Book Title: Manussam khu Saddulla Ham
Author(s): Chandanmuni
Publisher: Z_Vijyanandsuri_Swargarohan_Shatabdi_Granth_012023.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211711/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI candanamuni jI pratyeka vyakti cAhe vaha kisI dharma meM AsthA rakhatA ho athavA na bhI rakhatA ho, mAnavatA meM vizvAsa avazya rakhatA hai / mAnava meM mAnavIya guNoM kA honA Avazyaka hai / dharma vizvAsa aura vyaktigata AsthA kI vastu hai / usameM vizvAsa rakhane vAlA svarga-naraka, puNya-pApa, ihaloka-paraloka Adi ke astitva meM bhI vizvAsa karatA hai, parantu mAnavatA meM vizvAsa rakhane ke liye aisI bAdhyatA nahIM hai| mAnava ko sahI rUpa meM mAnava banAne ke liye kucha aise vyAvahArika niyama haiM, kucha viziSTa guNa haiM, jinheM jIvana meM utArane se manuSya kI dAnavIya aura pAzavika vRttiyAM naSTa ho jAtI haiM, phalata: usake hRdaya meM manuSyatva kI udAra bhAvanA kA udbhava hotA hai / mANussaM khu sudullahaM bhagavAn mahAvIra ne manuSyatva kI prApti ke cAra hetu batalAye haiN| yadi ye cAra guNa jIvana meM sAkAra ho jAeM to vyakti manuSyatA prApta karane kA adhikArI ho jAtA hai / una cAra kAraNoM kA ullekha karate huye bhagavAn mahAvIra kahate haiM-- " cauhi ThANehiM jIvA maNussAuyattAe kammaM pakareMti taM jahA-pagaibhaddayAe, pagaiviNIyayAe, sANukkosayAe, amacchariyAe / " ---- sthAnAMga 4 / 630 cAra kAraNoM se jIva manuSyatva ke yogya karmoM ko saMcita karatA hai| manuSya-bhava kI prApti ke yogya banatA hai / ve cAra kAraNa haiM-- prakRti - bhadratA, prakRti - vinItatA, sAnukroza-bhAva aura amAtsarya / 50 zrI vijayAnaMda sUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama guNa hai--prakRti-bhadratA arthAt prakRti se- svabhAva se bhadra honA- sarala honA / isa guNa ko dhAraNa karane vAlA mAnava svata: acchA bana jAtA hai / jo loga prakRti se sarala hote haiM, ve dUsaroM ko sahaja rUpa meM priya lagate haiN| dharma-karma, pUjA-pATha, sAmAyika-saMvara Adi kA isase koI sambandha nahIM hai jinake svabhAva meM kRtrimatA na ho, kisI prakAra kA durAva-chipAva na ho, bhItara aura bAhara koI bheda na ho, ve dhArmika kriyA-kANDa na karate hue bhI dhArmika hote haiN| unakA anta:karaNa pavitra hotA hai| bar3I vicitra bAta hai, jo vakra hote haiM, svayaM sarala nahIM hote, ve bhI saralatA ko pasaMda karate haiN| dUsaroM kI vakratA unheM acchI nahIM lagatI / vastuta: bhadratA sabhI ko bhadra, saumya, priya lagatI hamane "antardhvani" nAmaka pustaka meM eka sthAna para likhA hai ki eka bAra hama udayapura ke parisara kI pahAr3iyoM meM prAta: paribhramaNa ke liye gye| kisI pahAr3I kI upatyakA meM sthita hokara cAroM ora nihArane lage, kahIM bhArI-bhArI pASANa-khaNDa lur3hake par3e haiM, kahIM bar3I-bar3I caTTAneM apane vizAla kalevara ko phailAye sahaja rUpa meM leTI haiM, kahIM sUkhA, kahIM harA ghAsa ardhajaratI (praur3hA) strI ke bAloM ke samAna dRSTigocara ho rahA hai| sArA vAtAvaraNa asta-vyasta hai, kahIM koI sajAvaTa nahIM hai| phira bhI vaha sthala atyanta manorama, ramaNIya evaM AkarSaka pratIta ho rahA hai| hamane usa pArvatIya bhU-sthala se hI pUcha liyA ki tuma meM kisa bAta kA AkarSaNa hai / sAja-sajjA kA to kahIM nAma-nizAna taka nahIM, phira bhI tuma antaHkaraNa ko AkRSTa karate ho, kyA kAraNa hai? tabhI mUka pratyuttara milA ki hama akRtrima haiN| hamAre pAsa kRtrima sAja-sajjA nahIM hai, isalie hama AkarSaka haiM / yahAM jo kucha hai, sahaja hai, banAvaTI nahIM hai, isIliye sundara, manohara aura manamohaka hai| hamane eka sabaka sIkhA ki sahajatA-prakRti kI akRtrimatA priyatA utpanna karatI hai| jo manuSya zuSka tarka ke sparza se achUtA hotA hai, svata: sundara hotA hai / isI kAraNa prakRti kI bhadratA mAnavatA kI prApti ke liye Avazyaka prathama sadguNa hai|| dUsarA guNa hai--prkRti-viniittaa| yaha bhI apane Apa meM anUThA hai| vinItatA-namratA vyakti ko sarvapriya banA detI hai| isameM apane pAsa se kucha nahIM lagatA isake dvArA bahuta kucha prApta kiyA jA sakatA hai| vinayazIla kI sarvatra mahattA hotI hai| sabhI dvArA use Adara prApta hotA hai| jahAM sahaja rUpa se garva kA parihAra ho jAtA hai vahAM karkazatA sthAna nahIM paatii| jainAgamoM ne to "viNao sAsaNe mUlaM" kahakara isake gaurava ko zataguNita kara diyA hai| svastha mANussaM khu sudullahaM 51 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUla para hI skandha, zAkhA, prazAkhA, patra, puSpa, phala Adi AdhArita rahate haiN| yadi mUla sUkha gayA to Upara vAle parikaroM kI kyA AzA kI jA sakatI hai? prAcIna jaina granthoM meM yava rAjarSi kA eka sundara prasaMga ullikhita hai, jo vinayazIlatA kA jIvanta udAharaNa hai| yavarAja yavapura nAmaka nagara ke rAjA the| unakI mahArAnI dhAriNI ne eka putra aura eka kanyA ko janma diyaa| putra kA nAma gardabhilla tathA kanyA kA nAma aNolikA rakhA gyaa| eka bAra mahArAja yava apanI priya putrI ko goda meM liye baiThe the aura nanhIM bAlikA ke sAtha krIr3A: vinoda kara rahe the, tabhI eka naimittika (bhaviSyavaktA, jyotiSI) aayaa| usane bhaviSyavANI kI ki yaha kanyA aisI sulakSaNayukta hai ki isakA pati nizcita rUpa se rAjA hogaa| rAjaputrI kA pati rAjA ho, isameM koI Azcarya kI bAta nahIM thI ata: bAta AI-gayI ho gii| parantu rAjA ke mahAmaMtrI dIrghapRSTha ne jaba yaha bAta sunI to usake mana meM kucha halacala maca gaI / usane socA ki jyotiSI ke anusAra aNolikA kA pati avazya rAjA banegA / kyoM na isa kanyA kA vivAha mere putra ke sAtha ho jAya, merA putra bhI koI mAMDalika nareza bana jaayegaa| astu- samaya bItatA rahA / gardabhilla par3ha likha kara yogya bana gyaa| kanyA aNolikA bhI kramaza: tAruNya kI ora bar3hane lgii| - eka bAra caturjJAnI AcArya abhidhAna sUri kA yavapura meM padArpaNa huaa| dharmopadeza sunakara rAjA yava pratibuddha huye| unhoMne tatkAla rAjya-zAsana kA parityAga kara saMyama-jIvana svIkAra kara liyaa| rAja-kAja kA sArA bhAra rAjakumAra gardabhilla para A par3A / dIrghapRSTha suyogya maMtrI thA ata: rAjyakArya ke saMcAlana meM vaha pUrA sahayoga karane lgaa| naye rAjA gardabhilla ne zIghra hI sArI vyavasthAeM apane niyantraNa meM le liiN| rAjarSi yava muni banakara guru kI sevA meM tallIna ho gye| vinayazIla hone ke sAtha sAtha ye bar3e vyavahAra-kuzala tathA iMgitAkAra-sampanna bhI the| rAjarSi kI akRtrima bhakti se guru bhI bahuta prasanna the / guru cAhate the ki sevA-vaiyAvRttya Adi ke sAtha-sAtha yava kucha jJAnArjana bhI kare ata: ve bAra-bAra unheM jJAnArjana kI preraNA dete, yavaRSi ! tumheM jJAnArjana ke liye kucha parizrama karanA cAhiye / jJAna dIpaka hai, jJAna parama jyoti hai| kriyA se bhI jJAna kA sthAna prathama hai / ata: tumheM prayatna karanA cAhie parantu yavarAjarSi ke mastiSka meM yaha bhrama ghara kara gayA thA ki maiM to DhalatI vaya vAlA hUM / aba mujhe jJAna-prApti kaise ho sakatI hai? maiM to guru-bhakti ke dvArA hI karmoM zrI vijayAnaMda sUri svargArohaNa zatAbdI graMtha 52 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI nirjarA karatA rhuuNgaa| para kRpAlu gurudeva unheM jJAna kI dizA meM bhI purassara-agrasara karanA cAhate the| yava rAjarSi puna: puna: yahI kahakara TAla dete ki gurudeva ! ApakI kRpA hI mere liye saba kucha hai / aba jJAna to mujhe kyA prApta hogA, basa, Apa zrI kI, sthaviroM kI, glAna aura zaikSoM kI sevA karatA rahUM, yahI AzIrvAda diijiye| eka bAra yava rAjarSi guru ke sAtha viharaNA karate hue yavapura ke nikaTavartI kisI nagara meM padhAre / guru ne socA ki inakI bhrAnti ke nirAkaraNa kA yaha samucita avasara hai / isaliye eka dina muni yava ko sambodhita kara guru ne kahA-yavamuni ! yahAM se tumhArI saMsArapakSIya rAjadhAnI yavapura bahuta hI kama dUra rahI hai / yadi tuma vahAM jAo aura logoM ko pratibodha do to bahuta acchA upakAra ho sakatA hai| sArI prajA tuma se paricita hai, ata: tumheM apane prajAjanoM aura saMbaMdhiyoM ko dharma lAbha, bodhilAbha avazya denA cAhiye / yava rAjarSi mana hI mana bar3e saMkucita ho rahe the ki maiM prajAjanoM ko kyA jJAna dUMgA, unheM kyA sunAUMgA? mujhe to kucha bhI nahIM aataa| phira bhI guru-AjJA ko zirodhArya kara ve apanI saMsAra pakSIya rAjadhAnI kI ora ravAnA ho gaye / mastiSka meM eka hI halacala thI ki vahAM jAkara kyA upadeza sunAUMgA? pratyeka vyAkhyAtA ko kathA ke prArambha meM koI padya, gAthA athavA AgamavANI kA uccAraNa karanA Avazyaka hotA hai para mujhe to eka gAthA taka smaraNa nhiiN| isI udher3abuna meM muni Age bar3hate jA rahe the| jisa mArga meM ve cala rahe the, mArga ke donoM aura yavoM (jau) ke kheta lahalahA rahe the| kisAna khetoM kI rakhavAlI kara rahe the / muni ne dekhA ki eka gadhA jau khAne ke liye kheta ke Asa-pAsa cakkara kATa rahA thA parantu kheta kA mAlika hAtha meM lAThI liye baiThA thA, isaliye gadhA jau khA nahIM pA rahA thA / gadhe ko jau kI ora lalacAyI dRSTi se dekhate avalokita kara kisAna ne kahA "ohAvasi pahAvasi, mamaM ceva nirkkhsi| lakkhio te abhippAo, javaM pecchasi gddhaa|" arthAt gadhe ! tU idhara daur3atA hai, kabhI udhara daur3atA hai para tU mujhe dekha rahA hai| maiM terA abhiprAya jAna cukA hUM, tU jau khAnA cAhatA hai| jaba yaha gAthA yava rAjarSi ke kAnoM meM par3I to unhoMne socA, kama se kama isa gAthA ko yAda karalUM to kathA ke prArambha meM to kahane ke kAma A hI jAyegI / RSi vahIM khar3e raha gaye usa gAthA ko dhyAna se sunane lge| prAya: lAva dvArA pAnI khIMcane vAle kisAna loga, eka hI zabda yA mANussaMkhu sudullahaM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada ko bAra-bAra gunagunAye jAte haiN| isI bhAMti kisAna bhI isa gAthA ko bAra-bAra doharA rahA thA / yava rAjarSi ne usa gAthA kA avadhAraNa kara liyA, use smRti meM saMjo liyaa| ___muni Age bddh'e| mArga meM kisI gA~va ke pAsa se gujarate hue dekhA ki kucha bAlaka vahAM gillI-DaMDA khela rahe the| yaha hamAre deza kI eka prAcIna krIr3A hai / bIca meM se moTI tathA donoM kinAroM se nukIlI kATha kI gillI aura DaNDe ke sAtha bAlaka galiyoM meM isase khelate haiN| choTI-sI gillI ko DaNDe se Ahata kara dUra uchAlate haiM, kabhI UMcI uchAlate haiN| dUra uchalI gillI ko bacce phira DhUMDha lAte haiN| khelate huye bAlakoM ne jaba gillI ko jora se DaMDe se Ahata kiyA to vaha kisI aMdha kUpa meM jA girI / vaha bAlakoM kI dRSTi meM nahIM AI / ve cAroM tarapha use khojane lage para gillI unheM nahIM milii| usa samaya eka buddhimAn bAlaka ko yaha sandeha ho gayA ki avazya hI gillI isa andhakUpa meM jA girI hai ata: usane eka gAthA kA uccAraNa kiyA "io gayA, tao gayA, joijjati na diisi| tumhe na diTThA amhe na diTThA, agaDe chUDhA aNulliyA // " koI kahatA hai idhara gaI, koI kahatA hai udhara gaI, khojate hue bhI dikhAyI nahIM pdd'tii| tumane bhI use nahIM dekhA, hamane bhI nahIM dekhaa| lagatA hai, vaha aNulliyA aNolikA yAni gillI agaDa meM--andhakUpa meM jA girI hai| rAjarSi ne socA--yaha gAthA bhI kAma kI hai| unhoMne use bhI smRtipaTa para aMkita kara liyaa| ____ muni ke pAsa do gAthAoM kA saMkalana ho gyaa| donoM kA mana hI mana punarAvartana karate huye ve Age bddh'e| dina Dhalane lagA thaa| yava muni apane nagara yavapura ke bAharI bhAga meM A phuNce| vahAM eka kumhAra ke ghara Thahare / apanI dainika caryA se nivRtta hokara muni baiThe the| unhoMne dekhA kumhAra ke ghara meM cUhoM ke bahuta sAre bila the / moTe-moTe mUSaka idhara-udhara daur3a rahe the, biloM meM jA rahe the, A rahe the / cUhoM ko isa prakAra khelate hue dekhakara kumhAra ne apanI mastI meM eka gAthA kA uccAraNa kiyA "sukumAlaya-bhaddalayA, ratiM hiNddnnsiilyaa| mama samA sAo natthi bhayaM, dIhapiTThAo te bhayaM // " 54 zrI vijayAnaMda sUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UetneW! legce megkegaceej nes, keaesceue nes, Yeo nes ~ jeef$e kesa meceue legce Dekeamej FOej-GOej Uekeakeaj ucieeles nes -- cet Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI jJAnopalabdhi ho gaI ho / kahIM aisA na ho ki ye merI kapaTapUrNa ghaTanA ke paTa ughAr3a deN| ata: pahale isakA iMtajAma karanA cAhiye ki rAjA muni ke najadIka jAye hI nhiiN| mahAmAtya rAtri ke prathama prahara meM acAnaka rAjA se milane AyA aura kahA--mahArAja ! eka cintAjanaka sthiti ke sambandha meM kucha nivedana karanA cAhatA huuN| asamaya meM mahAmAtya ke Agamana se hI rAjA sazaMka ho uThA thaa| usane kahA-zIghra kaho ! mahAmaMtrI ne kahA--mujhe kucha guptacaroM se patA lagA hai ki Apake pitA yavarAjarSi munidharma se vicalita ho gaye haiN| ve puna: apanA rAjya adhikRta karanA cAhate haiN| isIlie ve akele yavapura Aye haiM tathA nagara ke bAhara Thahare haiM / Apa sAvadhAna raheM, kahIM Apake lie koI khatarA paidA na ho jAye / rAjA ke Azcarya kA pAra nahIM rahA / sAtha-sAtha thor3A duHkha bhI huA ki utkRSTa tyAga-vairAgya se saMyama svIkArane vAle pitA saMyama mArga se calita ho rahe haiN| yadyapi bAta para vizvAsa nahIM hotA, phira bhI akasmAt akele yavapura Ane kA kyA prayojana ho sakatA hai ! rAjA ne maMtrI ko Azvasta karate hue kahA-Apa cintA na kareM, maiM rahasya kA patA lagAne kA pUrA prayatna kruuNgaa| dIrghapRSTha calA gayA parantu rAjA kI AMkhoM se nIMda gAyaba ho gii| vicAroM kA manthana calane lgaa| Akhira akelA rAjA hAthameM khaDga lekara nagara ke bAhara sthita kumhAra kI kuTiyA ke pAsa pahuMcA / sIdhe muni ke pAsa na pahuMcakara gardabhilla becainI se kuTiyA ke bAhara cakkara lagAne lgaa| usI samaya muni ne punarAvartana hetu prathama gAthA kA sasvara pArAyaNa kiyA - __ "ohAvasi pahAvasi, mamaM ceva nirakkhasi / lakkhio te abhippAo, javaM pecchasi gddhaa|" gAthA sunakara rAjA ke pAMva ThiThaka gaye / gAthA usa para pUrNatayA ghaTita ho rahI thii| vahAM kisAna ne gadhe ko sambodhita kara gAthA kA uccAraNa kiyA thA, yahAM rAjA kA nAma gardabhilla thA / udhara yavoM kA kheta thA, idhara svayaM rAjarSi yava the / ata: gAthA kA tAtparya yahAM bhI isa prakAra ghaTita hotA thA ki gardabhilla ! tU kabhI idhara dekha rahA hai, kabhI udhara, parantu tU mujhe hI dekha rahA hai, terA abhiprAya maiMne samajha liyA hai| rAjA vicAra karane lagA ki munivarya to antarjJAnI haiM / andhakAra pUrNa rAtri meM kuTiyAke bhItara inheM kaise patA calA ki maiM inako dekhane hI yahAM AyA hUM / yadi merI khoI huI bahina kA kucha patA ye batalA deM to maiM samajhaMgA ki ye viziSTa jJAna ke dhAraka haiM aura merI inake prati jo dhAraNA banI hai, vaha sarvathA nirmUla hai| idhara rAjA ne sahaja bhAva se yaha cintana kiyA, udhara saMyogavaza yava rAjarSi ne dUsarI gAthA 56 zrI vijayAnaMda sUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA pArAyaNa kiyA : "io gayA tao gayA, joijjatI na diisi| amhe na diTThA tumhe na diTThA, agaDe chUThA aNulliyA // " __ vahAM gAthA meM aNullikA gullI ko kahA gayA thA, yahAM kanyA kA nAma aNullikA yA aNolikA thaa| yaha gAthA bhI yahAM ghaTita ho gii| arthAt bahuta anusaMdhAna karane para bhI aNolikA kA patA nahIM laga rahA hai / vaha to agaDa meM- andha kUpa meM athavA bhUgarbhagRha meM kSipta hai- chipAI huI hai| itanA sunate hI rAjA caukannA ho gyaa| merI bahina kisI garbha-gRha meM chipAI huI hai| parantu mahAmAtya ne to mujhe kahA thA ki rAjarSi yava mujhe mArakara puna: rAjya hathiyAnA cAhate haiN| yadi pitAzrI merI isa AzaMkA ko nirmUla karadeM to Age kI gutthI sulajha jaae| maiM AjIvana inakA RNI rhuuNgaa| dUsarI ora muni ke svAdhyAya meM tIsarI gAthA kA krama AyA "sukumAlaya-bhaddalayA, rattiM hiNddnnsiilyaa| mama samAsAo natthi bhayaM, dIhapiTThAo te bhayaM // " __ are sukumAra-sukomala ! bhadraprakRte ! rAtri-bhramaNa karane vAle ! merI ora se tujhe koI bhaya nahIM hai para tujhe to dIrghapRSTha se bhaya hai| yahAM yaha jJAtavya hai ki kumbhakAra kA dIrghapRSTha se sarpa kA Azaya thA, jabaki yahAM dIrghapRSTha se mahAmAtya kA nAma saMketika hotA thaa| uparyukta gAthA sunate hI gardabhilla binA munidarzana kiye bAhara se hI apane mahala meM lauTa aayaa| saverA hone se pahale-pahale usake Adeza se mahAmaMtrI ke AvAsa kI talAzI lI gaI, pUrI chAnabIna kI gii| usakI havelI ke talaghara meM chipAI gaI aNolikA ko barAmada kara liyA gyaa| bahina-bhAI mile / rAjakumArI ke apaharaNa kA uddezya kyA thA, spaSTa ho gyaa| tatkAla mahAmaMtrI kI sArI saMpatti jabta kara lI gaI aura rAjadroha ke aparAdha meM use deza se nirvAsita kara diyA gyaa| harSollAsa aura utsAha ke sAtha rAjA gardabhilla saparivAra rAjarSi yava ke darzanArtha aayaa| maMtrI, sAmanta, senAnAyaka Adi sAtha the / sUcanA pAkara yavapura kI janatA bhI umar3a pdd'ii| svAgata-satkAra ke sAtha munivara kA nagara meM padArpaNa huaa| mANussaM khu sudullahaM 57 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yava rAjarSi kA bhaktipUrvaka abhinandana karate hue rAjA ne kahA-RSivara ! dhanya hai Apa ! itane thor3e samaya meM Apane itanA bar3A antarjJAna upalabdha kara liyaa| Apake Agamana mAtra se merI sArI samasyAeM samAhita ho gii| rAjarSi mana hI mana vismita the rAjA kisa antarjJAna kA jikra kara rahA hai? mere pAsa kauna sA jJAna hai ! rAjA ne puna: kahA-prabho ! Apa dvArA uccArita tIna gAthAoM ne merI sArI gutthiyAM sulajhAdI, varanA dIrghapRSTha kA duzcakra to bar3A bhayaMkara thaa| yava muni mana hI mana samajha gaye ki yaha to pUjya gurudeva kI sevA kA hI, kRpA kA hI phala hai, anyathA ye sAdhAraNa gAthAeM kisa prakAra itanI phalaprada ho sakatI thI / maiM kaisA mandabhAgya hUM, gurudeva mujhe adhyayana karavAnA cAhate haiM aura maiM apanI bhrAnti ke kAraNa usa ora dhyAna hI nahIM detA / Aja mere sAmane yaha pratyakSa camatkAra hai ki jJAna kA kaNThAgra honA kitanA upayogI siddha hotA hai| kahA hai--"na vi asthi, na vi ya hoI, sajjhAyasamaM tavokammaM" arthAt svAdhyAya ke samAna tapa na huA hai, na ho sakatA hai| yaha cintana kara yava rAjarSi svAdhyAya meM pravRtta ho gye| ve bAhya tapa ke sAtha sAtha Abhyantara tapa meM bhI lIna rahane lge| yahAM manuSyatva ke dUsare hetu kA vivecana cala rahA hai| uparyukta ghaTanA se spaSTa hai, vinayazIlatA kyA prApta nahIM karAtI / vinayazIla ziSya rAjarSi yava kI taraha uttamottama guNoM ke pAtra banate haiN| __mAnavatA kA tIsarA kAraNa batalAyA gayA hai-sAnukrozatA- dayAlutA, kRpA praaynntaa| yaha bhI apane Apa meM eka viziSTa guNa hai / jisa vyakti ke hRdaya meM dayA kI bhAvanA nahIM hotI, kisI kA bAhya yA Antarika utpIr3ana dekhakara jisakA hRdaya karuNAI nahIM hotA, vaha vastuta: hRdayahIna hai| vaha dila kyA hai, daraasala patthara hai| cAhe vyakti kisI bhI dharma ko nahIM mAnatA ho, kisI sAdhanA-paddhati meM vizvAsa nahIM rakhatA ho para hRdaya kI komalatA tathA sahAnubhUti ke bhAva to hara kisI meM hone hI cAhie / anyathA vaha mAnavatA kA adhikArI hI nahIM ho sakatA / anukampA vizva kA AdhAra hai| isI se jagat susthita hai| yadi hiMsA ko khulakara khelane kA avasara mila jAe to saMsAra meM trAhi trAhi maca jAyegI / isIlie dayA ko bhagavatI, jananI kahA gayA hai / praznavyAkaraNa sUtra meM tIsa vibhinna nAmoM se ahiMsA ko vyAkhyAta kiyA gayA hai| manujatva kA cauthA hetu hai amatsaratA / matsara eka bahuta bar3A durguNa hai| isase mana meM droha, IrSyA, dveSa Adi kI pravRtti bar3hatI hai / dUsare kA sadguNa dekhakara mana meM jalana paidA hotI hai / mAtsarya 58 zrI vijayAnaMda sUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya hemacandra abhidhAna- cintAmaNi meM likhate haiM - dvijihvo matsarI khala: / " matsarI ko dvijihva bhI kahA jAtA hai| dvijihva sarpa kA bhI nAma hai mAtsaryayukta vyakti eka prakAra se sAMpa kI jyoM viSailA prANI hai| deM, kisI ke durguNa na dekheM / kisI ko burA batalAne kI ceSTA na kreN| isI se hameM manuSya kahalAne ye cAroM hI kAraNa apane Apa meM bahuta mahattvapUrNa hai| prabhu mahAvIra ke upadezAnusAra yadi koI inheM jIvana meM utAra letA hai, vaha sahI artha meM mAnava bana jAtA hai tathA bhavAntara meM bhI mAnava banane kI bhUmikA prApta kara letA hai|