Book Title: Naykumar Chariu ke Darshanik Mato ki Samiksha
Author(s): Jinendra Jain
Publisher: Z_Parshvanath_Vidyapith_Swarna_Jayanti_Granth_012051.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211086/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAyakumAracarita ke dArzanika matoM ko samIkSA jinendra kumAra jaina bhAratIya sAhitya meM aneka aise kAvya grantha likhe gaye haiM, jinameM jIvana ke vibhinna pakSa pratipAdita hue haiM / vibhinna yugoM ke dhArmika evaM dArzanika jIvana ko pratibimbita karane kI pravRtti madhyayuga ke bhAratIya sAhitya meM adhika dekhane ko milatI hai / guptayuga ke bAda prAkRta, apabhraMza evaM saMskRta bhASAoM meM jo jaina sAhitya likhA gayA hai usameM kAvya tattva ke sAtha-sAtha dhArmika evaM dArzanika jIvana ko bhI aMkita kiyA gayA hai / 10vIM zatAbdI kI avadhi meM likhe gaye jaina sAhitya meM dharma tathA darzana kI bahumUlya sAmagrI chipI par3I hai / puSpadanta ke graMtha isakA pratinidhitva karate haiM / prastuta nibandha meM puSpadantakRta NAyakumAracariu ke katipaya dArzanika matoM kI samIkSA prastuta kI gaI hai / nAgakumAra kA jIvanacarita jaina lekhakoM meM priya rahA hai / yadyapi kathA kA prArambha svAbhAvika DhaMga se hotA hai / phira bhI nAgakumAra ke usa lokottara rUpa ko varNita karanA, jo use zrutapaMcamI vrata ke puNya svarUpa prApta huA hai, pAThakoM ke mana ko AkarSita kie binA nahIM rahatA / paurANika kAvyarUr3hiyoM ke sAtha-sAtha isa grantha meM anya tatkAlIna dArzanika evaM dhArmika matoM ke khaNDana- maNDana kI paryApta sAmagrI upalabdha hai / yadyapi jainadharma viraktimUlaka siddhAntoM para AdhArita hai, tathApi isameM ( premAkhyAnaka kathA kAvyoM meM ) dharma ke anuSThAnoM ko phalabhogoM kI pracura upalabdhi batAyA gayA hai / kintu kathA ke aMta meM nAyaka bhogoM ko bhogakara dIkSA grahaNa karake parama mokSa ko prApta hotA hai / jaina darzana kA svarUpa - puSpadanta kI kAvya racanA kA mukhya uddezya jinabhakti va jainadharma kA pracAra-prasAra rahA hai / isIliye unhoMne kathA ke bIca-bIca meM mukhya kathAnaka ko rokakara jainadharma evaM darzana ke siddhAntoM kI vistRta vyAkhyA kI hai / tattvamImAMsA, AcAramImAMsA ke sAtha-sAtha padArtha-vivecana, karmasiddhAnta, ahiMsA, triratna, syAdvAda Adi pakSoM para unhoMne vizeSa prakAza DAlA hai / padArtha kI anekAntikatA siddha karane ke lie athavA vastu aneka dharma vAlI hai yaha siddha karane ke lie saptabhaMgI yA syAdvAda siddhAnta kA nirUpaNa jaina darzana ke antargata kiyA gayA hai| vastu kisI dRSTi se eka prakAra kI hotI hai, aura kisI dRSTi se dUsare prakAra kI / ataH usake zeSa aneka dharmoM (guNoM) ko gauNa batAte hue, guNa vizeSa ko pramukha banAkara pratipAdita karanA syAdvAda hai / puSpadanta ne mahApurANa' tathA NAyakumAracariu meM isakA ullekha kiyA hai / guNa 1. mahApurANa - 3 / 2 / 7 2. NAyakumAracariu - 11119 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAyakumAracariu ke dArzanika matoM kI samIkSA 151 tathA paryAya se yukta vastu dravya kahalAtI hai| jIva, ajIva ( pudgala ) dharma, adharma evaM AkAza dravya ko astikAya tathA kAla dravya ko anAstikAya ke rUpa meM prastuta kiyA hai| jIva ko mokSa prApta karane ke lie triratna-samyak darzana, samyak jJAna aura samyak cAritra kA Azraya lenA ati Avazyaka hai| jainadarzana ke anusAra AtmavikAsa kI 14 avasthAe~ hotI haiM jinheM guNasthAna kahate haiN| inhIM avasthAoM kA kramika vikAsa hone se AtmA dhIredhIre karmabandha se mukta hokara samastamalarahita, pUrNa nirmala yA kevala jJAna kI sthiti meM pahu~ca jAtA hai, jise mokSa kahA gayA hai| samyak darzana va jJAna ko prApta karane ke bAda hI samyak cAritra kI ArAdhanA sambhava hai| isake sakala aura vikala do bheda haiN| 5 mahAvratoM ko (ahiMsA, satya, asteya, aparigraha va brahmacarya) pAlane vAle muniyoM ke cAritra sakala haiM aura vikala cAritra vAle gRhastha pAMca aNuvrata, tIna guNavrata evaM cAra zikSAvratoM kA pAlana karate haiN| __ kavi isa jagat kI nazvaratA kA anubhava karate hue saMsAra ke prapaMca ko chor3akara kahIM aise sthAna para jAne kI kAmanA karatA hai, jahA~ na nIMda ho, na bhUkha ho, na bhoga-rati ho, na zArIrika sukha ho aura na nArI darzana ho / arthAt vaha mokSa kI kAmanA karatA hai| jainadharma saMsAra kI pratyeka vastu meM jIva-sthiti mAnatA hai| pratyeka zrAvaka yA gRhastha ke lie aNuvrata kA jo vidhAna hai, usameM ahiMsA ko sarvaprathama sthAna diyA gayA hai| ahiMsaka rahane ke lie yatnapUrvaka madya, mAMsa, madhu Adi kA tyAga tathA mUlI, adaraka, nIma ke puSpa Adi kA bhI tyAjya Avazyaka hai| manuSya ke Atma vikAsa meM jisa zakti ke kAraNa bAdhA upasthita hotI hai, use karma kahate haiM / karma kA AtmA se samparka hone para jo avasthA utpanna hotI hai vaha bandha kahalAtA hai| AtmA kA bandha karane vAle ina karmoM ke Asrava ko avaruddha karane ke lie saMvara kI AvazyakatA hotI hai| saMvara dvArA samasta karmoM ke Asrava ke dvAroM kA nirodha karane para navIna karmoM kA praveza ruka jAtA hai tathA purAne karma kramazaH kSINa hote cale jAte haiM yahI nirjarA hai aura karmoM kA pUrNa kSaya hI mokSa hai| prastuta grantha meM jainadharma ke vibhinna siddhAntoM ke varNana ke sAtha-sAtha vaidika, cArvAka, bauddha evaM sAMkhyadarzana tathA anya bhAratIya mithyA evaM dUSita dhAraNAoM para kavi ne prazna-cihna lagAye haiM / vaidika dharma kI yajJapradhAna-dhArmika kriyAoM, cArvAka darzana ke bhautikavAda, bauddha darzana ke kSaNikavAda va pratItyasamutpAda evaM sAMkhyadarzana ke puruSa va prakRti ke sambandha Adi kI samIkSA puSpadanta ne vibhinna dalIloM aura pramANoM ke AdhAra para kI hai| 1. "guNaparyAyavad dravyaM"-tattvArthasUtra, 5 / 37 5. nnaaykumaarcriu-1|12|2 evaM mhaapuraann-89|7|1-2 3. nnaaykumaarcriu-9|13|4 4. nnaaykumaarcriu-1|12|3 evaM mahApurANa-187, 6 / 4 / 7 5. nnaaykumaarcriu-1|11|10-11 6. smiiciindhrmshaastr-4|19 7. NAyakamAracariu-saMdhi 9, sampAdaka-DaoN0 hIrAlAla jaina, bhAratIya jJAnapITha, vaaraannsii| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 jinendra kumAra jaina vaidika darzana kI samIkSA-mahAkavi puSpadanta ne prastuta grantha meM yAjJikI hiMsA, mAMsabhakSaNa evaM rAtri bhojana ko puNya kA pratIka mAnane vAle veda purANa sambandhI brAhmaNoM kI mAnyatA kI AlocanA karate hue kahA hai ki--"mRgoM kA AkheTa karane vAlA jo mAMsa-bhakSaNa se apanA poSaNa karatA hai, vaha ahiMsA kI ghoSaNA kyA kara sakatA hai ? ( purohita ) madyapAna aura mAMsabhakSaNa karatA hai tathA rAtribhojana ko puNya kahatA hai, jihvA kA lolupI hotA huA tanika bhI vicAra nahIM karatA / ataH jagat meM veda pramANa nahIM ho skte| kyoMki binA jIva ke kahIM (pramANabhUta ) zabda kI prApti ho sakatI hai ? binA sarovara ke nayA kamala kahA~ se utpanna ho sakatA hai|"2 kavi ne hiMsA ke khaNDana ke lie apanA lakSya mukhyataH una brAhmaNoM ko banAyA hai, jo yajJoM meM pazubali karate haiM tathA mAMsa-bhakSaNa karate haiN| unakI mAnyatA hai ki devoM aura pUrvajoM kI saMtuSTI ke lie pazubali karanA ucita hai aura isako karane vAle svarga ke adhikArI hote haiM / isI prasaMga meM brAhmaNamata kA khaNDana karate hue kavi kahatA hai ki-yajJa meM pitavidhi kA bahAnA lekara, tIkSNa kaTAra se kATakara vizeSa prakAra ke mAMsa rasa kA bhakSaNa karate hae samasta jIvoM kA bhakSaNa kara DAlA arthAt sabako sacce dharma se bhraSTa kara diyaa| rudra brahma Adi saba devoM ko svayaM dekhA tathA brahmacarya evaM vedavihita kriyAkANDa kA svayaM pAlana kiyA, kintu jala se dhone mAtra se koyalA zveta hotA hai ? yA manuSya-deha pavitra ho sakatA hai| mahApurANa evaM jasaharacariu meM bhI vaidika darzana ke isa hiMsAtmaka mata kI samIkSA milatI hai-"pazuoM kA vadha karake pitRpakSa para dvija paMDita mAMsa khAte haiN| ataH hiMsA-daMbha to inase pUrNataH lipaTe haiM, taba deha ko jala se dhone se kyA hogA ? kahIM aMgAra dUdha se hone se zveta ho sakatA hai| jasaharacariu meM kavi ne pazubali ke sambandha meM kahA hai ki jagata meM dharma kA mUla veda-mArga hai| veda meM deva-tuSTi ke lie pazubali karanA ucita mAnA gayA hai aura isako karane vAle svarga ke adhikArI hote haiM / isakI samIkSA karate hue kavi kahatA hai kicAhe koI puNya arjana hetu maMtra-pUjita khaDga se pazubali kare, yajJa kare athavA aneka durdhara tapoM kA AcaraNa kreN| parantu jIva dayA ke binA saba niSphala hai| koTi zAstroM kA sAra yahI hai ki jo pApa hai vaha hiMsA hai| jo dharma hai vaha ahiMsA hai| isIlie kavi ne prANibadha ko Atmabadha ke samAna mAnA hai| vaidika mAnyatAnusAra tattva eka hI hai, vaha hai-'brahma' jo nitya hai| isa mAnyatA kI samIkSA karate hue kavi kahatA hai ki-"yadi aisA hotA to eka jo detA hai, use dUsarA kaise 1. NAyakumAracariu-0811 2. nnaaykumaarcriu-9|8|6-9 __nnaaykumaarcriu-9|9|7-10 4. mahApurANa-71819-13 5. jshrcriu-2|18 6. pANibahu bhaDArie appbhu-jshrcriu-2|14|6 7. nnaaykumaarcriu-9|10|3 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAyakumAracariu ke dArzanika matoM kI samIkSA 153 letA hai ? eka sthira khar3A rahatA hai aura anya ( dUsarA) daur3atA hai| eka maratA hai to dUsare aneka jIvita rahate haiN| jo nitya hai, vaha bAlakapana, navayauvana tathA vaddhatva kaise prApta kregaa|' ___kavi brAhmaNa dharma ke sAmAnya vizvAsoM kI samIkSA ke sAtha-sAtha unake devatAoM kI bhI samIkSA karatA hai / ziva ke sambandha meM kahatA hai ki ---"jo kAmadeva kA dahana karatA hai, vaha mahilA ( pArvatI) meM Asakta kaise ho sakatA hai ? jJAnavatta hote hue madirA-pAna bhI karate haiN| niSpApa (nispRha ) hokara brahmA ke sira kA chedana karate haiN| jo sarvArthasiddha hai use baila rakhane se kyA prayojana ? jo dayAlu hai use zUla dhAraNa se kyA lAbha ? jo Atma saMtoSa se hI tRpta haiM, unheM bhikSA ke liye kapAla kyoM ? asthimAla dhAraNa karake bhI ve pavitra hote haiN| nitya hI mada aura moha se unmatta va roSa se paripUrNa puruSa ko liMga-veza kI AvazyakatA kyoM ?2 mahApurANa meM bhI kahA gayA hai ki jo ziva nRtya-gAna karate haiM, DamarU bajAte haiM, pArvatI ke samIpa rahate haiM tathA tripura Adi ripuvarga ko vidIrNa karate haiM, ve mAnava samudAya ko saMsArasAgara se kaise pAra kara sakate haiM / isIlie kavi vaidika mata kI upayogitA mUr3ha manuSyoM ke lie batalAtA hai| cArvAka darzana kI samIkSA--kevala pratyakSa ko pramANa mAnane vAle jar3avAdI yA bhautikavAdI darzana ( cArvAka darzana ) sukha ko hI jIvana kA parama lakSya mAnate haiN| isIlie cArvAka darzana meM nimna ukti ko vizeSa mahattva diyA gayA hai yAvajjIveta sukhaM jIveta, RNaM kRtvA ghRtaM piveta / bhasmIbhUtasya dehasya, punarAgamanam kutaH // "prabodha candrodaya" nAmaka rUpaka ke dvitIya aMka meM kRSNa mizra ne jar3avAdI (cArvAka) darzana kA paricaya isa prakAra di __ "lokAyata hI ekamAtra zAstra hai, jisameM pratyakSa hI ekamAtra pramANa hai| pRthvI, jala, agni aura vAyu hI ekamAtra tatva hai| aura vAyu hI ekamAtra tatva hai| aura kAma hI puruSArtha hai| bhUtoM (pRthvI Adi).se caitanya utpanna hote haiM, koI paraloka nahIM hai, mRtyu hI nirvANa hai|'5 lekina kavi isa siddhAMta kA khaNDana karate hue kahatA hai ki-"jala aura agni apane-apane svabhAva se paraspara virodhI haiM, 1. ekku Niccu kiM taccu bhaNijjai, ekku dei aNNo kiM lijjai / ekku thAi aNNekku vi dhAvai ekku marai aNNekkU vi jIvai / Niccaho kahiM labhai bAlattaNu NavajovvaNu puNaravi buDDhataNu / -nnaaykumaarcriu-9|10|3-5 2. nnaaykumaarcriu-9|7|4-9 3. mhaapuraann-65|12|6-7 4. 'loiyaveiya muuddh'taannaaii'-nnaaykumaarcriu-4|3|3 5. "sarvalokAyatameva zAstraM, yatra pratyakSameva pramANa pRthivatyapaptejovAyurItitatvAni, arthakAmo puruSArtho bhratAnyeva cetayante / nAsti paralokaH mRtyu revaayvrgH|" Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jinendra kumAra jaina phira ve eka svarUpa hokara kaise raha sakate haiM ? pavana caMcala hai aura pRthvI apanI sthiratA lie hue sthira hai / ' yadi jIva kA jIvatva kRtrima hai aura vaha cArabhUtoM ke saMyoga se utpanna huA hai, to merA kahanA hai ki bhogoM kA upayoga karane vAle trailokya ke jIvoM kA svabhAva eka sA kyoM nahIM hai ? zarIra eka sA kyoM nahIM hai ? ataH yaha saba paNDitoM kA vitaNDAmAtra hai / mahApurANa meM rAjA mahAbala ke maMtrI mahAmati dvArA cArvAka darzana ke tAttvika siddhAnta kA samarthana kiyA gayA hai| taba isakA khaNDana karate hue anya maMtrI svayaMbuddha kahatA hai ki"bhUtacatuSTaya ke sammilana mAtra se jIva ( caitanya ) kisI bhI prakAra utpanna nahIM ho sakatA / yadi aisA hotA to auSadhiyoM ke kvAtha ( kAr3hA ) se kisI pAtra meM bhI jIva utpanna ho jAte, parantu aisA nahIM hotA / jaina, bauddha aura nyAyadarzana jahA~ anumAna ko bhI pramANa darzana kevala pratyakSa ko pramANa mAnatA hai / isIliye jaina, bauddha, ne isa bhautikavAdI darzana kA virodha kiyA hai / 5 jasaharacariu meM bhI talavara (kotavAla) evaM muni ke saMvAdoM meM cArvAka darzana ke "pratyakSa hI pramANa hai" isa mata kI samIkSAtmaka vyAkhyA prastuta kI gaI hai / pratyeka vastu hai, bauddha darzana kI samIkSA :- bauddha darzana jagat kI samasta kriyAoM kA mUla AtmA ko mAnatA hai / kintu usakI pRthak evaM nitya sattA ko svIkAra na karate hue, use anitya mAnatA hai / kyoMki vaha jagat ko kSaNavidhvaMzI mAnatA hai / yaha eka mata hai, tathA pratyeka vastu nahIM hai yaha dUsarA ekAntika dRSTikoNa hai / ina donoM hI ekAntika dRSTikoNa ko chor3akara buddha madhyamamArga kA upadeza dete haiM / madhyama siddhAnta kA sAra hai ki "jIvana sambhUti ( Becoming ) hai, bhAvarUpa hai / saMsAra kI pratyeka vastu anitya dharmoM kA saMghAta mAtra hai / ataH pratyeka vastu ekakSaNa ko hI rahatI hai / bauddhadarzana padArthoM kI utpatti kAraNa kArya se mAnatA hai / jise 'pratItyasamutpAda ( Dependent Origination ) kahate haiM / isa siddhAMta ke anusAra eka vastu se eka hI kArya hotA hai aura agale hI kSaNa dUsarA kArya hotA hai / athavA 1. NAyakumAracariu - 911111-2 2. NAyakumAracariu - 9 / 11 / 4-6 3. mahApurANa - 2017 4. mahApurANa - 20118110-11 5. rAmAyaNa ( vAlmIki) ayodhyAkANDa - 100 / 38 saddharmapuNDarIka-pariccheda 13, AdipurANa ( jinasena ) 5 / 73 6. jasaharacariu - 3 / 22 / 17, 3 / 23 / 5-9, 3 / 2411-2 7. NAyakumAracariu - 91512 8. saMyuktanikAya - 17 mAnakara calate haiM vahA~ cArvAka brAhmaNa Adi matoM ke AcAryo Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAyakumAracariu ke dArzanika matoM kI samIrmA 155 kArya bilkula nahIM hotA / taba usa pahale kArya kI vastu kA (kAraNakA) astitva samApta samajhanA cAhie / ataH eka vastu (kAraNa) se eka kSaNa meM eka hI kArya ho sakatA hai|' - prastuta pratItyasamutpAda kI samIkSA karate hue puSpadaMta kahate haiM ki-'yadi kSaNavinAzI dArthoM meM kAraNa-kAryarUpa dhArA pravAha, jaise-gAya ( kAraNa ) se dUdha ( kArya ) evaM dIpaka kAraNa) se aMjana ( kArya ) kI prApti mAnA jAye to gau evaM dIpaka ( kAraNa) ke vinaSTa ho jAne para dugdha evaM aMjana ( kArya ) kI prApti kaise ho sakatI hai ? isI prakAra yadi kSaNikavAda 'Momenterism) siddhAnta ke anusAra kahA jAye ki kSaNa-kSaNa meM anya jIva utpanna hote rahate haiM, to prazna uThatA hai ki jo jIva ghara se bAhara jAtA hai, vahI ghara kaise lauTatA hai ? jo vastu eka ne rakhI use dUsarA nahIM jAna sakatA / / / mahApurANa meM rAjA mahAbala ke eka sambhinnamati nAmaka maMtrI dvArA kSaNikavAda kA samarthana kiyA gayA hai| kintu maMtrI svayaMbuddha ne usake kSaNikavAda ko khaNDita karate hue kahA hai ki --"yadi jagat ko kSaNabhaMgura mAnA jAye to kisI vyakti dvArA rakhI gaI vastu prApta na hokara anya vyakti ko prApta honI caahie| isI prakAra dravya ko kSaNasthAyI mAnane se vAsanA (jisake dvArA pUrva rakhI gaI vastu kA smaraNa hotA hai ) kA bhI astitva nahIM raha jaataa| sAMkhya darzana ko samIkSA-sAMkhya darzana kI mAnyatAnusAra isa sRSTi kA nirmANa puruSa AtmA) aura prakRti (samastapadArtha) ke sahayoga se huA hai| sRSTi vikAsa meM sahayogI sAMkhyapata ke 25 tattvoM ke nAma kavi ne prastuta grantha meM ginAe haiN| sAMkhya darzana prakRti ko jar3a, sakriya, eka tathA triguNAtmaka (satva, raja va tamoguNoM se yukta) evaM puruSa (AtmA) ko cetana, naSkriya, aneka tathA triguNAtIta mAnatA hai| niSkriya puruSa athavA jar3a prakRti akele, sRSTi kA 'narmANa nahIM kara sakate / ina donoM ke saMyoga se hI isa sRSTi kA nirmANa sambhava hai| andhe evaM laMgar3e ke dRSTAntAnusAra niSkriya puruSa evaM sakriya prakRti sRSTi nirmANa meM paraspara sahayoga karate haiN| kintu yaha bAta kavi ko ucita pratIta nahIM hotI, isIliye vaha kahatA hai kikrayArahita nirmala evaM zuddha puruSa, prakRti ke bandhana meM kaise par3a sakatA hai ? kriyA ke binA mana, vacana aura kAya kA kyA svarUpa hogA ? binA kriyA ke jIva ( puruSa ) pApa se kaise baMdhegA? aura usase kaise mukta hogA? yaha saba virodhI pralApa kisa kAma kA? pAMcabhUta, pAMca guNa, rAMca indriyA~ tathA pAMca tanmAtrAe~ evaM mana, ahaMkAra aura buddhi inakA prasAra karane ke liye puruSa prakRti se kaise saMyoga kara baiThA ? 6 sAMkhya darzana ke sRSTi vikAsa ke siddhAnta kA manana karane se spaSTa pratIta hotA hai ki jaba prakRti jar3a hai to vaha sakriya kaise ho sakatI hai ? tathA puruSa (AtmA) caitanyayukta hote 1. rAmanAtha zarmA--bhAratIya darzana ke mUla tattva, pR0 153 2. nnaaykumaarcriu-9|5|8-11 3. mhaapuraann-20|19|8-10 4. mahApurANa-2012014-5 5. bhUyai paca paMca guNai, paMcindiyai paMca tanmattau / maNuhaMkArabuddhipasaru kahIM payaIe purisu saMjuttau / -nnaaykumaarcriu'-9|10|12-13 6. nnaaykumaarcriu-9|10|9-13 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 jinendra kumAra jaina hue bhI niSkriya kaise ho sakatA hai ? aura bhI jar3a evaM sakriya prakRti kA cetana evaM niSkriya puruSa se saMyoga kaise ho sakatA hai ? ina paraspara virodhI guNoM ke hone unameM saMsarga yA nikaTatA saMbhava nahIM hai| isalie kavi kahatA hai ki -"yaha loka kaNAda, kapila, sugata (buddha) tathA dvija ziSya (cArvAka) Adi upadezakoM dvArA bhrAnti meM DAlA gayA hai|' anya matoM kI samIkSA-upayukta dArzanika matoM ke atirikta kavi ne nyAya, vaizeSika, zaiva darzana evaM kucha mithyA dhAraNAoM tathA aMdhavizvAsoM para bhI carcA kI hai| nyAya evaM vaizeSikadarzana kI carcA kavi ne avatAravAda kI AlocanA karate hue isa prakAra kI hai-"jisa prakAra ubale hue jau ke dAne punaH kacce jau meM parivartita nahIM ho sakate, usI prakAra siddhatva ko prApta jIva punaH deha kaise dhAraNa kara sakatA hai ? arthAt nahIM kara sakatA / pakSapAda-(nyAyadarzana ke praNetA) tathA kaNadhara (vaizeSika darzana ke praNetA, kaNAda) muniyoM ne zivarUpI gaganAraviMda (AkAzakusuma-asambhavavastu ) ko kaise mAna liyA? aura usakA varNana kiyaa| kavi ne zaiva anuyAyI kaulAcAra kA varNana karate hue kahA hai ki ve apanI sAdhanA meM madya, mAMsa, matsya, mRdA tathA maithuna kA prayoga karate haiN| zaiva matavAdI anya devoM kI mAnyatAoM ko mithyA mAnate haiM, tathA AkAza ko ziva kahate haiM / 3 / / gAya aura bailoM ko mArA jAtA hai, tAr3A jAtA hai, phira bhI gauvaMza mAtra ko deva kahA jAtA hai| purohitoM dvArA yAjJikIhiMsA (yajJa meM pazubali karanA) kI jAtI hai evaM mRgoM ko mAra kara magacarma dhAraNa karanA pavitra mAnA jAtA hai| cUMki inase jIva hiMsA hotI hai phira bhI aMdhavizvAsI loga isake eka pakSa ko hI dhyAna meM rakhate haiN|| .. kavi ne apane anya granthoM meM bhI inhIM dArzanika samasyAoM para prakAza DAlA hai| kuvalayamAlAkahA, dharmaparIkSA, candraprabhacarita, yazastilakacampU, zAntinAthacarita Adi sama kAlIna pratinidhi jaina grantha haiM, jinameM jaina dharma evaM darzana ke siddhAntoM kI carcA karate hue| paramata khaNDana kI paramparA dekhane ko milatI hai| ___ isa prakAra prastuta grantha meM dhArmika evaM dArzanika matoM kI samIkSA vibhinna pramANoM sahita prastuta karake janasamudAya ko sacce dharma evaM sadAcAra ke patha kI ora calane ke lie prerita kiyA gayA hai tathA duSkarma ke patha para calanese rokA gayA hai| yaha kahanA atizayoktipI hogA ki yaha kAvya apane samaya kA pratinidhi kAvya hai, jisameM tatkAlIna dhArmika evaM dArzala nika sAmagrI paryApta mAtrA meM upalabdha hotI hai| zodha-chAtra jaina vidyA evaM prAkRta vibhAga, sukhAr3iyA vi0 vi0, udayapura 1. nnaaykumaarcriu-9|117 2. sitthujAi kiM javaNAlattaho ghaDa kiM puNa vijAi dudvattaho / siddhabhamai kiM bhavasaMsAra gayi vimukka kalevara bhArae / akkhavAya kaNayamuNi maNNiu sivamayaNArabiMdu kiM vaSNiu / -nnaaykumaarcriu-9|7|1-3 3. nnaaykumaarcriu-9|6|3 4. nnaaykumaarcriu-9|9|1-3,5