Book Title: Jap Sadhna
Author(s): Kundkundvijayji
Publisher: Z_Pushkarmuni_Abhinandan_Granth_012012.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210505/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrI puSkaramuni abhinandana grantha : navama khaNDa japa-sAdhanA munipravara kundakundavijayajI koI bhI vijJa mAnava jaba kisI bhI prakAra kI pravRtti karatA hai taba use usa kArya ke sambandha meM jAnane kI jijJAsA hotI hai| jijJAsA hI jJAna-prApti kA mukhya dvAra hai| jijJAsA meM hArdika namratA apekSita hai| hArdika namratA se supAtra AtmA agamya alaukika tattvoM ko samyak prakAra se samajhane meM samartha banatA hai| daivI saMpatti kI sabhI bAteM kevala buddhi se samajhI nahIM jA sktiiN| usake lie ucca tattvoM ke prati samarpita hone kI AvazyakatA hai| yaha parama saubhAgya kI bAta hai ki vartamAna yuga meM namaskAra mahAmantra ke jApa ke sambandha meM kitane hI supAtra vyaktiyoM kI vizeSa jAnane kI bhavya bhAvanA jAgrata ho rahI hai| usI dRSTi se hama yahA~ kucha cintana prastuta kara sarvaprathama hameM yaha cintana karanA hai ki namaskAra mahAmantra kA jApa kisalie kiyA jAnA cAhie / anekAneka anubhavI tattvadaziyoM ne isakI mahimA-garimA kA gaurava-gAna kisalie kiyA hai ? samAdhAna hai ki hameM jo mAnavajanma milA hai usakA atyadhika mahatva hai| yaha jIvana khAne-pIne, aiza-ArAma ke lie nahIM hai aura na hI dhana ko ekatrita karane ke lie hai| AhAra, nidrA, bhaya aura maithuna kI vRttiyA~ to pazuoM meM bhI pAyI jAtI haiN| mAnava jIvana kA lakSya hai AtmA se paramAtmA bananA, nara se nArAyaNa bananA aura insAna se bhagavAna bnnaa| anya kisI bhI jIvayoni meM vaha sAmarthya nahIM hai jo bhagavAna bana sake / bhagavAna banane kA sAmarthya kevala mAnava ko hI prApta hai| isI dRSTi se mUrdhanya manISiyoM ne jIvoM kI bhUmikA aura yogyatA kI dRSTi se AtmavikAsa ke aneka upAya batAye haiN| AtmavikAsa ke sabhI kAraNoM ke mUla meM namaskAra mahAmantra rahA huA hai| namaskAra mahAmantra ke sahAre hI jIvana kA sahI vikAsa ho sakatA hai aura namaskAra mahAmantra kI ArAdhanA va sAdhanA meM Age bar3hate hue kramazaH guNasthAnoM ko prApta kara anta meM jIva paramAtma-pada prApta karane meM samartha hotA hai| anubhavI sadguru ke dvArA vidhipUrvaka prApta namaskAra mahAmantra kA punaH-punaH smaraNa karanA 'jApa' hai| isa jApa kI saMkhyA meM jaise-jaise vikAsa hotA hai vaise-vaise usake sAkSAt prabhAva kA anubhava hotA hai| yaha satya tathya hai ki dharma kA vAstavika prArambha namaskAra se hotA hai| jaba hama apane se zreSTha sadguNiyoM ko vandana karane kI vRtti vAle banate haiM taba hamArI AtmA para lagI huI pApa kI kAlimA kama hone lagatI hai, jisase hama meM dharma ko grahaNa karane kI pAtratA AtI hai| dharma amRta hai| jaba taka hamArA antaHkaraNa rAga-dveSa, IrSyA-asUyA, ahaMkAra Adi doSoM se paripUrNa rahegA taba taka vaha amRta usameM praviSTa bhI nahIM ho sktaa| ghar3e meM zakkara DAlanI hai to sarvaprathama use khAlI karanA hogA, usameM jo kUr3A-kacarA hai use nikAlanA hogaa| tabhI usameM zakkara DAlI jA skegii| isI prakAra antaHkaraNa meM se vikAra rUpI kUr3e-kacare ko nikAleMge tabhI namaskAra maMtrarUpa zakkara usameM bhara skeNge| anantaguNoM ke puJja arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sarvasAdhu bhagavantoM ko zuddha bhAva se hama praNAma karate haiM taba hamAre hRdaya meM dharma praviSTa hotA hai| ataH sarvaprathama namaskAra karane kA vidhAna hai| acintya aura ananta zakti se paripUrNa parameSThI ke prati vinamra banakara jIva bhaktiyukta pariNAma vAlA banatA hai, jIva kI bhakti aura paramAtma-tattva kI acintya zakti ina donoM kA sumela ho jAne se AtmA meM apUrva jAgRti AtI hai / _ vikAsa krama kI itanI atyadhika bhUmikAeM haiM ki hama unheM saMkhyA kI paridhi meM nahIM bA~dha skte| AtmA cAhe kisI bhI bhUmikA meM ho lekina jaba vaha namaskAra mahAmantra se vAsita anta:karaNa vAlA hotA hai, taba vaha apanI vartamAna bhUmikA se kramazaH uccatara pada ko prApta karatA jAtA hai arthAt caturtha guNasthAna se vikAsa karatA huA AtmA caturdaza guNasthAna taka pahuMca jAtA hai| Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ japa-sAdhanA 166 . jaise anna bhaNDAra meM par3e hue anna meM aMkura prasphuTita nahIM hotA, kintu vahI anna jaba kRSaka kheta meM vapana karatA hai, use pAnI, khAda, havA aura prakAza Adi sAmagrI kI samprApti hotI hai to vaha nanhA-sA bIja virATa paudhe kA rUpa dhAraNa kara letA hai aura agaNita anna ke dAne pradAna karatA hai| hamAre antaHkaraNa meM bhI ananta sadguNoM ke bIja bhare par3e haiN| jaba taka yogya sAmagrI upalabdha nahIM hotI taba taka ve prakaTa nahIM ho skte| hamAre antaHkaraNa meM namaskAra mahAmantra ke prati hArdika sadbhAvanA, bhakti jAgRta hogI taba una sadguNoM ko vikasita hone kA avasara prApta hogaa| namaskAra mahAmantra ke jApa se AtmA meM rahe hue ananta sadguNoM ko prakaTa hone kA avasara milatA hai aura anta meM jIva sampUrNa karmoM ko naSTa kara ananta AnandarUpa mokSa ko prApta karatA hai| etadartha hI namaskAra mahAmantra kI cUlikA meM batAyA hai ki paMca parameSThI ko kiyA gayA namaskAra sarvapApoM ko naSTa karatA hai aura vizva ke sarvamaMgalabhUta padArthoM meM vaha sabase zreSTha maMgalarUpa hai| isa virATa vizva meM jitane bhI duHkha, kleza, azAMti, roga, zoka Adi kaSTa haiM ve sabhI pApa se utpanna hote haiN| pApa ke naSTa hone se pApa ke phalarUpa duHkhoM kA bhI svata: nAza ho jAtA hai aura anta meM AtmA kA Ananda hI avazeSa rahatA hai| niyamita samaya para nirantara jApa kA abhyAsa karane se sAdhaka ko aisA anubhava hone lagatA hai ki jina doSoM kI pahale pradhAnatA thI ve kramazaH kSINa ho rahe haiM; aura sadguNa vikasita ho rahe haiN| namaskAra mahAmantra ke jApa se mana meM apAra prasannatA paidA hotI hai jo prasannatA kabhI bhI naSTa nahIM hotii| jaba mAnava ke mana meM prasannatA aMgar3AiyA~ letI hai taba usake citta kI saMkliSTatA naSTa ho jAtI hai| saMsAra ke adhikAMza prANI mana kI prasannatA ke abhAva meM hI vividha prakAra ke duHkhoM kA anubhava kara rahe haiN| namaskAra mahAmantra ke jApa se jo prasannatA samutpanna hotI hai usa prasannatA kA varNana nahIM kiyA jA sktaa| use jaMgala meM bhI maMgala pratIta hotA hai aura cakravartI samrATa se bhI adhika vaha Ananda kA anubhava karatA hai| jahA~ mana meM prasannatA hotI hai vahA~ sukha-zAMti kI baMzI bajane lagatI hai| mAnava-mana ke do mukhya doSa haiM--pahalA, aprasannatA aura dUsarA, cNcltaa| jaba mAnava ke antarmAnasa meM sneha sadbhAvanA kA samudra ThAThe mArane lagatA hai to aprasannatA svataH hI naSTa ho jAtI hai| vaha svArtha se haTakara paramArtha kI ora pravRtta hotA hai| parameSThI ke jApa meM vaha sAmarthya hai ki aprasannatA usake sAmane A hI nahIM sktii| usake jIvana meM rAga-dveSarUpI doSa naSTa ho jAne se sadA prasannatA kA hI sAmrAjya rahatA hai| mana kA dUsarA doSa caMcalatA hai / bandara kI taraha mana bhI eka kSaNa sthira nahIM rahatA / use jyoM-jyoM sthira karane kA prayAsa kiyA jAtA hai tyoM-tyoM vaha adhika caMcala banatA jAtA hai| namaskAra mahAmantra ke jApa se sAdhaka ke antarmAnasa meM ye vicAra aMgar3AiyA~ lene lagate haiM ki sAMsArika padArtha sukha ke kAraNa nahIM kintu du:kha ke kAraNa haiM / ataH usakI mithyA Asakti una padArthoM se haTane lagatI hai, pariNAmasvarUpa mana sthira hone lagatA hai| ataH namaskAra ke jApa kA abhyAsa bar3hAnA caahie| zAMtacitta se bahumAnapUrvaka prAtaH va sandhyA ke samaya ekAnta zAnta sthAna para baiThakara prasannamana se jApa karanA caahie| jApa karate samaya Una ke Asana para baiThanA caahie| Asana kA raMga zveta honA caahie| mAlA bhI zveta sUta kI honI caahie| vastra bhI raMga-biraMge na hokara zveta, zuddha va khAdI ke hone caahie| zveta varNa zukladhyAna kA pratIka hai| zAMti ke kAryoM ke lie AcAryoM ne vizeSarUpa se usakA vidhAna kiyA hai| jApa karate samaya muMha pUrva dizA yA uttara dizA kI tarapha rakhanA caahie| kucha sAdhakoM ko sAdhanA ke prArambha meM bAhya AlaMbana kI AvazyakatA hotI hai kintu kucha samaya ke pazcAt zarIra meM hI hRdayakamala Adi sthAnoM meM kalpanA se namaskAra ke akSaroM kI saMsthApanA karake mana ko ekAgra kiyA jA sakatA hai| . jApa karate samaya zarIra ko pUrNa sthira rakhanA caahie| merudaNDa sIdhA rhe| sukhAsana, padmAsana, paryakAsana kisI bhI Asana kA upayoga kiyA jA sakatA hai, para yaha dhyAna rahe ki usa Asana se baiThA jAya jisase kaSTa na ho aura dIrghakAla taka sukhapUrvaka usa Asana se baiThA jA sake / jApa karate samaya sAdhaka kA dhyAna namaskAra mahAmantra ke akSaroM para honA caahie| yadi mana meM kisI prakAra kA saMkleza hai to prArambha meM sumadhura rAga se bhASyajapa karanA caahie| usake bAda upAMzujapa karanA cAhie aura usake bAda maansjp| jApa meM ekAgratA sAdhane ke lie yaha paddhati atyadhika zreSTha hai| mAnasajapa, ke kucha samaya pazcAt netroM ko banda kara mana ko hRdayakamala para sthApita karanA caahie| usa samaya yaha kalpanA kI jA sakatI hai ki hRdaya eka vikasita kamala ke samAna hai| usa kamala kI ATha paMkhuDiyA~ haiN| usa kamala ke madhya meM eka kaNikA hai| usa kaNikA meM dedIpyamAna jyotisvarUpa arihanta bhagavAna virAjamAna haiN|' usa kaNikA meM "namo arihaMtANaM" isa prakAra hIre kI taraha camacamAhaTa karate hue zvetavarNa ke sAta Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M . 170 zrI puSkaramuni abhinandana grantha : navama khaNDa akSara haiM aura ATha paMkhur3iyoM para "namo siddhANaM" "namo AyariyANaM" "namo uvajjhAyANaM" "namo loe savvasAhUNaM" "namo nANassa" "namo daMsaNassa" "namo carittassa" "namo tavassa" ina padoM kI saMsthApanA kA dhyAna karanA caahie| jApa va dhyAna meM kabhI bhI zIghratA nahIM karanI caahie| dhairya se Age bar3hanA caahie| prArambha meM pAMcadasa minaTa kA samaya hI paryApta hai| jyoM-jyoM Ananda kI abhivRddhi hogI tyoM-tyoM samaya svataH hI bar3ha jaayegaa| yaha satya hai ki prAraMbhika sthiti meM mana jApa meM jaisA cAhie vaisA nahIM lagatA kintu niyamita va satata abhyAsa se mana pUrNarUpa se sthira ho jAtA hai / aura eka dina vaha sthiti A jAtI hai ki nirantara binA prayAsa ke bhI jApa calatA rahatA hai jise maharSiyoM ne ajapAjapa kahA hai| etadartha hI AcAryoM ne kahA haiM- "japAt siddhiH japAt siddhiH japAt siddhirna sNshyH|" vidhivat jApa ko prArambha karane se tIvra gati se pragati hone lagatI hai| mana kI atyadhika prasannatA se kleza dUra ho jAte haiN| klezayukta mana hI saMsAra hai aura klezarahita mana hI mokSa hai| ajJAnI mAnava saMpatti meM sukha mAnatA hai, kintu saMpatti vipatti kA mula hai| namaskAra mahAmantra kA smaraNa AtmadazA kA smaraNa hai, AtmavikAsa kA prathama sopAna hai aura jIvana kA carama vikAsa bhii| kalpanA kIjie, eka mahAvidyAlaya hai| usameM prAraMbhika varNamAlA kA abhyAsa bhI prArambha kiyA jAtA hai aura aMtima padavI samAroha bhii| isI taraha dharma kA prArambha bhI namaskAra mahAmantra se hI hotA hai aura pUrNAhuti bhI namaskAra mahAmaMtra se hI hotI hai| arihanta bhagavAna bhI "namo siddhANaM" kA smaraNa karate haiM / namaskAra mahAmantra kA smaraNa hI bhAvajIvana hai aura usakA vismaraNa hI bhAvamRtyu hai| namaskAra mahAmantra kA smaraNa hI saccI saMpatti hai kyoMki hamArI AtmA meM hI paramAtma-tattva rahA huA hai| AtmA ke AvaraNa ko haTAne ke lie aura sva-svarUpa kA saMdarzana karane ke lie namaskAra mahAmantra kA jApa apekSita hai| - hama pahale batA cuke haiM ki namaskAra mahAmantra kA jApa karane vAle sAdhaka ko satata abhyAsa karanA caahie| sAmAnya sAikila, moTara Adi vAhana calAne jaisI pravRtti ke lie bhI satata abhyAsa Avazyaka hai| vizvavizruta mahAn yoddhA, jAdUgara, jo apane camatkAra se janamAnasa ko camatkRta kara dete haiM ve eka dina ke abhyAsa se nahIM, kintu dIrgha kAla ke satata abhyAsa se hI aisA karane meM sakSama banate haiN| usI prakAra sAdhaka ko bhI nirantara abhyAsa apekSita hai / use dhairyapUrvaka atyanta sammAna ke sAtha namaskAra mahAmantra kA japa karanA caahie| japa-sAdhanA se jIvana meM pavitratA aura nirmalatA AtI hai aura yaha sAdhaka ke lie bahuta hI Avazyaka hai| sandarbha tathA sandarbha sthala1 dharma prati mUlabhUtA vandanA / -zrI lalita vistarA 2 cittaratnamasaMkliSTamAntaraM dhanamucyate / -zrI aSTaprakaraNa 3 jeha dhyAna arihaMta ko tehija Atama dhyAna / phera kucha iNameM nahIM ehija parama nidhAna / / *** 0 0