Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya zrojinamaNisAgarasUri [ bhaMvaralAla nAhaTA] zrIkSamAkalyANajI mahArAja ke saMghAr3e meM zrIjinamaNi- (dvitIya) kRta 'Atmabhramocchedana bhAnu' nAmaka 80 pRSTha kI sAgarasUrijI mahArAja eka viziSTa vidvAna, lekhaka, zAnta- pustikA ko vistRta kara 350 peja meM unhIM ke nAma se mUrti aura satkriyAzIla sAdhu hue haiN| ve nispRha, tyAgI prakAzana karavAyA, yaha ghaTanA ApakI niHsvArthatA aura aura suvihita kriyAoM, vidhi-maryAdAoM ke rakSaka the| udAratA ko prakaTa karato hai| ApakA janma saMvat 1943 meM rUpAvaTI gAMva ke poravAr3a usa samaya sametazikharajI ke adhikAra ko lekara gulAbacandajI kI patnI pAnIbAI kI kukSi se huaa| zvetAmbara aura digambara samAja meM bar3A bhArI kesa cala ApakA manajo nAma thA aura manamaujI aise the ki sAdhuoM rahA thA. udhara sarakAra apanI senA ke liye bUcar3akhAnA ke pAsa to nahIM jAte para sAMpoM se khelate the, unheM unakA kholanA cAhatI thii| zve0 samAja kI ora se pairavI karane koI bhaya nahIM thaa| eka vAra gA~va vAloM ke sAtha siddhA- vAle kalakattA ke rAya badrIdAsajI the| unhoMne kArya siddhi calajI yAtrArtha caitropUnama para gaye aura vahA~ para Apako ke liye adhyAtmika zakti ko AvazyakatA mahasUsa kI aura apUrva zAnti milii| ApakA hRdaya AtmakalyANa karane devo sahAyatA prApta karane ke liye sAdhu samAja se nivedana aura prabhu ke mArga para calane ke liye lAlAyita ho gyaa| kiyaa| samaya itanA kama thA ki paidala pahu~canA sambhava mAtA-pitA vRddha the, logoM ne gA~va jAkara kahA-mAtA nahIM thaa| sumatisAgarajI ke pAsa yaha prastAva AyA to pitA Aye para manajI to apanI dhuna ke pakke the bhagavAna unhoMne maNisAgarajo ko mAnanIya gulAbacaMdajI DhaDDhA aura ke samakSa sarva tyAga kA brata le liyA thaa| mAtA-pitA dhanarAjajI botharA ke sAtha rela meM sammetazikharajI bheja ko nirupAya hokara AjJA denI pdd'o| Apane saM0 1960 diyA / maNisAgarajI kI taruNAvasthA tho, dhuna ke pakke aura vaizAkha sudi 2 ko siddhAcalajI meM muni sumatisAgarajI ke guru AmnAya ke bala para unhoMne tapazcaryApUrvaka sammetapAsa dIkSA lo| dIkSA se do dina pUrva eka vRddha munirAja zikharajI para jAkara jo anuSThAna kiyA, usase zvetAmbara ne kahA-tuma tapAgaccha ke poravAr3a ho, kharataragaccha meM samAja ko pUrNa saphalatA prApta ho gii| samAja meM inakI kyoM dIkSA lete ho! para unhoMne socA dharma ke nAma para bahuta bar3I pratiSThA baDhI, kalakattA saMgha ne inheM kalakatA yaha bheda buddhi kyoM ? mujhe Atma kalyANa karanA hai, zAstroM kA bulAyA aura chaH varSa kalakattA bitAye / anuSThAna ke liye adhyayana karake sahI mArga para calanA ho zreyaskara hai na ki rela meM zikharajI Ane kA daNDa prAyazcita mAMgA to usa gaDDara pravAha se| unhoMne zAstroM kA adhyayana prArambha samaya ke mahAmuni kRpAcandajI, Adi kharataragaccha evaM tapAkiyA ora saM0 1964 meM to saMgha ke Agraha aura upakAra gaccha ke muniyoM kI ora se nirNaya milA ki yaha daNDa dene buddhi se guru-ziSyoM ne rAyapura aura rAjanAMdagA~va alaga kA kAma nahIM, zAsana prabhAvanA ke kArya meM sAdhujovana ke alaga cAturmAsa kiyaa| yogirAja zrIcidAnandajI upavAsAdi tathA IryApathiko nitya-kriyA hI paryApta hai /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ saM0 1966 meM vidyAvijayajI ne "kharataragaccha vAloM kiyaa| jaba TAlamaTUla hone lagI to maNisAgarajI ne kI paryuSaNAdi kriyAyeM laukika paMcAMgAnusAra hone se azA- devadravya nirNayaH nAmaka eka pustikA prakAzita kii| strIya haiM, isa viSaya kA vijJApana nikAlA / rAya badrIdAsa indaura meM sthAnakavAsI prasiddhavaktA cothamala jI ke ziSya jI Adi kharataragaccha ke zrAvakoM ke Agraha se unhoMne isa ne 'guru guNaM mahimA' pustikA meM mukhavastrikA ko lekara bhramapUrNa pracAra ko rokane ke liye vidvatApUrNa uttara dene kI vivAda khar3A kiyA jisameM mUrtipUjaka samAja kI nindA kI prArthamA ko to Apane zAstra pramANa ke hetu grantha sulabha gii| AcArya zrIjinakRpAcandrasUrijI vahAM para the / karane ke liye lambI sUcI dI / badrIdAsajI ne tatkAla pATaNa, upadhAna calatA thA, pUrNAhuti para sumatisAgarajI ko khaMbhAta Adi sthAnoM se prAcIna tADapatrIya aura kAgaja kI mahopAdhyAya pada va maNisAgarajI ko panyAsa pada diyA hastalikhita pratiyAM maMgA kara prastuta kii| maNisAgarajo gyaa| sthAnakavAsiyoM kI ora se AcArya zrI ke pAsa na pahala tA eka sAragabhita choTA lekha likhakara jinayazaH pustaka kA uttara mAMgA gayA to zAntamatti AcArya sUrijI, zivajIrAmajI, kRpAcandajI va pratinI puNyazrIjI mahArAja ne maNisAgarajI kI ora sAbhiprAya dekhaa| Adi ko bhejaa| sabane NisAgarajI ke lekha ko mata. unhoMne dUsare hI dina vijJapti f kAlakara zAstrArtha ke lie kaNTha se prazaMsA ko, use prakAzita karavAyA yahI lekha AhvAna kiyA, para nirdhArita mitI se pUrva hI muni cauthamala Age calakara eka hajAra peja ke 'vRhatparyaSaNA nirNaya' jI apane ziSya sahita vihAra kara gye| maNisAgarajI mantharupa meM prakAzita huaa| cupa na baiThe unhoMne Agama pramANa saha AgamAnusAra ___kalakatte se vicarate hue bambaI padhArane para kRpAcandra- mu~hapatti kA nirNaya aura jAhira udghoSaNA na0 1-2-3 sarijI ne sumatisAgarajI ko upAdhyAya pada va maNisAgarajI pustaka likhakara prakAzita karavA dii| ko paNDita pada se vibhUSita kiyaa| saM0 167. meM tapA- vartamAna kAla meM hindI bhASA meM jainAgamoM ke prakAzana gaccha ke kaI mahArathI bambaI meM A virAje aura tapAgaccha se janatA kA vizeSa upakAra ho sakatA hai, isa uddazya se kI ora se kalakatte vAle vivAda ko uThAne ke sAtha sAtha Apane koTA meM jaina priNTiMga presa ko sthApanA karavAI prabhu mahAvIra ke SaT kalyANaka mAnyatA kA bhI virodha aura isake dvArA 7-8 AgamoM ke hindI anuvAda prakAkiyA / donoM ora se isa vivAda meM cAlosoM parce nikle| zita krvaaye| gurujI kI vRddhAvasthA aura prakAzanAdi maNisAgarajI dvArA zAstrArtha kA AhvAna karane para koI ke lie Apa 14 varSa taka koTA ke Asa-pAsa raha / unakA sAmanA na kara sakA jisase sarvatra kharataragaccha kA prakAzana vyavasthA Adi bandhana unake tyAgI jIvana ke sikkA jama gayA aura koI kharataragaccha kI mAnyatA ko liye bAdhaka thA, ata: saba kucha chor3akara nikala par3e aura azAstrIya kahane kA dussAhasa na kara skaa| kezariyAjI yAtrA karake AbU meM yogirAja zAMtivijayajI jaina samAja meM maNisAgarajI apane pADitya aura mahArAja ke pAsa gye| ye unake pAsa eka varSa rahe, zAstrArtha ke liye prasiddhi pA cuke the| devadravya ke viSaya rAtri meM ghaNToM ekAnta vArtAlApa karate, gupta sAdhanA ko lekara sAgarAnandasUrijI aura vijayadharmasUrijI ke krte| yogirAja ne Apako upAdhyAya pada se alaMkRta matabheda-vivAda calatA thaa| maNisAgarajI bhI zAstra carcA kiyaa| maNisAgarajI meM yaha vizeSatA thI ki pratike liye indaura padhAre / aura vijayadharmasUrijI se patra vyavahAra pakSiyoM kI kar3I AlocanA karate hue bhI ziSTa bhASA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 168 1 aura prema vyavahAra rakhate the| yogirAja ne ApakI svanAmadhanya jainAcArya zrIjinaRddhisUrijI mahAgaja ne yogyatA, vidvattA, nirAbhimAnIpana Adi kA bar3A Adara Apako AcArya padase alaMkRta kiyaa| yadyapi Apako kiyaa| pada-lAlasA lezamAtra bhI nahIM thii| sammetazikhara tIrtha rakSA AbU se vihAra kara maNisAgarajI lohAvaTa pdhaare| ke samaya 22 varSa kI umra meM kalakattA saMgha ne AcArya zrIharisAgarajI mahArAja aura Apake guru mahArAja eka pada denA cAhA to Apane sarvathA asvIkAra kara diyA hI guru ke ziSya the ata: choTe hone para bhI ve kAkA guru thA para bIkAnera meM saMgha ke Agraha aura AcArya mahArAja the| donoM kA kabhI paraspara milanA nahIM huA parantu kI AjJA ko zirodhArya karanA pdd'aa| AcAryazrI inheM gaccha kA 'prANa' samajhate the aura varSoM saM0 2003 koTA cAturmAsa meM Apane guNacaMdra, se bulAte the, ata: lohAvaTa jAkara AcArya mahArAja se bhakticandra aura gautamacandajI ko dIkSita kiyaa| AcArya bar3e prema pUrvaka mile| zrAvakoM ke Agraha se phalodI zrIjinaratnasUrijI, upAdhyAya labdhimunijI Adi ke pdhaare| phalodI cAturmAsa meM kaI bAlaka Apake pAsa sAtha caturmAsa kara anyAnya sthAnoM meM vicaraNa karane lge| dhArmika jJAna prApta karane Ate the unameM se bastImala mAlavAr3A meM Apane upadhAna tapa karavAyA aura mAlAropaNa jhAbaka ne mitroM ke bIca dIkSA lene kI pratijJA kara lI mahotsava para vinayasAgarajI ko upAdhyAya pada diyaa| isake aura vaha dIkSA maNisAgarajI se hI lene ke kRtapratijJa Der3ha mahIne bAda tA0 6 pharavarI 1951 ko ve svargavAsI the| maNisAgarajI ne kabhI kisI ko dIkSita nahIM kiyA ho gye| thA para vastImala ke nizcaya ke Age unako dIkSA dekara Apa bar3e gItArtha, sarala aura AtmArthI the / 22 ghaMTe muni vinayasAgara banAnA pdd'aa| AcArya mahArAja aura taka kA mauna dhAraNa karate aura 15-16 ghaMTe japa-dhyAna meM vIraputra AnaMdasAgarajI ke pArasparika matabheda ko miTA bitAte the| vinaya-veyAvacca kA adbhuta guNa thA, apane kara gaccha meM aikya sthApita karane ke liye Apane satprayatna gurumahArAja kI to sevA kI ho para sAthiyoM dvArA tyakta karake phalodI meM eka vRhatsammelana bulA kara saMgaThana itara sAdhuoM kI mahInoM sevA kii| malamUtra utthaayaa| kiyaa| Apa sAdhvI aura zrAvikA samAja se kama paricaya rakhate / kavalAgacchIya muni jJAnasundarajI ne eka pustaka vidvAra meM Arambha Adi na ho isalie rasoiyA Adi sAtha likhI-'kyA puruSoM kI pariSad meM jaina sAdhvI vyAkhyAna nahIM rkhte| jainoM kA ghara na hotA to mArgadarzaka ke pAsa khAkhare de sakatI hai ?' ise par3hakara ApakI zAstrArtha-pravRtti jAga Adi lekara gA~va-goTha meM chAcha Adi lekara bihAra karate uThI aura 'janadhvaja meM' 'hA~ !' sAdhvI ko vyAkhyAna dene rahate / vihAra meM garama pAnI Adi kI vyavasthA-Arambha kA adhikAra hai" zIrSaka lekhamAlA 20 aMkoM meM nikAlI se bacakara lauMga-triphalAdi ke prAzuka jala se saMyama sAdhanA jo "sAdhvI vyAkhyAna nirNaya" nAmaka pustaka ke rUpa meM karate the| Apako nAma kA moha nahIM thaa| lambe jIvana meM hajAroM grantha Aye, adhyayanakara jJAnabhaMDAra Adi meM de diye bhI prakAzita huii| para apane nAma se koI jJAnabhaMDAra Adi saMsthA nahIM Apane upadhAna tapa kI AvazyakatA mahasUsa kara chaH kholii| nispRha, zAnta aura sAdhutA kI mUrti maNisAgarajI golI upadhAna karAye the / saM0 2000 meM bIkAnera meM pauSa kRSNA vAstava meM eka maNi hI the| unakA Adarza jIvana sAdhakoM 1 ko upadhAna karAyA aura mAlAropaNa ke avasara para ke lie preraNAsUtra bane /