Book Title: Mahavir Achar Dharma
Author(s): Darbarilal Kothiya
Publisher: Z_Darbarilal_Kothiya_Abhinandan_Granth_012020.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211691/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIrakA AcAra-dharma mahAvIra aura tatkAlIna sthiti lokameM mahApuruSoM kA janma jana-jIvanako U~cA uThAne aura unakA hita karaneke lie hotA hai / bhagavAn mahAvIra aise hI mahApuruSa the / unameM loka-kalyANakI tIvra bhAvanA, asAdhAraNa pratibhA, advitIya teja aura anupama Atmabala thaa| bacapanase hI unameM alaukika dhArmika bhAva aura sarvodayakI sAtizaya lagana honese netRtva, lokapriyatA aura adbhuta saMgaThanake guNa vikasita hone lage the| bhautikatAke prati unakI na Asakti thI aura na AsthA / unakA vizvAsa AtmAke kevala amaratvameM hI nahIM, kintu usake pUrNa vikasita rUpa paramAtmatvameM bhI thaa| ataeva ve indriya-viSayoMko tApakRt aura tRSNAbhivarddhaka mAnate the| eka lokapUjya eva sarvamAnya jJAtRvaMzI kSatriya gharAnemeM utpanna hokara aura vahA~ sabhI sAmagriyoMke sulabha honepara bhI ve rAjamahaloMmeM tIsa varSa taka 'jalameM bhinna kamala' kI bhA~ti athavA gItAke zabdoM meM sthitaprajJa' kI taraha rahe, para unheM koI indriya-viSaya lubhA na sakA / unakI A~khoMse bAhya sthiti bhI ojhala na thii| rAjanaitika sthiti yadyapi usa samaya bahata hI sudar3ha aura Adarza thii| nau licchiviyoMkA saMyakta evaM saMgaThita zAsana thA aura ve bar3e prema evaM sahayogase apane gaNarAjyakA saMcAlana karate the| rAjA ceTaka isa gaNarAjyake suyogya adhyakSa the aura vaizAlI unakI rAjadhAnI thii| vaizAlI rAjanaitika halacaloM tathA licchaviyoM kI pravRttiyoMkI kendra thii| para sabase bar3I jo nyUnatA thI vaha yaha thI ki zAsana samAja aura dharmake mAmale meM mauna thAusameM koI hastakSepa nahIM kara sakatA thA / phalataH sAmAjika aura dhArmika patana parAkASThAko pahu~ca cukA thA tathA donoMkI dazA atyanta virUpa rUpa dhAraNa kara cukI thii| chuAchUta, jAtIyatA aura U~ca-nocake bhedane samAja tathA dharmakI jar3oMko khokhalA evaM jarjarita banA diyA thaa| ajJAna, mithyAtva, pAkhaNDa aura adharmane apanA DerA DAla rakhA thaa| isa bAhya sthitine bhI bhagavAna mahAvIrakI A~khoMko adbhuta prakAza diyA aura ve tIsa varSakI bharI javAnI meM hI samasta vaiSayika sukhopabhogoMko tyAgakara aura unase virakti dhAraNa kara sAdhu bana gaye the| unhoMne anubhava kiyA thA ki gRhastha yA rAjAke padakI apekSA sAdhukA pada atyanta unnata hai aura isa padameM hI tapa, tyAga tathA saMyamakI uccArAdhanA kI jA sakatI hai aura AtmAko 'paramAtmA' banAyA jA sakatA hai| phalasvarUpa unhoMne bAraha varSa taka kaThora tapa aura saMyamakI ArAdhanA karake apane carama lakSya vItarAga-sarvajJatva athavA paramAtmatvakI zuddha evaM paramocca avasthAko prApta kiyA thaa| mahAvIra dvArA AcAradharmakI pratiSThA unhoMne jisa 'supatha' para calakara itanI U~cI unnati kI aura asIma jJAna evaM akSaya Anandako prApta kiyA, usa 'supatha' ko janakalyANake lie bhI unhoMne usI taraha pradarzita kiyA, jisa taraha sadvaidya bar3e parizrama aura kaThora sAdhanAse prApta apane anupama cikitsA-jJAna dvArA karuNA-buddhise roga-pIr3ita logoMkA rogopazamana karatA hai aura unheM jIvana-dAna detA hai| mahAvIrake 'AcAra-dharma' para calakara pratyeka vyakti laukika aura pAralaukika donoM hI prakArake hitoMko kara sakatA hai / Ajake isa cAkacikya evaM -164 - Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhautikatA priya jagat meM unake 'AcAra dharma' ke AcaraNakI bar3I AvazyakatA hai / mahAbhAratake eka upAkhyAnameM nimna zloka AyA hai : jAnAmi dharmaM na ca me pravRttiH, jAnAmyadharmaM na ca me nivRttiH / nApi devena hRdi sthitena yathA niyukto'smi tathA karomi // maiM dharmako jAnatA hU~, para usameM merI pravRtti nahIM hotI aura adharmako bhI jAnatA hU~, lekina usase nivRtti nahIM | hRdaya meM sthita koI deva jaisI mujhe preraNA karatA hai, vaisA karatA hU~ / ' yathArthataH yahI sthiti Aja amanISI aura manISI donoMkI ho rahI hai / bAhyameM ve bhale hI dharmAtmA hoM, para antas prAyaH sabhIkA tamovyApta hai / pariNAma yaha ho rahA hai ki pratyeka vyaktikI naitika aura AdhyAtmika cetanA zUnya hotI jA rahI hai aura bhautika cetanA evaM vaiSayika icchAe~ bar3hatI jA rahI haiM / yadi yahI bhayAvaha dazA rahI to mAnava samAjameM na naitikatA rahegI aura na AdhyAtmikatA tathA na vaise vyaktiyoMkA sadbhAva kahIM milegA / ataH isa bhautikatA ke yuga meM bhagavAn mahAvIrakA 'acAradharma' vizvake mAnava samAjako bahuta kucha Aloka de sakatA hai - AdhyAtmika evaM naitika mArgadarzana kara sakatA hai / usake AcaraNase mAnava niyata maryAdA meM rahatA huA aindriyika viSayoMko bhoga sakatA hai aura jIvanako naitika tathA AdhyAtmika banAkara use sukhI, yazasvI aura saba suvidhAoMse sampanna bhI banA sakatA hai / dUsaroM ko bhI vaha zAnti aura sukha pradAna kara sakatA hai / ahiMsaka vyavahArakI AvazyakatA mAnava samAja sukha aura zAntise rahe, isake lie mahAvIrane ahiMsA dharmakA upadeza diyA / unhoMne batAyA ki dUsaroMko sukhI dekhakara sukhI honA aura dukhI dekhakara dukhI honA hI pArasparika premakA eyamAtra sAdhana hai / pratyeka manuSyakA karttavya hai ki vaha kisI bhI manuSya, pazu yA pakSI, yahA~taka ki choTese-choTe jantu, kITa, pataMga Adiko bhI na satAye / pratyeka jIva sukha cAhatA hai aura dukhase bacanA cAhatA hai / isakA zakya upAya yahI hai ki vaha svayaM apane prayatnase dUsaroMko dukhI na kare aura sambhava ho to unheM sukhI banAnekI hI ceSTA kre| aisA karanepara vaha sahajameM sukhI ho sakatA hai / ataH pArasparika ahiMsaka vyavahAra hI sukhakA sabase bar3A aura pradhAna sAdhana hai / isa ahiMsaka vyavahArako sthAyI banAye rakhane ke lie usake cAra upasAdhana haiM / 1. pahalA yaha ki kisIko dhokhA na aise zabdoMkA bhI prayoga na kiyA jAya, jisase yA kANeko kANA kahanA satya hai, para unheM pIr3A janaka hai / diyA jAya, jisase jo kahA ho, use pUrA kiyA jAya / dUsaroMko mArmika pIr3A pahu~ce / jaise andheko andhA kahanA 2. dUsarA upasAdhana yaha hai ki pratyeka manuSya apane parizrama aura nyAyase upArjita dravyapara hI apanA adhikAra maane| jisa vastukA vaha svAmI nahIM hai aura na use apane parizrama tathA nyAyase arjita kiyA hai usakA vaha svAmI na bane / yadi koI vyavasAyI vyakti utpAdaka aura parizramazIla prajAkA nyAyayukta bhAga har3apatA hai to vaha vyavasAyI nahIM / vyavasAyI vaha hai jo nyAyase dravyakA arjana karatA hai / chalaphareba, dhokhAdhar3I yA jorajabardastI se nahIM / anyathA vaha prajAkI azAnti tathA kalahakA kAraNa bana jAyagA / ataH nyAyaviruddha dravyakA arjana dukha tathA saMklezakA bIja hai, use nahIM karanA cAhie / - 165 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. tIsarA yaha hai ki pratyeka vyakti ( strI-puruSa) ko bhogoM meM Asakta nahIM honA cAhie / bhogoMmeM Asakta vyakti apanA tathA dUsaroMkA ahita karatA hai / vaha na kevala apanA svAsthya hI naSTa karatA hai, apitu jJAna, viveka, tyAga, pavitratA, uccakulInatA Adi kitane hI sadguNoMkA bhI nAza karatA hai aura bhAvI santAnako nirbala banAtA hai tathA samAjameM durAcAra evaM durbalatAko prazraya detA hai / ataH pratyeka puruSako apanI patnI ke sAtha aura pratyeka strIko apane pati ke sAtha saMyamita jIvana bitAnA caahie| 4. cauthA yaha hai ki saMcayavRttiko sImita karanA cAhie, kyoMki AvazyakatAse adhika saMgraha karane se manuSya kI tRSNA bar3hatI hai tathA samAjameM asantoSa phailatA hai / yadi vastuoMkA anucita rIti se saMgraha na kiyA jAya aura prAptapara santoSa rakhA jAya to dUsaroMko jIvana nirvAhake sAdhanoM kI kamI nahIM par3a sakatI / isa taraha ahiMsAko jIvanameM lAne ke lie satya, acaurya, brahmacarya aura parigrahaparimANa ina cAra niyamoM kA pAlana karanA Avazyaka hai / unake binA ahiMsA pala nahIM sakatI - pUrNarUpameM vaha jIvanameM nahIM A sakatI / yahI pA~ca vrata bhagavAn mahAvIrakA AcAra-dharma hai / AcAra-dharmakA mUlAdhAra : ahiMsA Upara dekha cuke haiM ki isa AcAra dharmakA mUlAdhAra 'ahiMsA' hai, zeSa cAra vrata to usI taraha usake rakSaka haiM jisa taraha khetokI rakSA ke lie bAr3ha (vArI) lagA dI jAtI hai / yaha dekhA jAtA hai ki galata bAta kahane, kaTu bolane, asaMgata kahane aura adhika bolanese na kevala hAni hI uThAnI par3atI hai kintu kaluSatA, avizvAsa aura kalaha bhI utpanna ho jAte haiM / jo vastu apanI nahIM, use binA mAlikakI AjJAse le lenepara vastuke svAmIko duHkha aura roSa hotA hai / parapuruSa yA parastrI gamana bhI azAnti tathA tApakA kAraNa hai / parigrahakA Adhikya to spaSTataH saMkleza aura ApattiyoMkA janaka hai / isa prakAra asatya, corI, abrahma aura parigraha ye cAroM hI pApavRttiyA~ hiMsAke bar3hAne meM sahAyaka haiM / isalie inake tyAgameM ahiMsAke hI pAlanakA lakSya nihita hai / ataeva ahiMsAko 'parama dharma' kahA gayA hai / dravyahiMsA aura bhAvahiMsA ahiMsAke svarUpako samajhane ke liye hameM pahale hiMsAkA svarUpa samajha lenA Avazyaka hai / bhagavAn mahAvIrane hiMsAko vyAkhyA karate hue batalAyA ki 'pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiMsA' arthAt duSTa abhiprAyase prANIko coTa pahu~cAnA hiMsA hai / sAmAnyatayA hiMsA cAra prakArakI hai-- saMkalpI, AraMbhI, udyogI aura virodhI / ina cAroM hisAoM meM 'coTa pahu~cAnA' samAna hai, para saMkalpI ( jAnabUjhakara kI jAnevAlI) hiMsA meM duSTa abhiprAya honese usakA gRhastha ke lie tyAga aura zeSa tIna hiMsAoM meM duSTa abhiprAya na hone se unakA atyAga batalAyA gayA hai / vAstavameM una tIna hiMsAoM meM kevala dravyahiMsA hotI hai aura saMkalpI hiMsA meM dravya hiMsA aura bhAvahiMsA donoM hI hiMsAe~ hotI | jainadharma meM binA bhAvahiMsA ke korI dravya-hiMsAko pApabandhakA kAraNa nahIM mAnA gayA hai| gRhastha apane aura parivArake bharaNa-poSaNa ke lie Arambha tathA udyoga karatA hai aura kabhI-kabhI apanI apane parivAra apane samAja aura apane rASTrakI rakSA ke lie AkrAntAse lar3AI bhI lar3atA hai aura usameM hiMsA hotI hI hai / parantu Arambha, udyoga aura virodha karate samaya usakA duSTa abhiprAya na honese vaha ahiMsaka hai tathA usakI ye hiMsAe~ kSamya haiM, kyoMki usakA lakSya kevala nyAyayukta bharaNa-poSaNa tathA rakSAkA hotA hai / ataeva jainadharmake kisI prANI ke mara jAne yA dukhI honese hI hiMsA nahIM hotI / saMsAra meM sarvatra jIva 1 166 1 anusAra apane dvArA pAye jAte haiM aura ve Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apane nimittase marate bhI rahate haiN| phira bhI jainadharma isa 'prANighAta' ko hiMsA nahIM kahatA / yathArthameM 'hisArUpa pariNAma' hI hiMsA hai / eka kisAna prAtaHse zAma taka khetameM hala jotatA hai aura usameM bIsiyoM jIvoMkA ghAta hotA hai, para use hiMsaka nahIM kahA gyaa| kintu eka machuA nadIke kinAre subahase sUryAsta taka jAla DAle baiThA rahatA hai aura eka bhI machalI usa ke jAlameM nahIM aatii| phira bhI use hiMsaka mAnA gayA hai / isakA kAraNa spaSTa hai / kisAnakA hiMsAkA bhAva nahIM hai-usakA bhAva anAja upajAne kA hai aura machu AkA bhAva pratisamaya tIvra hiMsAkA rahatA hai / jaina vidvAn AzAdharane nimna zlokameM yahI pradarzita kiyA hai: viSvagjIva-cite loke kva caran ko'pyamokSyata / ___ bhAvaikasAdhanau bandha-mokSau cennAbhaviSyatAm / / 'yadi bhAvoMpara bandha aura mokSa nirbhara na hoM to sArA saMsAra jIvarAzise khacAkhaca bharA honese koI mukta nahIM ho sktaa|' jainAgamameM spaSTa kahA gayA hai : maradu va jiyadu va jIvo ayadAcArassa NicchidA hiMsA / payadassa patthi baMdho hiMsAmetteNa samidassa // 'jIva mare yA cAhe jiye, asAvadhAnIse kAma karanevAle vyaktiko niyamase hiMsAkA pApa lagatA hai| parantu sAvadhAnIse pravRtti karanevAleko hiMsA honemAtrase hiMsAkA pApa nahIM lgtaa|' - jainake purANa yuddhoMse bhare par3e haiM aura una yuddhoMmeM acche aNuvratiyoMne bhAga liyA hai / padmapurANameM lar3AIpara jAte hue kSatriyoMke varNana meM eka senAnIkA citraNa nimna prakAra kiyA hai samyagdarzanasampannaH zUraH kazcidaNuvratI / pRSThato vIkSyate palyA purastridazakanyayA // 'eka samyagdRSTi aura aNuvratI sipAhI jaba yuddha meM jA rahA hai, to use pIchese usakI patnI dekha rahI hai aura vicAratI hai ki merA pati kAyara banakara yuddhase na lauTe-vahIM vIragati prApta kare aura sAmanese devakanyA dekhatI hai-yaha vIra devagati pAye aura cAha rahI hai ki maiM use varaNa kruuN|' ___ yaha sipAhI samyagdRSTi bhI hai aura aNuvratI bhii| phira bhI vaha yuddha meM jA rahA hai, jahA~ asaMkhya manuSyoMkA ghAta hogA / isa sipAhIkA uddezya mAtra AkrAntAse apane dezakI rakSA karanA hai| dUsareke dezapara hamalA kara use vijita karane yA usapara adhikAra jamAne jaisA duSTa abhiprAya usakA nahIM hai| ataH vaha dravya-hiMsA karatA huA bhI ahiMsA-aNuvratI banA huA hai / usake ahiMsA-aNuvratameM koI dUSaNa nahIM aataa| jaina dharma meM eka 'samAdhimaraNa' vratakA varNana AtA hai, jo Ayuke antameM aura kucha paristhitiyoM meM jIvana-bhara pAle hae AcAra dharmakI rakSAke lie grahaNa kiyA jAtA hai| isa vratameM dravya-hiMsA to hotI hai para bhAva-hiMsA nahIM hotI; kyoMki ukta vrata usI sthiti meM grahaNa kiyA jAtA hai, jaba jIvanake bacanekI AzA nahIM rahatI aura Atmadharmake naSTa honekI sthiti upasthita ho jAtI hai| isa vratake dhArakake pariNAma saMkliSTa na hokara vizuddha hote haiM / vaha usI prakAra Atmadharma-rakSAke lie Atmotsarga karatA hai jisa prakAra eka bahAdura vIra senAnI rASTra-rakSAke lie ha~sate-ha~sate Atmotsarga kara detA hai aura pITha nahIM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pheratA / yahI kAraNa hai ki isa vratakA dhAraka vIra senAnIkI bhA~ti ahiMsaka mAnA gayA hai| yadi koI vyakti isa vratakA durupayoga karatA hai to kisI bhI acchI bAtakA durupayoga ho sakatA hai / baMgAlameM 'antakriyA' kA bahuta durupayoga hotA thaa| aneka loga vRddhA strIko gaMgA kinAre le jAte the aura usase kahate the--'hari bola / ' agara usane 'hari' bola diyA to use jIte hI gaMgAmeM bahA dete the| parantu vaha 'hari' nahIM bolatI thI, isase use bAra-bAra pAnI meM DubA-DubAkara nikAlate the aura jaba taka vaha 'hari' na bole taba taka use isI prakAra parezAna karate the, jisase ghabarAkara vaha 'hari' bola diyA karatI thI aura ve loga use svarga paha~cA dete the / 'antakriyA' kA yaha durupayoga hI thaa| samAdhimaraNavatakA bhI koI durupayoga kara sakatA hai| parantu durupayogake Darase acche kAmakA tyAga nahIM kiyA jaataa| kintu yathAsAdhya durupayogako rokane ke lie kucha niyama banAye jAte haiM / samAdhibharaNavratake viSaya meM bhI jainadharma meM niyama banAye gaye haiN| anazana kitanA mahattvapUrNa evaM Atmazuddhi aura prAyazcittakA sAdhana hai / gA~dhIjo usakA prayoga Atmazuddhike lie kiyA karate the| kintu apanI bAta manavAne ke lie Aja usakA bhI durupayoga hone lagA hai| lekina isa dUrupayogase anazanakA na mahatva kama ho sakatA hai aura na usakI AvazyakatA samApta ho sakatI hai| isa vivecanase hama dravya-hiMsA aura bhAva-hiMsAke antarako sahajameM samajha sakate haiM aura bhAvahiMsAko hI hiMsA jAna sakate haiM / lekina isakA yaha matalaba nahIM hai ki jainadharma meM dravyahiMsAkI chaTa de dI gaI hai| yathA zakya prayatna usako bhI bacAne ke lie upadeza diyA gayA hai aura AcAra-zuddhimeM usakA bar3A sthAna mAnA gayA hai| isa drabyahiMsAke ho jAnepara vratI (gRhastha aura sAdhu donoM) pratikramaNa aura prAyazcitta karate haiM / choTe-se-choTe aura bar3e-se-bar3e sabhI jIvoMse kSamA-yAcanA ko jAtI hai aura prAyazcitta meM svayaM yA guruse kRtAparAdha ke lie daNDa svIkAra kiyA jAtA hai| jAna par3atA hai ki jainoMke isa pratikramaNa aura prAyazcitta kA pArasI dharmapara bhI prabhAva par3A hai| unake yahA~ bhI pazcAttApa karanekA rivAja hai| isa kriyAmeM jo maMtra bole jAte hai unameMse kuchakA bhAva isa prakAra hai-'dhAtu upadhAtuke sAtha jo maiMne durvyavahAra kiyA ho, usakA maiM pazcAttApa karatA haiN|' 'jamInake sAtha jo maiMne aparAdha kiyA ho, usakA maiM pazcAttApa karatA huuN|' 'pAnI athavA pAnIke anya bhedoMke sAtha jo maiMne aparAdha kiyA ho, usakA maiM pazcAttApa karatA huuN|' 'vRkSa aura vRkSa ke anya bhedoMke sAtha jo maiMne aparAdha kiyA ho, usakA maiM pazcAttApa karatA huuN|' 'mahatAba, AfatAba, jalatI agni Adike sAtha jo maiMne aparAdha kiyA ho, maiM usakA pazcAttApa karatA huuN|' pArasiyoMkA yaha vivecana jaina-dharma ke pratikramaNase milatA-julatA hai, jo pArasI dharmapara jaina dharmake prabhAvakA spaSTa sUcaka hai / ataH bhAva-hiMsAko chor3e binA jisa taraha koI vyakti ahiMsaka nahIM ho sakatA, usI taraha drabya-hiMsAko chAr3e binA nirdoSa AcAra-zuddhi nahIM pala sktii| isalie donoM hisAoMko bacAneke lie sadA prayatna karanA cAhie / AcAra-dharmake AdhAra : gRhastha aura sAdhu isa taraha ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aura aparigraha ye pA~ca vrata haiN| ina vratoMko gRhastha aura sAdhu donoM pAlate haiN| gRhastha inheM eka dezarUpase aura sAdhu pUrNa rUpase pAlana karate haiN| gRhasthake ye vrata aNuvrata kahalAte haiM aura sAdhuke mahAvrata / sAdhukA kSetra vistRta hotA hai| usakI sArI pravRttiyA~ sarvajana aura sarvodayake lie hotI haiM / vaha jJAna, dhyAna aura tapameM rata rahatA haA vargase, samAjase aura rASTrase bahata U~ce uTha jAtA hai, usakI dRSTimeM ye saba saMkIrNa kSetra ho jAte haiN| samAjase vaha kama lekara aura use adhika dekara kRtArtha hotA hai / lekina gRhasthapara aneka uttaradAyitva haiN| apanI prANarakSAke alAvA usake kuTumbake prati, samAjake prati, dharma ke prati aura rASTra ke prati bhI kucha kartavya haiM / ina kartavyoM -- 168 -- e Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko pAlana karaneke lie vaha ukta ahiMsA Adi vratoMko aNuvratake rUpameM grahaNa karatA hai aura ina svIkRta (1) apane kArya-kSetrakI gamanAgamanakI maryAdA nizcita kara lenA 'vignata' hai| yaha vrata jIvanabharake lie grahaNa kiyA jAtA hai / isa vratakA prayojana icchAoMkI sImA bAMdhanA hai| (2) digvatakI maryAdAke bhItara hI use kucha kAla aura kSetrake lie sImita kara lenA-Ane-jAneke kSetrako kama kara lenA dezavata hai| (3) tIsarA anarthadaNDavrata hai / isameM vyarthake kAryoM aura pravRttiyoMkA tyAga kiyA jAtA hai / ye tInoM vrata aNuvratoMke poSaka evaM vardhaka honese guNavrata kahe jAte haiN| (4) sAmAyikameM Atma-vicAra kiyA jAtA hai aura khoTe vikalpoMkA tyAga hotA hai / (5) proSadhopavAsameM upavAsa dvArA AtmazaktikA vikAsa evaM sahanazIlatAkA abhyAsa kiyA jAtA hai| bhogopabhogaparimANameM dainika bhogoM aura upabhogoMkI vastuoMkA parimANa kiyA jAtA hai| jo vastu eka bAra hI bhogI jAtI hai vaha bhoga tathA jo bAra-bAra bhogane meM AtI hai vaha upabhoga hai| jaise bhojana, pAna Adi eka bAra bhoganemeM Anese bhoga vastue~ haiM aura vastra, vAhana Adi bAra-bAra bhogane meM Anese upabhoga vastue~ haiM / ina donoM hI prakArakI vastuoMkA pratidina niyama lenA bhogopabhogaparimANa vrata hai| (7) atithisaMvibhAgameM supAtroMko vidyA, auSadhi, bhojana aura surakSAkA dAna diyA jAtA hai, jisase vyaktikA udAratAguNa prakaTa hotA hai / tathA inake anupAlanase sAdhu bananekI zikSA (dizA aura preraNA) milatI hai| ___isa prakAra pratyeka vyakti, cAhe vaha sAmAjika jIvana-kSetrameM ho yA rASTrIya, ina 12 vratoMkA saralatAse pAlana kara sakatA hai aura apane jIvanako sukhI evaM zAntipUrNa banA sakatA hai / 22