Book Title: Kshamavani Kshamaparva Author(s): Darbarilal Kothiya Publisher: Z_Darbarilal_Kothiya_Abhinandan_Granth_012020.pdf Catalog link: https://jainqq.org/explore/210430/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamAvaNI : kSamAparva bhAratavarSa meM prAcInakAla se do saMskRtiyoMkI avirAma dhArA bahatI calI A rahI hai / ve do saMskRtiyA~ haiM - 1 vaidika aura 2. zramaNa | 'saMskRti' zabdakA sAmAnyatayA artha AcAra-vicAra aura rahana-sahana hai / jinakA AcAra-vicAra aura rahana-sahana vedAnusArI hai unakI saMskRti to vaidika saMskRti hai tathA jinakA AcAra-vicAra aura rahana-sahana zramaNa paramparAke anusAra hai unakI saMskRti zramaNa saMskRti hai / 'zramaNa' zabda prAkRta bhASAke 'samaNa' zabdakA saMskRtarUpa hai / aura yaha 'samaNa' zabda do padoMse banA hai - eka 'sama' aura dUsarA 'aNa', jinakA artha hai sama - indriyoM aura manapara vijayakara samasta jIvoMke prati samatA bhAvakA 'aNa' - upadeza karanevAlA mahApuruSa ( mahAtmA -santa - sAdhu) / aise AtmajayI evaM Atmanirbhara mahAtmAoM dvArA pravartita AcAra-vicAra evaM rahana-sahana hI zramaNa saMskRti hai / ina zramaNoMkA pratyeka prayatna aura bhAvanA yaha hotI hai ki hamAre dvArA kisI bhI prANIko kaSTa na pahu~ce, hamAre mukhase koI asatya vacana na nikale, hamAre dvArA svapna meM bhI paradravyakA grahaNa na ho, hama sadaiva brahmasvarUpa AtmAmeM hI ramaNa kareM, dayA, dama, tyAga aura samAdhi hI hamArA dharma (kartavya) hai, parapadArtha hamase bhinna haiM aura hama unake svAmI nahIM haiM / vAstava meM ina zramaNoM kA pradhAna lakSya Atma-zodhana hotA hai aura isalie ve indriya, mana aura zarIrako bhI AtmIya nahIM mAnate - unheM bhautika mAnate haiM / ataH jina bAtoMse indriya, mana aura zarIrakA poSaNa hotA hai yA unameM vikAra AtA hai, una bAtoMkA zramaNa tyAga kara detA hai aura sadaiva Atmika carama vikAsa ke karane meM pravRtta rahatA hai / yadyapi aisI pravRtti evaM caryA sAdhAraNa logoMko kucha kaThina jAna par3hegI / kintu vaha asAdhAraNa puruSoMke lie koI kaThina nahIM hai / saMsAra meM rahate hue paraspara vyavahAra karane meM cUka honA sambhava haiM aura pramAda tathA kaSAya ( krodha, ahaMkAra, chala aura lobha ) kI sambhAvanA adhika hai / kintu vicAra karanepara mAlUma hotA hai ki na pramAda acchA hai aura na kaSAya / donoMse AtmAkA ahita hI hotA hai-hita nahIM hotA / yahA~ taka ki unase parabhI ho sakatA hai-- dUsaroMko kaSTa pahu~ca sakatA hai aura unase unake dila duHkhI ho sakate haiM tathA unake hRdayako AghAta pahu~ca sakatA hai / ataeva ina zramaNoMne anubhava kiyA ki daivasika, sAptAhika, pAkSika, mAsika aura vArSika aise Ayojana kiye jAyeM, jinameM vyakti apanI bhUloMke lie dUsaroMse kSamA mAMge aura apaneko karmabandhanase halakA kare / sAdhu to daivasika, sAptAhika, pAkSika, mAsika aura vArSika pratikramaNa (kSamAyAcanA ) karate haiN| para gRhasthoM ke lie vaha kaThina hai / ataeva ve aisA vArSika Ayojana karate haiM jisameM ve apanI bhUla-cUkake lie paraspara meM kSamA-yAcanA karate haiM / yaha Ayojana unake dvArA sAlameM eka bAra usa samaya kiyA jAtA hai, jaba ve bhAdrapada zuklA 5mI se bhAdrapada zuklA 14 taka daza dina kSamA, mArdava, Arjava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya aura brahmacarya ina daza dharmake aMgoM kI sabhakti pUjA, upAsanA aura ArAdhanA kara apaneko sarala aura dravita banA lete haiM / sAtha hI pramAda aura kaSAyako duHkhadAyI samajhakara unheM manda kara lete haiM tathA ratnatraya ( samyak dRSTi, samyak jJAna aura samyak AcAra) ko AtmAkI upAdeya nidhi mAnate haiM / phalataH ve kaSAya yA pramAdase huI apanI bhUloMke lie eka-dUsarese kSamA mAMgate aura svayaM unheM - 468 - Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA karate haiM / aise Ayojanako 'kSamAparva' kahate haiM aura vaha bhAdra mAsakI samAptipara Azvina kRSNa 1 ko manAyA jAtA hai| isa dina sabhI zramaNopAsaka-gRhastha aura zramaNopAsikA-gRhasthanI eka-dUsarese apanI eka sAlakI bhUloMke lie kSamA-yAcanA karate haiM aura usa samaya nimna mArmika bhAva-vyakta karate haiM khammAmi savvajIvANaM savve jIvA khamaMta me| mittI me savvabhUdesu vairaM majjhaM Na keNacida / / 'maiM samasta jIvoMko kSamA karatA hU~ aura ve mujhe kSamA kreN| samasta jIvoMpara merA maitrIbhAva hai, kisIke sAtha merA vaira nahIM hai|' isa prakArase kSamAke vacana-vANIkA paraspara meM vyavahAra honese isa 'kSamA parva'ko 'kSamAvANI' parva tathA usa dina kSa mAkI avanI-bhUmi svayaM banane-banAnese 'kSamAvanI' yA 'kSamAvaNI' parva bhI kahate haiM / niHsandeha yaha parva varSoMse yA eka varSa ke bhare hae manake kAluSya-malako dho detA hai aura mitratA evaM bantutvabhAvako sthApita karatA hai|