Book Title: Mahavir ka Adhyatmik Marg
Author(s): Darbarilal Kothiya
Publisher: Z_Darbarilal_Kothiya_Abhinandan_Granth_012020.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211692/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAn mahAvIrakA adhyAtmika mArga dharmakA hrAsa, samAjakA hrAsa, dezakA hrAsa jaba carama sImAko prApta ho jAtA hai usa samaya kisI anokhe mahApuruSakA avatAra-janma-prAdurbhAva hotA hai aura vaha apane asAdhAraNa prabhAvase usa hrAsako dUra karanemeM samartha hotA hai| vAstavameM usa puruSameM mahApuruSatva bhI isI samaya prakaTa hotA hai aura anekAneka zaktiyoM tathA paramocca guNoMkA pUrNa vikAsa bhI tabhI hotA hai| vaha apane samUce jIvanako loka-hitameM samarpita kara detA hai| bhagavAn mahAvIra aise hI mahApuruSoMmeM haiM / unhoMne apane jIvanake pratyeka kSaNako loka-hitameM lagAyA thaa| vizvako AtmakalyANakA sandeza diyA thaa| usa samaya vividha matoMkI asamaJjasatA tIvra gati cala rahI thii| dharmakA sthAna sampradAya tathA jAtine ghera liyA thaa| eka sampradAya evaM jAti dusare sampradAya evaM jAtiko apanA zatra samajhatI thii| Ajase bhI adhikatama sAmpradAyikatAkI tIvra agni usa samaya dhadhaka rahI thii| dArzanika siddhAntoMse spaSTa mAlUma hotA hai ki bauddha aura brAhmaNa (yAjJika) ApasameM eka dUsareko apanA lakSya (vedhya-bhakSya) samajhate the| Ajake hindU aura musalamAnoM jaisI sthiti thii| yAjJika yajJoMmeM niraparAdha pazuoMke havanako dharma batAte the| unake viruddha bauddha yAjJika hiMsAko adharma aura pApakRtya batAte the| yuktivAdako lekara yAjJika kahate ki : "vaidikI hiMsA hiMsA na bhavati, Atmano nityatvAta" vedavihita hiMsA hiMsA (jIvaghAta) nahIM hai, kyoMki AtmA nitya hai, amara hai, usakA vinAza nahIM hotaa| bhautika zarIra, indriya, prANa AdikA hI vinAza hotA hai| isakI puSTi karaneke liye ve eDIse coTI taka pasInA bahAte the| udhara bauddha bhI yuktivAdameM kama nahIM the| ve bhI "sarva kSaNika satvAt" samasta cIjeM nAzazIla haiM kyoMki sat hai-isa svakalpita siddhAntako bhittipara "vaidiko hiMsA hiMsA astyeva Atmano'nityatvAt" 'veda meM kahI hiMsA jIvadhAta hI hai kyoMki AtmA anitya hai, maratI hai, usakA vinAza hotA hai' isa siddhAntako jhaTa racakara unakA khaMDana kara dete the / yahI kAraNa hai ki yAjJikoMko bauddhoMke prati pratihiMsAke bhAvoMko lekara unake parAjita karane ke liye chala, jAti, nigrahasthAnoMkI sRSTi karanI par3I, phira bhI ve isa dizAmeM asaphala rhe| bhagavAna mahAvIra aisI-aisI anekoM viSama sthitiyoM, ulajhanoMko tIsa varSakI Ayu taka apanI carmacakSuoM aura jJAnacakSuoMse dekhate-dekhate Uba gaye, unakI AtmA tilamilA uThI, aba ve ina viSamatAoM, anyAyoM, atyAcAroMko nahIM saha ske| phalataH saMsArake samasta sukhoMpara lAta mAra dI, na vivAha kiyA, na rAjya kiyA aura na sAmrAjyake aizvaryako bhogaa| ThIka hai lokahita kI bhAvanAmeM sane hue puruSako indriya-sukha kI bAteM kaise suhA sakatI hai| sukhako bhoganA yA janatAke kaSToMko dUra karanA donoMmeMse eka hI ho sakatA hai| Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAn mahAvIra saMsAra, zarIra, viSaya-bhogoMse virakta hokara pahale apaneko pUrNa banAneke liye unmukha huye, kyoMki ve acchI taraha samajhate the ki maiM apUrNa avasthA aura sAmrAjyazaktise lokakA pUrA-pUrA hita nahIM kara sakatA huuN| bhale hI sAmrAjyazaktise tAtkAlika yAjJika hiMsA banda ho jAve, para yaha asara unake zarIra taka hI sImita rahegA, AtmA taka nahI pahu~cegA / AdezakA asara zarIra taka hI sImita rahatA hai jabaki upadezakA asara AtmApara hotA hai aura cirasthAyI hotA hai / ina saba bAtoMko vicArakara bhagavAn mahAvIrane sAmrAjya-zaktiko na AjamAkara Atmazaktiko hI AjamAnekA saphala prayatna kiyaa| phalataH lagAtAra 12 varSakI kaThora tapazcaryA ke bAda unheM pUrNatvakI prApti ho gaI aura ve sarvajJa kahe jAne lge| ___ bhagavAn mahAvIrane ukta asamaJjasatAoMko dUra karanevAle saphala tathya sAdhana syAdvAda (apekSAvAda) ke dvArA samanvaya karanA zurU kiyA aura unake ekAnta mantavyoMkA samucita nirasana kiyaa| kevala AtmAko nityatA yA anityatA vaidika hiMsAkA vidhAna yA niSedha nahIM kara sakatI hai| vidhAna aura nityatA, niSedha aura anityatAmeM vyApti nahIM hai / yaha nahIM kahA jA sakatA hai ki AtmA nitya haiM isalie vaidika hiMsAke karane meM koI doSa-jIvaghAta nahIM hai, vaidika hiMsA vaidha hai aura yaha bhI nahIM kahA jA sakatA hai ki AtmA anitya hai isaliye vaidika hiMsA doSa-jIvaghAta hai-vaidika hiMsA niSiddha hai| nityatA aura anityatA parasparameM sapratipakSa haiN| ataH isa prakArase samajhanA cAhiye ki AtmA nitya bhI hai aura anitya bhii| caitanyasvarUpa Atmadravya hara avasthAoMmeM rahatA hai usakA vinAza nahIM hotA hai, lekina avasthAyeM-paryAyeM badalatI rahatI haiM, unakA vinAza hotA hai aura ye paryAya Atmadravyase pRthak nahIM kI jA sakatI hai, isaliye abhinna haiM aura dravya paryAyakA bheda supratIta hotA hai, isalie bhinna bhI hai| yajJoMmeM kiyA gayA pazubadha avazya hiMsA-jIvadhAta hai kyoMki zarIrAdike nAza honepara AtmAkA bhI nAza hotA hai| jaise tilameM tela sarvatra vyApta hokara rahatA hai usI prakAra zarIrake avayavoMmeM AtmA vyApta hokara rahatI hai / yahI bAta hai ki aMgulI Adike kaTa jAnepara kaSTa hotA hai, vedanA hotI hai / hiMsAkA artha hI jIvaghAta hai, kevala ghAta yA vinAza nhiiN| isIliye hiMsA zabdakA prayoga acetana jar3apadArthoMmeM nahIM hotA hai| ataH spaSTa hai ki yajJoMmeM kiyA gayA pazuvadha jIvaghAta hai kyoMki vaha saMkalpapUrvaka-jAna-bUjhakara kiyA jAtA hai prasiddha kasAiyoMke pazuvadhake samAna / yadyapi ghara-bAra banAne, kuTamba paripAlana karane, AjIvikopArjana karane, mandira Adike nirmANa karAnemeM bhI hiMsA-jIvaghAta hotA hai / para yaha hiMsA gRhasthapadakI haisiyatase kSamya hai, anivArya hai, asaMkalpapUrvaka hai, sAdhapadakI haisiyatase to yaha bhI akSamya evaM nivArya hai, taba dharmako oTameM yajJoMmeM yAjJika gRhasthoM dvArA kI jAnevAlI nivArtha saMkalpI hiMsA kaise jAyaja ho sakatI hai yA vaidha kahI jA sakatI hai ? dUsarI bAta yaha hai ki vedameM kahI hiMsA dharma nahIM hai, usase apane tathA dUsaroMko vedanA-duHkha utpanna hotA hai, rAga-dveSa Adi pramatta bhAvoMse kI jAtI hai| hiMsA kabhI bhI dharma nahIM hai aura na huI hai aura na hogI / ahiMsA hI AtmAkA nija dharma hai aura vahI prANiyoMko saMsAra-samudrase pAra utAranevAlI hai / saMsArakI vaha pustaka dharmapustaka nahIM hai jisameM hiMsAkA pratipAdana hai / vaha kevala ekadezIya logoM dvArA janatAko Thagane ke liye likhI gaI hai| ataH spaSTa hai ki yajJoMmeM kiyA gayA pazuvadha dharma nahIM hai| hA~, yadi yajJa karanA hI hai to nimna prakArakA yajJa karo- apanI antarAtmAko kuNDa banAo, usameM dhyAnarUpI agni jalAo aura use indriyoM ke nigraharUpa damarUpI pavanase uddIpita karo tathA usameM azubhakarmarUpI IdhanakI Ahuti do| dharma, artha, kAma aura mokSako naSTa karanevAle kaSAyarUpI pazaoMkA zamarUpI mantroMkA uccAraNa karake havana kro| aisA AtmayajJa hI vidvAnoM dvArA vidheya hai| karma - 162 - Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vamuktikA sIdhA mArga hai / bhUtayajJa-- pazuyajJa tumhArI karmavimuktikA mArga nahIM hai, pratyuta karma-yuktikA mArga hai, durgatikA kAraNa hai / ataH yajJoMmeM kiyA gayA pazu-vadha dharma nahIM hai| bauddhoMkA AtmAko sarvathA kSaNika mAnanA pratyakSa pramANase bAdhita hai| pratyakSase samasta padArtha sthira sthUla pratIta hote haiM / "asatakA utpAda nahIM hotA hai aura satakA vinAza nahIM hotA" arthAta jo nahIM hai vaha utpanna nahIM ho sakatA aura jo hai-jisakA sadbhAva hai usakA sarvathA vinAza-abhAva nahIM ho sakatA / isa siddhAntake anusAra AtmA jaba sad-sadbhAvarUpa hai to usakA sarvathA vinAza nahIM ho sktaa| paryAyarUpase nAza honepara bhI dravyarUpase usakA avasthAna banA hI rahatA hai| ataH AtmAkI anityatAko lekara vaidika hiMsAkA niSedha nahIM ho sakatA / usakA to uparyukta DhaMgase hI niSedha ho sakatA hai / isa prakAra bhagavAn mahAvIrane aisI-aisI anekoM samasyAyeM hala kI aura vizvako samabhAva dvArA sanmArgapara lgaayaa| bhagavAn mahAvIrake hI siddhAntoMpara mahAtmA gAMdhI cale aura samasta rASTrako calAyA hai| ___ satya aura ahiMsA AtmAkI apanI vibhUti haiN| unheM hama bhUle hue haiN| bhagavAn mahAvIra dvArA pradarzita satya aura ahiMsAkA Aloka sthAyI Aloka hai| use hameM pUrNa naitikatAke sAtha prApta karanA caahiye| hameM bhagavAn mahAvIrake pUrNa kRtajJa honA cAhiye tathA unake AdarzoM-usUloM--siddhAntoMkA hArdikatAse anuzIlana karanA caahiye| jAjaraka Melle - 163 -