Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra aura mAlavapati dazArNabhadra D saMkalanakartA--muni bhAskara (ratna) anekAntavAda ke saphala upadezaka yugadRSTA caubIsaveM tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra ne ekadA bihAra prAnta evaM uttara pradeza ke choTe-moTe grAma-nagara-pura-pATana Adi ko caraNoM se pAvana karate hue, dharmopadeza dvArA bhavI rUpI sarojoM ko vikasita karate hue, evaM mithyAtva ko titara-bitara karate hue hare-bhare mAtA padavI se vibhUSita jaisA ki "deza mAlavA gahana gambhIra, Daga-Daga roTI paga-paga niir|" / isa kahAvata ke anusAra usa mahAmahima mAlava dharatI para prathama caraNa dharA / dUsarA bhI isI kramAnusAra caraNa dharate hue dasapura (mandasaura) ke usa ramaNIya zobhAvardhaka udyAna meM A viraaje| vana pAlaka ne avilamba yaha maMgala sUcanA janapriya samrAT dazArNabhadra ko dI-"nAtha ! Aja sAre nagara nivAsiyoM kA bhAgyodaya huA hai| Apa jina bhagavAna ke nAma kI sAyaM-prAta: arcA-carcA karate haiM, kSaNa-kSaNa pala-pala jinakI Apa pratIkSA karate haiM evaM jinake viSaya meM pUcha-tAcha bhI Apa nirantara kiyA karate haiM / ve dInoM ke pratipAlaka, karuNA, kSamA ke bhaMDAra, ahiMsA ke avatAra, duHkhI-daridroM ke uddhAraka, utkRSTa jJAna-darzana ke dhAraka, sarvajanahitAya, sarva jIva sukhAya, svayaM tirane vAle, evaM dUsaroM ko tArane vAle jJAtaputra bhagavAna mahAvIra apane ziSya samudAya sahita isa zobhAvardhaka udyAna meM padhAre haiN| basa yahI zubha sUcanA dene ke lie maiM ApakI sevA meM AyA huuN|" ___ khuza khabara sunakara nRpa dazArNabhadra kA mana-mayUra bhakti ke vazIbhUta hokara joroM se nAca uThA, jhUma uThA / tatkSaNa siMhAsana se utarA, apane kamanIya komala aMgoM ko samyaka prakAra se saMkoca kara prabhu mahAvIra ko vahIM se vidhivat vandana-namana kara punaH siMhAsana para AsIna huA aura sUcanAdAyaka ko saharSa vipula jIvanopayogI dhanarAzi dekara vidA kiyA / Aja prabhu kI dharma dezanA se dazapura kI raMga-sthalI, tIrthasthalI bana cukI thii| usI udyAna ke sannikaTa sApha-suthare vizAla bhU-bhAga para devatAoM ne samavasaraNa kI racanA kI thii| jisameM hajAroM nara-nAriyoM kA samUha cAroM ora se umar3a par3A thaa| nabha mArga se deva devI parivAra bhI sollAsa dharA para utara rahe the, to tIsarI ora se pazu-pakSI kI paMktiyA~ bhI eka ke bAda eka usI ora vANI-sudhApAna hetu bhAgI ArahI thii| isa prakAra dazapura kA pavitra prAMgaNa prabhu ke padArpaNa se dhanya-dhanya
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 munidvaya abhinandana grantha ho uThA / bhagavanta ne utkRSTa ninAda se miSTa-ziSTa meghaghoSa kI taraha gambhIra sabhI jagaha sunAI denevAlA, bhinna-bhinna vyaktiyoM ke vibhinna sandehoM kA eka hI sAtha eka bAta meM nirAkaraNa karane vAlA divya pravacana prArambha kiyaa| mAno pravacana ke mahAna lAbha se koI vaMcita na raha jAya, isa kAraNa prANI-prANI aura jJAnI-dhyAnI meM daur3Adaur3a evaM hor3A-hor3a-sI lagI thii| dazArNabhadra ne bhI socA- "mujhe bhI atizIghra prabhu darzana ke lie jAnA hai| kyoMki prabhudarzana, vANI, caraNasparza, sevA bhakti evaM mahA mAMgalika kA sunanA puNyavaMta ko hI milatA hai / ataH aisA sunaharA maukA mujhe sahaja meM hI milA hai| ghara baiThe gaMgA AI, phira pyAsA kyoM rahU~ aura karmadala-mala ko dUra karUM ? ataeva kSaNamAtra kA bhI pramAda na karate hue mujhe sevA meM paryupAsanA meM pahu~canA atyanta atyuttama rhegaa| dUsare hI kSaNa apara vicAroM kI taraMgeM uTha khar3I huI "kyA sIdhI-sAdI pozAka meM jaisA khar3A hU~, vaisA hI calA jAU~ ? nhiiN-nhiiN| yaha to sAmAnya vaibhava kA digdarzana-pradarzana hogaa| sAdhAraNa veza meM to nagara ke pratyeka nara-nArI jA hI rahe haiN| mujhameM aura sAdhAraNa jana meM paridhAna-vAhana kA antara to honA hI caahie| ___mujhe pUrvakRta puNya pratApa se apAra dhanarAzi, dAsa-dAsI evaM dvipada-catuSpada Adi sabhI prakAra kI sampatti milI haiN| usakA upayoga karanA hI to zreyaskara hogaa| varnA eka dina to isa sampadA kA vinAza sunizcita hai| ataeva prabhu darzana ke bahAne samprati sampatti kA sAMgopAMga rUpa se pradarzana karanA samayocita hI rhegaa| isase samIpastha rAjA-mahArAjAoM para acchA prabhAva par3egA aura yatra-tatra-sarvatra sabhI ko aisA mAlUma ho jAyegA ki nRpa dazArNabhadra ke pAsa aTa khajAnA vidyamAna hai| Agantuka jana samUha bhI mere vipula-vaibhava kA sahaja meM hI darzana bhI kara sakegA aura anubhava bhI unako aisA ho jAyegA ki-nRpa dazArNabhadra ke sivAya itanA vizAla ADambara aura ThATa-bATa ke sAtha anya koI bhI samrAT Aja dina taka bhagavAna mahAvIra ke darzana ke lie nahIM aayaa| 'eka pantha aneka kAja' kAma kA kAma, nAma kA nAma aura darzana ke bahAne vaibhava kA pradarzana jahA~-tahA~ mere nAma kI mAlA phirane lgegii| basa sampUrNa lAva-lazkara ke sAtha jAne kI nRpa ne ThAna lii| utsAha umaMga ke sAtha-sAtha rAjA ke mana-mastiSka meM bharI nadI kI taraha abhimAna kA vega bhI bar3hane lgaa| "bhArI se bhArI taiyArI karo" caturaMgiNI senApatiyoM ko napa kI ora se zIghra Adeza milA / tadanusAra suvarNAbhUSaNoM se bhUSita hajAroM hAthI-ghor3e-rathoM kI paMktiyA~ A khar3I huiiN| jinameM nRpa dazArNabhadra kA gajaratna mAno devendra savArIvat aura pramukhA rAnI kA bhI indrANIvat bhAsa rahA thaa| isa prakAra hajAroM paidala senA se parivRta hue, samasta parivAra se ghire hue gAne-bajAne kI jayaghoSa se dazoM-dizAoM ko pUrita karate hue napa Age bar3hane lge| janatA asIma vaibhava kA darzana kA Azcaryodadhi meM Daba rahI thii| itanA vaibhava ! hamAre nAtha ke pAsa / yuga-yuga taka jIo hamAre bhUpati ! dazArNabhadra ! isa prakAra janatA bhavanopari se zubha maMgala kAmanA se sumanoM ko bikhera rahI thI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIra aura mAlavapati dazArNabhadra 281 evaM harSita thii| isa prakAra savArI samavasaraNa kI dizA meM Age bar3ha rahI thI aura pIche vaibhava kI sudUra taka eka lambI katAra / jo sacamuca hI nRpa ke lie abhimAna bar3hane kA nimitta banatI jA rahI thii| ___"prabhu abhI hAla kahA~ virAja rahe haiM ?" darzana kI bhAvanA se zakrandra ne avadhijJAna se dekhA, to prabhu darzana ke sAtha-sAtha dazArNabhadra ke vaibhava se ladI usa savArI ko aura nRpa ke jIvana meM umar3ate hue usa abhimAna ke vega-pravAha ko bhI dekhaa| aho ! kitanA garva ? kitanA abhimAna ? maiM bhI abhI mAnavIya dharAtala para jAU~ aura batAU~ ki vaibhava kise kahate haiN| vAstava meM nRpa dazArNabhadra kUpa-maMDUka mAlUma par3a rahA hai| tabhI to bindu sampatti para phUlA nahIM samA rahA hai| basa, usI samaya zakendra ne vaikriya zakti se samavaya vAle eka samAna AkAra evaM raMga-rUpa vAle, eka sau ATha devakumAra tathA utanI hI deviyA~ apanI yugala bhujAoM meM se prakaTa kiye| daivika zakti ke prabhAva se kaI hAthiyoM kI katAreM taiyAra kara lI giiN| eka-eka hAthI ke dAMta kI nukIlI noka para bAvar3I jisameM nirmala nIra meM vikasita kamala puSpa lahalahA rahe haiM aura kamaloM ko eka-eka paMkhuDI para solaha zRgAra se zRMgArita surAMganA atimodapUrvaka nRtya kara rahI haiN| aise eka nahIM anekAneka hAthI dharAtala para dazArNabhadra kI savArI ke ThIka sAmane eka ke bAda eka utarate dikhAI diye| dazArNabhadra ne AkAza mArga se utaratI huI apUrva ThATa-bATa vAlI indra sahita savArI ko dekhaa| dekhate hI cakita se raha gaye / ina hAthiyoM ke sAmane merI yaha savArI ! ADambara yukta yaha sAhabI, bilkula phIkI hai aura to ThIka kintu isa eka hI hAthI ke samakSa merA sArA vaibhava tuccha evaM nahIM ke barAbara hai / vastutaH kUpa-maNDUka kI taraha maiM apanI laghu vibhUti para vyartha hI phUla rahA huuN| thor3I-sI sampatti pAkara kSudra nadI kI taraha zora macA rahA hU~ aura Adhe kumbha kI taraha chalaka rahA huuN| basa apane Apa meM nRpa dazArNabhadra ne bahuta lajjita hokara sira nIce kara diyaa| abhimAna hima kI taraha dravita ho uThA / mAna-abhimAna kA nRpa ne samUla dAha saMskAra kiyaa| lekina svAbhimAna ko amara kaise rakhU ? tAki bAta kI karAmAta solaha AnA banI rahe / uph...... ! svAbhimAna ko miTAnA aura amiTa rakhanA mere hAtha kA hI to khela hai| basa, anitya bhAvanA ke udgAra ubhare-"aNiccaM khalu bho ! maNuyANajIviyaM kusagga jalabindu caMcalaM / " maiM gRhatyAga karake prabhu ke caraNa-zaraNa meM pahu~cUM / phira dekheM indra kisa prakAra hor3a kara sake ? jIvana ke lie yaha bhI to nATaka karanA Avazyaka hai / basa sArI savArI samavazaraNa meM phuNcii| caraNasparza karake donoM hAtha jor3akara nRpa bolA-ArAdhya prabho ! vibhAva dazA ke kAraNa maiM kAphI samaya taka kaSAya kiMkara banA rahA, aba mujhe nityAnitya kA bhAna huA hai| ataeva ati zIghra isa upasthita janatA ke samakSa hI Apa mujhe apanA ziSya banAiye / dIkSA dekara mujhe divya pAMca mahAvrata rUpa mahAratnoM ko dekara kRta-kRtya banAne kI mahatI kRpA kiijie| yaha merI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 munidvaya abhinandana grantha vinamra evaM laghu prArthanA hai tAki bhagavatacaraNAzraya se jIvana kA uddhAra kara skuu| zakrandra aura sArI janatA kI nigAha ekadama napa kI virAgatA para thii| kahA~ to bhoga-aizvarya ke pipAsu aura kahA~ yogezvara banane ke lie itanI dRr3ha viratatA! ___ are ! isI ko kahate haiM 'gudar3I ke lAla ne kara diyA kamAla / ' janatA acaraja karatI huI dazArNabhadra ke Adarza tyAga-vairAgya kI bhUri-bhUri prazaMsA karane lgii| zIghra hI prabhu ne napa dazArNabhadra ko AhatI dIkSA pradAna kii| dazArNabhadra napa aba muni ke pada para AsIna hue| janatA ke hajAroM mastaka zraddhA bhakti se muni dazArNabhadra ke pada-paMkaja meM jhaka gye| indra ne bhI apanA mastaka nvaayaa| pUrva avahelanA eka apamAna kI kSamA yAcanA mA~gI aura bolA-"munIzvara ! Apake Adarza va mahA mUlyavAna isa veSa kI tulanA meM maiM tathA merA samasta vaibhava tuccha hai, kucha bhI samAnatA nahIM kara sktaa| Apa AdhyAtmika tatvoM ke dhanI haiM, pujArI evaM sAdhaka haiM, jabaki hama to bhautika sukhoM ke dAsa haiM, bhogoM meM hI bhaTaka rahe haiN| yaha advitIya ghaTanA itihAsa meM amara rhegii| mune ! ApakA svAbhimAna-zAzvata hai| usako koI bhI zakti kSINa nahIM kara sakatI hai|" aisA kahatA huA indra adhika stuti karatA huA calA gyaa| 1 dasaNNarajjaM muiyaM, caittANaM muNI cre| dasaNNabhaddo nikkhaMto, sakkhaM sakkeNa coio // (uttarA0 1844)