Book Title: Jaisalmer ke Mahattvapurna Gyanbhandar
Author(s): Punyavijay
Publisher: Z_Manidhari_Jinchandrasuri_Ashtam_Shatabdi_Smruti_Granth_012019.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210557/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jesalamera ke mahattvapUrNa jJAnabhaMDAra [ Agama prabhAkara munizrIpnuNyavijaya jI ] . [jaisalamera ke jJAnabhaNDAroM meM zrIjinabhadrasUri jJAnabhaNDAra hI prAcIna evaM pramukha hai| jaisalamera ko surakSita va jaina samAja kA kendra samajhakara anya sthAnoM kI prAcIna pratiyA~ bhI maMgavA kara vahIM surakSita kI gaI aura zrIjinabhadrasUrijI ne saikar3oM navIna pratiyA~ bhI likhavAyI isa bhaNDAra kA samaya-samaya para aneka vidvAnoM ne nirIkSaNa kiyaa| isa jJAnabhaNDAra ke mahattva se AkRSTa ho videzI vidvAna bhI yahA~ kaSTa uThAkara phuNce| bar3odA sarakAra ne paM0 cI0 DA0 dalAla ke bhejakara sUcI banavAyI jo lA0 bha0 gAMdhI dvArA saMpAdita hokara prakAzita kI / zrIjinakRpAcandrasUrijI harisAgarasUrijI ne isa jJAnabhaNDAra kA uddhAra karavAyA munijinavijaya ne bhI aneka granthoM kI presa kApiyAM 6 mAsa raha kara karavAyo ise vartamAna rUpa dene meM munipuNyavijayajI ne sarvAdhika ullekhanIya kArya kiyA unhIM ke gujarAtI lekha kAsAra yahA~ prastuta kiyA jA rahA hai sampAdaka] jesalamera apane prAcIna aura mahattvapUrNa jJAnabhaDAra vizeSa rUpa se ullekhanIya hai / tAr3apatrIya pratiyoM meM aise ke liye vizva-vizruta hai| kahA jAtA hai ki aba se Der3haso bahuta se grantha haiM jinakI anyatra kahIM bhI pratiyAM prApta varSa pUrva vahAM jainoM ke 2700 dhara the| jepalamera ke kile nahIM haiN| prAcInatama aura mahattvapUrNa pratiyoM kA saMzodhana meM kharataragacchoya jenoM ke banavAye hue bhavya kalAdhAma rUpa kI dRSTi se bar3A mahattva hai| ATha zikharabaddha mandira haiN| inameM aSTApada, cintAmaNi yahAM ke jJAnabhaMDAroM meM citrasamRddhi aura prAcIna pArzvanAtha kA yugala mandira aura dUsare do mandira to bhavya kASThapaTTikAe Adi vipula parimANa meM saMgRhIta haiN| zilpa sthApatya ke utkRSTa namUne haiN| vizeSata: mandira meM 13voM se 15vIM zatAbdI taka ko citrita kASTapaTTikAeM praveza karate ho toraNa meM vividha bhAvoM vAlI bhavyAkRtiyAM va sacitra pratiyoM meM tothaMkaroM ke jovana-prasaGga, prAkRtika zAlabhajikAeM Adi darzanIya haiN| dRzya va aneka prAgiyoM kI AkRtiyAM dekhane ko milatI jaisalamera meM saba milAkara dasa jJAnabhaNDAra the| - hai| 13vIM kI citrita eka paTTikA meM jirApha kA citra jinameM se tapAgaccha aura lauMkAgaccha ke do jJAnabhaMDAroM ko hai jo bhAratIya prANI nahIM hai| ina citra paTTikAoM ke chor3akara sabhI kharataragaccha kI sattA ora dekharekha meM haiN| raGga itane joradAra haiM ki pAMca-sAtasau varSa bIta jAne jesalamera ke bhaMDAroM meM tAr3apatra ko cArasau pratiyAM haiN| para bhI phIke aura mele nahIM hue| tAr3apatrIya pratiyoM do mandiroM ke bIca ke garbha meM jinabhadrasUri jJAnabhaNDAra meM bhI tIrthakaroM, jainAcArya aura zrAvakoM Adi ke citra surakSita hai jisameM prAcInatama tAr3apatroya evaM kAgaja ko haiM ve Aja bhI jyoM ke tyoM dekhane ko milate haiN| tAr3apratiyAM vizeSa mahattvapUrNa haiN| jesalamera ke tAr3apatrIya jJAnabhaMDAra meM kASTha citra- patrIya pratiyoMmeM kAlI syAhI se cakna, kamala Adi paTTikAe evaM svarNAkSaro raupyAkSarI evaM sacitra pratiyAM suzobhana rUpa citrAGkita haiN| Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna tADapatrIya pratiyoM kI saMkhyA ko dRSTi se mallavAdI kI vyAkhyA kI prAcIna ora zuddha prati bhI pATaNa ke bhaDAra bar3he-car3he haiM para jaisalamera ke bhaNDAroM meM kaI yahIM hai / Agama sAhitya meM dazavakAlika kI agastyasiMha aisI vizeSatAe haiM jo anyatra kahIM nahIM haiN| jinabhadrasUri sthavira kI cUrNi bhI yahA~ hai jo anya kisI bhI jJAnabhaMDAra jJAna bhaDAra meM jinabhadragaNi kSamAyamaNa ke vizeSAvazyaka meM nahIM hai| pAdaliptasUri ke jyotiSa karaNDaka TIkA kI mahAbhASya ko prAcInatama tADapatrIya prati nauMvIM dasavIM anyatra aprApta prAcIna prati bhI isI bhaMDAra meM hai| jayadeva zatAbdo kA hai| itanA prAcInatama aura koI bhI prati ke chaMda zAstra aura usa para likhI huI TokA tathA kaisiTTa kisI bhI jainabhaNDAra meM nahIM hai| ataH yaha prati isa bhaMDAra saTIka chaMda graMtha bhI yahIM hai| vakroktijIvita aura prAkRta ke gaurava kI abhivRddhi karatI hai| prAcIna lipiyoM ke kA alaGkAradarpaNa, rudraTa kAvyAlaMkAra, kAvyaprakAza kI abhyAsa kI dRSTi se bhI prAcIna pratiyoM kA vizeSa somezvara kI abhidhAvRtti, mAtRkA, mahAmAtya ambAdAsa mahattva hai| kI kAvyakalpalatA aura saMketa para kI pallavazeSa vyAkhyA ___ tAr3apatrIya prAcIna pratiyoM ke atirikta kAgaja para ko sampUrNa prati bhI isI bhaNDAra meM surakSita hai| isa likhI huI vikrama saM0 1246-1278 Adi ko pratiyA~ prakAra yaha grantha-bhaNDAra sAmpradAyika dRSTi se hI nahIM vizaSa mahatvapUrNa haiN| aba taka jaina jJAnabhaNDAroM meM kAgaja vyApaka dRSTi se bhI bar3e mahatva kA hai| yahA~ ke granthoM ke para likhI huI itanI prAcIna pratiyA~ kahIM nahIM miliiN| anta meM likhI puSpikAe bhI aitihAsika aura sAMskRtika isa prakAra yaha jJAnabhaNDAra sAhitya saMzodhana ko dRSTi se dRSTi se bar3e mahattva kI haiN| inameM se kaI prazastiyoM aura atyanta mahatvapUrNa hai| puSpikAoM meM prAcIna grAma-nagaroM kA ullekha hai jaise malla___ vyAkaraNa, prAcIna kAvya, koza, chaMda, alaMkAra, dhArI hemacandra kI bhava-bhAvanAprakaraNa ko svopajJa TokA sAhitya, nATaka Adi viSayoM kI alabhya vizAla sAmagrI saM0 1240 kI likhI haI hai usameM pAdarA, vAsada Adi yahAM hai| kevala jaina granthoM kI dRSTi se hI nahIM vaidika aura gAMvoM kA ullekha hai| isa taraha aneka aitihAsika aura bauddha sAhitya saMzodhana ke lie bhI yahAM apAra aura apUrva sAMskRtika sAmagrI jesalamera ke jJAnabhaNDAroM meM bharI par3I sAmagrI hai| bauddha dArzanika tatva-saMgraha grantha ko bArahavIM hai, isIlie deza-videza ke jana-jenetara vidvAnoM ke lie ye ke uttarAI kI prati yahAM hai. usakI TIkA aura dharmottara para AkarSaNa kendra haiN|