Book Title: Namokar Mantra ka Mahatmya evam Prabhav
Author(s): Ravindra Jain
Publisher: Z_Jayantsensuri_Abhinandan_Granth_012046.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211084/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NamokAra mantra kA mAhAtmya evaM prabhAva | (DaoN. zrI ravIndrakumAra jaina) pRSThAdhAra : pamokAra maMtra kA aMga sA bana gayA aura isake AdhAra para mahAmantra anAdi-ananta NamokAra mahAmantra ke mAhAsya kA artha hai| ko navakAra mantra arthAt nau padoMvAlA mantra bhI kahA jAtA hai| usakI mahatI AtmA (Atmazakti) arthAt aMtaraMga aura mUlabhUta isI mahatvAGkana kI paramparA meM maMgalapATha kA aura bhI vistAra zakti | isI ko hama usa mantra kA gaurava, yaza aura mahattA kahakara huA hai | cAra maMgala, cAra lokottara aura cAra zaraNa kA maMgalapATha bhI samajhate haiN| yaha mUlataH Atma-zakti kA, Atma-zakti ke lie hotA hI hai / ye cAra haiM - arihanta, siddha, sAdhu aura kevalI-praNIta aura Atma-zakti ke dvArA aparimeya kAla se kAlajayI hokara, dharma / isameM AcArya aura upAdhyAya ko dharma pravartaka pracAraka varga samasta sRSTi meM jijIviSA se lekara mumukSA taka kI sandeza ke antargata svIkAra kara liyA gayA hai ataH khulAsA ullekha nahIM taraMgiNI kA mahAmantra hai / isa mantra kI mahimA kA jahA~ taka prazna hai / kabhI kabhI alpajJatA aura adUradarzitA ke kAraNa aisA bhI hai vaha to hamAre samasta AgamoM meM bahuta vistAra ke sAtha varNita katipaya logoM ko bhrama hotA hai ki AcArya aura upAdhyAya ko hai / yaha mantra hamArI AtmA kI svatantratA arthAt usakI sahajatA saMsArI samajhakara chor3a diyA gayA hai / vAstava meM ye do parameSThI ko prApta karAkara use paramAtmA banAne kA saba se bar3A, saralatama dharma kI jar3a jaisI mahattA rakhate haiN| inheM kaise chor3A jA sakatA hai? aura sundaratama sAdhana hai| yahI isakI saba se bar3I mahattA hai| isa pATha draSTavya haike pazcAt hamArI samasta sAMsArika ulajhaneM to isa mantra ke dvArA cAra - maMgala : cattAri maMgalaM. arihaMtA maMgalaM, siddhA maMgalaM, anAyAsa hI sulajhatI calI jAtI haiN| pArivArika kalaha, zArIrika sAhU maMgalaM, kevalI paNNattA dhammo maMgalaM / / mAnasikakaruNatA, nirdhanatA, apamAna, anAdara, santAnahInatA Adi cAra-lokottama : cattAri logottamA, arihaMtA logottamA, bAteM bhI isa mahAmantra ke dvArA apanA samAdhAna pAtI haiM | Azaya yaha hai ki yaha mantra mAnava ko dhIre dhIre saMsAra meM rahakara saMsAra siddhA logottamA ko kaise jItanA hai yaha sikhAtA hai aura phira mAnava meM hI aisI sAhU logottamA, kevalI paNNatto dhammo logottmaa|| Antarika zakti utpanna karatA hai ki mAnava svataH nirlipta aura cAra - zaraNa : cattAri zaraNaM pavajjAmi, arihaMtA zaraNaM nirvikAra hone lagatA hai| use svAtmA meM hI parama tapti kA pavajjAmi siddhA zaraNaM pavajjAmi anubhava hone lagatA hai / ataH isa mahAmantra ke bhI zArIrika aura sAhU zaraNaM pavajjAmi, kevalI paNNattaM dhammaM zaraNaM Atmika dharAtaloM ko pUrI taraha samajhakara hI hama isakI sampUrNa pavajjAmi // mahattA ko samajha sakate haiM / arthAt - cAra cAra kA yaha trika jIvana kA sarvasva hai| AgamoM meM varNita mantra-mAhAtmya : cAra maMgala haiM - ye haiM - arihaMta parameSThI, siddha parameSThI, NamokAra mahAmantra dvAdazAGga. jinavANI kA sAra hai| vAstava sAdhu parameSThI aura kevalI praNIta dharma | meM jinavANI kA mUla srota yaha mantra hai aisA samajhanA nyAyasaMgata cAra lokottama haiM - arihaMta parameSThI, siddha parameSThI, sAdhu hai| yaha mantra bIja hai aura samasta jainAgama vRkSa-rUpa haiM | kAraNa pahale hotA hai aura kArya se choTA hotA hai / yaha mantra upAdAna parameSThI aura kevalI praNIta dharma / kAraNa hai| cAra - zaraNa isa saMsAra se pAra honA hai to ye cAra hI sabalatama zaraNa (rakSA ke AdhAra haiM - prAyaH samasta jaina zAstroM ke prArambha meM maMgalAcaraNa ke rUpa meM pratyakSataH NamokAra mahAmantra ko uddhRta kara AcAryoM ne usakI arihaMta, parameSThI, sAdhu-parameSThI aura kevalI praNIta dharma / lokottara mahattA ko svIkAra kiyA hai. athavA deva. zAstra aura garu ke namana dvArA parokSa rUpa se ukta tathya ko apanAyA hai / yahA~ para eso paJcaNamokAro - gAthA kI vyAkhyA AcArya siddhacandra kucha prasiddha uddhAraNoM ko prastuta karanA paryApta hogaa| gaNi ne isa prakAra kI hai - eSaH paJcanamaskAraH pratyakSavidhIyamAnaH isa mahAmantra kI mahimA aura upakArakatA para yaha prasiddha paJcAnAmarhadAdInAM namaskAraH praNAmaH / padya draSTavya hai sa ca kIdRzaH sarvapApa praNAzanaH / sarvANi ca tAni pApAni ca eso paMca NamokAro, savvapAvappaNAsaNo / sarvapApAni iti karmadhArayaH / sarva * maMgalANaM ca savvesi, par3hama havai maMgalaM // pApAnAM prakarSeNa nAzano vidhvaMsakaH arthAt yaha paMca namaskAra-mantra samasta pApoM kA nAzaka hai, sarvapApa praNAzanaH, iti tatpuruSaH / samasta maMgaloM meM pahalA maMgala hai, isa namaskAra mantra ke pATha se sarveSAM dravyabhAva bhedabhinnAnAM maMgalAnAM samasta maMgala hoMge / vAstava meM mUla mahAmantra to paMcaparameSThiyoM ke prathamamidameva maGgalam / namana se sambandhita pA~ca pada hI haiN| yaha padya to usa mahAmantra kA maMgalapATha yA mahimA-gAna hai / dhIre-dhIre bhaktoM meM yaha padya bhI zrImad jayantasenasUri abhinandana graMtha / vizleSaNa (80) eka vastu ko dekhate, bhinna bhinna saba loga / jayantasena parigati vaza, yoga bhoga yA roga / / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH sarveSAM maGgalAnAM - maGgalakArakavastUnAM hamArA sadA maMgala kareM / aSTa karmoM ke nAzaka, azarIrI, parama dadhidUrvA'kSatacandananArikela pUrNakalaza svastikadarpaNa bhadrAsanavardhamAna - nirvikAra siddha parameSThI hamArA sadA maMgala kareM / jina zAsana kI matsyayugala zrIvatsa nandyAvartAdInAM madhye prathamaM mukhya maMgalaM maGgala sarvatomukhI unnati jinake dvArA hotI hai aura jo svayaM zAstrIya kArako bhavati / yato'smin paThite japte smRte ca sarvANyapi maryAdA ke anusAra caritra pAlana karate haiN| aise AcArya parameSThI maGgalAni bhavantItyarthaH / tathA samasta zAstroM ke jJAtA aura zreSThatama prAdhyApaka parama guru ki arthAt - yaha paMca namaskAra mantra sabhI prakAra ke pApoM ko upAdhyAya parameSThI hama saba kA sadA maMgala kareM | samasta muni saMgha naSTa karatA hai / adhamatama vyakti bhI isa mantra ke smaraNa mAtra se ke ye sarvocca adhyApaka hote haiN| ralatraya (samyak darzana - jJAnapavitra ho jAtA hai / yaha mantra dadhi, durvA, akSata, candana, nAriyala, cAritrya) kI nirantara ArAdhanA meM lIna parama aparigrahI sAdhu pUrNakalaza, svastika, darpaNa, bhadrAsana, vardhamAna, mastyayugala, zrIvatsa, parameSThI hama saba kA maMgala kreN| nandyAvarta Adi maMgala vastuoM meM sarvottama hai / isake smaraNa aura kisI bhI vyakti yA vastu kI mahAnatA usameM nihita guNoM ke japa se aneka siddhiyAM prApta hotI haiN| kAraNa hI mAnI jAtI hai / phira ye guNa jaba sva se bhI adhika para spaSTa hai ki isa parama maMgalamaya mahAmantra meM adbhuta lokottara kalyANakArI adhika hote haiM tabhI unakI pratiSThA hotI hai / isa zakti hai / yaha vidyuta taraMga kI bhAMti bhaktoM ke zArIrika, evaM kasauTI para paMca parameSThI bilkula khare utarate haiM / janma, maraNa, AdhyAtmika saMkaToM ko turanta naSTa karatA hai aura apAra vizvAsa roga, bur3hApA, bhaya, parAbhava, dAridrya evaM nirbalatA Adi isa aura Atmabala kA avirala saMcAra karatA hai / vAstava meM isa mahAmantra ke smaraNa evaM jApa se kSaNa bhara meM naSTa ho jAte haiM / mahAmantra ke smaraNa, uccAraNa yA japa se bhakta kI apanI NamokAra mantra ke mAhAsya varNana ko samajha lene para phira aura aparAjeya caitanya zakti jaga jAtI hai| yaha kaMDalinI (tejasa adhika samajhane kI AvazyakatA nahIM raha jAtI hai - zarIra) ke mAdhyama se hamArI AtmA ke ananta darzana, ananta jJAna apavitraH pavitro vA, susthito duHsthito'pi vA / aura ananta vIrya ko zANita evaM sakriya karatA hai / arthAt Atma- dhyAyeta paMca namaskAra, sarvapApaiH pramucyate // 1 // sAkSAtkAra isase hotA hai| apavitraH pavitro vA, sarvAvasthAM gato'pi vA / paMca parameSThiyoM kI mahattA ko pratipAdita karate hue unase yaHsmaret paramAtmAnaM sa bAhyAmyantaraH zuciH / / 2 / / jana-kalyANa kI prArthanA isa prasiddha zArdUla vikrIDita chanda meM kI aparAjita mantro'yaM sarvavighnavinAzanaH / gayI hai"arhanto bhagavanta indra mahitAH siddhAzca siddhisthitAH / maMgaleSu ca sarveSu prathamaM maMgalaM mataH / / 3 / / AcAryAjinazAsanonnatikarAH pUjyA upAdhyAyakAH // vighnaudhAH pralayaM yAnti zAkinIbhUtapannagAH | viSo nirviSatAM yAti stUyamAne jinezvare / / 4 / / zrI siddhAnta supAThakA munivarA ratlatrayArAdhakAH maMtra saMsAra sAraM trijagadanupamaM sarvapApAri mantraM, paMcaite parameSThinaH pratidinaM kurvantu no maGgalam" jinazAsana meM arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu, saMsAroccheda mantraM viSama viSaharaM karma nirmUla mantram / ina pA~coM kI parameSThI saMjJA hai / ye parama pada meM sthita haiM ataH mantra siddhi pradAnaM ziva sukha jananaM kevalaM jJAna mantram / parameSThI kahe jAte haiM | cAra ghAtiyA karmoM kA kSaya kara cakanevAle mantraM zrIjaina mantra japa japa japitaM janma nirvANa mantram // 5 // indrAdi dvArA pUjya, kevala jJAnI, zarIradhArI hokara bhI jo videhAvasthA AkRSTiM sura - sampadAM vidadhate muktizriyo vazyatAM, meM rahate haiM, tIrthaGkara pada jinake udaya meM haiM, aise arihanta parameSThI uccATaM vipadAM caturgatibhuvAM vidveSamAtmainasAm / stambhaM durgamanaMprati prayatato mohasya sammohanam, ATha vibhinna vidhAoM kI pustakoM kA prakAzana | lagabhaga pAyAt paMcanamakriyAkSaramayI sArAdhanA devatA / / 6 / / do sau zodha va sAhityika kRtiyoM arhamityakSaraM brahmam vAcakaM parameSThinaH kA vibhinna patra-patrikAoM meM siddha cakrasya sadbIjaM sarvataH praNamAmyaham / / 7 / / prakAzana / abhI taka bAraha anyathA zaraNaM nAsti tvameva zaraNaM mama / pustakoM kI racanA / paccIsa tasmAt kAruNya bhAvena rakSa rakSa jinezvara / / 8 // zodhArthiyoM kA pI.eca.DI. hetu mArgadarzana / battIsa varSa taka vaMdoM pAMcoM parama guru sura guru vandana adhyApana kaary| jaas| samprati - madrAsa vighna harana maMgala karana, pUrana parama vizvavidyAlaya kI hindI saMkAya DaoN. ravIMdra kumAra jaina meM ya.jI.sI.kI ora se prinsIpala prakAza // 9 // ema.e., pI.eca.DI., investtiigettr| ukta padyoM kA mathitArtha yaha hai - zAstrI, sAhitya rala, saMparka : 13, zaktinagara, paMca namaskAra mahAmantra kA kAvyatIrtha, DI.liT smaraNa athavA pATha karanevAlA zraddhAla pallavarama, madrAsa-43. bhakta pavitra ho, apavitra ho, sotA zrImad jayantasenasUri abhinandana graMtha / vizleSaNa (81) jInA sabako priya lagA, jIvana karo pradAna / jayantasena kuzala sadA, aisA rASTra vidhAna / / Jain Education Intemational Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ho, jAgatA ho, ucita Asana meM ho, na ho phirabhI vaha zarIra aura balavatI evaM caitanya yukta banAne kI preraNA pAte haiN| matra hamArA mana ke (bAharI-bhItarI) sabhI pApoM se mukta ho jAtA hai / usakA Adarza hai - hamArI bhItarI zaktiyoM ko jagAne aura kriyAzIla zarIra aura mana adbhuta pavitratA se bhara jAtA hai| mAnava kA yaha banAne vAlA / zarIra lAkha prayala karane para bhI sadA aneka rUpoM meM apavitra rahatA rAma hama apane nityaprati ke saMsAra meM jaba kisI bImArI, hI hai, prayatna yaha honA cAhie ki hamArI ora se pavitratA ke prati rAjanItika saMkaTa, zIlasaMkaTa, pArivArika saMkaTa evaM aise hI anya sAvadhAna rahA jaae| isa zarIra se bhI hajAra gunA mana caMcala hotA saMkaToM se ghira jAte haiM aura ghora akelepana kA. asahAyatA kA hai aura pApa pravRtti meM lIna rahakara apavitra rahatA hai| kevala anubhava karate haiM, taba hama kyA karate haiM ? rote haiM, cIkhate haiM aura NamokAra mantra kI pavitratama zaraNa hI isa jIva ko zarIra aura mana / kabhI-kabhI ghuTakara AtmahatyA bhI kara lete haiM / yA phira rAkSasa bhI kI pavitratA pradAna karatI hai| yaha mantra kisI bhI anya mantra yA bana jAte haiN| para aisI sthiti meM eka aura vikalpa hai apane rakSakoM zakti se parAjita nahIM ho sakatA, balki sabhI mantra isake AdhIna aura mitroM kI talAza | apanI bhItarI UrjA kI talAza / hama haiM / yaha mantra samasta vighnoM kA vinAzaka hai / samasta maMgaloM meM mitroM ko yAda karate haiM, pulisa kI sahAyatA lete haiM - Adi Adi / prathama maMgala ke rUpa meM sarva-svIkRta hai / mahattA aura kAlakrama se isI akelepana ke sandarbha meM - sahAyatA aura Atma-jAgaraNa kI isakI prathamatA sanizcita hai / isa mantra ke prabhAva se vighnoM kA talAza meM hama apane parama pavitra RSiyoM, maniyoM evaM tIrthaMkaroM ke dala, zAkinI, DAkinI, bhUta, sarpa, viSa Adi kA bhaya kSaNa bhara meM mahAna kAryoM aura AdarzoM se preraNA lete haiM / mantra to antataH pralaya ko prApta ho jAtA hai| anAdi ananta haiM | tIrthaMkaroM ne bhI inase hI apanA tIrtha pAyA hai| jA yaha mantra samasta saMsAra kA sAra hai | trailokya meM anupama hai jaba hameM kisI maMgala kI, kisI lokottama kI zaraNa lenI hai, to aura samasta pApoM kA nAzaka hai / viSama viSa ko haranevAlA aura svAbhAvika hai ki hama mahAnatama ko hI apanA rakSaka aura ArAdhya karmoM kA nirmalaka hai| yaha mantra koI jAdU TonA yA camatkAra nahIM banAyeMge aura hamArA dhyAna - hamArI dRSTi mahAmantra NamokAra para hI hai, parantu isakA prabhAva nizcita rUpa se camatkArI hotA hai / prabhAva jaaegii| kI tIvratA aura anupamatA se bhakta Azcarya-cakita hokara raha svayaM kI saMkIrNatA aura sAMsArika svArthAndhatA ko tyAgakara jAtA hai / yaha mantra samasta siddhiyoM kA pradAtA, mukti sukha kA hameM apane hI virATa meM utaranA hogA-tabhI mahAmantra se hamArA dAtA hai, yaha mantra sAkSAt kevala jJAna hai | vidhipUrvaka aura bhAva bhItarI nAtA judd'egaa| mahAmantra taka pahu~cane ke lie hameM mantra sahita isakA jApa yA smaraNa karane se bhI sabhI prakAra kI laukika- (zuddha-citta) to banAnA hI hogaa| antataH isa mahAmantra ke mAhAlya alaukika siddhiyA~ prApta hotI haiM / isase samasta deva sampadA evaM prabhAva ke viSaya meM atyanta prasiddha ArSavANI prastuta hai - vazIbhUta ho jAtI hai | muktivadhU vaza meM ho jAtI hai / caturgati ke "harai duhaM, kuNai suhe, jaNai jasa sosae bhava samudaM / sabhI kaSToM ko bhasma karanevAlA yaha mantra hai / moha kA stambhaka aura viSayAsakti ko samApta karane vAlA hai | AtmavizvAsa ko iha loe para loe, suhANa mUlaM nnmukkaaro|" prabalatA denevAlA tathA sabhI sthitiyoM meM jIva mAtra kA parama mitra arthAt yaha navakAra mantra duHkhoM kA haraNa karanevAlA. sakhoM kA hai| "aha" yaha akSara yugala sAkSAt brahma hai / aura parameSThI kA pradAtA, yaza dAtA aura bhavasAgara kA zoSaNa karane vAlA hai| isa vAcaka hai | siddhiyoM kI mAlA kA sadbIja hai / maiM isako mana, loka aura paraloka meM sukha kA mUla yahI navakAra hai| vacana aura kAya kI samagratA se praNAma karatA huuN| he jinezvara rUpa "bhoyaNa samaye samaNe, vi bohaNe - pavesaNe - bhaye - basaNe / mahAmantra mujhe Apake atirikta koI anya ubAranevAlA nahIM hai| paMca namukkAraM khalu, samarijjA svvkaalNpi|" Apa hI mere parama rakSaka haiM / isalie pUrNa karuNAbhAva se he deva ! yA arthAt bhojana ke samaya, sote samaya, jAgate samaya, nivAsa merI rakSA kIjie, rakSA kIjie / sthAna meM praveza ke samaya, bhaya prApti ke samaya kaSTa ke samaya isa mathitArtha : mahAmantra kA smaraNa karane se mana vAMchita phala prApta hotA hai| / sampUrNa nibandha kA sAra yaha hai ki mahAmantra NamokAra para mahAmantra NamokAra mAnava hI nahIM apitu prANI mAtra ke bhaktoM kA aTUTa vizvAsa hai - tarkAtIta zaMkAtIta vizvAsa hai / ihaloka aura paraloka kA saba se bar3A rakSaka evaM nirdeSTA hai / isa unake mantra saMbaMdhI anubhava tArkikoM aura nAstikoM ko mithyA loka meM viveka pUrNa jIvana jIte hue mAnava apanA antima lakSya - athavA Akasmika laga sakate haiN| AtmA kI vizuddha avasthA isa mantra se prApta kara sakatA hai- yahI maiM kevala itanA hI kahanA cAhatA hU~ ki hama mano-vijJAna isa mantra kA carama lakSya bhI hai| aura adhyAtma ko to mAnate hI haiM / kama se kama mAnasikatA aura "jiNa sAsaNassa sAro, cadurasa bhAvanAtmakatA ko to mAnate hI haiM | sAhitya ke zrRMgAra, karuNa, puNyANa je smuddhaaro| vIra, raudra, Adi nava rasoM ko bhI apane jIvana meM ghaTita hote jassa maNe nava kAro, saMsAro tassa dekhate hI haiM / yaha saba mUlataH aura antataH hamAre manojagat ke kiM kuNai / " arjita evaM sarjita bhAvoM kA hI saMsAra hai| arthAt navakAra jina zAsana kA mantroM ko aura vizeSakara isa mahAmantra ko yadi hama pAralaukika sAra hai caudaha pUrva kA uddhAra hai / zakti se na bhI joDe to bhI itanA to hameM mAnanA hI hogA ki hame yaha mantra jisake mana meM sthira hai citta kI sthiratA, dRr3hatA aura aparAjeyatA ke lie svayaM meM hI saMsAra usakA kyA kara sakatA hai? gahare utaranA hogA aura dUsaroM ke guNoM aura anubhavoM se kuch| arthAt kucha nahIM bigAr3a sktaa| sIkhanA hogA | basa mahAmantra se hama svayaM kI zaktiyoM ko adhika zrImad jayantasenasUri abhinandana graMtha / vizleSaNa (82) dekha avara kI saMpadA, dveSa na IrSyA bhaav| jayantasena mahAna vaha, rahe na usa kA ghAva ||