Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAMAALAIMINAMILLILLAHAMALALAILABILIABILIARI.IMILARIA (sAdhvIratnapuSpavatI abhinandana grantha kuNDalinI yoga : eka cintana -DA. rudradeva tripAThI [ema-e0 (dvaya), pI-eca0 DI0, DI0 liTa0, AcArya, vizeSa karttavyAdhikArI bRjamohana bir3alA zodha kendra, ujjaina] A- STAR kuNDalinI kA svarUpa-nirUpaNa AtmAnubhUti ke vyAvahArika vijJAna kI paramparA meM 'do vastuoM ke milana ko 'yoga' kI saMjJA dI gaI hai|' 'kuNDalinI-yoga' kA tAtparya bhI yahI hai ki-"ziva aura jIva ke madhya par3e mAyA ke AvaraNa ko haTAkara jIva kA usake mUlasvarUpa ziva se aikya kraanaa|" kuNDalinI mAnava kI jIvanIzakti hai aura isakA nivAsa mUlAdhAra meM hai, vahIM svayambhUliGga avasthita hai tathA kuNDalinI usako sAr3he tIna AvatoM se veSTita kara apane mukha se suSumnA-patha ko rokakara suSupta avasthA meM sthita hai| yogAdi kriyAo ke dvArA sAdhaka isI suSumnA-patha jise brahmanAr3I bhI kahate haiM-kI suSupta zakti ko taka pahu~cAne kA prayAsa karatA hai / yaha kuNDalinI 'visatantutanIyasI' kamalanAlagata tantu ke samAna patale AkAra vAlI hai| "prasupta bhujaMgAkArA' bhI ise hI kahA gayA hai| tantra zAstra meM kuNDalI kA dhyAna atyanta vistAra se batalAyA hai| yathA mUlonidrabhujaGgarAjasadRzIM yAntIM suSumnAntaraM, bhittvAdhArasamUhamAzu vilasatsaudAminI-sannibhAm / vyomAmbhojagatendumaNDalagalad divyAmRtaughaiH pati, sambhAvya svagRhAgatAM punarimAM saJcintaye kuNDalIm // isake anusAra yaha kuNDalinI mUlAdhAra se unnidra bhujaGgarAja ke samAna Upara uThatI huI, AdhAra samuha kA bhedana kara bijalI ke sadRza tIvratA se cakravatI huI tathA sahasradala kamala meM virAjamAna candramaNDala se jharate hue divya amRta samUha ke dvArA pati ko sambhAvita kara vApasa lauTa AtI hai| rrrrrrrint A 322 | sAtavAM khaNDa : bhAratIya saMskRti meM yoga www.jainelib)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvIratna puravalI abhinandana grantha) DiwanamamarguerURAHARINALAIMOSTRADARKaramcaDANGAnsweAssNARSanslation meetincimetaStaramTrantetrepratimantroPATIONZER KarishtiniantarvasanneindiatistinuatitutistirhittummitstiriremierrifmiritiiiiiiimalitientatioTHANEE .. Moszt -SAMRAVARTANDMINSajaywsyathendemy RI PANEERINGTNIMAR A aisI hI kuNDalinI kA smaraNa sAdhaka varga cirantana kAla se karatA AyA hai| zAstrakAroM ne kuNDalinI ke sambandha meM atyanta vistAra se aura atyanta sUkSmatA se gambhIra vicAra vyakta kiye haiN| 'rudrayAmala' meM kahA gayA hai ki-yaha devI (kuNDalinI) zaktirUpA hai, samasta bhedoM kA bhedana karane vAlI hai tathA kali-kalmaSa kA nAza karake mokSa dene vAlI hai| kuNDalinI Ananda aura amRtarUpa se manuSyoM kA pAlana karatI hai tathA yaha zvAsa evaM ucchvAsa ke dvArA zarIrastha paJca mahAbhUtoM se AvRta hokara paJcaprANarUpA ho jAtI hai| kuDalI paradevatA hai| mulAdhAra meM virAjamAna yaha kuNDalI 'koTisUrya pratIkAzA, jJAnarUpA, dhyAna-jJAna-prakAzinI, caJcalA, tejovyApta-kiraNA, kuNDalAkRti, yogijJeyA evaM UrdhvagAminI Adi mahanIya svarUpa vAlI hai| rudrayAmala ke eka padya meM kuNDalinI kI stuti karate hue yahI bAta isa rUpa meM kahI gaI hai AdhAre paradevatA bhava-natA'dhaH kuNDalI devatA, devAnAmadhidevatA trijagatAmAnandapuJjasthitA / mUlAdhAra-nivAsinI viramaNI yA jJAninI mAlinI, sA mAM pAtu manusthitA kulapathAnandaika-bojAnanA // 32/21 // anubhavI AcAryoM kI yaha nizcita dhAraNA hai ki mAnava-zarIra meM aisI aneka kriyAoM ke kendra haiM jinake adhikAMza bhAga avaruddha haiM, bahuta thor3e bhAga hI unake khule haiM aura ve tadanukUla kArya karate haiN| zAstroM meM unheM daivI kriyA kahA hai, jinakA upayoga karane ke liye vyakti ko svayaM prayatna karanA par3atA hai aura vaha prayatna bAhya-prakriyA-sAdhya nahIM, apitu sAdhanA-sAdhya ho hai| jaba yaha AdhAra-bandha Adi kriyAoM ke dvArA samutthita hokara sudhA binduoM se vidhAmabIja ziva kI arcanA karatI hai to Atmateja kA apUrva dIpana ho jAtA hai / isakA gamanAgamana atyanta vegapUrNa hai / navIna japApuSpa ke samAna sindUrI varNa vAlI yaha vastutaH bhAvanAmAtra gamyA hai kyoMki isakA svarUpa cinmAtra aura atyanta sUkSma hai| suSumnA ke antavartI mArga se jaba yaha calatI hai to mArga meM Ane vAle svAdhiSThAnAdi kamaloM ko pUrNa vikasita karatI huI lalATastha candrabimba taka pahu~catI hai aura citta meM apAra Ananda kA vistAra huI punaH Ane dhAma para lauTa AtI hai| ataH kahA gayA hai ki gamanAgamaneSu jAGghiko sA, tanuyAd yogaphalAni kuNDalI / muditA kulakAmadhenureSA, bhajatAM vAJchitakalpavallarI / / kuNDalinI-prabodhana ke vibhinna prakAra zAstra evaM anubhava ke do paMkhoM ke sahAre sAdhaka apanI sAdhanA-sambandhI vyomayAtrA karatA hai aura svayaM ke anavarata abhyAsa tathA adhyavasAya se nizcita lakSya ko prApta kara letA hai| zAstroM meM 'ekaM sad viprA bahadhA vadanti' ke anusAra eka satya kA udghATana karane ke liye usakA bahuvidha kathana prApta hotA hai, usI prakAra anubhavoM kI bhUmikA bhI vaividhya se achUtI nahIM rhtii| isakA eka anya kAraNa yaha bhI hotA hai ki deza, kAla evaM kartA kI bhinnatA se tadanukUla vyavasthA kA sUcana bhI usameM nihita rahatA hai| kuNDalinI yoga : eka cintana : DaoN0 rudradeva tripAThI | 323 L ORAT www.jail 4GETTylis
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvI ratna puSpavatI abhinandana grantha kuNDalI - prabodhana ke liye zAstrakAroM ne bhI isIliye aneka prayoga dikhalAye haiM / aise upAyoM meM (1) yoga-zakti-mUlaka, (2) bhakti-mulaka (japa- pATharUpa), aura (3) auSadha sevana mUlaka prayoga pramukha haiM / vaise sAdhanA ke sabhI aGga-pratyaGga kuNDalinI jAgaraNa kI kriyA meM sahayogI hote haiM, unakI laghutA aura dIrghatA para zaGkA kiye binA unakA sahayoga prApta karanA hI cAhiye anyathA jaise kisI mazIna kI saMcAlana- kriyA meM kisI bhI choTe athavA bar3e purje kI kharAbI se bAdhA pahu~catI hai usI prakAra isa kArya meM bhI bAdhA AtI hai / cU~ki kuNDalinI - prabodhana ananta zaktiyoM ke sAtha-sAtha mokSa ke dvAra taka pahu~cAne vAlA hai, ataH svAbhAvika hai ki isake jAgaraNa ke upAya tathA ise prabuddha karane vAlI sAdhanA bahuta sahaja nahIM hai / isI kAraNa aisI sAdhanA ko sAdhakagaNa sadA se ho guru-paramparA se prApta karate rahe haiM, aura gurujana bhI adhikArI ziSya ko hI yaha vidyA dete the, ataH isa sAdhanA kA suspaSTa varNana kisI grantha meM pUrNarUpeNa nahIM milatA hai tathApi jo prApta hai usakA varNana isa prakAra hai - (1) yoga-zakti-mUlaka upAya jaisA ki Upara batAyA jA cukA hai ki kuNDalinI svayambhUliGga meM sAr3he tIna bAra AveSTita hokara sthita hai aura suSumnA kA mukha tathA kuNDalinI kA mukha pAsa-pAsa hai athavA suSumnA kA mukha Manus foot ke mukha meM banda hai / isI kAraNa kuNDalinI meM cetanA hInatA banI rahatI hai jise sAdhanA ke dvArA prabuddha karane para usakA mukha khula jAtA hai aura suSumnA kA mukha bhI khula jAtA hai / phalataH kuNDalinI suSumnA meM praveza kara jAtI hai / yogazAstra ke AcAryoM ne isa rahasya ko granthitraya-bhedana ke mAdhyama se samajhAte hue batalAyA hai| ki - (1) kandasthAna se sulAdhAra cakra ke madhya kA bhAga 'brahmagranthi ' sthala hai| yaha suSumnA kA caturtha bhAga bhI kahalAtA hai / yahI eka ora se mUlAdhAra cakra ke pAsa suSumnA ke tRtIya bhAga se jur3atA hai| aura dUsarI ora kanda se jur3A huA hai / zarIra kI sabhI nAr3iyA~ isI kanda sthAna para Akara milatI haiN| aura suSumnA se prApta cetanA se viSayabodha athavA triyAcetanA ko prApta karake sampUrNa zarIra meM phailAtI haiM / yahI vaha sthAna hai jahA~ se vidyut kA vitaraNa hotA hai / brahmagranthi kA yaha bhAga kapha Adi avarodhaka tatvoM se DhakA rahatA hai ataH isake AvaraNa mala ko haTAne ke liye yogazAstroM meM haThayoga' prANAyAmaprakriyA kA nirdeza karatA hai / ke (2) mUlAdhAra se anAhata kA madhya bhAga 'viSNu granthi' sthala hai / ise suSumnA kA tRtIya bhAga bhI kahate haiM / yahI mUlAdhAra se eka ora jur3A huA hai aura dUsarI ora anAhata cakra ke pAsa suSumnA dvitIya bhAga se jur3atA hai / sthUla tattva, agni, jala aura pRthivI ke sthAna arthAt ina tattvoM se sambaddha cetanA ke kendra isI bhAga meM haiM / brahmagranthi-bhedana rUpa prathama udbodhana ke pazcAt isa dvitIya granthi kA bhedana karane ke liye prANAyAma ke pahale se kucha utkRSTa prayogoM kA nirdeza haThayoga meM huA hai / (3) anAhata cakra se AjJA cakra ke madhya kA bhAga 'rudra granthi' sthala mAnA gayA hai| yaha suSumnA kA dvitIya bhAga kahalAtA hai / yahI eka ora se AjJAcakra ke pAsa suSumnA ke prathama bhAga se jur3atA hai aura 324 | sAtavAM khaNDa : bhAratIya saMskRti meM yoga www.jainelibrary
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Halasasans aAcak.inburalobaeBAKIRTAIMAADMARA T HISRKare sAbAlapanalI Amanandana gran NEERESTHE NERARAMMAMATARNARRATESAMEENAINMEANISee.TERIMINAKRAINERAMMARRIVARAHATMEONEnerwww w wENTERNSARARIMARC MEANIRAHINEKHARIFitne dUsarI ora anAhata se jur3A huA hai| ina donoM ke saMyoga-sthalarUpa rudragranthi ke UparI bhAga se avabodhaka cetanA aura preraka cetanA kA niyamana hotA hai| zarIra meM yaha sthala bhra madhya meM mAnA jAtA hai / isase kucha nIce kaSTha ke pAsa vizuddhi cakra hai, jahA~ se atyanta sUkSma jJAna aura kriyA cetanA kA niyamana hotA hai| yahA~ AkAza tattva kI pradhAnatA hone se AkAza ke guNa zabda kI utpatti evaM usake grahaNa kA niyamana kenda bhI yahIM hai| isase nIce hRdaya ke pAsa suSumnA ke isa aMza kA nIce vAlA bhAga hai, jise vAyu kA sthAna kahate haiN| samagra sparza cetanA evaM aMga-pratyaMgoM ke kampana tathA gati kA niyamana, yahA~ taka ki rakta kI gati kA niyamana bhI isI kendra se hotA hai / (4) sahasra dala-padma-uparyukta paddhati se kuNDalinI-prabodhana ke pazcAt jaba vaha apane sthAna ko chor3akara utthita hotI hai to zarIra meM sphUraNa hone lagatA hai| jaise-jaise yaha mahAzakti cakroM kA bhedana karatI huI Upara kI ora bar3hakara sahasra dala padma meM pahu~catI hai to zarIra nirvikalpa samAdhi kI dazA meM bhArahona ho jAtA hai tathA cidAnanda prApti kI anubhUti hotI hai / yahI manuSya kI sAdhanA kA antima lakSya hai| kahA jAtA hai ki AjJAcakra se sahasrAra ke bIca 'asI' aura 'varuNA' nAmaka do nADiyA~ haiN| yahI sthAna vArANasI' nAma se jAnA jAtA hai| yahI ina donoM kA saGgama sthAna hai| AjJAcakra se Age kA mArga ati jaTila hai kyoMki yaha 'kailAza-mArga' hai / kuNDalinI mUlAdhAra se uThakara AjJAcakra taka to paha~ca jAtI hai, kintu vahA~ se Age isako le jAnA sAdhaka ke vaza kI bAta nahIM hotii| isaliye guru svayaM-ziSya kI yogyatA, bhakti, zraddhA Adi dekhakara apanI zakti se kuNDalinI ko isa durUha mArga se pAra karavAkara sahasrAra taka pahu~cAte haiN| ____ nAriyala ke ati kacce gUde ke samAna sahasrAra-padma meM vidyamAna padArtha meM sahasradala kamala kI kalpanA karake usake sahasra patroM meM se bIsa-bIsa patroM para varNamAlA ke pacAsa akSaroM meM se eka-eka akSara ke aGkita hone kA saMketa zAstroM meM kiyA gayA hai| isa prakAra varNamAlA kI AvRttiyA~ hone se yakSiNI Adi sahasra zaktiyA~ aMkarita hotI haiN| yakSiNI Adi sahasra zaktiyoM ke samaSTi rUpa zUkra dhAtu kI adhiSThAtrI yAkinI zakti prakaTa hotI hai| yahI yAkinI zakti vizvarUpiNI, ekaviMzatimukhI, samasta dhAtu evaM tattvarUpiNI paraNiva meM Asakta kUla-kuNDalinI kI rUpAntara-svarUpiNI bhairavI-bhramaranAdotpAdinI zakti hai / sahasrAra cakra kI sthiti mastiSka meM mAnI gayI hai / isakA varNa karpUra ke samAna hai| isakI kaNikA ke madhya pAzavakalpa se paramAtmA kI bhAvanA aura vIrakalpa evaM kulakalpa meM pUrNacandrAkAra kI bhAvanA hotI hai / isake madhya meM paraziva-guru kA sthAna hai| isake Upara brahmarandhra hai aura usake bIca zUnya sthAna meM sthita paraziva se kuNDalinI ko jagAkara saMyoga karAnA hI upayoga-rUpa sAdhanA kA lakSya hai| (2) anya kriyAtmaka prakAra yoga-sAdhanA meM ekAdhika prakAroM se kuNDalinI-prabodhana ke viSaya meM kahA gayA hai| unameM se eka anubhUta-prayoga isa prakAra hai sarvaprathama zuddha Asana para svayaM zuddha hokara baiThe tathA guru-smaraNapUrvaka 'gurustotra' kA pATha karake liGgamudrA se akulastha guru ko bhAvanA sahita praNAma kre| isake bAda choTikA-mudrA dvArA digbandhana bhUtotsAraNa bhAvanA dvArA tAlatraya karate hue bhAvanA kare ki 'isa maNDala meM bAhya bAdhAe~ na hoN| HALAWARINowwwfMARATHONENTARNAMEN D MENSURENA kuNDalinI yoga : eka cintana : DaoN0 rudradeva tripAThI | 325 -19 - IN
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAna/ddimana jAntha samaya HEREERISPREE phira kriyA Arambha ke bhairava-namaskAra karake nAma smaraNa sahita guru, paramaguru evaM parameSThI guru ko tathA gaNeza evaM iSTadevatA ko praNAma kare / taba guru dvArA prApta dIkSA-mantra kA yathAzakti japa karake zrIguru ko vihita japa arpita kare / isake pazcAt pUraka, kumbhaka, recaka ke krama se prANAyAma dvArA antaraGga doSoM ko jalAkara nimna kriyAoM ko prArambha kare (1) pahale 5 pA~ca bhastrikA kre| (isameM 5 bAMye se, 5 dAhine se aura 5 donoM se prayoga hogaa|) (2) yathAzakti kumbhaka karake bA~ye se zanaiH zanaiH recaka kare / (aisA 5 bAra karanA cAhiye / ) (3) bAda meM nimnalikhita 5 Asana kare(1) halAsana, (2) sarvAMgAsana, (3) ardhamatsyAsana, (4) pazcimottAnAsana tathA (5) sAsina / (4) uparyukta 5 Asana karane ke pazcAt bhastrikA karake kumbhaka meM nimnalikhita teraha kriyAe kare PRA Artistry T AMASONINECTRENERSITERVERBERNET (1) zakti cAlana, (2) zaktitAr3ana, (3) zaktigharSaNa, (4) kandavAlana, (5) kandatAr3ana, (6) kandagharSaNa, (7) TaMkamudrA, (8) pradhAnaparicAlana, (9) bandhamudrA, (10) mahAmudrA, (11) mahAbandha, (12) mahAvedha, aura (13) shvmudraa| uparyukta prayoga aura kriyAe~ malazuddhi ke sAtha nitya prAtaH kAla karane se kuNDalinI jo prasupta hai, vaha jAgRta hone lagatI hai / kriyA karate samaya zarIra se prathama prasveda nikalatA hai, use hAthoM se zarIra para hI ragar3a denA cAhiye, kapar3e se poMchanA nhiiN| ina kriyAoM ko karate rahane se prAyaH 3 mAsa meM kuNDalinI prabodhana avazya hotA hai / abhyAsa / kAla meM ghRta, dUdha, phalAdi aura sAtvika bhojana karanA caahiye| kama bolanA, kama calanA, tathA brahmacaryapAlana ke sAtha-sAtha iSTamantra kA japa zvAsa-prazvAsa meM karate rahanA cahiye / 'zivasaMhitA' meM kahA gayA hai ki - suptA guru-prasAdena sadA jAgati kunnddlii| sadA sarvANi padmAni bhidyante granthayo'pi ca / / tasmAt sarvaprayatnena prbodhyitumiishvriim| brahmarandhramukhe suptAM mudrAbhyAsaM samAcaret // TAKENARTERE 326 | sAtavAM khaNDa : bhAratIya saMskRti meM yoga -- - - trenints Hocomsumpternational Saran Parek "Urvawrjaimeliterary E H
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvAratna puSpavatA Amanandana grantha arthAt gurukRpA se jaba nidritA kuNDalinI zakti jAgRta ho jAtI hai tava mUlAdhArAdi SaTcakroM kI granthiyoM kA bhedana bhI ho jAtA hai / isaliye sarvavidha prayatna se brahmarandhra ke mukha se usa nidritA paramezvarI zakti kuNDalinI ko prabodhita karane ke liye prANAyAmAdi kriyA tathA mudrAoM kA abhyAsa karanA cAhiye / (3) prANa- sAdhanA se kuNDalinI - prabodhana prANa bhI kuNDalinI kA hI apara nAma hai / isI prANavAyu ko zUnya nAr3I ke andara se sAdhanA evaM kriyA dvArA uThAkara sahasrAra taka pahu~cAyA jAtA hai / vahAM pahu~cane para sAdhaka zarIra aura mana se pRthaka ho jAtA hai taba AtmA apane mukta svabhAva kI upalabdhi karatA hai / yoga-vijJAna ke anusAra AtmA kA paramAtmA se, apAna kA prANa se, svayaM ke rajas se retas kA, sUrya se candra ko milAnA hI usakA mukhya uddezya hai / prANa hI sRSTi kA prathama kAraNa hai, sthUla aura kAraNa zarIra kA isase sambandha hai / prANa kI vibhinna avasthAe~ hI zakti kA svarUpa haiM / prANa kA tAtparya yahA~ zvAsa-prazvAsa mAtra na hokara paJcaprANa bAhya evaM nAga- kurmAdi- paJcaka Abhyantara kI samaSTi hai joki samasta cetanA kA mUla AdhAra hai / isI ke bAre meM "praznopaniSad" kA kathana hai ki - " tasminna utkrAmati, itare sarva evotkrAmante / " isI kA nAma prANa-zakti hai / isa ananta cetanA zakti ke srota ko jAgRta karane ke bhI aneka upAya haiM jinameM 'kevala kumbhaka' ko sarvopayogI mAnA hai / isa sAdhanA kI prAthamika taiyArI ke rUpa meM sthUla zarIra kI zuddhi atyAvazyaka hai / ataH 'neti, dhauti, basti, kuMjara, zaMkhaprakSAlana aura trATaka' ina SaTkarmoM kI tathA nAr3Izuddhi ke liye 'mahAmudrA, mahAbandha tathA sUryabheda, ujjAyI, zItalI, sItkArI, bhRMgI evaM bhastrikA prANAyAma karane cAhiye / kevalakumbhaka ke liye pahale kumbhaka kiyA jAtA hai jisase nAr3Izuddhi hokara prANa aura apAna nikaTa Ane lagate haiM | maNipUra ke pAsa sthita agni tIvra hotI hai, jisake tApa se brahmanAr3I ke agrabhAga para jame hue kaphAdi avarodhaka mala naSTa ho jAte haiM / suSumnA kA mukha khula jAtA hai aura kanda se jur3A huA suSumnA kA nimnatama bhAga zuddha suSumnA ke mukha se jur3a jAtA hai tathA prANazakti jAgRta hokara suSumnA meM praviSTa ho jAtI hai / taba kevalakumbhaka sAdhanA se granthibhedanapUrvaka prANa Upara uThate haiM / kevalakumbhaka kI siddhi ho jAne se uttarottara paMcabhUta dhAraNA kI siddhi ho jAtI hai tathA prANa AjJAcakra meM praveza karate haiM / yahA~ dhyAna kI siddhi hotI hai aura tadanantara prANoM kA Urdhvagamana hotA hai, yahIM yogI ko kaivalya prApti hotI hai / ataH prANoM kA suSumnA meM praviSTa hokara brahmarandhra dvArA Upara taka pahu~canA 'kevalakumbhaka siddhi' kahalAtA hai / isI prakAra kI nyUnAdhika kriyAe~ - ( 1 ) dhyAnayoga, (2) mudrAyoga, (3) Asanayoga Adi bhI yaugika kuNDalI - prabodhana ke prakAroM meM svIkRta haiM / (4) mantrayoga aura kuNDalinI - prabodhana AdhyAtmika saMsAra meM prANa-sAdhanA ko AtmA paramAtmA se milAne ke liye 'mantrayoga' ko atyAvazyaka mAnA gayA hai / kevala prANAyAmAdi kriyAoM meM mana kA niyantraNa kucha kaThina hotA hai tathA ve kAkaSTa kA kAraNa bhI bana jAtI haiM, ataH bIja mantra, mUlamantra, mAlAmantra, pratyeka cakra aura unameM kuNDalinI yoga : eka cintana : DaoN0 rudradeva tripAThI | 327
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAnA pavitA Amanandana grantha TITTET PHembnadaNABAD ASMITABHAweMROSHANGADHERITANETRIANTARNCERNANDESAWARTAINMMEANINMAYA-Ramdbidhokia virAjamAna devoM ke mantroM kA kramika japa karanA zAstravihita hai / tantrazAstroM meM kuNDalinI ko kAmakalA kahA gayA hai, isIlie isakA svarUpa "I" se dikhAyA jAtA hai / isa I bIja kI banAvaTa meM bhI sAr3he tIna AveSTana hote haiN| isakI AkRti meM bhI sthiratA hai| pratyeka bhASA kI lipi meM isakA rUpa prAyaH samAna hI rahatA hai / yathA hindI meM I, aMgrejI meM 'E' aura urdU meM '5' ityAdi / devopAsanA meM OM kA bhI yahI svarUpa hai, vahA~ bhI sAr3he tIna Avarta yathAvad gRhIta haiN| isI krama meM bhaktiyoga ke rUpa meM kavaca, stotra, sahasranAma-pATha ke bhI paryApta vidhAna haiM / aura auSadha sevana se bhI sahayoga prApta kiyA jAtA hai, jisakA vistRta jJAna anya tadviSayaka granthoM meM prApta hai / . ..... .. ... . RECRUILM .... ......O RRH puSpa-sUkti-saurabha0 jaise mAtA apane bAlaka para vAtsalya varSA karatI rahatI hai, taba apane sabhI duHkhoM ko bhUla jAtI hai, bAlaka ke saMvarddhana-saMrakSaNa ke lie apanA sarvasva samarpaNa kara detI hai, vaise hI vizva-vAtsalya kA sAdhaka bhI samAja, rASTra yA vizva ko bAlaka mAnakara usake duHkhoM ko svayaM kaSTa sahakara bhI dUra kre| mAtA svayaM bhUkhI rahakara bhI tRpta rahatI hai, namra bhAva se sevA karatI hai vaise hI svayaM bhUkhe-pyAse rahakara samAja, rASTra evaM vizva ke sabhI prANiyoM ke duHkha dUra karane kA prayatna kreN| - vAtsalya ke bahAne kahIM moha, Asakti yA rAga na ghusa jAya isakI sAva dhAnI rakhanA ati Avazyaka hai / - jaise baccoM ko vAtsalya dene vAlI mAtA ko apane baccoM ke khA-pI lene para svayaM bhUkhe rahane meM bhI Ananda kI anubhUti hotI hai, vaise hI vAtsalyayukta puruSa evaM mahilA ko parivAra evaM samAja se Upara uThakara samagra mAnava samAja ke prati vAtsalya luTAne para Ananda kI anubhUti hotI hai / --------------puSpa-sUkti-saurabha 05-NESS 328 sAtavAM khaNDa : bhAratIya saMskRti meM yoga FLASS www.jainelibrary.g XXAS B