Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArI-cetanA aura prAcArya zrI / kumArI anupamA karNAvaTa "kucha nadiyA~ aisI bar3hI, kinAre DUba gaye, kucha bAdala aise ghire, bAdala DUba gaye / patha-kA~ToM para AgAha hameM phira kauna kare, jaba phUloM meM rahanumA hamAre DUba gaye / / " ratnavaMza ke saptama AcArya parama pUjya zraddheya zrI hastImalajI ma. sA. ko devaloka hue eka varSa hone ko hai, kintu eka apUrita riktatA, eka athAha zUnyatA kA ahasAsa Aja bhI hameM sameTe hai| jaina samAja kA eka majabUta stambha gira gayA yA phira kaha deM ki ve svayaM pAvana bhUmi ko namana karane kI lAlasA lie usake Agoza meM samA gaye aura hamezA ke lie hamArI najaroM se ojhala ho gaye, kintu kyA vahI unakA anta bhI thA ? kadApi nhiiN| jo preraNA aura sandeza ve hameM anamola virAsata ke rUpa meM de gaye, ve Aja bhI sAkSI haiM unake astitva ke aura pratIka haiM isa vizvAsa ke bhI ki be yahIM haiM, hamAre madhya, hamAre diloM meN| saMyama-sAdhanA ke sajaga praharI, jinakA sampUrNa jIvana jJAna aura kriyA kI adbhuta krIr3AsthalI rahA / unake jIvana se jur3e svAdhyAya, tapa, tyAga, sevA, saMyama, anuzAsana ityAdi ke anamola dRSTAnta Aja na kevala hamAre mArgadarzaka haiM, varan samAja ke vikAsa kA pramukha AdhAra bhI haiM / preraNA kI inhIM prakhara razmiyoM ke madhya unhoMne eka jyoti prajvalita kI thI nArI cetanA kii| nArI-Adi se ananta taka gaurava se vibhUSita, samAja-nirmANa meM apanI viziSTa bhUmikA adA karane vAlI, sadaiva sammAna kI adhikAriNI / yadyapi kucha viziSTa kAloM meM, kucha viziSTa matoM meM avazya hI use heya dRSTi se dekhA gayA, yahA~ taka ki use vinimaya kI vastu bhI mAna liyA gayA kintu hama usa samaya bhI, usakI upasthiti ko gauraNa kadApi nahIM mAna sakate / jaina darzana meM sadaiva nArI ko mahattA pradAna kI gii| usake mAdhyama se samAja ne bahuta kucha pAyA / prathama tIrthakara bhagavAn RSabhadeva ne sRSTi ko Jain Educationa international For Personal and Private Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrAcArya zrI hastImalajI ma. sA. lipiyoM va cauMsaTha kalAoM kA jJAna apanI putriyoM brAhmI va sundarI ke mAdhyama se hI diyA / bhagavAna ne unake sAtha aneka anya nAriyoM ko bhI dIkSita kara striyoM ke lie dharma kA mArga khola diyA / kaI yugoM pazcAt mahAvIra svAmI ne caturvidha saMgha kI sthApanA kara nAriyoM ke isa sammAna ko barakarAra rakhA aura tatkAlIna nAriyoM ne bhI vibhinna rUpoM meM apanI viziSTa chApa aMkita kI / vairAgya kI pratimUrti sAdhvI pramukhA candanabAlA, lorI se putroM kA jIvana-nirmANa karatI mAtA madAlasA, zreNika ko vidharmI se dhArmika banAne vAlI dharma sahAyikA rAnI celanA evaM anekAneka anya vibhUtiyA~ jo apane samaya kI nAriyoM kA pratinidhitva karatI huIM Aja bhI mahilAoM meM Adarza kA pratIka haiM aura sammAna ke sarvocca zIrSa para AsIna haiM / * 227 kintu jaise-jaise kAlacakra calatA rahA, nArI meM vairAgya, tyAga, dharma, naitikatA, adhyAtma aura sRjana kI ye vRttiyA~ uttarottara kSINa hotI giiN| unake bhItara kI madAlasA, kamalAvatI, brAhmI aura sundarI mAnoM kahIM lupta ho rahI thIM / atIta se vartamAna meM praveza karate-karate samaya meM eka vRhada kintu duHkhada parivartana A cukA thA / aba nArI kA uddezya mAtra bhautika upalabdhiyoM taka sImita ho gayA / sAmAjika cetanA kI bhAvanA kahIM kho gaI aura dharma-samAja ke nirmANa kI kalpanAe~ dhUmila ho gaIM / , aise meM masIhA bana kara Age Aye AcArya hastI / ve nArI ke vikAsa meM hI samAja ke vikAsa kI sambhAvanA ko dekhate the / kahate ki "striyoM ko AdhyAtmika patha para, dharma patha para agrasara hone ke lie jitanA adhika protsAhita kiyA jAyegA, hamArA samAja utanA hI adhika zaktizAlI, sudRr3ha aura zaktizAlI banegA / " dhArmika kriyAoM evaM usake ve yaha mAnate the ki dharma, dhArmika vicAroM, vividha prayojanoM ke prati aTUTa AsthA aura pragAr3ha ruci hone ke kAraNa striyA~ dharma kI jar3oM ko sudRr3ha karane aura dhArmika vicAroM kA pracAra-prasAra karane meM puruSoM kI apekSA atyadhika sahAyaka ho sakatI haiM aura hama sabhI jAnate haiM ki isa bAta ko jhuThalAyA nahIM jA sakatA / Jain Educationa International kintu yaha tabhI sambhava thA jabaki nAriyA~ susaMskArI hoM, unameM utthAna kI tIvra utkaMThA ho aura dharma kA svarUpa jAnane ke sAtha-sAtha ve usakI kriyAtmaka pariNati ke lie bhI tatpara hoM jabaki Aja ina bhAvanAoM kA akAla-sA ho gayA thA / tava AcAryazrI atIta ke una gauravazAlI svariNama dRSTAntoM ko varta - mAna ke z2ahana meM puna: sAkAra karane kA svapna saMjokara nArI meM cetanA va jAgRti For Personal and Private Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 228 * vyaktitva evaM kRtitva kA saMcAra karane hetu tatpara ho uThe / pratyakSa va parokSa donoM rUpoM se ve isa dizA meM satata prayatnazIla rahe / ve cAhate the ki striyoM meM jJAna kI jyoti svayaM unake antaramana se prakAzita ho| isa hetu ve svAdhyAya para vizeSa jora dete the / mahAvIra zrAvikA saMgha kI sthApanA karate samaya bhI unhoMne isa pravRtti ko viziSTa rUpa se saMghaTana kI niyamAvalI meM sammilita kiyA / prAtma-utthAna ke prayAsa meM yaha pravRtti bahuta sahAyaka ho sakatI hai, aisA ve hamezA mAnate the| ve samAja kI nAriyoM meM dharma va kriyA kA anupama saMgama cAhate the / ve kahate the ki kriyA ke binA jJAna bhArabhUta hai aura jJAna ke binA kriyA thothI hai| jisa prakAra ratha ko Age bar3hAne ke lie usake donoM pahiyoM kA honA Avazyaka hai, usI prakAra samAja-vikAsa ke ratha meM jJAna va kriyA donoM kA honA usako pragati ke lie Avazyaka hai, aisA unakA aTUTa vizvAsa thaa| kintu durbhAgyavaza ye donoM (jJAna va kriyA) pRthak hokara samAja kA vibhAjana kara cuke the aura samAja kI mahilAoM ke aise do vargoM para apanA-apanA zAsana sthApita kara rahe the jo paraspara bilkula viparIta aura pRthak the, nadI ke do kinAroM kI bhAMti, jinake milana ke abhAva meM samAja kA hrAsa ho rahA thaa| ___ eka ora thI Adhunika kAla kI ve yuvatiyA~ jo tathAkathita ucca zikSA kI prApti kara dharma ko jar3atA kA pratIka mAnatI thiiN| mAtra bhautika jJAna kI prApti se ve gauravAnvita thiiN| bar3I-bar3I pustakoM kA adhyayana kara, DAkTareTa kI upAdhi prApta kara ve viduSI to kahalAtI thIM kintu jJAnI nahIM bana pAtI thiiN| dharma kA tAtparya unake lie mAtra zabdakoSoM meM simaTa kara raha gayA thaa| vaha pichar3epana kI nizAnI va bhAvI pragati meM bAdhaka mAnA jAtA thaa| nAnA prakAra kI dhArmika kriyAe~ unake lie vyaMgya kA viSaya thiiN| aisI striyoM meM AcAryazrI ne dharma kA bIja vapana kiyaa| unhoMne apanI preraNA se unake jJAna ke sAtha dharma va kriyA ko sambaddha kiyA, yaha kahate hue ki kriyA va jJAna ke samanvaya se hI dharma phalIbhUta hotA hai / unhoMne apanI ojasvI vANI va apane jIvana-caritra ke mAdhyama se una yuvatiyoM meM adhyAtma kA isa prakAra saMcAra kiyA ki ve yuvatiyA~ jo kabhI dharma ko heya dRSTi se dekhA karatI thIM, aba usI dharma ko apanA mAnane meM, svIkAra karane meM gaurava kI anubhUti karane lgiiN| atIta ke kalpanAtIta dRSTAntoM dvArA prAcArya pravara ke mAdhyama se preraNA pAkara dharma ke prati unakI ruci itanI tIvra ho gaI ki ve dhArmika kriyAe~ jaise sAmAyika, pratikramaNa, mAlA ityAdi, jo unakI dRSTi meM mAtra samaya ke apavyaya kI kAraka thIM, aba unake jIvana ke sAtha ghaniSThatA se jur3a gaIM aura unhIM meM aba unheM Atma-utthAna kA mArga dRSTigata hone lagA / unake jIvana kA rukha aba badala cukA thA aura ve Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prAcArya zrI hastImalajI ma. sA. * 226 samarpaNa bhAva se dharma ke, samAja ke bistAra meM, nirmANa meM apanA hAtha baMTAne lagIM, kintu kyoM ? spaSTa thA prAcArya pravara kI preraNA se / dUsarI ora samAja meM nAriyoM kA vaha varga thA jo dharma kI dizA meM kriyAzIla to thA kintu eka nizcita uddezya kI anupasthiti meM, kyoMki unameM jJAna kA sarvathA abhAva thaa| jJAna ke abhAva meM usa kriyA ke nirarthaka hone se usakA apekSita phala na unheM mila pA rahA thA, na samAja ko| ve jo karatI thIM use jAna nahIM pAtI thiiN| aMdhavizvAsoM se otaprota hokara ve dharma kI purAtana paramparA kA mAtra aMdhAnukaraNa karatI thIM, phalata: usake lAbha kI prApti se bhI vaMcita raha jAtI thiiN| dharmaparAyaNa banane kI hor3a meM sammilita hokara ve mAlA pheratI thIM kintu ekAgracitta hokara iSTa kA smaraNa karane nahIM varan yaha dikhAne ke lie ki hama dhArmika haiN| unake viveka cakSuSoM para ajJAna kI paTTI baMdha kara unheM vivekahIna banA rahI thii| vAstava meM ve apanI, apane parivAra kI sukhazAMti hetu dharma se DarI huI hotI haiM / kyoMki bAlyakAla se hI yaha vicAra unheM saMskAroM ke sAtha janmaghuTTI ke rUpa meM de diyA jAtA hai aura isa prakAra diyA jAtA hai ki ve anukaraNa kI AdI ho jAtI haiM / usake bAre meM socane-samajhane yA kucha jAnane kI svatantratA yA to unheM dI nahIM jAtI yA phira ve ise apanI kSamatA se pare jAna kara svayaM tyAga detI haiN| unakA jJAna hita va ahita ke pahalU taka simaTa jAtA hai ki yadi hama dharma nahIM kareMge to hameM isake duSpariNAma bhugatane hoMge aura basa yaha kalpanA mAtra dharma ko unake jIvana kI gaharAiyoM taka kA sparza karane se roka detI hai aura mAtra usa bhAvI aniSTa se bacane ke lie ve sAmAyika kA jAmA pahana kara mu~hapattI ko kavaca mAna letI haiN| usake punIta uddezya va mUla svarUpa kI gaharAI taka pahu~cane kA avasara unase unakI ajJAnatA kA timira hara letA hai| samAja meM aisI striyoM kI tAdAda eka bar3I mAtrA meM thI ataH unakI cetanA ke abhAva meM samAja ke vikAsa kI kalpanA bhI nirarthaka thI / ataH AcArya zrI ne apanI preraNA kI mazAla se aisI nAriyoM meM jJAna kI jyoti prajvalita kii| unhoMne apane pravacanoM ke mAdhyama se unheM dharma kA tAtparya btaayaa| dharma kyA hai ? kyoM Avazyaka hai ? mAlA kA uddezya kyA hai ? sAmAyika kI vidhi kyA ho ? ityAdi anekAneka aise avyakta prazna the jinakA samAdhAna unhoMne atyanta sahaja rUpa meM kiyA aura nizcaya hI isakA sarvAdhika prabhAva una rUr3hivAdI nAriyoM para hI pdd'aa| unakI mAnyatAe~ badala gaIM aura dharma jIvanta ho utthaa| isa prakAra unhoMne striyoM meM jJAna va kriyA donoM ko samAviSTa karane kA yatna kiyA kintu isake mUla meM kahIM samAja ke utthAna kA uddezya hI nihita Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 230 * vyaktitva evaM kRtitva thA kyoMki striyA~ hI nirmAtA hotI haiM bhAvI pIr3hI kI aura mAdhyama hotI haiM saMskAroM ke saMcAra kI / ataH unheM jJAna va kriyA ke apUrva samanvava kA sandeza dekara unhoMne bhAvI susaMskRta samAja kI AdhArazilA rakha dI thii| "kriyA se jJAna kA, jaba nArI meM hogA saMgama, hara dRzya taba pAvana samAja kA, nissaMdeha banegA bihaMgama / " isa prakAra AcAryazrI ne nArI utthAna meM apUrva yogadAna diyA kintu ve usakI svatantratA ke pakSadhara the, svacchandatA ke nhiiN| usakI naisargika maryAdA kA ullaMghana unakI dRSTi meM varjita thaa| unakA mAnanA thA ki nArI kA kAryakSetra usakI sImAoM ke bhItara hI vAMchanIya hai anyathA sImA ke bAhara kI upalabdhiyA~ nArI kI zobhA ko vikRta kara detI haiM aura taba ve samAja ke ahita meM hI hotI haiM / nArI cetanA ke vikAsa kI sabase bar3I viDambanA vartamAna meM yahI hai ki nArI kI sbatantratA mAtra svacchandatA va puruSoM ke virodha kA pratIka bana gaI hai| nArI svatantratA kI duhAI dekara mahilAe~ phaizanaparastI kI daur3a meM sammilita ho jAtI haiM aura puruSoM ke viruddha nArebAjI kA bigula bajA kara svayaM ko atyAdhunikAoM kI zreNI meM mAnakara gauravAnubhUti karatI haiN| U~cI-U~cI DigriyA~ hAsila kara ve samAja ko racanAtmaka sahayoga nahIM detIM, U~ce ohade prApta karane ke pIche unakA uddezya samAja va parivAra kI Arthika majabUtI nahIM hotA varan ye saba to pratIka hotA hai unakI jhUThI zAna kA, bAharI dikhAve kA aura bhItara meM hI kahIM isa aham kI puSTi kA bhI ki hama puruSoM se kahIM Age haiM aura hameM unake sahayoga kI AvazyakatA kadApi nahIM / kintu isa mizana ke pIche bhAgane kI unheM bahuta bar3I kImata adA karanI par3atI hai / 'kucha' adhika pAne kI lAlasA lie ve paraspara bhI manamuTAva kara baiThatI haiM aura samAja ko kamajora banA detI haiM / 'kucha' kI prApti meM ve apanA 'bahuta kucha kho baiThatI haiM-apane parivAra kI sukha-zAMti, samAja ke sRjana kI kalpanA aura yahA~ taka ki sneha va sahayoga kI bhAvanAe~ bhI jo kahIM andara hI andara samAja ko khokhalA banA detI haiN| vastutaH isIlie AcAryazrI nArI kI aisI svatantratA ke poSaka kabhI nahIM rahe / nAriyA~ apanI viziSTa pahacAna banAe~ avazya kintu kisI anya ko haTA kara nahIM, varan apanA sthAna khuda banA kara, ve vicAroM se Adhunika baneM, rahana-sahana se nahIM / sAdagI evaM saumyatA nissaMdeha saphalatA ke bAvajUda unake vyaktitva ke ahama pahalU hoM to hI ve samAja ke vikAsa meM sakArAtmaka yoga de sakatI haiN| unakI sImAe~ isameM bAdhaka nahIM kyoMki tyAga, dhairya, sahanazIlatA, sRjana va udAratA ke naisargika guNa unake kArya kSitija kI sambhAvanAoM ko Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prAcArya zrI hastImalajI ma. sA. * 231 aparimita rUpa se jaba vistRta kara dete haiM to phira unakA atikramaNa kisalie? ataH AcAryazrI yahI kahA karate the ki yadi pratyeka nArI apane parivAra ko susaMskAroM va svastha vicAroM kA poSaNa pradAna kare to nizcaya hI unase jur3akara banane vAlA samAja bhI svataH hI dharmonmukha hogA aura taba usameM saMskAroM ko davA rUpa meM bAhara se bhejane kI AvazyakatA kA kahIM astitva nahIM hogaa| kintu ina sImAoM se prAcAryazrI kA tAtparya nArI ko udAsIna yA taTastha banAne kA nahIM thaa| ve to striyoM ko svAvalambana kI zikSA denA cAhate the tAki ve apane zoSaNa ke viruddha AvAja uThA sakeM / tatkAlIna vidhavA samAja sudhAra meM unakA yogadAna preraNAspada thaa| usa samaya vidhavAnoM kI sthiti atyanta dayanIya va zocanIya thii| ve samAja kA vo upekSita aMga thI jinheM ghuTana bharI zvAsoM kA adhikAra bhI dAna meM milatA thaa| unake lie rozanI kI koI kiraNa bAkI nahIM raha jAtI thI aura yahA~ taka ki ve svayaM bhI isI jIvana ko apanI badanasIbI va niyati mAnakara saMkIrNatA kI paridhi meM kaida ho jAtI thiiN| AcAryazrI ne unheM isa cintAjanaka sthiti se ubArA / unhoMne unheM jIvana kI sArthakatA samajhAkara unameM navIna prAtma-vizvAsa kA saMcAra kiyA va unheM aneka racanAtmaka bhAvanAe~ va sRjanAtmaka pravRttiyA~ pradAna kI jisase ve bhI Upara uThakara samAja nirmANa meM eka viziSTa bhUmikA kA nirvAha kara sakeM / yaha unhIM kI preraNA kA phala hai ki Aja anekAneka vidhavAe~ saMkIrNatA ke dAyare se nikala kara majabUtI ke sAtha dharma-kArya meM saMlagna haiM va anya nAriyoM ke lie bhI preraNA kA srota banI prAcAryazrI kI isa pravatti se satI-prathA virodhI Andolana ko bhI bala milaa| unhoMne vidhavAoM ko sammAnajanaka sthiti pradAna kara satI-prathA kA bhI virodha kiyaa| ve zubha karmoM se mile durlabha mAnava-jIvana ko samaya se pUrva hI svata: homa karane ke pakSadhara nahIM the| jisa prakAra manuSya janma kA nirdhAraNa hamAre hAtha meM nahIM, usI bhA~ti usake anta ko bhI ve hamAre adhikAra kSetra se pare mAnate the / ve ise kAyaratA kA pratIka mAnakara isake sthAna para zarIra ko dharma-sAdhanA meM samarpita kara denA behatara mAnate the| unhoMne anya kaI nArI virodhI kurItiyoM ke unmUlana para bala diyaa| vizeSata: ve daheja prathA ke viruddha aksara prayatnarata rahate the / daheja prathA ko ve samAja kA kor3ha mAnate the jo samAja ko apaMga, nAkArA evaM vikRta banAye de rahI thii| isa dAvAnala kI bhISaNa lapaTeM nirantara vikarAla rUpa dhAraNa karatI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 232 * vyaktitva evaM kRtitva huI samAja kI nAriyoM ko apanI capeTa meM lekara homa kara rahI thii| AcAryazrI ise mAnavIyatA ke sarvathA viparIta mAnate the aura isa prathA ko samUla naSTa karane hetu prayAsarata the / isa hetu prAcAryazrI ne vizeSa prayatna kiyA / unhoMne yuvAoM meM isake virodha ke saMkalpa kA pracAra karane ke sAtha-sAtha striyoM meM isake viruddha jAgati utpanna kii| ve jAnate the ki yadi yuvatiyA~ svayaM isa prathA kI virodhI bana jAe~ to isameM koI zaka nahIM ki yaha prathA vinaSTa ho sakatI hai / ataH unhoMne isa hetu eka Ama jana-jAgRti utpanna kii| ina prathAoM ke virodha ke sAtha-sAtha hI AcAryazrI ne nArI va usake mAdhyama se samAja meM, sadpravRttiyoM ke vikAsa hetu samAja kI nAriyoM ko mahAvIra zrAvikA saMgha banAne kI preraNA dI jisakA mUla uddezya nAriyoM meM dharmAcaraNa kI pravRtti ko aura bhI prazasta karanA hai| Aja bhI anekAneka nAriyAM isa saMgha se jur3a kara dharma samAja ke nirmANa meM sakriya bhUmikA nibhA rahI haiM / samasta uddezya, jo saMgaThana ko banAte samaya samakSa rakhe gaye the, Aja bhI utane hI prAsaMgika va vyApaka haiM, jo dharmArAdhana kI prakriyA ko nirantara bar3hAvA dene vAle haiM aura vinaya kI bhAvanA ke prasAraka bhI haiM jo dharma kA mUla hai| isa prakAra upayukta saMgha se saMlagna vibhinna nAriyA~ Aja apane jIvanoddhAra ke sAtha-sAtha paropakAra meM bhI saMlagna haiN| isa taraha vartamAna sudRr3ha samAja ke nirmANa meM guru hastI kA yogadAna nakArA nahIM jA sakatA / nArI cetanA ke amUlya maMtra se unhoMne samAja meM dharma va adhyAtma kI jo jyoti prajvalita kI thI usake Aloka se Aja sampUrNa samAja prakAzita hai| kisI kavi ne apanI lekhanI ke mAdhyama se isakI sArthaka abhivyakti karate hue atyanta sundara DhaMga se kahA hai "prAcAryazrI hastImalajI, yadi munivara kA rUpa nahIM dharate, yadi apanI pAvana vANI se, jaga kA kalyANa nahIM karate / mAnavatA moda nahIM pAtI, ye jIvita mantra nahIM hote, yaha bhArata gArata ho jAtA, yadi aise santa nahIM hote / / " aura vAstava meM aise santa ko khokara samAja ko apAra kSati huI hai| samAja ko navIna kalpanAe~ dene vAlA vaha sughar3a zilpI, cAritra cUr3AmaNi, itihAsa mArtaNDa Aja hamase vilaga hokara ananta meM lIna ho gayA hai kintu hameM use samApta nahIM hone denA hai / jina saundaryamaya prasUnoM ko vaha apanI preraNA se mahaka pradAna kara samAja-vATikA meM lagA gayA hai, aba hameM unakI surabhi dUra-dUra. taka prasArita kara apane uttaradAyitva ko nibhAnA hai| to Aiye, hama sabhI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prAcArya zrI hastImalajI ma. sA. * 233 Aja milakara yaha saMkalpa doharAe~ ki nArI cetanA kI jo mazAla ve hameM thamA gaye haiM, hama use bujhane nahIM deNge| samAja kI jAgRta mahilAoM ko aba dharma-prasAra meM Age AnA hogA, suSupta mahilAoM meM cetanA utpanna karanI hogI aura nArIcetanA hI kyoM sevA, dayA, vinaya, anuzAsana, ekatA, sAmAyika aura svAdhyAya ityAdi ke kSetra meM jo kArya ve zurU kara gaye haiM, hameM sakriya yogadAna dekara unheM gatizIla karanA hai, unheM carama pariNati taka pahu~cAnA hai tAki kahIM dUra ve bhI hameM dekhakara gauravAnvita ho sakeM aura hamArA jIvana sArthaka bana sake / kintu yaha nirvivAda satya hai ki phira bhI eka kasaka hamAre diloM meM kahIM na kahIM avazya hogI isa pukAra ke sAtha "hajAroM maMjileM hoMgI, hajAroM kAravAM hoNge| nigAheM jinako DhUMr3hegI, na jAne vo kahA~ hoNge|" aura sacamuca, vaha vyaktitva thA hI aisA, ananta ananta guNoM se yukta kintu unake garva se achUtA, sadaiva avismaraNIya, jisake prati hama tuccha jIva apanI bhAvanAe~ citrita karane meM bhI asamartha rahate haiN| "ve the sAkSAta guNoM kI khAna, kaise sabakA bhaMDAra karU~, diye sahasra preraNA ke maMtra hameM, cuna kisako meM guMjAra karU~ ? basa smaraNa karake nAma mAtra, maiM detI apanA zIza navAM, kyoMki yaha soca nahIM pAtI aksara, kisa eka guNa kA gAna kruuN|" aisI mahAvibhUti ke caraNoM meM koTi-koTi vandana / -dvArA, zrI manamohanajI karNAvaTa, vinAyaka 11/20-21, rAjapUta hosTala ke pAsa, pAvaTA, 'bI' roDa, jodhapura mAtA kA hRdaya dayA kA AgAra hai| use jalAno to usameM dayA kI sugandha nikalatI hai| pIso to dayA kA hI rasa nikalatA hai / vaha devI hai / vipatti kI krUra lIlAe~ bhI usa nirmala aura svaccha srota ko malina nahIM kara sktiiN| -premacanda IzvarIya prema ko chor3akara dUsarA koI prema mAtR-prema se zreSTha nahIM hai / -vivekAnanda * mAtA ke caraNoM ke nIce svarga hai| -hajarata mohammada Jain Educationa International For Personal and Private Use Only