTie sadhdhara thatAM jatAM hatAM ane hiMda parAvalaMbI banatuM jatuM hatuM e bAbata naherune mATe vicAraNIya banI gaI hatI, jemAM hiMdanuM parAvalaMbI arthataMtra hiMdanI Arthika asamAnatA, kaMgALa audyogika vikAsa jevI bAbato nahera mATe paDakArarUpa banI gaI hatI. 1920 pachI hiMda para gAMdhIvicAradhArAnI UMDI asara thaI hatI emAM naheru paNa gAMdhI-vicAradhArAthI prabhAvita thaI gayA hatA, tethI arthataMtranI bAbatamAM nahera pAzcAtya vicArasaraNI ane gAMdhI-vicAradhArA vacce pIDAtA hatA. naheru pAzcAtyA rASTranA arthataMtrathI khUba ja prabhAvita thayA hatA ane kadAca tethI ja potAnA maulika arthataMtranuM sarjana karI zakyA nahi hoya. stAlinakAlIna raziyAno Arthika vikAsa joI naheru acaMbAmAM paDI gayA hatA, tethI ja AjhAdI pahelAMnAM koMgresanAM moTA bhAganAM adhivezanomAM naheru potAnA Arthika vicAro rajU karatA hatA. A bhAratIya arthataMtranA vikAsa mATe kevAM pagalAM levA joIe e mATe nahera haMmezA vicAratA rahetA. A gALAmAM ja raziyana paMcavarSIya yojanAo saphaLa puravAra thatAM enAthI nahera prabhAvita thaI gayA hatA. tyAra bAda (1936 pachI) nahera mizra arthataMtrano prayoga mATe vicAratA thayA hatA. 1936 nA kaoNngI adhivezanomAM emaNe bhAratIya arthataMtrane anulakSIne je vicAro rajU karyA temAMthI nIcenI bAbato spaSTa thayA vagara rahetI nathI : 1, naherunA Arthika vicAro para gAMdhI-vicArasaraNInI UMDI asara hatI. vaLI naheru lokazAhInA custa himAyatI hatA ane tethI ja lokazAhInA rakSaNa mATe arthataMtra svAvalaMbI hovuM joIe ema eo DhipaNe mAnatA hatA. raziyAnA Arthika vikAsathI naheranA Arthika vicAromAM virodhAbhAsa dekhAvA lAgyo hato, kemake eo 1936 pachI mUDIvAdI arthataMtra ane samAjavAdI arthataMtranuM mizraNa karavA lAgyA hatA. 2. zoSaNavihIna samAja-vyavasthA mATe, samAna dhoraNe Arthika vikAsa mATe ane prajAkalyANakArI Arthika kAryakramonA amalIkaraNa mATe eo dezanA arthataMtramAM rAjayanA hastakSepano svIkAra karatA hatA. 3. aMgrejakAlIna hiMdamAM rahelI jamInadArI-prathAnA naheru virodhI hatA. A prathA Arthika ane sAmAjika vikAsane rUMdhe che tathA Arthika asamAnatAne e janma Ape che ema naheru mAnatA hatA. emanA mate bhAratIya arthataMtra ane audhigikIkaraNa baMne khetI para AdhArita hovAthI A prathA dUra karavI joIe. 4. paMDita naheru arthataMtranI bAbatamAM kalpanAzIla hatA ane viparIta pariNAmanI apekSA rAkhanArA hatA, hiMdanA Arthika vikAsa mATe eo laghu udyogone nakAratA hatA, pAzcAtya rASTronI haroLamAM hiMdane mUkavA mATe eo moTA pAye audyogikIkaraNanI himAyata karatA hatA. 5. hiMdanA Arthika punarutthAna mATe naheru vaijJAnika daSTinuM mahattva samajatA hatA. vaijJAnika paddhatithI hiMdano Arthika vikAsa thAya ema naheru icchatA hatA. khetI ane udyogo vaijJAnika DhabanAM hovAM joIe evuM eo daDhapaNe mAnatA hatA. bhAratIya arthataMtrane pAyAthI majabUta banAvavAnA hetuthI naheru grAmINa arthataMtrane vikasita ane cetanavaMtu banAvavA mAgatA hatA. mUlyAMkana : TUMkamAM kahevuM joIe ke kArla mAnI jema ja naherunA Arthika vicAromAM sAmAnya mAnavI ja keMdrasthAne hato. naheru bhAratIya arthataMtrano jeTalo vikAsa icchatA hatA teTalo kadAca karI zakyA na hatA, kemake eo 1. kalpanAzIla ane pAzcAtya arthataMtrathI prabhAvita rahelA hatA, napathika * sapTembara-1997 - 12) For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2. eo hiMdanI lokazAhInA bhoge kazuM ja karavA mAgatA na hatA, 3. bIjI tarapha eo gAMdhI-vicAradhArAne paNa mAna ApatA hatA ane gAMdhIjI to pAzcAtya arthataMtrane dhikkAratA hatA, 4. emanAM Arthika vicAro - kAryo daDha na hatAM, kemake eo kyAreka mUDIvAdI hatA to kyAreka samAjavAdI. Ama, uparyukta kAraNone lIdhe naheru bhAratIya arthataMtranA vikAsamAM jeTaluM icchatA hatA teTaluM siddha karI zakyA nahotA, jenI hiMdane na purAya tevI khoTa paDI, je Aje paNa dRSTigocara thAya che. (A lekha taiyAra karavA mATe jarUrI saMdarbhapustako meLavI ApavA badala huM jUnAgaDhanA agraNI zrI saramaNabhAI mAruno hArdika AbhAra vyakta karuM chuM.) The. mAtRdatta', pipaliyAnagara, kezoda-362220 saMdarbha-yAdI : (1) naheru ke sAtha teraha varSa - ema.o.mathAI, pR. 164-65 (2) bhAratIya saMvidhAna kA vikAsa tathA rASTriya AMdolana - Ara,sI.agravAla, pR. 413-21 (3) bhAratIya saMvidhAna kA itihAsa - nAgapAla o.pI, pR. 332 (4) GIORIOUS THOUGHT ON NEHRU - M.B.SEN, p. 64 (u) FREEDOM STRUGGLE - B.C.TRIPATHI, p. 195 (anusaMdhAna pAna 21 nuM cAlu. hajAro kilomITarsanI padayAtrA karanAra A pravAsI mATe evuM kahevAya che ke te lagabhaga prathama aMgreja | hato, je pazcima bhAratanI bhUmi para mRtyu pAmyo. keTalAye jANItA ane keTalAya ajANa pravAsIo A vizvAsamAM pravAso kheDe che, potAnA kaDavA-mIThA anubhavo kahI lokone mAhitI Ape che, keTalIya saMskRtionA AdAna-pradAnanA sahabhAgI bane che. AvA yAtrIo ke je jIvanane mAtra eka yAtrA ja samaje che ane jIvana e kharekhara yAtrA ja che ane jIvanayAtrA mAnavIne dharma, jJAti, UMca-nIca badhA vADA bhulAvI daI eka mAtra vizvabaMdhutvanI bhAvanA ane mAnavadharmano ja upadeza Ape che. keTalAye prAcIna smArakonI pAchaLa Avo kaMIka itihAsa saMgrahAyelo che. sAMskRtika vArasAmAM AvAM smArako Aje paNa TADha, tApa, varSa jevAM tamAma prAkRtika paribaLono sAmano karI ApaNI samakSa aDaga ubhAM che, je bhUtakALanA itihAsamAM che. vartamAnanA pathadarzaka ane bhAvInI preraNA. saMdarbha : 1. sUrata sonAnI mUrata., - IzvaralAla icchArAma desAI. 2. Bombay and Western India, James Douglas, napathika * sapTembara-1997 13E For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir myujhiyamonI upayogitA zrI. nareza aMtANI ApaNA prAcIna sAMskRtika kalAvArasAthI AjanI peDhI vimukha thatI hoya evuM lAge che tyAre bIjI bAju ApaNA samRddha vArasAnA jatana ane rakSaNa mATenI kALajI myujhiyamomAM levAmAM AvI rahela che. myujhiyamo have ajAyabaghara ke mAtra saMgrahasthAna nathI rahyAM, keLavaNInA kSetramAM myujhiyamonuM pradAna pratidina vadhI rahela che. have myujhiyama e zALAkIya ucca zikSaNa ane lokazikSaNanuM asarakAraka mAdhyama banI rahela che, eTale ja myujhiyamo vadhu ne vadhu lokAbhimukha bane tathA loko ane myujhiyama vaccenuM tAdAtmaya gADha bane evA uddezathI AkhA bhAratamAM dara varSe jAnyuArInI 8 mI tArIkhathI 14 mI tArIkha sudhI "akhila bhAratIya myujhiyama saptAha' UjavavAmAM Ave che. A daramyAna aneka lokacikara kAryakramonuM Ayojana karavAmAM AvatuM hoya che. bhAratamAM myujhiyamapravRttinuM maMgalAcaraNa I.sa. 1814 mAM thayuM hatuM. prathama kalakattAnuM InDiyana myujhiyama sthapAyuM ane tyArathI Ajaparyata dezamAM myujhiyamonI sthApanA thatI AvI che. myujhiyama e zikSaNa ane saMskAranuM pratIka manAya che eTale ja vizvamAM sauthI vadhu myujhiyama dharAvato deza phrAMsa e sauthI vadhu samRddha ane saMskArI deza che. e ja rIte bhAratamAM pazcima baMgALa sauthI vadhu myujhiyamo dharAve che. bIje naMbare gujarAtanuM sthAna che, je ApaNA mATe gauravaprada hakIkata che. gujarAtamAM sauthI vadhu myujhiyama amadAvAdamAM che. e pachI vaDodarA ane pAMca myujhiyama dharAvatA bhuja zaherano e pachI krama Ave che. rAjyanuM sauthI jUnuM myujhiyama paNa bhUja zaheramAM che. myujhiyama e pravartamAna samAjamAM lokazikSaNanuM eka asarakAraka mAdhyama che. rASTrano bhavya bhUtakALa ane yugonI uttarottara pragatinuM jJAna pustakomAMthI maLe e karatAM myujhiyamomAM savizeSa rIte jIvaMta rUpamAM maLe che. agAu myujhiyama e zikSita ane ucca varganA loko mATenuM ja jJAnaprAptinuM sAdhana banI rahetuM, paraMtu have samAjanA tamAma vargo mATe kalA vijJAna ItihAsa saMskRti purAvastu vagere jevA aneka viSayonuM jJAna prApta karavA tathA e aMgenA namUnAo pratyakSa jovA-samajavA mATenuM myujhiyama mAdhyama banyuM che. ahIM dareka viSayanuM jJAna dastAvejI purAvAo sAthe maLe che. - myujhiyama e jJAnaprAptinuM eka evuM lokabhogya mAdhyama che ke jayAM koI paNa jaNa uMmara lAyakAta ke koI anya yogyatAnA baMdhana vagara pravezI jJAna meLavI zake che eTale ja lokazAhImAM lokone keLavavAmAM myujhiyamano phALo mahattvano che. vaLI Adhunika yugamAM vijJAna ane TeknolaoNjInA jhaDapI vikAsane kAraNe vizva nAnuM thatuM jAya che eve samaye lokone ApaNA ane anya dezonA lokonI pragati saMskRti, eonA vikAsa, kalA ane vaijJAnika zodho vagerenI noMdha ane vastuonI jANakArI meLavavI Avazyaka che, je mATenuM mahattvanuM mAdhyama myujhiyama che. ahIM vividha sthaLomAMthI judI judI vastuo manoraMjana mATe, jJAna mATe, abhyAsa-saMzodhana mATe ekatrita karI pradarzita karavAmAM Ave che. ahIM saMgrahavAmAM AvatI vastu prAcIna arvAcIna kudarata-sarjita ke mAnavasarjita koI paNa prakAranI hoI zake hA, saMgraha mATe vastu svIkAravAnA jarUrI mApadaMDa nakkI karavAmAM AvatA hoya che. svIkAravAmAM Avela vastu mAnavInI jijJAsAvRttine sateja karatI hoya, kaMI preraNA ApatI hoya ke mAnasa para cirasthAyI chApa mUkatI hoya, navuM zIkhavatI hoya tevI ja vastune pradarzanayogya lekhavAmAM AvatI hoya che. A rIte lokazikSaNamAM myujhiyama mahattvanuM sthAna dharAvatuM hovAthI myujhiyamo paNa suAyojita hovAM joIe, kAraNa ke e keLavaNInuM samartha sAdhana tyAre ja banI zake che ke jayAre emAM rahela saMgraha cakSurgamya hoya, kuzaLatApUrvaka pradarzita karela hoya. vaLI myujhiyamamAM keLavaNIviSayaka saMsthA tarIkenuM potAnuM sthAna siddha karavA vividha lokane rucikarI myujhiyamapravRtti hAtha dharAtI hoya. myujhiyamo satata kAryazIla hoya che, enAM mukhya pravRtti ane kAryo A mujabanAM che : (1) saMgraha, (2) jALavaNI, (3) pradarzana, (4) zikSaNa ane (5) saMzodhana. (pathika sapTembara-1997 14 For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir myujhiyamanuM sauthI mahattvanuM kArya saMgrahanuM che. mAnavI pAse ghara milakata vagera hovA chatAM enAthI AgaLa vadhIne vividha kalAkRti, pustako, jara-jhaverAta, sikkA ane anyAnya klAtmaka vastuo saMgrahavAno zokha dharAve che. Avo saMgraha vipula pramANamAM ekaTho thaI jAya tyAre e mATe jagyA ane jALavaNInA abhAve saMgrAhakane e saMgraha bojArUpa lAge che to keTalAkane potAnI vastu anya loko jue evI bhAvanA jAge che. AvAM ja kAraNosara myujhiyamo astitvamAM AvyAM che evuM mAnI zakAya. myujhiyamamAM saMgrahavAmAM AvatI vastuonI oLakha ane noMdhaNI agatyanAM kAma che. myujhiyamamAM AvatI vastuone cokkasAIpUrvaka goThavyA bAda noMdha mATenA moTA copaDAmAM ene noMdhavAmAM Ave che, jemAM vastu vize saghaLI mAhitI noMdhavAmAM Ave che. e copaDA uparathI pratyeka namUnAnI kArDasUci taiyAra karavAmAM Ave che. A kArDasUci saMzodhakone khUba ja madadarUpa thAya che. vastunA saMgraha pachI enI jALavaNInuM kArya enAthI paNa vadhu mahattvanuM che, kAraNa ke jALavaNImAM bedarakArI dAkhavavAmAM Ave to vastu naSTa thaI jAya, pachI enI punaHprApti zakya banatI nathI. namUnAne kudaratI ke rAsAyaNika saDo, phUga, jivAta ke kudaratI Aphata sAme rakSaNa ApavuM ati jarUrI hoya che. AvI vastune nukasAna thAya to ene jarUrI mAvajata ApI sudhAravAmAM Ave che. A mATenI prayogazALAo moTAM myujhiyamomAM hoya che. gujarAtamAM vaDodarA myujhiyamamAM AvI prayogazALA che. saMgRhIta vastunuM yogya pradarzana e myujhiyama-pravRttinuM trIjuM mahattvanuM kArya che. vastunuM pradarzana e rIte karavAmAM Ave che ke zikSita tathA azikSita ema baMne prakAranA mulAkAtAtIo ene mANI samajI zake. vaLI koI vyakti e vastu ,nihALatI hoya tyAre anyanI madada vinA svataMtra rIte ene mANI zake eno paNa khyAla rAkhavAmAM Ave che. myujhiyamamAM saMgrahane e rIte pradarzita karavAmA Ave che ke emAM rahela namUnA prekSakanA manamAM eka prakAranI preraNA jagAve, ekadama potA tarapha kheMce ane jakaDI rAkhe. A mATe prakAza-vyavasthA paNa khUba ja mahattvano bhAga bhajave che. enI prakAza-vyavasthA paNa suniyojita rAkhavAmAM Ave che, jethI vadhu paDatA ane satata prakAzathI vastune asara na thAya tathA jonAra vyaktine naDatara paNa na thAya ane pradarzita vastu barAbara dekhAya. manoraMjana sAthe jJAna meLavavAnA mukhya srota tarIke myujhiyamanI gaNanA karavAmAM Ave che. Ama zikSaNa e paNa enI mukhya pravRtti che. upara jaNAvelAM enAM traNa mukhya kAryomAMthI ja zikSaNa ApavAnuM kArya phalita thAya che. Aje zikSaNano vyApa vadhyo che tyAre mAtra pradarzita vastuo dvArA Aja myujhiyamamAM zikSaNa ApavAmAM nathI AvatuM, paNa vividha zaikSaNika pravRttio dvArA paNa zikSaNa phelAvavAnuM kArya karavAmAM Ave che; jemake niSNAtonAM vyAkhyAna, slAIDa-zaoN, pradarzana, philma-zaoN, vIDiyo, vividha zaikSaNika spardhAo, vividha vArtAlApa, eTale ke myujhiyamanA vibhAgo vize saMpUrNa mArgadarzana vagere jevI pravRttio dvArA lokonA jJAnanI vRddhi karavAmAM Ave che. have Adhunika samayamAM to keTalAMya myujhiyamomAM citrazALA saMgItazALA oDiyo-viDiyo keseTa lAyabrerI jevI pravRttio paNa hAtha dharavAmAM Ave che, je paNa zikSaNanA phelAvAnuM eka suMdara mAdhyama banI rahe che. myujhiyamamAM rahela vastuonuM yogya arthaghaTana ka2vA tathA enI pUratI samaja meLavavA enuM saMzodhana karavuM ane e dvArA prApta mAhitI loko sudhI pahoMcADavI jarUrI che. Ama saMzodhana paNa myujhiyamapravRttinuM agatyanuM aMga che. saMzodhana, myujhiyama pravRttionA pracAra-prasAra mATe prakAzano, vartamAnapatro, dazya tathA zrAvya mAdhyamono upayoga karavAmAM Ave che. myujhiyamanI mAhitIpatrikA-buleTino vagere paNa prakAzita karavAmAM Ave che. myujhiyamonuM saMgaThana, "myujhiyama esoziyezana oNpha InDiyA" dvArA paNa vArSika adhivezana, jJAnasatra, sAmayika tathA anya prakAzano dvArA myujhiyama-pravRtti tathA saMzodhanano pracAra-prasAra karavAmAM Ave che, A esoziyezananA vArSika adhivezanamAM zodhapatronAM vAcana-vicAraNA tathA myujhiyamapravRttinI carcA-vicAraNA thatI hoya che, jenuM mukhya mathaka vArANasImAM che. Ama myujhiyama prAcIna kalA-saMskRtinA jatana sAthe Adhunika yuga sAthe kadama milAvI zikSaNa phelAvavAmAM ane pravRtti dvArA potAnuM yogadAna Ape che. The. 3, nAgaravaMDI, chaThThI bArI, bhUja (kaccha)- 370001 pathika, sapTembara-1997-15) For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( "zrImannathurAma zarmA" (1858-1931) koTecA jayazrI ema. 19mI sadInA uttarArdha eka arthamAM bhAratIya navajAgaraNano -- renesAMno samaya hato. aMgrejI keLavaNI dvArA pAzcAtya vicAro ane saMskArono prabhAva ApaNA dezamAM chavAvA lAgyo tenAthI prabhAvita ApaNA zikSitoe samAja-dharmasudhAraNAnI caLavaLo calAvI, jenA para pAzcAtya vicAro-saMskAronI asara ghaNI jovA maLatI. AnI sAme pratikriyArUpe punarutthAnavAdI caLavaLa paNa UbhI thaI. brahmosamAja, prArthanAsamAja, AryasamAja, rAmakRSNamizana vagere dhArmika AMdolanoe nUtana bhAratanA ghaDataramAM mahattvano phALo Apyo che. tenuM svarUpa game te rahyuM hoya, paNa "dharma' e yugano eka viziSTa saMdarbha rahyo. dharma dvArA jagatanA badhA vyavahArono ukela maLaze tema manAtuM hatuM tethI je koI sudhArako-vicArako thayA temaNe mukhya otha dharmanI lIdhI. baMgALa mahArASTranI jema gujarAtamAM paNa A dharmasudhAraNAnA be pravAho hatA. pahelo pravAha pAzcAtya keLavaNIthI prabhAvita thayelAono hato, hiMdudharmanAM dUSaNothI akaLAyelA ane Akramaka valaNa dharAvanArA sudhArakono hato. bIjo pravAha punarutthAnavAdIono hato. pahelA pravAhanA gujarAtanA sudhArako hatA durgArAma mahetAjI, narmada, mahIpatarAma rUparAma, karazanadAsa mULajI vagere. teonA . para elphinsTana kolejanA zikSaNano prabhAva hato, jayAre bIjA pravAhamAM saMrakSaNavAdI valaNa UbhuM thayuM temAM paNa narmada joDAyA. te uparAMta manasukharAma sUryarAma, nRsiMhAcArya, maNilAla nabhubhAI trivedI vageree sudhAraNA sAthe ApaNI paraMparAne paNa joDI. A ja pravAhanA saurASTranA mahApuruSa eTale "zrImannathurAma zarmA" kahI zakAya. 1 zrI nathurAma zarmAno janma saurASTranA lIMbaDI tAbAnA mojIdaDa gAme I.sa.1858 mAM thayo hato. | teo audIcya brAhmaNa jJAtinA hatA. temanA pitA rAvaLa 'pItAMbarajI' zivabhakta hatA. mAtA "naMdubA' paNa snehabhaktivALAM hatAM. temanI kuTuMbaparaMparAmAM dhArmika saMskAro ane vairAgyabhAvanAnAM daSTAMto jovA maLe che, kema ke pItAMbara rAvaLanA kAkA vIrajI rAvaLa tapasvI vRttinA hatA. te ja rIte "zrImannathurAma'nA kAkAnA pautra mULazaMkara' svAminArAyaNa saMpradAyamAM brahmacArInI dIkSA laI "mULI maMdiramAM rahyA hatA. AvI kuTuMbana paraMparAnA vArasAne nathurAma zarmAnA adhyAtmavAdI jIvanaghaDataramAM bhAga bhajavyo hoya te zakya che. nathurAma zarmAe prAthamika zikSaNa (dho.5 sudhI) mojIdaDamAM ane 6 ThThA dhoraNano abhyAsa cUDAmAM karyo. tyAra pachI rAjakoTa TreniMga kolejamAM sIniyara TreinDa thayA. A pachI 1877mAM sau prathama aDavANA(tA. porabaMdara)mAM zikSaka tarIke nokarI svIkArI. ahIM sAdhusatsaMga paNa prApta thayo. teo kabIra-dAdunI vANIthI prabhAvita thayA......(1) - aDavANA pachI 1879 thI lIMbuDAnI nizALamAM nimAyA. te samaye nizALa avyavasthita hatI. ekale hAthe pAMca-cha vargone zikSaNa ApavAnuM hatuM. A saMbaMdhe ahIMnA jUnA vidyArthI jerAmabhAIe jaNAveluM ke "game teTaluM nukasAna thAya to paNa sAcuM ja bolavuM ane sAcuM ja karavuM evo teo Agraha rAkhatA. vidyArthIone bhaNAvavAmAM ke jude jude prasaMge nItino bodha cAlu raheto. hiMdu musalamAna badhA upara sarakhI prIti rAkhatA. skUla-TAIma sivAyano vakhata sArAM sArAM pustako vAMcavAmAM, satsaMgamAM ke bhajanamAM gALatA. pote koI bAI mANasane aDatA nahi ane pAMca varSathI moTI bAIne aDI javAya to upavAsa karatAM........(2) pathika * sapTembara-1997, 16) For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zikSakanA potAnA 12-13 rUA.nA TUMkA pagAramAMthI paNa paisA bacAvIne teo dharmapustako kharIdatA. vividha dharmonAM pustakono abhyAsa karyo. zaiva, vaiSNava tathA svAminArAyaNa saMpradAya uparAMta kabIrapaMtha, islAmadharma, pArasIdharma tathA khriratIdharmanAM pustako vAMcyAM. te sAthe yoga ane vedAntagraMthonuM vAcana-manana paNa karyuM. tenA pariNAmasvarUpe lIbuDAmAM temanuM prathama pustaka "svAbhAvika dharma" pragaTa thayuM. jemAM teo nIti, viveka, vairAgya, prabhuprema, vizuddhabhakti, yoga ane vedAMtanA rahasyane svabhAvika dharmarUpe svIkAre che. Ama badhA dharmonA abhyAsa pachI paNa temanI ruci tema valaNa sanAtana dharma pratye ja rahyAM. temanI adhyAtmapravRttine kAraNe nizALanuM kAma uparIone nabaLuM paDatuM hoya tema lAgyuM. zikSArUpe jApharAbAda badalI karavAmAM AvI. nokarImAM citta na hovAthI 1882mAM rAjInAmuM mUkyuM. snehIonA dabANane kAraNe pharI cArja saMbhALyo. eka varSa sudhI ahIM nokarI karI. A samaye aMtaHkaraNamAM vairAgya prabaLa banyuM. "paramapadabodhinI" nAme pustaka lakhyuM. 1883mAM kuTuMbIjanoe temanA lagna goThavyAM, paraMtu teo gRhasthajIvana icchatA na hovAthI lagna pahelAM ja ghara choDI cAlyA gayA. ghaNuM dezATana karyuM. himAlayamAM pharyA. te pachI saddharma nIti ane vyavahAradharmano mArga lokone darzAvavAnuM kArya upADyuM. A mATe temaNe prathama porabaMdaramAM ne pachI bIlakhA, mojIdaDa, lIMbuDA, bAphA ane karAMcImAM AnaMdAzramonI sthApanA karI ane dhArmika jAgRtine vega ApavAnuM kArya AjIvana karyuM. karAMcI sivAyanA AnaMdAzramomAM Aje paNa dhArmika pravRttio thAya che. mAMgaroLa-soraThanA rAjaya-khAtAmAM paNa keTaloka samaya rahyA hatA, jyAM emanA mahatvanA ziSyo thayA hatA. chevaTe teo bIlakhAmAM AnaMdAzrama sthApI sthira thayA hatA. (3). 1 zrI nathurAma zarmA ApaNI AcAryaparaMparAnuM pratIka hatA. teo sanAtana vaidika dharmAnusAra nityaniyamonuM pAlana karatA ane teno ja upadeza ApatA. Asana, prANAyAma, saMdhyA, dhyAna vagerevil upadeza ApatA, temanAM pravacano gaMbhIra chatAM saraLa bhASAmAM hatAM. teoe nAnAM nAnAM gAmaDAM tathA zaheromAM pravAsa karI vyAkhyAno ApyAM, paraMtu sauthI vadhu noMdhapAtra temanI lekhana ane prakAzana pravRtti hatI. saMskRta bhASAnA uttama graMthomAM raheluM tattvajJAna sAdI ane saraLa gujarAtI bhASAmAM utAravAnuM ghaNuM zreya temane phALe jAya che. karma upAsanA jJAna ane yoganA viSayo para temaNe dhaNAM pustako lakhyAM. "prasthAnatrayInI TIkA" "vicArasAgarano paTTavibhAga" "paMcadazI" ane "maharSi pataMjalinuM yogadarzana" temaja kapila muninuM "sAMkhyadarzana" vagere graMtho para gujarAtI bhASAmAM TIkAo lakhIne temaNe gujarAtI bhASAne samRddha karI che. te uparAMta 'upadezagraMthAvalI' 'aMtaryAmInA Adezo' 'yogakaustubha 'yogaprabhAkara', paramapadabodhinI' 'vivekabhAskara' vagere graMtho temaNe racyA, jemAM vyavahArazuddhi ane adhyAtmasAdhanAnuM mArgadarzana che. A uparAMta temanAM patro ane vyAkhyAnonA saMgraho paNa pustaka-AkAre pragaTa thayA che. teoe svAdhyAya dvArA saMskRta, marAThI, hiMdI, urdU ane aMgrejI bhASAno paNa abhyAsa karyo hato. teozrInuM dainika jIvana ati sUkSma niyamitatAvALuM ane upakAraka kAryakramothI bharapUra rahetuM. AzramanI vyavasthAzIlatA ane svacchatA AdarzarUpa hatI. saurASTramAM temanA aneka anuyAyIo banyA, mAM gAMdhIjInA moTA bhAI lakSmIcaMdabhAI'no paNa samAveza thato hato. saurASTramAM buniyAdI zikSaNano pAyo nAkhanAra 'nAnAbhAI bhaTTa' paNa zarUAtamAM temanA custa anuyAyI hatA, zrImannI preraNAthI nAnAbhAIe bhAvanagaramAM dakSiNAmUrti vidyAbhavananI sthApanA karI hatI. pAchaLathI nAnAbhAI gAMdhIjInA prabhAva nIce AvyA tenA kAraNe saMsthAmAM harijanapraveza aMge vicArabheda thayo. zrI nathurAma zarmA varNAzrama ane te saMbaMdhI vicArasaraNIne vaLagI rahenArA hatA. te samaye evuM samAdhAna thayeluM ke zALAmAM harijanone (pathika sapTembara-1997 - 1 For Private and Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org na praveza Apavo, paNa chAtrAlayanA rasoDe harijano eka paMktie besIne jamI na zake......(4) A daSTie zrIman navA jamAnAnA hovA chatAM krAMtikArI sAmAjika pheraphAro svIkAratA na hatA. zikSaNa, saMskAra, dharma, samAja vagere saMbaMdhI temanI vicArasaraNI paraMparAvAdI hatI., brahmasamAja-prArthanAsamAja jevA sudhArAvAdI sAme temane virodha hato. temaNe racelA 'manuSya mitra'nAmanA pustakamAM prajAnI durdazA varNavatA lakhyuM che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "varNa ane Azrama taNA, DUbyA dharmo sAra. Arya anAryo sama thayA, tyajI daI AcAra.' teo mAnatA ke bharatakhaMDamAM janma thavo e ghaNAM sukRtonuM phaLa che. temAM paNa jaivarSika (brAhmaNa, kSatriya, vaizya) janma prApta thavo e ati durlabha che. (d)" zrI nAnAbhAI bhaTTa temanA aMge noMdhe che ke "mahArAjazrI ghaNI rIte navA jamAnAnA hovA chatAM emanA hADathI jUnA yuganA hatA. badhA dharmo tarapha udArabhAva, Adhunika vijJAnanA viSayonuM jJAna, abhaNa ane ajaDa evA bhaktonI nADa pArakhavAnI kaLA, sau samajI zake tevI bhASAmAM upadeza ApavAnI rIta, asAdhAraNa niyamitipaNuM, svacchatA, vyavasthA A badhI vastuo emane navA yuganA AcArya tarIke sthAna apAve tevI che. .(6) paraMtu e sAthe nIcalA varga ke chevADAnA mAnavI aMgenA paraMparAgata dRSTikoNane kAraNe teo navA varganA AcArya eTale aMze na gaNAya. Ama chatAM nAnAbhAI noMdhe che ke "temano ziSyasamudAya ghaNo moTo hato. kAThiyAvADanI relavenA mANaso tathA mahetAjIone sanmArge doravAmAM temano ghaNo moTo phALo che. Ama zrImannathurAma zarmA "mahetAjImAMthI mahAtmA" "dharmasaMzodhakamAMthI dharmasthApaka" ane "nathurAma zarmA" mAMthI "nAthaprabhu" - ''zrImannAtha yogezvara'' thayA. koI paNa navuM dharmaAMdolana ke dhArmika netA te samayanI paristhitinI mAMga hoya che. saurASTramAM 19mI sadInA uttarArdhamAM rAjakIya kSetre dezI-rAjyonI vividha ane ApakhudI-bharelI vyavasthA hatI. sAmAjika dhArmika kSetre be pravAho vahetA hatA : eka tarapha zikSito upara pazcAtya zikSaNa ane khristIdharmano prabhAva hato. 'zrImannathurAma zarmA'nA samakAlIna kavi 'kAnte' khristIdharma apanAvyo hato to bIjI bAju Ama janatAnA zramika vargamAM svAminArAyaNa saMpradAyanI asara hatI. A saMpradAya paNa paraMparAvAdI hovA chatAM keTaleka aMze sudhArAvAdI paNa hato. A saMyogomAM zikSita ane upalA vargone sanAtama dharma pratye abhimukha karavAnuM kAma 'zrInathurAma zarmA'e karyuM. paraMparA ane pragati e banne paribaLo temanI pravRttimAM joI zakAya che. saMdarbho : (1) caMdArANA mANekalAla, 'zrI nAthacaritAmRta', pR. 29, 1962. (2) ejana, pR. 40-41. (3) zrInAthazatAbdI mahotsava samiti "zrImannathurAma zarmA AcAryajI', pR. 11, 1958. (4) nAnAbhAI bhaTTa, ghaDatara ane caNatara, sarvodaya sahakArI prakAzaka saMdha AMbalA, pR. 167, 1959. (5) caMdArANA mANekalAla, uparyukta, pR. 231, 76. (6) nAnAbhAI bhaTTa, uparyukta, pR. 79-80. pathika, sapTembara-1997 - 1 For Private and Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMgreja musAphara Toma koriyeTanI aitihAsika noMdho zrI. mAnava varmA vAta che pravAsIonI, yAtrALuonI, je moTA moTA pravAso kheDe che, yAtrA kare che, hajAro mAIlonI agaNita kilomITarsanI pAyA kare che ane vividha dezo temaja duniyAne nihALe che, potAnA sArA narasA anubhavone noMdharUpe loko samakSa mUke che. A loko vizvanA vistRta phalakane nAnuM banAve che ane lokahRdayanA nAnA phalakane vizALa . meganiza, yuannavAMga, phAhiyAna temaja rAhula sAMkRtyAyanane paNa A prakAranA pravAsIo kahI jemaNe mahad aMze saMskRtinA vAhakonuM kArya karyuM hatuM. zakAya, Toma koriyeTa Avo ja eka masta aMgreja phakIra hato, je I.sa.1615mAM kelethI 3CCC mAIla jamInamArge cAlIne hiMda Avyo hato. I.sa.1917nA Disembara mAsamAM te surata Avyo hovAnuM manAya che. te ajamerathI surata sudhI paNa cAlIne ja Avyo hato. ajameramAM eNe hiMdI ane phArasI bhASAnuM jJAna lIdhuM hatuM tema kahevAya che. sara Tomasa roe ene bAdazAha jahAMgIra sAthe meLavyo hato. I.sa. 1917mAM e surata Avyo hato. kahevAya che ke A masta phakIra khristI dharmano upadeza paNa karato. suratamAM eka divasa vadhu paDato dArU pivAI jatAM te mRtyu pAmyAnuM manAya che. I.sa.1617nA Disembara mAsamAM teNe dilhI geTa taraphathI suratamAM praveza karyo hato. te ghaNI vakhata muslima phakIra jevo pozAka paherato. jyAre te ajamera sudhI pagapALo cAlIne Avyo tyAre atyaMta kramanA kAraNe temaja sAthosAtha maraDAthI paNa pIDAto hovAnA kAraNe kammarethI vaLI gayo hato. 17mI sadInA suratanA paNa tatkAlIna sAhityamAM ghaNAM ullekho maLe che te mujaba hindu, muslima, pArasI, isAI ane Daca lokothI UbharAtA A zaheramAM te badhA vacce mArga karato A phakIra aMgreja phekaTarI sudhI pahoMcI gayo. te videzIomAM khyAti pAmelo hato ja tethI lokone tene oLakhatAM vAra na lAgI. thoDAka ja paricayamAM loko tene oLakhI gayA. poNA cAraso varSa agAunA suratanI kalpanA karavA jevI che ane hakIkata joIe to suratamA AjanI jema UMcI ane kiMmatI imArato na hatI. nAnAM gharo, nAnAM bajAro. alabatta AjanA pramANamAM thoDAMka bAra, paraMtu thoDAka pheraphAra sivAya joIe to mAnavasvabhAva yuge yuge lagabhaga ekasarakho hoya che. suratanA loko te vakhate paNa mahemAnagatImAM pAvaradhA hatA, jo ke herAnagatI paNa te samaye hatI ja, paraMtu jene yAtrA karavI ja che tene mana AvI badhI bAbato to sAva sAmAnya hoya. A ajanabI phakIra keTalAka ajANyA lokomAM beTho ane jevo mAdaka pINAno pyAlo pheravavAmAM Avyo ke TomanI jIbha DhIlI thavA mAMDI ane A mahAna vAtoDiyAe yuropa temaja eziyAnA potAnA pravAsonAM jokhama, kaDavA mIThA anubhavo vagerenI vAto badhAMne karI. tenA skandpuna, beilana, aleppo, yukTasa, mogula, tAIgrIsa, bagadAda, bebilonanAM medAno vagerenA pagapALA pravAsonI vAto lokoe ekI zvAse sAMbhaLI. badhe ja pagapALA pharato A pravAsI thoDA ane ghoDesavArane dhikkArato, isphAna, zrIrAjha, kandahAra, multAna, lAhora, AgrA ane ajamera tenI padayAtrAnAM sImAcihno gaNI zakAya. A mahAna pravAsInI padayAtrAnAM sthaLonI nAmAvalIthI ja ApaNane Azcarya thAya ke keTaluM pharyo A musAphara ! Iphesasa, Troya, jerusAlema ane damAskasa, kero ane konsTenTeTinopalanA daravezo eNe joyA hatA. pathika- sapTembara-1997 2 19 For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir olijhanA DuMgarAo para teNe prArthanAo karI hatI. mRta dariyAmAM te pote jhaboLAyo hato. sumeriyAnA prakhyAta kUvAmAM teNe potAnI tarasa bujhAvI hatI. surata jevA zaheramAM eNe je kaMI thoDA divaso ke rAtrio pasAra karI te khUba raMgIna ane rasaprada hatI. ahIMnI rAtrio te samaye amRtanI manAtI. ahIM te samaye loko khuba dArU pItA koI ja rokaToka hatI nahi. A kAryamAM loko eTalA badhA racyA pacyA rahetA ke ghaDiyALanuM ke kAMTAnuM paNa dhyAna rahetuM nahi. koI ja temanA mArgamAM avarodhaka na hatu. sArA prasaMgo paNa khANIpINIthI UjavAtA ane AvA loko khAsa chUTachATathI pItA. jIvanamAM aneka yAtanAo bhogavI pravAsa karatA. Toma koriyeTanI kIrti eka bAju che, jayAre bIjI bAju bAdazAha jahAMgIra aTArImAM Ubho rahI lokomAM sikkAo uchALato te dakSa paNa surata mATe ochuM UtAratuM nathI, te dArUnI zokhIna hato. A vAta mATe tenA keTalAka prasaMgo joI javA jarUrI che. ziyALAnI eka rAte zarIra dhrujAvI denArI kAtila ThaMDI paDI rahI hatI. rAjapIpaLAnI DuMgaramALA taraphathI ThaMDo dhrujAvI denAra pavana phUMkAI rahyo hato. A samaye kaMpanIno koI karmacArI kadAca dayA bhAve ja Toma pUchI beTho ke tuM dArU pIIza ? ane dArUnuM nAma sAMbhaLIne Toma tarata ja UchaLI paDyo ane tarata ja dArU dArU karatAM teNe umeryuM ke huM vinaMti karuM 1 chuM ke dArU jevI koI cIja hoya to jaldI lAvo. Toma koriyeTa pagapALo ahIM sudhI pahoMcyo te pahelAM beDaraTrITanAM garama masAledAra pINAM onI lijajA, eno svAda e ekadama tAjo thayo hoya ke game tema paNa dArUnA nAmanI Toma para koI camatkArika asara thaI. te ja varSe marI masAlA ane anya sAmAna bharelAM keTalAMka vahANe suMvALI mATe lAMgaryAM hatAM. tyAMthI ja dArU pivAto paNa. Topa koriyeTa jayAre ajamerathI ahIM Avyo ane pharI teno aThavADiyAno pravAsa zarU thavAno hato tyAre ja teNe vicAreluM ke A musApharImAM ja pote maraNa pAmaze, kAraNa ke pote bhayaMkara atisAranA rogathI pIDAI | rahyo hato yA kaho ke kramazaH te mRtyu tarapha dhakelAI rahyo hato. A samaya surata mATe khUba kaparo hato, kAraNa ke pleganA paMjAe samagra zaherane bharaDo laI lIdho hato. loko mAkhIonI jema DhaMgalAbaMdha marI rahyAM hatAM, te ja arasAmAM Toma eka aThaMga yAtrI tenA jIvarahita zarIra sAthe kAyama mATe sUI gayo. Toma tenI pAchaLa koI paisA ke milakata mUkI nathI gayAM, sivAya ke tenAM pagarakhAMnI eka joDa ke je ghaNAM samaya sudhI oDakomba carcamAM TIMgADI rAkhavAmAM AvelI. jayAre te gujarI gayI te samaye plega cAlato hovAnA kAraNe tenAM kAgaLo, lakhANa, kapaDAM vagere lagabhaga bALI nakhAyA haze eTale temAMnuM kAMI ja maLatuM nathI, paraMtu tenAM karelA kAmonA lakhANanI eka nasla ke je eNe prinsa hevIne bheTa ApelI te briTiza myujhiyamanI grIna vilA lAIbrerImAM jovA maLelI. Toma koriTa rANI elijhAbethane paNa maLyo haze ema kahevAya che ane tenA zAsanakALa daramyAnuM relDana, phoTona, evamena jevA anya mahAnubhAvo ane sara Tomasarone paNa maLyo hato. zeksapiyaranA samakAlIna, igleMDanA rAjakumArono sAthI eka phakIra veze surata Avyo ane ahIMnA eka aMdhAriyA oraDAmAM potAnI jAtane mRtyune zaraNe dhakelI dIdhI. A te samayanA kadAca eka bhAra dharakhama banAva kahI zakAya. I.sa. 1573mAM Tomano janma kombanA samarageTa zAyaranA eka grAmINane tyAM thayo hato. Toma pahelAM vesTa minsTaramAM bhaNyo ane tyArabAda orDa yunivarsiTImAM, bahAranA dezo jovA jarmanI ITAlI thaI ra000 mAIlano pagapALA pravAsa karavo e TomanI mahattvAkAMkSA hatI. A paikI keTalAka pravAso teNe kheDyA, jenA paripAkarUpe eka pustaka AkAra laI zakyuM, jenuM nAma che. Coryals Crudities ("koriyeTanI aNaghaDatA"). pathika sapTembara-1997, 20 For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir keTalAka tene makara, keTalAka tene evo mANasa mAne che ke teNe potAnI jAtane hAsyAspada banAvI dIdhI hatI, chatAM tenA pravAsomAM te koI jagyAe hoya evo lAgato nathI. revanDa misTara TerI ke je Toma koriyeTanA rUma-pArTanara hatA ane ajameramAM tenI sAthe rahyA paNa hatA, temanAM keTalAMka vidhAno A vAtane samarthana Ape che. revanDa misTara TerIe kahyuM che ke "te je kaMI paNa joto te ja vizvasanIya rIte varNavato". isphAnuM ane lAhoranA TomanA pravAsa daramyAna rastAmAM te parziyana rAjadUta sara robarTa zAyalene paNa maLyo hato ane teNe lakhANonI be prato makhamalamAM bAMdhelI temane suprata karI ha. yulisisanI jema tene to daza varSa pravAso karavA hatA, paraMtu te paikInAM mAtra pAMca varSa ja pUrAM karI zakyo. keTalAka tenA hetuo barAbara ane umadA hatA, paraMtu teNe jahAMgIrane potAnI IcchA darzAvI ke mArI samarakaMda thaI TemaralenanI kabara jovAnI. mahattvAkAMkSA che. lAgavAmAM A kaMI vadhu paDatuM lAge, paraMtu kharI vastu e enI pravAsanI ja tarasa hatI, je koI divasa tRpta na thaI. jema jema te enI pUrti karato gayo tema tema te vadhatI ja gaI. eTale sudhI ke cInanI moTI dIvAla paNa tene rokI zakata nahi. paisAnI achata, sUryano dhagadhagato tApa, varasAda, raNanI UDatI garama retI, ziyALAnI ThaMDInI dhrujArI e koI bAbata TomanA pravAsane maryAdita karI zakI nahi, balka enAthI viparIta koI jAduI rIte te badhe pahoMcI vaLato. rAtre te nirAMte sUI zakato, kAraNa ke corI zake tevI koI askayAmata tenI pAse hatI nahi. mAnavInA jIvananI AzAo, AkAMkSAo, tenAM Ayojano, tene bhogavavI paDatI yAtanAo A badhI bAbato darekane vyaktigata paNa hoya che ja chatAM potAnA upara vItatA saMjogoe gaja jevA ane bIjA para vyatIta thatI bAbato raja jevI lAge e mAnavasvabhAva che. A badhI ja vAto Toma para vItI. lokoe ene vicitra svabhAvano paNa kahyo. tenI TIkhaLo paNa UDI haze, paraMtu je kaMIka paNa enA para vItyuM e teNe sahaja bhAve svIkArI lIdhuM te mATe kadI koI phariyAda na hatI. Toma suratamAM I.sa. 1617mAM Akasmika mRtyu pAmyo. arabI samudra ke suMvALI roDa paranA iMgliza carcayArDamAM dekhAtI kabara jayAre paNa najare paDe che tyAre Toma koriyeTa acUka yAda Ave che, tene keTalAka zaktizALI mAnasa dharAvato hovA chatAM, khAmI bharelI, munsaphIpUrvaka baDAI hAMkavI, khAnagI vAto kahI nAkhavI evA durguNoyukta khUba ja vAtoDiyA tarIke paNa navAjayo che. TomanI vAto ane tenA pravAsanuM bona jonsane eka suMdara zabdacitra doryuM che, je kaMIka A pramANe che : te koI paNa ToLImAM jIbhanA mejara tarIke kAma karato. tene zabdono suthAra paNa kahI zakAya" game tema paraMtu Toma jo sAmAnya mAnavImAM pharyo hota, sAmAnya vAcaka samakSa tenA vicAro rajU thaI zakyA hota to kadAca Toma mATenuM citra kaMIka juduM hota, paraMtu te mAtra moTI moTI hastIonI AkAzagaMgAmAM vicaranArA ane AkAzamAM jhabakI jaI Akasmika kharI adRzya thaI janAra tArA jevo hato. koriyeTa zeksapiyarano samakAlIna hato. Tomano janma I.sa. 1577mAM thayo hato, jayAre zeksapiyarano janma I.sa. 1564mAM. Toma koriyeTa ane zeksapiyara bannene okaspharDa yunivarsiTI sAthe nAto hato. Toma bo jonsana ane yuTona beune oLakhato hato ane zeksapiyarano A beu hastIo sAthe gharobo hato. jarmana Alocako mujaba I.sa. 1600nA arasAmAM zeksapiyaranAM nATakonA jarmanImAM anuvAda thatA ane taptA para bhajavAtAM. Tome paNa jarmanInA thiyeTaranI racanA, tenAM bAMdhakAmanAM ane tenI strI pAtronA taNA para kAma karavAnAM varNano karyA che. te A arasAmAM jarmanImAM pravAsamAM paNa hato tema chatAM khUba ja AzcaryanI vAta e che ke koI paNa jagyAe kyAMya paNa Tome zeksapiyarano ke zeksapiyare TImano jarA jeTalo paNa ullekha pharyo nathI. (anusaMdhAna pAna 13 nIce cAlu) (pathika sapTembara-1997 - 21 For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir amadAvAdanA seTa jyorja carcanA traNa apragaTa abhilekho DaoN. thomasa paramAra ane DaoN. rami ojhA amadAvAdanA kenTonmenTa vistAranA zrI hanumAnajI maMdiranI najIka seMTa yojanuM garca AveluM che. amadAvAdanA A vistAranA khristI lokonI jarUriyAtane anulakSIne A vistAramAM A carca I.sa. 1881mAM bAMdhavAmAM AvyuM hatuM. A devaLa Aje paNa tenA mULa svarUpe UbhuM che. amadAvAdamAM briTizakAla daramyAna baMdhAyelA sthApatyamAM A carca noMdhapAtra sthApatyakIya smAraka che.' A carcamAM kula 11 abhilekho ApelA che. A badhA ja abhilekho aMgrejI bhASA ane romana lipimAM lakhAyA che. AmAMnA cAra abhilekho paththara para kotarelA che, jayAre bAkInA pittaLanI takatI para kotarelA che. AmAnAM nava abhilekho smRtilekho prakAranA che, bAkInA be anukrame carcanAM khAtamuhUrta ane pratiSThAvidhi aMgenA che. AmAMnA ATha lekho prasiddha thaI cUkyA Iche jyAre bAkInA traNa lekhono abhyAsa ahIM prastuta che. 1. devaLanA olTAranI pAchaLanI lAkaDAnI suzabhita dIvAla para, sekromenTanI barAbara pAchaLa pittaLanI laMbacorasa takatI 48 cm x 3 cm, pramANe che : In memory of sekasTasa lovarDa philipoTsa 27 mI oNgasTa, Sextus. Loward. Philipotts. 9.5 | 1883nA roja mRtyu pAmyA hatA tenI smRtimAM A Juwce. of. Ahmedabad takatI lagAvavAmAM AvI che. Ama prathama be paMktinA Died. 17th August, 1883. akSaronuM kada 2cm nuM che ane chellI be paMktinA akSaro 1cm. nA che. 2. devaLanA olTAranI jamaNI bAjunI dIvAla para pittaLanI takatI 91.5 cm. x 51 cm. mApanI Iche ane lakhANavALo bhAga 68 cm x 38 cm. che, takatI uparathI kamAna AkAranI che. tenI baMne bAjue zirAvaTI ane kuMbhI sAthenA be staMbha che. A baMne staMbhanI upara kamAnAkAra borDara karelI che. takatInI nIce paNa tridala pAMkhaDInI paMkti vaDe suzobhana kareluM che. lekhamAM kula 20 paMktio che. 20 mI paMktimAM lekha taiyAra karanAra kaMpanInuM nAma darzAveluM che. lekhano pATha nIce pramANe che : In Memory of The n.a. Officers & men Of The 1 SG BATTERY R.F.A WHO DIED WHILE THE BATTERY WAS STATIONED AT AHMEDABAD INo. 73586. W. Fenkins. DIED 7-4-1901 9754 Br W. Keynes , 18-4-1901 76586 SGT W. Porter , 4-8-1901 6396 H> Costiff 9-6-1901 841. CPL K.W. Forwell , 17-11-1901 6543 P.M.C. Brath 14-12-1901 10247 J. Bickwell 30-12-1901 Dr. Br. Br pathika * sapTembara-1997 - 22E For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Br SGT 97448 Br W. Kempton 31-12-1901 74910 Dr J. Goose 13-1-1902 5930 Br J.Dutty 9-2-1902 4866 O.Marshall 12-3-1902 96064 W.Jawson 9-10-1903 21372 Dr W.Hollinshend 18-2-1904 P. ORR & SONS. ART METAL WORKERS. MADARAS, RANGOON & IcOLOMBO lekhanI sauthI upara vartuLa che, jemAM 1 lakhela che. vartuLanI upara mugaTanuM Alekhana che, jayAre vartuLanI nIce ardhacaMdrAkAramAM THE BLAZERS lakheluM che. A vartula royala philDa AlTaralanI prathama sArjanTa beTarInuM cihna che. A lekhono bhAvArtha e che ke royala philDa AlTaralanI prathama sArjanTa beTarIe jyAre amadAvAdamAM mukAma karyo hato tyAre 1901 thI 1904 daramyAna A beTarInA sainiko mRtyu pAmyA hatA temanI smRtimAM A lekha mUkavAmAM Avyo che. ahIM divaMgata sainikonA nAmanI sAthe temanA mRtyunI tArIkha ane temanA lazkaranA raji. naM. paNa ApelA che. kula 13 sainikonI vigato ApavAmAM AvI che, jemanAM nAma lekhanA pAThamAM ApavAmAM AvelAM che. A lekhanI dareka paMktimAM moTo kepiTala leTara,No, Died zabdo lAla raMgamAM lakhelA che, jayAre bIjA badhA kALA raMgamAM lakhelA che. sauthI moTA akSaro 2.5 cum che. kepiTala akSara 22 cm ane 2x2 cm. nA che. sainikonAM nAma ane aTakano pahelo akSara suMdara gothika zailImAM lakhela che. 3. devaLanI olTAranI aMdaranI DAbI taraphanI dIvAla para pittaLanI takatI AvelI che. laMbacorasa |AkAranI A UMcI takatI uparathI kamAna AkAre che. upara varNavelI takatInA jevI ja A takatI che. A baMne takatIonI borDara, suzobhana ana akSaronA lakhANanI eka ja zailI che. takatI 1 m. 19 c.m x 51. cm. kadanI che ane lakhANavALo bhAga 90 cm. x 36 cm. che. A lekhamAM kula 21 paMktio kotarelI che. tino pATha nIce pramANe che : In MEMORY OF The n.a. OFFICERS & Men OF THE 4 th Battery R.E.A. WHO DIED WHILE THE BATTERY WAS STATIONED AT AHMEDABAD 1904 - 06. No 6038 Dr W.Stone 16.4.04 14956 Dr W.Anderson 9.5.04 3069 Br, Tm J. Gager 10.6.04 17145 C.Stuart 28.4.05 1346 B.n, J.Cramford 17.5.05 13426 G.Hibbrd 29-1-06 7721 B.n W.Boulton 9.4.06 pathika, sapTembara-1997 23) Died B.n For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir B.n 10015 21454 4349 J.Tate Died S.Sheldon Dr. F. Barland Mrs. F. Pryke Wife of B.Q. M.S. Pryke M.Q.E. Hambert Infant son of F Pl Hambert 19.6.06 20.9.06 6.11.06 10.6.05 25.1.06 P. ORR & SONS ART METAL "WORKERS MADRAS, RANGOON & COLOMBO A abhilekhano viSaya e che ke royala philDa AlTarInI cothI beTarInA ophisarsa ane mANaso | 1904 thI 1906 daramyAna mRtyu pAmyA hatA temanI smRti arthe A lekha kotaravAmAM Avyo che. lekhanI sauthI upara vartuLamAM pharate ROYAL FIELD ARTILLERY lakheluM che. vartuLanI madhyamAM 5.cm X 3.5 cm kadamAM 4 no AMkaDo lAla raMgamAM lakhelo che. bahAranA vartulano vyAsa 19. cm che, jayAre aMdaranA vartulano vyAsa 7.cm che. bahAranA vartulanI nIce ardhacaMdrAkAre THE BLAZERS lakheluM che. tenI nIce taraMgAkAranI bevaDI lITI vacce UBIOUw lakhANa lakheluM che. bahAranA vartulanI sauthI upara traNa pAMkhiyAvALo mugaTa kotarelo che. A vartula royala philDa AlTarInI cothI beTarInuM cihna che. takatInI baMne bAju kuMbhI ane zirAvaTI sAthenA Ayonika zailInA staMbha kotarelA che. A dareka staMbha 57.cm x 3.5 cm lAMbo che. A baMne staMbhonI upara kamAnAkAre borDara karelI che. [ A lekhamAM divaMgata sainiko ane temanA saMbaMdhIonAM nAma temanI mRtyu tArIkha sAthe ApavAmAM AvyAM che. mRta sainikonA lazkaranA raji. naMbara paNa darzAvyA che. sainikonA nAmanI sAthe temanA hodAo TUMkA akSaromAM darzAvyA che. lazkaranA mANasonA divaMgata kuTuMbIjano lazkara sAthe saMkaLAyelA na hovAthI temanA nAmanI AgaLa hodAo ke naMbara darzAvela nathI. taktInA nAmanI AgaLa hodAo ke naMbara darzAvela nathI. takatInI 21mI paMktimAM lekha kotaranAra kaMpanInuM nAma che. A paMktinA akSaro 0.3 cm x 0.3 cm, kadanA che. A lekhamAM paNa uparyukta lekhanI jema dareka kepiTala akSara lAla raMgamAM lakhAyela che. A akSaronAM kada 3 cm x 3 cm 5 cm. x 2.5 cm, 2 cm. x 2 cm ane 2 cm. x 1 cm. che. lekha nuM, be ane traNano abhyAsa karatAM jaNAya che ke divaMgata sainiko ROYAL FIELD ARTIRLLARY sAthe saMkaLAyela hatA. prathama lekhamAM darzAvela mRtyunI tArIkho bIjA lekhanI mRtyu tArIkho sAthe anusaMdhAna dharAve che. Ama, kAlagaNanAnI dRSTie pahelo lekha bIjA lekha sAthe saMkaLAyelo che. baMne lekhonI lakhANanI zailI ane suzobhana paNa ekasarakhAM che. carcanA kula agiyAra lekhamAMthI A be ja lekha ekabIjA sAthe ghaNuM sAmya dharAvatA jaNAya che. pAdaTIpa 1. paramAra thomasa, khristI devaLo', gujarAtano rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa, graMtha-8, pR. 513 2. paramAra thomasa, 'amadAvAdanA seTa jayorja carcanA abhilekho ''sAmIpya", okTo. 1989-mArca 1990, pR. 165 thI 171, amadAvAdanA senTa jyorja carcanI beTarI' pathika, oNkTo, nave. 1990 pathika sapTembara-1997 - 24) For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 sapTembara 97 Sol Reg. No. GAMC-19 che . - re re | 2 SS S = gas vyAjalIdAsa ane utayuM kAma, minalalAve.samRdhibharyuvAna. . . I w E | Sy IF I J july) | TEJO kAkad JIs JCI TI. | SIJDIJrva | his g of 5 58 35,ruM haso chaps & by De luy s S ]}8 39 / Sps DIL JS = IS BEST W TJF 13 - (5) 1 cups/15 J[ 5 ]] gAma ) A kAranI khAtarI ApIi 65 Di) tA.5 N R 5, 1 unna poliyesTara 12 M S S BIJE ga) | .kAI gajay SAva paDamAM 5 4 4512 5 ] che jhAvA : hI karI . to 19 25" era .pIi. begamAM 59 51 ha jAra karo } plje MINZYME S SUPER ANT GRONTIERROWOTE Glus) KENDE AZARUSO | a . viziSTa I !! yuriyA koTiMga pAvaDara, gI nukazAnarahita, jaMtu-pratirodhaka, harbala ane bAryoDIgreDebala che. che . 500 grAma ane 1 6i.grA. poliyesTara pAuca pekamAM 100, 200, 500 mI.lI. 1 lITara ane 5 lITaranA pekamAM tIvra ejhADirekTInA (harbala proDakTasa) pravAhI ane dANAdAra 100, 500 mI.lI., 1 lITara ane 5 lITaranA pekamAM vadhu zaNakArI zraTe saMparka karo Pminala mauila eDaugo IDararIjha mo mALa, popapulara ura ANI reDa, amadAvAda-9 kala padaya 23ro, jaTa794'dejI (jarIka mudraka prakAzaka ane taMtrI : "pathika kAryAlaya' mATe che. (Da.) kezavarAma kA. zAstrI, The. madhuvana, eNlisabrija, | | amadAvAda-380006 10. tA. 15-9-97 mudraNasthAna : preraNA mudraNAlaya, rastumaalIne DhALa, mirajApura, amadAvAda-380 001 JDSS is 26) pUruM : InTaranezanala prinTiMga varkasa # zAhapura mALIvADAnI poLa sAme, amadAvAda-380 001 For Private and Personal Use Only