Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvanAthanI eka virala dhAtupratimA dinakara mahetA prAcInatara bhAratIya dharmasampradAyomAM nirprantha-darzananI paNa gaNanA thAya che. gujarAta pradezamAM tenA purAtana kALe thayelA pravezanA purAvA upasthita che'. nirprantha dharmanA 22mA tIrthaMkara ariSTanemi paurANika (ane amukAMze aitihAsika) vyakti manAya che, jyAre 23mA jina arhat pArzva ane carama tIrthaMkara gaNAtA 24mA jina vardhamAna mahAvIra pUrNatayA aitihAsika vyaktio hovAnuM have sarvasvIkRta che. jina pArzvano samaya vartamAne IsvIsana pUrve sAtamI-chaThThI sadIno hovAnuM jaNAya che. upAsanAmAM jina pArzva agrima sthAna bhogave che, ane emanI pratimAo bhAratamAM uttarapradeza, madhyapradeza, rAjasthAna, ane karNATakamAM bahula saMkhyAmAM maLI AvI che. gujarAtamAM paNa bhagavAn pArzvanAthanI mUrtio vipula pramANamAM jovA maLI che. madhyayugamAM to gujarAtamAM pArzvanAthanAM stambhanapura, ajAharA, zaMkhapura, cArUpa, vaTapadra, Adi keTalAMye mahimna tIrtho hatAM. aDIne Avela AbU paMthakamAM paNa jIrApallI-pArzvanAtha eka gaNyamAna tIrthaM hatuM. gujarAtamAM maitrakayugathI solaMkIkALanA AraMbha sudhInI zvetAmbara sampradAyamAM pArzvanAthanI aneka suMdaratama pratimAo nirmAyelI. temAM vaDodarA pAsenA akoTA(prAcIna aMkoTaka)thI maLI Avela jagavikhyAt nigrantha dhAtupratimA saMgrahamAM, tema ja arbudAcalanI sannidhimAM rahela vasantagaDhanA jinamandiramAMthI prApta thayela pittalamaya pratimAonA nidhimAM paNa pArzvanAthanI benamUna tritIrthika pratimAo maLI AvI che. ahIM prastuta karelI pArzvanAthanI pratimA morabI zaheranA darabAragaDhavALA jaina derAsaranA saMgrahanI che. prAcIna tathA madhyakALe dhAtupratimAonAM nirmANa traNa prakAre thatAM hatAM: (1) ghaDatarathI; (2) nakakara DhALAthI; ane (3) polANayukata DhALAthI. sAMprata pratimA polANavALA DhALAnI paddhatie DhALelI che. pratimAnuM Ayojana pArzvanAthanA pratimA-vaidhAnika vibhAva anusAranuM che. daityarAja kamaThanA upasarga samaye nAgarAja dharaNendra pArzvanAthanuM rakSaNa kareluM tevI sampradAyanA mAnya vAyamAM je kathA prApta thAya che teno ahIM.. amukAMze mUrtirUpeNa AvirbhAva thayelo che. UMcI bhadrapITha mAthe sthApela kamaLa para arhat pArzva padmAsanamAM birAjamAna che. Asana bhAgamAM padmapatra nIce saMbhavata: aSTagraho zira:samUha,pe sUcita thayelA che, jemAMthI cha mukha spaSTa rIte darzAvyA che, jyAre zeSa be dharmacakra pAchaLa pracchannarUpe rahelA hovAnuM kalpI zakAya. jinazIrSa para saptaNAdhara nAgendra chatrarUpe rahelA che. dharaNendranA nAgadehanuM sUcana ADI rekhAonAM aMkanathI karI dIdhuM che. phullita phaNATopamAM jamaNI bAjunI prathama pheNa bhAMgI gayelI che. UbhI sthULa rekhA-paTTIthI sAte Na agala pADI uragendranuM saptaNAmaya svarUpa prakAzita karyuM che. pArzva bimbanA prazAnta mukhamaMDaLa, dyutimAna dhyAnAvasthita mukhabhAva, ardhanimIlita netro, bharelA kapola, trivallIyukata kaMTha, jJAnanA ghotaka lAMbA karNo ane yogamudrA noMdhapAtra che. pratimAnA vinyAsamAM vizALa vakSa:sthaLa, sapramANa gAtra-saMghaTana, candrabimba samAna mukhamaMDaLa vagere guptottarakAlIna 'uttamapuruSa'nuM nirdezana karatI kalAnAM sAmAnya lakSaNo sUcavI jAya che. jinendranI jamaNI bAjue yakSarATa sarvAnubhUti ardhaparyaMkAsanamAM sthira thayelA che; emanA dakSiNa bAhumAM dravya-nakulaka ane vAmakaramAM mAtuliMga dhAraNa karelAM che. vaizravaNanI samRddhino saMketa karato maNimaya svarNima mukuTa mastaka para sohI rahyo che, to DAbI bAjue ardhaparyaMke paga vALIne bhagavatI ambikA beThelAM che. ambAdevInA eka hastamAM zizu zubhaMkara teDela che, ne dvitIya karamAM Amralumbi dhAraNa karI che. yakSa tathA yakSInA zira pAchaLa padmaprabhA aMkita thayelI che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jan Educa Inn pArzvanAthanI eka virala dhAtupratimA Private & Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol. 1-1995 ghoghAnI madhyakAlIna dhAtupratimAonA... 95 AkoTAthI maLI AvelA saMgrahamAMnI eka pArzvanAthanI I. sa. 650nA arasAnI dhAtumUrti sAthe sAMprata pratimAne sarakhAvavA jevI che. bannenI nimaNa-paddhati samAna che. tIrthakara ane pabAsaNa eka sAthe DhALavAmAM Ave. jyAre nAgacchatra tathA jinanI sannidhimAM rahela yakSa-yakSiI judAM DhALavAmAM Ave, pachIthI traNeyane sAthe joDI devAmAM Ave; A saMyojana-saMgaThana paddhatithI AvI saMyukata jinapratimAo sarjAtI". pratimAnI nimaNa-paddhati, devanA evaM saMlagna banne devatAonA mukhabhAva tathA dehayaSTi evaM bhAzcakra ItyAdinA AkAra-prakArAdi lakSaNonA AdhAre prastuta pratimA paNa sAtamA zatakanA madhyabhAgamAM ke pachI ethI thoDI moDI hoya to prastuta sadInA aMta bhAge AsAnIthI mUkI zakAya tema che. pratimAnA prabhAge lekha to upalabdha che, paNa te eTalI hade ghasAI gayo che ke have to vAMcI zakAya tevo rahyo nathI. chatAM haju paNa spaSTa dekhAtA thoDAka akSaronA maroDa sAtamA saikAnA jaNAtA hoI pratimAnA zailIthI anumAnatA samayAMkanane samarthana maLI rahe che. TippaNo :1. paryuSANAkalpanI "sthavirAvalI"nA prAcInatama bhAga (prAya: IsvI 1%)mAM mauryarAja saspatinA guru Arya suhastinA ziSya Arya RSiguptathI munionI 'soraThiyA zAkhA' udbhavI hovAno ullekha che. A ghaTanAno samaya Azare I. sa. pUrvanA bIjA saikAno gaNAya. R. U. P. Shah, Akola Bronzes, Bombay 1959, p. 19, plate 31a 3. Shah, Akota., p.39, plate 29 B. lekha sAthe saMlagna tasavIra zrI morabI zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, darabAragaDha, tathA zrI jayendra vorA, noMdhaNI adhikArI (purAvazeSa), rAjakoTanA saujanyathI prastuta karI che. lekha zrI ravi hajAranIsa tathA zrI jayendra vorA dvArA thayelI preraNAnA phaLarUpe che. lekhaka bane sAthI-mitronA RNI che.