Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina saMskRti pratiSThApaka-AcArya kuMdakuMda prAgvaidika puruSa vrAtya (draviDa 'zramaNa') the gorAvAlA khuzAlacaMdra kAzI Adhunika itihAsa paddhati pazcima kI hai / pAzcAtya itihAsajJoM kI pahu~ca AryoM ke Avrajana taka hI rahatI, yadi bhArata meM prAgavaidika yA dravir3a-saMskRti kA astitva mohanajodar3o aura hArappA timAna na kiyA hotA / isa utkhanana ne vizva kI mAnyatA badala dI hai kyoMki ina avazeSoM ne yaha siddha kara diyA hai ki prAgavaidika-saMskRti 'suvikasitanAgarikatA' thI tathA Aya loga dravir3a-saMgha se kama sabhya tathA dakSa the| veda bhI apane ina virodhiyoM ko dAsa, vrAtya Adi nAmoM se yAda karate haiN| vAtyoM kA svarUpa saMkSepa meM yaha hai ki ve yajJa, brAhmaNa aura bali ko nahIM mAnate / Rgveda sUktoM meM vrAtya kA ullekha hai kintu yajurveda aura taittirIya brAhmaNa use naramegha ke bali-prANI rUpa se kahatA hai / tathA atharvaveda kahatA hai ki 'paryaTaka vrAtya ne prajApati ko zikSA aura preraNA dI' (15-1) / vaidika aura brAhmaNa sAhitya kA anuzIlana eka hI spaSTa niSkarSa kI ghoSaNA karatA hai ki 'dAsa yA vAtya ve 'jana' the jinakA vaidikoM se virodha thA / isalie hI veda gomegha ke baila ke samAna naramegha meM (vratAt samUhAta cyavati yaH sa vrAtyaH) 'brAtya' ko bali kA prANI mAnate the| uttara-vaidika sAhitya kI samIkSA veda virodhiyoM ke viSaya meM eka spaSTa ullekha karatI hai| pANinIya ke sUtroM para racita pAtaMjali kI vRtti meM dvandva samAsa ke sthaloM ko mukhokta karate hue pAtaMjali kahate haiM-jinameM zAzvata arthAt naisargika virodha hotA hai, yathA sAMpa aura nevalA, brAhmaNa aura zramaNa, ('yeSAM ca zAzvatiko virodhaH / ahinaMkulayoH braahmnnshrmnnyoH'|) vahA~ bhI dvandva samAsa hotA hai| spaSTa hai ki prAgvaidika-jana vrAtya dravir3a yA zramaNa the| aura ye pazapAlaka R gatau Syat pratyaye AryaH, bhramaNazIla (AryoM) janoM kI apekSA adhyAtma, sanyAsa. kAyakleza yA tapa, mokSa aura darzana kI dRSTi se, karmakANDI bali (hiMsAmaya yajJa), somapAyI aura svargakAmI AryoM se Age the| ye ghor3A, vANa, somapAna, rudratA aura parvatIya-sahiSNutA ke bala para jItane vAle AryoM kI zreSThatA mAnane ke lie sahamata nahIM hue the| pariNAma yaha huA ki tIrthaMkara suvrata (rAmAyaNa yuga) aura nemiyuga (mahAbhAratakAla) meM bhI inakA vaidikoM yA brAhmaNoM se saMgharSa rahA tathA rAkSasa (rakSas zabdAt svArthe'N) kA artha yajJAdi virodhI tathA pAtakI (5-35-46) usI taraha kara diyA, jisa prakAra beghara yA khAnAbadoza arthavAle 'Arya' zabda kA artha zreSTha kara diyA gayA thA kyoMki ye vijetA the| dravir3a vAtya-zramaga ye pAzcAtya vidvAnoM (zrI bevara tathA hAvara) ne prArambha meM AIta dharma kI anabhijJatA ke kAraNa bauddhoM ko vrAtya kahA thA / kintu adyatana-parizIlana se spaSTa hai ki mahAtmA buddha ke AvirbhAva (tIrthaMkara mahAvIrayuga) ke bahuta pahile rAmAyaNa aura mahAbhArata kAla meM vrAtyoM (zramaNo) kA guru-sampradAya thA tathA vedoM ke hiraNyagarbha arthAt RSabhadeva se hI prajApati kI sRSTi huI thii| ye ziznadeva yA digambara the| ye pravrajyA arthAt jJAna-dhyAna-tapa kI, vihAra karate hue sAdhanA karate the / 'unake garbha meM Ate ho suvarNa kI dRSTi huI thI, ataH ve pahile hiraNyagarbha kahalAye aura bAda meM prANi 42
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 paM0 jaganmohanalAla zAstrI sAdhuvAda grantha | khaNDa mAtra kI asi-masi-kRSi zikSA dene tathA karuNA yA maitrI ke dvArA ve bhUtoM ke advitIya nAtha hae the (hiraNyagarbhaH samavataMtAgre, bhUtasya jAtaH patireka aasiit)| unakI bhASA prAkRta yA janabhASA thI jo ki apane sarala rUpa ke kAraNa vaidikasaMskRta kA pUrvarUpa vaise hI hai, jaise ki lokika (klAsIkala) saMskRta kA pUrvarUpa vaidika-saMskRta hai| yaha prAkRta bhASAmaya mokSonmukha vrAtya yA zramaNa saMskRti apane mUlarUpa meM Arhato yA Adhunika jainiyoM meM RSabhayuga se calatI aayii| AjIvaka Adi vividha sampradAya tathA gautamabuddha kI prArambhika kaThorasAdhanA spaSTa batAtI hai saMyama-niyama-yama-pravAna yaha zramaNa saMskRti hI bhArata kI Adya yA maulika saMskRti thI tathA antima zramaNa kevalI mahAvIra ne bhI usakA hI upadeza AcaraNapUrvaka kiyA thaa| mauryadhuga ke magadha ke bAraha varSIya durbhikSa ke kAraNa AyI sukhazIlatA aura upAzraya-nivAsa ke kAraNa zramaNa paramparA meM Age bheda (sthavirakalpa yA zvetAmbaratva) kA nirAkaraNa karake jinakalpa yA digambaratva ke mUlarUpa kI pratiSThA AmnAyAcArya kuMda-kuMda svAmI ne kI thI, jo bhArata hI nahIM apitu vizvasamAja ko jIva-uddhAra kalA kI anupama dena hai| vIrottarakAla jayadhavala, tiloyapaNNAti, jambUdIpapaNNatti se lekara tAvatAra Adi meM tIrthAdhirAja mahAvIra svAmI se lekara lagabhaga 683 varSa taka hue bhArata kI mala (zramaNa) saMskRti ke saMrakSakoM kI nAmAvali, thoDe se varSa-pramANa meM bheda ke sAtha upalabdha hai / AryapUrva kAla meM bhArata ke mUlasaMgha meM nAmollikhita cAroM (draviDa, nandi, sena tathA kASThA) saMghoM meM se dvitIya. nandisaMgha kI paTTAvali bhI nyUnAdhika ukta tAlikAoM kA anukaraNa karatI huI kevalI, zrutakevalI, ekAdazAMga-dazapUbaMdhArI, ekAdazAMgadhArI aura kevala AcArAMgavettAroM ke ullekha ke bAda arhali, mAghanandI, guNadhara, dharasena aura puSpadantabhUtabali kA bhI samAveza karatI hai| zrutAvatAra ke anusAra kaSAyapAhaDa aura SaTakhaMDAgama ke viSaya ko lekara likhane vAloM meM sarvaprathama kuMdakuMdacArya hI haiM / zAmakuNDa kI 'paddhati', tumbUlurAcArya kI 'vyAkhyA' aura samantabhadra kI kRti ke samAna TIkA na hokara AcArya kuMdakuMda kA 'parikarma' grantha thA / yaha vistRta vyAkhyA yA bhASya paramopakArI AcArya zrI vIrasena ke sAmane thA aura itanA mahatvapUrNa thA ki unhoMne apanI TokAoM (dhavala, jayadhavala) meM isake siddhAntoM ko sarvAdhika mahatva diyA hai| kuMdakaMda kI kRtiyAM yadyapi AmnAyAcArya kI prathama kRti 'parikama' isa samaya uddharaNa rUpa se hI upalabdha hai, tathApi yaha unheM zrutakevaliyoM kI antaraMga paramparA kA siddha karane ke lie paryApta hai / dravyAnuyoga aura caraNAnuyoga ke prathama prarUpaka kuMdakuMdAcArya ko karaNAnuyoga-dakSatA ko siddha karane meM samartha hai kyoMki AcArya zrI kI mUlAcAra, 84 pAhur3oM meM se upalabdha aSTa prAbhRta, rayaNasAra, dasabhakti, bArasa aNuvekkhA, niyamasAra, paMcatthikAyasaMgraha aura pravacanasAra kRtiyAM brAhmaNa, bauddhAdi vAGmayoM meM durlabha dravya, guNa, paryAya, tatvajJAna, spaSTa AcAra-saMhitA tathA loka yA jagata ke svarUpa, Adi kI Adya prarUpaka hai| brAhmaNa-saMskRti ke brAhmaNa, AraNyaka tathA upaniSata Adi cintana ke preraka haiN| ye kaMdakaMdAcArya ko bhArata kI mUla draviDa yA zramaNa-saMskRti ke Adya prarUpaka rUpa meM dikhAte haiM / guruparamparA ___ bhAratIya ziSTAcAra kI sanAtana paramparA ke anusAra AcArya kuMdakuMdAhI apane viSaya meM mauna nahIM hai, apitu pramukha TIkAkAra bhI unake viSaya meM vizeSa bhijJatA nahIM dete hai| darzanasAra avazya kahatA hai ki AcAryazrI ke videhagamana sUcaka gAthAe~ pUrvapracalita gAthAoM kA saMkalana hai| pacAstikAya kI TIkA meM bhI jayasenAcArya ne AmnAyAcArya ke videhagamana aura sImandhara svAmI se samAdhAna prApta karane kA ullekha kiyA hai| pravacanasAra kI eka gAthA bhI isakA saMketa karatI hai| isakI TIkA meM jayasenAcArya kA inheM kumAranandi siddhAntadeva kA ziSya likhane kI apekSA nandisaMgha
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5] jaina saMskRti pratiSThApaka- AcArya kuMdakuMda prAgvaidika puruSa vrAtya ( draviDa 'zramaNa ) the 335 kI paTTAvala ke jinacandra kA gurutva saMbhava ho sakatA hai, kyoMki jinacandra mAghanandi ke ziSya the aura mAghanandi guNaghara-gharasena ke pUrvavartI evaM antima zrutavalI bhadrabAhu svAmI ke uttarakAlIna pramukha zrutagharoM meM the / AmnAyAcArya svayameva apane boghapAhur3a meM kahate haiM : 'tIrthAdhirAja vIra prabhu ne artharUpa se jo Agama kahA thA, use zabdarUpa se gaNadharAdi ne guMthA thA / bhadrabAhu ke isa ziSya kuMdakuMda ne use vaisA ho jAnA hai aura kahA hai / dvAdazAMga ke vizadavettA - aura caudahapUrva ke vistRta jJAtA, zrutajJAnI mere 'gamaka gurU' bhagavAna bhadrabAhu kI jaya ho / ' isake sivA kuMdakuMdAcArya adhyAtma vizva meM upalabdha ekamAtra kRti samayasAra ke prArambha meM hI siddhavaMdanA karake spaSTa likhate haiM 'zrutakevalI dvArA kathita isa samayaprAbhRta ko kahatA hU~ / ' AmnAyAcArya ke guruvaMdanAsUcaka ye donoM ullekha adhikAra - pUrvaka ghoSita karate haiM ki ve usI vidyA kA upadeza de rahe haiM jo bhagavAna vIra ko ardhamAgadhI se nikalakara antima zrutakevalI bhadrabAhu svAbhI taka avicchinna rUpa se pravAhita thii| bhArata kI mUla (zramaNa ) paramparA meM magadha ke durbhikSa ke kAraNa Aye vikAra (sampradAya bheda) ke phalita rUpa zvetAmbara sampradAya ko bhI bhadrabAhu svAmI antima zrutakevalI rUpa se mAnya haiM jaisA ki pATaliputra kI vAcanA ke samaya gyAraha kathA tathA saMkalana karane ke bAda dRSTivAda ke lie sthUlabhadra svAmI kA unake pAsa jAnA aura apanI zithilatA ke kAraNa pUrNa zikSaNa pAne kI asaphalatA se spaSTa hai / kintu mUla AmnAya yA saMgha meM AcArAMgadhAriyoM ke antima zrutavalI ne kRpA karake sthUlabhadra ko bArahaveM aMga ke vidyAnuvAda pUrva taka kA zikSaNa diyA thA aura Adeza diyA thA ki isakA upayoga camatkAra yA laukika svArtha ke lie mata karanA kyoMki isakI siddhi hote hI laghu tathA mahAvidyAe~ tumhAre sAmane Akara kaheMgI 'prabho kyA AjJA hai ?' kintu sthUlabhadra isa pralobhana kA pAra na pA sake aura bahurUpiNI vidyA ko jagA kara apanI guphA meM siMha rUpa se baiThe apanI bahina ke dvArA hI guruvara ko nivedita hue / pariNAma yaha huA ki bhadravAhu svAmI ne Age par3hAnA roka diyA aura sthavirakalpiyoM ko jaise-taise gyAraha aMgoM se hI santoSa karake, bArahaveM aMga ko lupta ghoSita karanA par3A / samaya se hI bArahaveM aMga ke karaNAnuyoga ke mukhya viSaya, mohanIya kI mukhya tathA usakI bhUmikA ko dRSTi meM rakha kara guNadharAcArya ne 'kasA pAhuDa' ko gAthA rUpa se lipibaddha kiyA tathA gharasenAcArya ne AcArya bhUtabali - puSpadaMta ko par3hAkara kamma pAhuDa (jIvaTThANa, khuddAbaMdha, baMghasA mitta, bedaNA, baggaNA aura mahAbaMdha ) ko lipibaddha karAyA thA / tAlarya yaha hai ki mUla zramaNa paramparA meM bArahaveM aMga kI mahattA, gUr3hatA tathA upayogitA ko samajha kara zrutaghara AcAryoM ne mUla udgama tIrthaMkaroM kI vandanA karake, divyadhvani kI ArAdhanA aura usake granthaka gaNadharAdi ko praNAma karake zAstrakAra AcAryoM ko tIrthaMkara jJAna ( Agama ) kI anukUlatA kI zapatha pUrvaka hI zAstroM kI racanA kI thI / mUlasaMgha evaM kundukundAnvaya bhagavAn mahAvIra ke samaya meM zramaNoM yA AhaMtoM ko 'nigaMTha' yA nirgrantha nAma se jAnA jAtA yA jo ki digambara kA dyotaka hai / zramaNa saMskRti kA lakSya mokSa thA aura mokSa ke lie sarvAMga aparigrahI honA aniva. yaM hai / phalataH isa kAlacakra meM hiraNyagarbha RSabha se calA dharma mUlarUpa meM digambaratva yA jinakalpa ko hI mokSa kA carama bAhya sAdhana mAnatA hai / zvetAmbara aMgoM meM bhI RSabhadeva ko vizuddha jinakalpI yA digambara ho mAnA hai tathA thIca meM acela sacela mAnakara bIra prabhu ko bhI vizuddha jinakalpI likhA hai kA udbhava likhanA, zvetAmbaroM ke lie sva-bAdhita hai / ve bhUla jAte haiM ki yaha avasarpiNI arthAt 'hoyamAna' kAla-krama hai / isIlie rAmAyaNayuga se mahAbhAratayuga kI maryAdAe~ hIyamAna haiM / AgamoM ke mUla zabda acela kI alpa-cela vyAkhyA uttarakAlIna haiN| yaha vyAkhyA zramaNa saMskRti ke lie AtmaghAta ke samAna hai, kyoMki anyamatI kaha sakate haiM ki ahisA / phalataH vIra nirvANa saMvat 609 meM boTikoM
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 paM0 jaganmohanalAla zAstrI sAdhuvAda grantha [khaNDa kA alpa-hiMsA. asatya kA alpa-satya, Adi karake yAjJikI hiMsA, alpahiMsA hone ke kAraNa, zramaNa dharma-sammata kyoM nahIM hai ? arthAt ise mAnane para 'vrAtya' yA 'ajji' (varjana) ke mUlarUpa kA hI vighAta ho jAyegA / mUla AmnAyAcArya ___bhArata kI sanAtana yA mUla saMskRti mokSonmukha jinakalpa digambara dharma thaa| isake lie hI mUlasaMgha zabda kA upayoga huA thaa| yaha kundakundAcArya ke prarUpaNa ke bAda IsA kI cauthI zatI tathA pUrva ke zilAlekhoM se bhI siddha hai| yahI kAraNa hai ki uttarakAlIna mukhya cAroM (dravir3a nandi, sena tathA kASTA) saMgha apane Apako kundakundAnvayI mAnakara kundakundacArya se hI sambaddha karate haiM / ataH gamaka guruvara antima zrutakevalI bhadrabAhu svAmI ke dhurandhara ziSya kundakunda kA samaya sthavirakalpI zvetAmbaroM ko prathama (pATaliputra) AgamavAcanA arthAt aMgasaMkalana prayAsa kA samakAlIna ho sakatA hai / zvetAmbara vAGmaya sammata sthUlabhadrAdi dvArA prastAvita chedopasthApanA prayAsa kI viphalatA ke bAda uttara bhAratIya jaina zramaNoM meM sacelatA hI nahIM, 14 upakaraNoM kA calana ho cukA thA tathA durbhikSa ke kAraNa AhAra-saMkalana tathA upAzraya meM Akara gola banAkara khAnA tathA bhikSA ko dUsare samaya ke lie bacA kara rakhanA tathA buddha kI majjhimA vRtti se prabhAvita hokara strI-pravRjyA tathA mukti kI mAnyatA bhI baddhamUla ho gayI thii| isIlie ziznadeva ke anuyAyI AmnAyAcArya apane bodhaprAbhRta meM kahate haiM-'jinamArga yA kalpa meM vastradhArI kI mukti nahIM hai cAhe vaha tIrthakara hI kyoM na ho / digambaratA hI vizuddha mokSamArga hai, zeSa unmArga haiN| anagAra hone ke lie samasta parigraha kA tyAga anivArya hai| jo alpa (phAlaka) yA bahuta (caudaha upakaraNa) parigraha rakhatA hai, vaha jina zAsana (kalpa) meM gRhastha hI hai|" zAstrAvirodhI bodhapAhuDa aura samayapAhuNa meM zrutakevalI kA smaraNa kevala gurubhaktiparaka hI nahIM hai, apitu yaha kundakunda svAmI dvArA mUladharma pratipAdana ko prAmANikatA kA udghoSa hai / ve kahate haiM ki vIramukha se nikala kara antima zratakevalI bhadrabAhu svAmI taka avicchinnarUpa se pravAhita, jinavANI hI unakI kRtiyoM kA udgama srota hai| brAhmaNa saMskRti ke sAtha Aye bhASAgata caukApantha (janmanA zreSThatA) ke, saMskRtarUpa se calane para jainAcAryoM ne bhI saMskRta ko apanAyA evaM mUlAmnAyAcArya kundakunda dvArA prAkRta meM grathita zramaNa-tattvajJAna kI ajasra dhArA bahAyI thI tathA unhIM (brAhmaNoM) kI mAnyatA meM unakI mAnya bhASA meM samajhAne ke lie kahA thA : 'maMgalaM bhagavAn vIro, maMgalaM gautamau gaNI / maMgalaM kundakundAryoM jainadharmo'stumaMgalam // zramaNa yA nigrantha ke 'Agama-cakkhU sAhU' ke samAna gRhastha ke bhI SaDAvazyakoM meM sAdhuoM ke 'svAdhyAya' tapa kA vidhAna hai| phalataH zAstrapravacana ke Arambha meM ho ukta zloka kI kahakara pravacanIya yA pAThyagrantha ke prArambha meM yaha zapatha (asya mUlakartA zrI sarvajJadevaH taduttara granthakartA gaNadhara devAH, pratigaNadharadevA, teSAM vaco'nusAraM zrI kundakundA. cAryeNa viracitamidaM-vAcakaH sAvadhAnatayA vAcapatu tathA zrotAraH sAvadhAnatayA zRNvantu) kahI jAtI hai| guNadhara, puSpadaMta-bhUtavali ne bhI yahI kiyA hai| kintu sthavirakalpa meM aisA nahIM hai| balabho-vAcanA ke bAda sthavirakalpiyI ko mAnya gyAraha aMgoM ke saMgrAhaka devaddhigaNi spaSTa likhate haiM 'vIranirvANa ke 980 varSa bAda hue durbhikSa ke kAraNa bahuta se maniyoM ke mara jAne para tathA zruta kA bahubhAga khaNDita ho jAne para zrutabhakti se prerita hokara bhAvI bhavyoM ke upakAra ke lie zrIsaMgha ke Agraha para (maiMne) AcAryoM meM se vace usa samaya ke sAdhuoM ko balabhI meM bulAyA aura unake mukha se khaNDita hone se kama-bar3a TUTe yA pUre Agama ke vAkyoM ko apanI samajha ke anusAra saMkalana karake pustakarUpa diyA hai|'
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina saMskRti pratiSThApaka-AcArya kuMdakuMda prAgvaidika puruSa vrAtya (dra viDa ' zramaNa') the 337 ukta vivecana se spaSTa hai ki bhArata kI mUla zramaNa saMskRti ke sanAtana uttararUpa Aheta yA nimrantha yA jaina saMskRti meM magadha ke lambe dubhikSa ke kAraNa Aravya tathA uttarakAlIna durbhikSoM se AyI sukhazIlatA yA zithilatA tathA banavAsa ke sthAna para grahota upAzraya-nivAsa ke kAraNa sampradAya utpanna hue, kintu AmnAyAcArya kundakunda ko dRr3hatA ne mUlasaMgha yA saMskRti ko samagra niyantraNa dvArA bacAyA thaa| isakA phala yaha huA ki zAzvatika virodhiyoM meM bhI samanvaya huA aura brAhmaNa saMskRti ne AraNyaka tathA upaniSad kAla meM mokSa, tapa, adhyAtma, ziznadevatva tathA darzana ko mala (zramaNa) saMskRti se liyA aura adhyAtma jJAna-dhyAna-tapa maya zramaNa saMskRti ne bhI karmakANDa ko brAhmaNa yA vaidika saMskRti se liyaa| isa AdAna-pradAna dvArA digambara bAbA ziva 'mahAdeva' ho gaye / yadyapi brAhmaNa saMskRti unheM saMhAra (vinAza) kA deva kahatI hai, kintu unakA rUpa spaSTa kahatA hai ki saMsAra ko samApti nigraMnthatA dvArA hI hotI hai / sRSTi (prajApatitva) rakSaka (viSNutva) saMsAra ko bar3hAne vAlI ho haiN| yAMtrika hiMsA-pradhAna brAhmaNa saMskRti ne hI mahAbhAratayuga taka Ate-nAte 'ahiMsA paramodharmaH' udghoSa kiyaa| spaSTa hai ki zramaNajana isa bhAratabhUmi ke mUla nivAsI yA prAgvaidika puruSa the tathA unakI saMskRti vahI thI jise malasaMgha ke prathama vyAkhyAtA tathA pAlaka kundakundAcArya kI upalabdha kRtiyAM karatala isa kAlacakra meM hiraNyagarbha RSabhadeva se Arabdha tathA aitihAsika tIrthaMkara subrata, naimi, pArzva tathA mahAbIra evaM inake samakAlIna gautamabuddha ke pUrvavartI AjIvaka, Adi bhAratIya matoM kA vividha-prAkRto meM upalabdha AMzika vivaraNa ho spaSTa kahatA hai ki Arya (Avajaka = nomeDa) pazupAlaka, karmakANDI tathA Akramaka brAhmaNoM yA vaidika saMskRti ke pUrvavartI zramaNa the aura unakI mUla vikasita vaijJAnika saMskAroM kA tattvajJAna vahI thA jo guNadhara, dharasena, bhUtabali-puSpadanta, bhadrabAhu ke gamaka ziSya A0 kundakunda kI janabhASA (prAkRta) meM upalabdha hai / maiM purAne AcAryoM kI avajJA nahIM karanA cAhatA, kiMtu yaha kahanA avazya cAhU~gA ki jina AcAryoM ne viziSTa upalabdhiyoM ke na hone kA pratipAdana kiyA, unhoMne jaina paraMparA kA hita nahIM kiyaa| usase ahita ho haa| sAdhakoM ke mana meM honabhAvanA paidA ho gaI aura unakA prayatna zithila ho gyaa| -AcArya tulasI