Book Title: Jain shodh Samasya aur Samadhan Author(s): Mahendrasagar Prachandiya Publisher: Z_Kailashchandra_Shastri_Abhinandan_Granth_012048.pdf Catalog link: https://jainqq.org/explore/211042/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra-kRti jaina zodha : samasyA aura samAdhAna DA. mahendra sAgara pracaMDiyA, ema0 e0, pI-eca0 DI0, DI0 liTa0 anabhyAse viSaM vidyA arthAta abhyAsake abhAvameM vidyA bhI viSa ho jAtI hai| zAstra-vidyAkA vaijJAnika adhyayana-anuzIlana jaba maulikatAkA udaghATana karatA hai vastutaH tabhI vaha anusandhAnakI vastu bana jAtI hai| atIta kAlIna zAstra-vANIkA abhiprAyaH vizeSa vyAkhyA-vidhikI apekSA rakhatI hai kyoMki bhASAvijJAnake svabhAvakI dRSTise zabdakA artha kAlAntarameM svacAlita hotA-jAtA hai / zAstra-paramparAkA prAcInatama rUpa bhAratIya-zAstra-bhAMDAroMmeM vidyamAna hai isa dRSTise jinavANIkI sampadA jaina bhAMDAroMmeM surakSita hai| hastalikhita jaina zAstroMkI bhASA tathA lipi-vijJAna eka vizeSavidhibodhakI apekSA rakhatA hai| isa daSTise prAcIna hastalikhita sAhityakA pAThAnusaMdhAna aura artha-abhiprAya Adhanika pracachita lipimeM Abaddha karanA Avazyaka ho gayA hai| prasannatAkA prasaMga hai ki deza-dezAntarake vividha vidyA-kendroMmeM jaina sAhitya para pI-eca0 DI0 tathA DI0 liT Adi upAdhiyoMke lie zodha-prabandha race jA rahe haiM / isa prakArake sAhitya samudyogase kucha lAbha to huA hai kintu adhikAMzataH asAvadhAnI aura ajJAnatAvaza anartha bhI bana par3e haiM / jahA~ taka mujhe aise gaveSaNAtmaka adhyayana-granthoMko dekhanekA suyoga prApta huA hai unake AdhArapara yaha sahajameM kahA jA sakatA hai ki sAhityika zodha kSetrameM aneka anUThe satya sthira hue haiM / nae AyAmoMkI bhI sthApanA huI hai vahA~ aneka aMzoMmeM arthake anartha bhI hue haiN| daraasala jinavANIkA adhyayana eka vizeSa paddhatikI apekSA rakhatA hai| jinavANI aura jainAcAryoM dvArA praNIta sAhityameM vyavahRta pAribhASika zabdAvalikA samyaka jJAna na honese usakI vyAkhyA aura vivecanAmeM bhayaMkara bhUleM aura mithyA mAnyatAe~ zabdAyita huI haiN| udAharaNake lie : samaya aura darzana : ina do zabdoMko hI liyA jA sakatA hai| ina donoM zabdoMkA laukika artha kucha aura hI hai jabaki jaina sAhityameM inake artha kramazaH AtmA aura dAnake lie prayukta haiN| ina vizvavidyAlayoMmeM niyukta aneka aise nirdezaka haiM jinheM jaina vidyA aura zAstroMkA samyak bodha nahIM hai / makhaula yaha hai ki ina zodhArthiyoMko unhIMke nirdezanameM zodha-prabandha racane hote haiN| aise granthoMke parIkSakoMkI bhI yahI dazA-durdazA hai| yenakena prakAreNa antatogatvA prabandha uttIrNa to kara hI die jAte haiM phalasvarUpa satyAnveSaNakI aitihAsika paramparAmeM isa prakArakI asAvadhAnIke duSpariNAma bhaviSyake garbhameM antarbhukta ho jAte haiM / yaha vastutaH vicAraNIya viDambanA hai| adhunAtana anusaMdhitsuke samakSa aneka kaThinAiyA~ use jaina viSayoMpara gaveSaNAtmaka adhyayana-anuzIlana karanepara AtI haiN| sarvaprathama use viSayakA vidvAna nirdezaka hI nahIM mila pAtA hai / jo dezameM viSayake vidvAna hai ve prAyaH zodha-takanIkase anabhijJa hote haiM, sAtha hI vizvavidyAlayIya nikaSapara khare nahIM 58 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarate / jo vizvavidyAlaya adhiniyamake antargata samartha zodha nirdezaka haiM unheM jaina zAstra tathA vANIkA sira-zUla bana jAtA hai / jaina bhAMDAroMmeM lupta-vilupta zAstroM kI khoja lipi-vijJAnako na samajha pAnekI khIja vastutaH use naitika skhalana tathA satyahanana karane-karAneke lie vivaza karatA hai / aisI viSama paristhitimeM kyA kucha honA cAhie yaha vastutaH jAgarUka prazna hai ? mere dRSTikoNase do kAma hameM Age Akara karane caahie| prathamataH vizvavidyAlayoMmeM dezake aise virala vidvAnoMkI jainavidyA hetu niyuktiyA~ karAI jAe~, dUsare, vidyA kendroMpara hI sAmAjika zodha-saMsthAnoMkI sthApanAe~ kI jAe~ jahA~ samAjake niSNAta vidvAnoMkI sevAe~ sulabha karAI jAveM tAki aise zodhArthiyoMkI sArasvata kaThinAiyoMko sulabha karAyA jA sake, phalasvarUpa isa kSetrameM anartha tathA anargala sthApanAe~ maNDita na hone pAe~ / jinavANIke antargata dezakA jJAna-vijJAna prAyaH antarbhukta hai| use samyak adhyayana-anuzIlana dvArA bahuvidha bodha vijJAna vikAsako prApta hogaa| astu, isa prakArake anusaMdhAnAtmaka adhyayana-anuzIlanakI upayogitA vastutaH asaMdigdha hai / -458