Book Title: Jina Shasana me Shramaniyo ki Bhumika Author(s): Kusumlata Jain Publisher: Z_Mahasati_Dway_Smruti_Granth_012025.pdf Catalog link: https://jainqq.org/explore/210527/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n ghe nhac jina zAsana meM zramaNiyoM kI bhUmikA 3552388003888888888888888888888888888 MA8403200003880WOR000080888 * DaoN. (zrImatI) kusuma latA jaina pravahamAna avasarpiNI kAla ke prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadeva se lekara caubIsaveM tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra svAmI taka zramaNI paramparA anavarata rUpa se calatI rahI tathA vaha paramparA Aja taka bhI pravahamAna prathama rAjA va prathama sAdhu ke pazcAt bhagavAna RSabhadeva prathama tIrthaMkara hue kyoMki unhoMne sAdhu, sAdhvI, zrAvaka aura zrAvikA rUpa cAra tIrthaM kI sthApanA kI thii| unake dharma zAsana meM 84000 sAdha, 300000 (tIna lAkha) sAdhviyA~, 305000 (tIna lAkha pA~ca hajAra) zrAvaka aura 554000 (pA~ca lAkha copana hajAra) zrAvikAeM thiiN| dharma pracAra aura prasAra ke kArya ko sAdhuoM kI apekSA sAdhviyoM ne adhika vRhad rUpa meM sampAdita kiyA thaa| unakI putrI mahAsatI brAhmI jina zAsana kI prathama sAdhvI thIM jinhoMne bhAI bAhubalI ke garva ko galita kiyaa| tatpazcAt hI bAhubalI ko kevala jJAna prApta huaa| zramaNiyoM ke mahatva ko sthApita karane ke lie hI bhagavAna RSabhadeva ne brAhmI tathA sundarI ko hI bAhubalI ko samajhAne bhejA anyathA ve svayaM bhI isa kArya ko kara lete athavA sAdhuoM se bhI karavA sakate the| zramaNiyoM meM vAk mAdhurya vizeSa rUpa se hotA hai jo zrotA ko zItalatA pradAna karatA hai| zrotA mantra mugdha se dharma pAlana ko tatpara ho jAte haiN| zramaNI vRnda meM vinaya evaM anuzasana kI bhAvanA bhI bahuta adhika hotI hai| jisase jina zAsana devIpyamAna hotA rahatA hai| isa avasarpiNI kAla ke caubIsoM tIrthaMkaroM ke ziSya zramaNoM kI apekSA zramaNiyoM kI saMkhyA prAyaH adhika rahI hai yathA - nAma tIrthaMkara zramaNa zramaNI pramukha ArthikA bhagavAna RSabhadeva jI 84000 300000 bhagavAna ajitanAtha jI 100000 330000 prakubjA bhagavAna saMbhavanAtha jI 200000 336000 dharmazrI bhagavAna abhinandajI 300000 630000 meruSeNA bhagavAna sumatinAtha jI 320000 530000 anantA bhagavAna padmaprabhu jI 330000 420000 ratiSaNA bhagavAna supArzavanAtha jI 300000 430000 mInA bhagavAna candra prabhu jI . 250000 380000 aruNA bhagavAna suvidhinAtha jI 200000 120000 zItalanAtha jI 100000 100006 dharaNA brAhmI EFFEEL FREE ghoSA (57) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zreyAMsanAtha jI 84000 103000 cAraNa bhagavAna vAsupUjya jI 72000 100000 varasenA bhagavAna vimalanAtha jI 68000 100800 padmA bhagavAna anantanAtha jI 66000 62000 sarvazrI bhagavAna dharmanAthajI 64000 62400 suvratA bhagavAna zAMtinAtha jI 62000 89000 hariSeNma bhagavAna kuMthunAtha jI 60000 60600 bhAkitA bhagavAna aranAtha jI 50000 60000 kuMthu senA bhagavAna mallinAtha jI 40000 55000 madhusenA bhagavAna muni suvrata jI 30000 50000 pUrvadattA bhagavAna naminAtha jI 20000 41000 mArmiNI bhagavAna ariSTanemi jI 18000 40000 rakSI bhagavAna pArzvanAtha jI 16000 38000 mukokA bhagavAna mahAvIra svAmI jI 14000 36000 caMdanA . nina zAsana meM zramaNa aura zramaNiyoM ko samAna adhikAra evaM samAna niyamoM kA pAlana darzAyA gayA hai| zramaNa aura zramaNI zabda meM mukhya zabda 'zrama' hai jisakA tAtparya svAvalamba kI utkRSTatA ko ghoSita karatA hai| ye mahAnubhAva apanI dinacaryA svayaM ke zrama se prArambha karate haiM, tathA apane sAre kArya svayaM hI karate haiM, apane upayoga ke lie koI vastu ve gRhastha se nahIM maMgavAte ve svayaM jAkara lAte haiN| ye mahApuruSa saMsAra ko sAra rahita mAnakara asata se sat andhakAra se Aloka, nazvara se anazvara tathA mRtyu se mokSa kI ora agrasara ho eka aise mArga kA anusaraNa karate haiM jo kaSTakAkIrNa hote hue bhI duHkha nAzaka tathA zAMti pradAyaka hai| jina zAsana ke ina prahariyoM ko samAna rUpa se pA~ca mahAvana, pA~ca, samiti, tIna gupti, SaT Avazyaka, pratikramaNa, dasa lakSaNa dharma Adi kA pAlana anivArya batAyA gayA hai| ___ dazavaikAlika sUtra meM sAdhu sAdhviyoM ke lie rAtri bhojana parityAga nAmaka chaThe vrata kA ulelakha hai| isake antargata rAtri meM inheM AhAra-pAnI Adi lAnA tathA sevana karanA varjita kiyA gayA hai, kyoMki rAtri meM jIvoM kI virAdhanA vizeSa hotI hai| anya tIrthaMkaroM dvArA isa vrata kA vidhAna nahIM kiyA gayA thA parantu bhagavAna mahAvIra ke ziSya vakra jar3a the ataH unako spaSTa varjita karanA Avazyaka thaa| sAmAnyatayA ahiMsA ke antargata hI rAtri bhojana kA parityAga A jAtA hai| jina zAsana meM zramaNI vrata aMgIkAra karane ke lie jAti, sampradAya Adi kA koI bheda bhAva nahIM hai| kisI bhI kula yA jAti kI nArI zramaNIvrata grahaNa kara sakatI hai| __ vyavahAra bhASya se vidita hotA hai ki eka gaNikA dvArA bhI dIkSA lI gaI thii| jaina dharma hI eka aisA dharma hai jisameM sabhI tIrthaMkaroM ne nArI ko dharma kArya sampAdana kI svatantratA pradAna kI hai, evaM mokSa mArga para anugamana karane kA adhikAra pradAna kiyA hai jisake lie use puruSa kA yA kisI anya kA mukhApekSI nahIM honA par3atA hai| jina zAsana meN| zramaNI aura nArI apanI dhArmika kriyAeM svayaM sampAdita kara sakatI hai| sthAnAMga tathA nizItha bhASya meM kucha vyaktiyoM ke sandarbha meM dIkSA kA niSedha kiyA gayA hai yathA (58) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddha, vyAdhigrasta RNapIr3ita, garbhavatI tathA choTe zizuoM kI mAtA aadi| isa taraha dIkSA vrata pragati ke patha para agrasara karane kI prakriyA hai| nAriyoM meM tyAga tapa, sahanazIlatA, gAmbhIrya puruSoM kI apekSA adhika hotA hai isI kAraNa hara tIrthaMkara ke kAla meM zramaNoM kI apekSA zramaNiyoM kI saMkhyA adhika rahI hai aura Aja bhI zramaNiyoM kI yuvAoM aura vRddhoM meM dharma pracAra samatA evaM sadbhAvanA kA prasAra kara rahI haiM ataH samAja nirmANa meM zramaNiyoM kA viziSTa sthAna hai| isI zramaNI paramparA ko agreSita karane hetu sAdhvI ralA zrI kAnakuMvaraMjIma evaM zrI campAkuvaMrajI kA abhyudaya huA hai| Apa donoM parama viduSI, ojasvI vyAkhyAtrI, madhura bhASiNI, tyAgI samAjoddhAraka, ___ Apa donoM saMskRta prAkRta hindI evaM gujarAtI kI jJAtA thii| Apane uttara bhArata se dakSiNa bhArata-karnATaka tAmilanADu taka padayAtrA karate hue dharma pracAra kiyA hai| ahaMkAra yadi ahaMkAra-poSaNa ke liye satkarma karate bhI haiM to vaha phala zUnya ho jAtA hai| * jisa vyakti meM ahaMkAra kI adhikatA hotI hai vaha na to kisI ko sahayoga de pAta hai aura na anya vyaktiyoM se sahayoga le pAtA hai| AcaraNa Ama janatA itihAsa nahIM dekhatI, vartamAna ko dekhakara AcaraNa karatI hai| yadi ApakA AcaraNa va vyavahAra abhadra hai, nindanIya hai aura Apa cAheM ki loga ApakI prazaMsA kareM - to yaha to amAvasa kI rAta meM candramA dekhane kI lAlasA jaisI bAta ho gii| AtmA * saMsAra meM kahIM aisA sthAna nahIM, jahA~ AtmA apane ko na dekhatA ho| manuSya sabako dhokhA de Atma-darzana bhI eka prakAra kA zIzA hai, isase apane jIvana kI khAmiyA~, durbalatAe~ aura burAiyA~ manuSya ke sAmane khulakara A jAtI haiN| . ... sva. yuvAcArya zrI madhukara muni