Book Title: Jain Samajni Vartaman Paristithi
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: Z_Sangiti_004849.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249405/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. jaina samAjanI vartamAna paristhiti (zrI paramAnaMdabhAInA smRti-aMka mATe paMDita becaradAsajIe eka lAMbo lekha lakhI mokalyo hato. smRti-aMkamAM eTalo lAMbo lekha chApavo zakya na hovAthI zraddhAMjali gaNAya evo thoDo bhAga chApyo hato. te lekhamAM paramAnaMdabhAI sAthe temanI chellI mulAkAta prasaMge jaina samAjanI vartamAna paristhiti vize temanI sAthe je vArtAlApa thayo hato, te vigatathI Apyo che. jaina samAjamAM ajJAna ane aMdhazraddhA pravarte che te saMbaMdhe paMDitajIe vyathita hRdaye potAnI vedanA prakaTa karI che. A lakhANa koI nAstika ke ajJAnInuM che ema koI nahi kahI zake; AkhI jiMdagI temaNe zAstrAdhyayanamAM gALI che. alabatta, temAM jaNAvela vicAro samAjane tenI nidrAmAMthI jAgrata kare tevA che. paMDitajIe A lekha pragaTa karavA AgrahathI mane lakhyuM che ane jaNAvyuM che ke samAjane AMcakA ApyA vinA chUTako nathI. temano A lekha thoDo TUMkAvIne nIce Apyo che. taMtrI), prabuddha jIvanamAM tattvajJAnanI carcA cAlI. paNa AvI carcAno to aMta ja AvI zake nahi. je vastu akaLa che tene zabdo vaDe zI rIte carcA zakAya ? AcArya haribhadrasUrijIe kahela che ke : "mAtra buddhivAda dvArA jo padArthonA svarUpano nirNaya thaI zakato hota, to nirNaya kayArano thaI gayo hota. Izvara, sarvajJa, AtmA, jagata, siddha, karma vagere padArtho vize Aja hajAro varSathI aneka vidvAnoe potapotAnI kalpanAo calAvI seMkaDo graMtho lakhI nAkhyAM che ane haju paNa evA graMtho lakhAtA jAya che. chatAM koI nirNaya Avela nathI." Ama paristhiti che eTale tattvajJAnanA lekho ke carcA vizeSa upayogI nathI. UlaTuM, koI vAra to judI judI ane paraspara UlaTasUlaTI kalpanAo AvavAthI sAdhAraNa vAMcanAra to bhramamAM ja paDI jAya. Ama zarU karI meM kahyuM ke jaina tattvajJAna paNa bIjA tattvajJAnonI peThe apUrNa jevuM che. tattvajJAnanA zodhakane prathama kalpanAnI phuraNA thAya che, ane te kalpanAne Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 saMgIti AdhAre te bIjI bIjI aneka kalpanAo karI tattvajJAnano vistAra kare che. jaina tattvajJAna vize huM to ghaNA ghaNA vicAro karI ciMtanamanana karato rahuM chuM, eTale mane to te aneka rIte vicAraNIya dekhAya che. dAkhalA tarIke dharmAstikAya ane adharmAstikAya e tattvonuM nirmANa. prathama mukta AtmAnI Urdhvagati kalpI, have te kyAM sudhI UMce javAno ? AkAza to pAra vagaranuM che. aMte ema ne ema UMce ne UMce cAlyo jAya to te UrdhvagatinI kalpanA karanArane ThIka na lAgyuM, eTale ene jarUra kyAMka aTakAvI rAkhavo joIe. tethI dharmAstikAya ane adharmAstikAya nAmanA be tattvo kalpI kADhyAM ane siddhano jIva jyAM sudhI dharmAstikAya hoya tyAM sudhI ja jaI zake, paNa pachI AgaLa na jaI zake. hakIktanI vizeSa puSTi mATe eka moTI siddhazilAnI kalpanAnI paNa jarUra UbhI thaI; eTaluM ja nahi, e mukta jIvano amuka AkAra paNa kalpAyo. jyAM eka siddha sAthe eka ja pradeza upara anaMta siddho rahe che evuM mAnavAmAM AvyuM, tyAM AkAranI kalpanA kema baMdha bese? ane eka moTI vajaya siddhazilAnI kalpanA paNa bhAre rasika che. A dharmAstikAyAdi bAbate AcArya siddhasena divAkare potAnI batrIzIomAM khAsa karIne tarkazailIthI vizeSa vicAra karela che. paNa e vize Aja sudhI koIe kazI carcA ja karI nathI. bhagavatIsUtramAM eka sthaLe dharmAstikAyanA paryAyazabdo batAvatA prANAtipAtaviramaNa, viveka vagere sadgaNone dharmAstikAyanA paryAyo rUpe jaNAvelA che ane adharmAstikAyanA paryAyazabdo batAvatAM prANAtipAta, mRSAvAda, aviveka, asaMyama vagere vibhAvarUpa bhAvone adharmAstikAyanA paryAyo rUpe jaNAvelA che. A bAbate ghaNAM varaso pahelAM jaina-sAhitya-saMzodhakamAM meM carcA karelI. paNa ApaNo vicAraka varga e vize Aja sudhI koI vizeSa carcA-vicAraNA karI zakyo nathI. maraNottara zuM thAya che te vizeSa akaLa che. te bAbata bhagavAna buddhe to spaSTa kahI dIdhuM ja ke nirvANa pachInI avasthAnA prazno atiprazno che, ane tenuM spaSTIkaraNa karI zakAya nahi. paNa ApaNA vicArakoe ema mAnI lIdheluM che ke ApaNA tIrthakara sarvajJa puruSa che, eTale te badhI jAtanA prazno vize prakAza pADI zake che. AvI eka bhaktipradhAna dhAraNA dvArA temanA nAme pachInA vicArakoe AvI AvI aneka kalpanAo ApaNane Apela che, jeno vartamAna jIvana mATe kazo ja khapa che ke kema e mane vicAraNIya lAge che. hamaNAM meM jainamAM jAhera khabara vAMcI ke mahesANAmAM Azare vIsa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAjanI vartamAna paristhiti 0 85 lAkha rUpiyA kharcIne sImaMdharasvAmInuM eka vizALa maMdira baMdhAya che. te mATe e jAherakhabaramAM nANAM meLavavA samAjane apIla hatI. meM paramAnaMdabhAIne kahyuM ke jAherakhabaramAM jaNAveluM ke sImaMdharasvAmInI vicitra kalpanAthI keTalAka mahAnubhAvo to ema paNa kahevA lAgyA che ke amAro temanI sAthe saMdezA-vyavahAra paNa cAlI rahyo che. amArI ane zrI sImaMdhara bhagavAnanI vacce eka prAcIna AcArya saMkalana rAkhavAnuM kAma kare che. ame e prAcIna AcAryane phona karIe chIe ane te pachI zrI sImaMdharasvAmIne amArA phonanI jANa kare che; ema amAro vyavahAra cAlI rahyo che. vartamAnamAM vaijJAnikoe caMdra sudhI pahoMcavAnuM sAhasa karyuM ane tyAMthI mATI paNa ahIM laI AvyA. A badhI pratyakSa vAto che, koI kalpanAnI vAta nathI. jemane saMdeha hoya te tAlIma laIne tyAM sudhI jarUra pahoMcI zake ane khAtarI karI zake. jaMbUdvIpa-nirmANanI yojanA karanArA eka jANItA muni mAre ghare AvelA ane mane temaNe A bAbata pUchI, tenA uttaramAM meM emane namra bhAve jaNAveluM ke tame pote tAlIma laIne tyAM sudhI eka vAra jaI Avo ane A vaijJAnikonuM je kAMI tamane pokaLa lAgatuM hoya te jarUra khulluM karo. tamane to tyAM sudhI kahuM chuM ke have evAM vimAno thayAM che ke je eka miniTamAM ja hajAro gAu jaI zake che. evA eka vimAnane bhADe laIne jarUra tame mahAvideha kSetranI yAtrA karI zako cho ane zrI sImaMdharasvAmIjI sAthe sAkSAt vArtAlApa paNa karI zako cho, zrI sImaMdharasvAmI mahAvideha kSetramAM vicarI rahyA che vagere vagere. paNa mahAvideha kyAM ? zrI sImaMdharasvAmI kyAM ? vartamAnamAM vaijJAnikoe tathA bhUgoLanA zodhakoe pRthvInA parimANa vagere vize cokkasa nirNaya karela che. ane keTalAka zodhako to AkhI pRthvInI pradakSiNA paNa eka vAra nahi aneka vAra karI cUkyA che. chatAM A kalpanA-prasuta hakIkata mATe ApaNe tyAM A zuM cAlI rahyuM che ? joke kalpanA paNa upayogI cIja che paNa teno sadupayoga karavAnI daSTi hovI joIe. ekalavya nAmanA bhIlaputre mATInI droNanI mUrti banAvI ane te mUrtine sAkSAt droNa kalpI tenA sAMnidhyamAM dhanurvidyA zIkhavA evo prabaLa puruSArtha karyo ke jethI te arjunathI paNa caDI gayo. Ama kalpanA zreyanI sAdhanA mATe puruSArthapreraka hovI joIe; to ja e kalpanAo upayogI che. nahIM to narI rasika kalpanAo to ApaNI zaktino hrAsa karanArI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 0 saMgIti nIvaDe che. mane lAge che ke kalpita nimitto UbhAM karIne prAcIna catura puruSoe ApaNane soMpyA ane emaNe ema kalpeluM ke samAjamAMthI be-cAra jaNA to jarUra evA nIkaLaze, jeo ApaNI kalpanAno sadupayoga samajI pelA ekalavyanI peThe puruSArthazALI nIvaDaze ane potAno jIvanavikAsa sAdhaze. vartamAna jIvana, vartamAna kuTuMba ane vartamAna samAjane lakSyamAM rAkhIne prAmANikatA vagere guNo keLavI potAnA mAtApitA vagere vaDIlajanonI sevA karI tathA potAnAM bALakone barAbara ucherI, saMskArasaMpanna karI, vartamAna jIvanano zAMtipradhAna rasa jarUra meLavaze. paNa ApaNAmAMnA AcAryo, buddhijIvI vakIlo, DaoNkTaro tathA tIvra buddhivALA udyogapatio ane kuzAgrIya buddhivALA prophesaro sudhdhAM A vAta samajI zakatA nathI, to pachI sAmAnya mANasa to zuM samaje ? A sAthe eka bIjI vAta paNa kahI dauM ke A paristhiti kevaLa jaina samAjanI ja nathI, paNa duniyAmAM je je dharmo pracalita che te tamAma dharmonA AcAryonI ane te te dharmanA tamAma anuyAyIonI che. atyAre pUrva baMgALamAM rAkSasI hatyAkAMDa cAlI rahyo che, chatAM che koI kurAnano evo vaphAdAra bhakta je ema paDakAra karIne kahe ke A to kurAna ja khatarAmAM che ? bAibalanA zabdone pUjanAra evo che koI je kahe A to naryo rAkSasabhAva che ? Ama ApaNe vartamAna jIvanano vicAra ane sAthe pratyakSa jIvanamAM guNavikAsano vicAra gauNa karIne svarganI pAchaLa paDyA chIe. dIkSA lyo, svarga maLaze, upavAso kheMco, svarga maLaze; pUjA karo svarga maLaze; derAM baMdhAvo, svarga maLaze; saMsAra to asAra che, mAtApitA anaMtavAra maLyA che; mATe ene choDo. upadhAna, grahapUjana, arhatmahApUjana vagere bhAtabhAtanAM karmakAMDo karo, svarga maLaze athavA mahAvidehamAM janma pAmazuM ane sAkSAt tIrthaMkara zrI sImaMdharasvAmInA darzana karIzuM. saMsAra asAra che ema jeo ApaNane kahe che teo saMsAra choDIne kyAM rahevA gayA ? eka mANasa sarasa bAMdhelA rastA upara cAlyo jato hato, tevAmAM bedhyAna thavAthI lapasI paDyo. eTale tarata ja kahevA lAgyo ke A rasto ja kharAba che. paNa pote bedhyAna thavAthI lapasI paDyo e vAtano vicAra nathI karato. e sthiti Aje ApaNI che. nAnAM bALakono uddhAra kema karavo e koNa jANe che ? e to bhagavAnanI maherabAnIthI moTAM thaI jAya che. vaijJAnikoe zodhela che ke bALaka be Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAjanI vartamAna paristhiti 0 87 varasamAM to ghaNuM ja jANI-samajI jAya che, tyAre ApaNe e bALakanI sAme kevI kevI ceSTAo karIe chIe ane enAmAM saMskAro kevA paDe che enuM keTaluM dhyAna rAkhIe chIe? pachI jyAre e bALaka moTo thaI svacchaMdI banI jAya ane ApaNane bhAjImULA samajavA lAge tyAre ApaNe ja kahevAnA ke sAlo, nAlAyaka nIkaLyo. paNa AmAM doSa to ApaNo ja che. ene badale koI IzvaranI marajInI vAta karaze to koI karmanI kathanI karaze; paNa bALakanA uchera mATe pote tenI bALavayamAM zuM zuM karyuM hatuM teno vicAra koI bhAgye ja karaze. Ama mane lAge che ke gADI avaLe pATe caDI gaI che. ema na hoya to mUrtio upara ghareNAM, dUdha vagere zI rIte caDI zake ? guruo kahe che ke bhAIo, tIrthakara thavuM hoya to derAM baMdhAvo, AMgI karAvo ane bhagavAnane dUdhe navarAvo. paNa A badhI pravRttino mULa hetu bhAgye ja koI samaje che. mArA eka savizeSa paricita ane abhyAsI tathA vyAkhyAnakuzaLa evA eka bahene dharma-nimitte utsava karyo, temAM grahazAMti karI, chappana dikakumArIone bolAvI. jyAre meM A jANyuM ke AvA vicakSaNa loko paNa kevaLa kalpanAo pAchaLa rAce che tyAre bIjA sAdhAraNa lokonI to zI sthiti? meM te bahenane lakhyuM ke che "kaI dikumArIo? grahazAMti zuM che? koI graha AvIne kAMI bolyo ?" e bahena mane zuM jaNAve? paNa emaNe eTaluM to sUcavyuM ke moTA moTA jainAcAryo, AgamavAridhio paNa AmAM rasa dharAve che, tyAre ame zuM karIe ? hoDI dvArA nadI ke samudrane pAra karavAnuM pradhAna prayojana che, paNa hoDInI pUjA karavAnI ke tene dUdha navarAvavAnI jarUra kharI? hA, eTaluM kharuM ke hoDI barAbara sAcavavI ane saMbhALavI jarUrI che. sAvaraNI oraDAne ke gharane sApha karavA mATe che. sAvaraNInI upara mALA caDAvavAnI ke tene dUdha navarAvavAnI jarUra kharI ? sAvaraNIne sAcavavI e to jarUrI che. jethI jayAre oraDo sApha karavo hoya tyAre tenAthI kAma laI zakAya. tema ja mUrtinuM Alekhana tene pUjavA mATe ke zaNagAravA mATe nathI, paNa teno Teko laIne pUjaka vicArazaktine keLave ane potAnA je doSo samAjane, kuTuMbane-are potAne paNa-hAnikAraka che temAM dhIre dhIre ghaTADo kare ane AgaLa vadhe te mATe che, kuTuMba mATe potAnA sukhano tyAga kare, mAtApitA mATe potAnI svArthika vAsanAono tyAga karatA zIkhe ane zAMtimaya kuTuMba-jIvana mATe sAmAjika jIvana jIve, ane Ama Aste-Aste vizvamAnava banavAnI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 * saMgIti taiyArI tarapha pagalAM mAMDato thAya. AnuM ja nAma ahiMsA, satya ane audArya vagere che. A to kahe che ke kuTuMbajIvana moha che, mAtA-pitA anaMtavAra maLyAM, eTale e to vizeSa baMdhanakAraka che. eTale je vizeSa vicAra karI zakato nathI ane svargano abhilASI che, te tarata mAtA-pitAne tathA kuTuMbane paDatuM mUkI AlizAna mahAlaya jevA apAsarAmAM AvI jAya che ane lagabhaga potAnI tamAma jarUriyAto samAja upara nAMkhIne pote kahevA lAge che ke "bhAI ! saMsAra asAra che, mAyAjALa che, mATe temAMthI chUTo ane mokSanA mAragamAM Avo." A to naryuM IndrajALa jevuM vizeSa visaMgata che. jeo ema kahe che ke mAtApitA anaMtavAra maLyAM temane ema paNa koI kahI zake ke tamArA jevA guruo paNa anaMtIvAra nathI maLyA zuM ? zAstra to pokAra pADIne kahe che ke meruparvata jeTalo Dhagalo thAya teTalAM oghA, rajoharaNo ane muhapattiIo vAparI che; toya Aro Avyo nathI ane kapALe je caMdananAM tilaka karIe chIe teno paNa meruparvata jeTalo Dhagalo thAya teTalA caMdananAM tilaka karelA che ane haju paNa tilako karyA ja karIe chIe. AmAM kaI cIja khUTe che e ja vizeSa vicAravAnuM rahe che. ene badale ApaNe to roja "meruzikhara navarAve ho surapati' ema ja gAtA rahIe chIe. A aMge kazo ja vicAra koI bhAgye ja karatuM haze. je gRhasthAzrama tamAma Azramono AdhAra che tene vagovavAnuM cAle che ane jema ekaDo ghUMTyA vinA ja vidyArthI pAMcamI copaDImAM besI jAya evI sthiti che. tamane huM keTaluMka kahuM, bhAI ! jayAre saMsAra asAra che, tyAre dharmane lIdhe maLanAra svarga zuM saMsAra nathI? jethI kalpita nalinI gulma nAmanA vimAnane meLavavA mANasa dIkSita thAya che. "dharmaratnaprakaraNa'mAM AcArya zAMtisUrie spaSTa kahela che ke bhaya ane lAlacane lIdhe mANasane guNavaMta banAvI zakAya evI kalpanAthI narakonAM bhayasUtro UbhAM thayAM ane svargonAM lobhaka sUtro UbhAM thayAM. e bannenI hakIkata eka jAhera-khabara jevI che, chatAM e sthiti loko ke lokanA guru samajayA nahIM ane jAherakhabaranI pAchaLa ja lokone doDAvavA lAgyA ane potAnI jarUriyAto samAja pUrI pADe e bAbata vizeSa cIvaTa rAkhavA lAgyA. karmanI vargaNA, deha ane AtmAno bhedabhAva eTale deha dehanuM kAma kare ne AtmA AtmAnuM kAma kare arthAt kema jANe deha ane AtmAne zo ja meLa na hoya, saMbaMdha na hoya vagere anekAneka evI kalpanAo che je aMge vicArakoe vizeSa manana-ciMtana karavuM ghaTe ane Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAjanI vartamAna paristhiti * 89 lokone sAco rasto cIMdhavo ghaTe tathA pote paNa jarUriyAto ochI ochI karatA jaIne samAja uparano bojo haLavo karavo ghaTe. bhagavAna mahAvIre asAra saMsArane choDIne potAno keTalo bojo samAja upara nAkhelo ? paramAnaMdabhAI kahevA lAgyA ke jema rAjakAraNIo lokone ajJAnamAM rAkhI potAnI svArthasAdhanA karatA pratyakSa dekhAya che," tema tamAma dharmanA dharmaguruo moTe bhAge lokone ajJAnamAM rAkhIne potAnI tRpti meLavI rahyA che. A sthiti kAMI AjanI nathI, Aja hajAro varSathI cAlI Avela che. emAM tame ke huM zuM karI zakavAnA ? ghaNA mahAnubhAvo kevaLa satyArthI paNa hoya che, paNa teo zuM kare ? eTale ApaNe to ApaNA pUratuM zodhana karavuM ane guNo keLavavA prayatna karavo e ja vartamAna jIvanane zAMtimaya ane rasamaya banAvavAno kharo ane sIdho rasto che." meM kahyuM, have eka ja vAta karI mAruM bolavuM pUruM karI dauM. 2500mI jayaMtI AvI rahela che. caitra zudi terasane kalpo to janmajayaMtI ane nirvANa tithine kalpo to nirvANajayaMtI. mane lAge che ke eka to varaghoDAo sarasa nIkaLavAnA. keTalIka copaDIo paNa lakhAvAnI ane dhAmadhUma, jamaNa vagere paNa uttamottama thavAnAM. je tapasvI taddana acetaka hato, jamaNa ke dhAmadhUmamAM jene lezamAtra rasa na hato tenI pAchaLa tene ja nAme dhAmadhUma ane jamaNa ! bhagavAna mahAvIranuM vartamAna paraspara visaMgativALuM je jIvanacaritra sAMbhaLyA karIe chIe, tene badale temanuM saMzodhanayukta ane paraspara visaMgati vinAnuM jIvana lakhAze kharuM ? digaMbara-zvetAmbara vagere zabdone badale mAtra eka jaina tarIke ja oLakhAvAnuM Akho jaina samasta saMgha pasaMda ka2ze kharo ? ardhamAgadhI tathA pAlI bhASA, jenuM atyAre koI dhaNIdhorI nathI, tene bhAratIya baMdhAraNamAM je cauda bhASAo noMdhAyela che temAM sthAna maLaze kharuM ? "tamAma jaino vartamAnamAM jene samakita mAne che te saunuM samaketa che, ema sau mAnaze kharA ? jainamAtra sago bhAI che evI bhAvanA vadhaze kharI ?' ema prazna na karIe, paNa jayaMtI jevA prasaMge to e bhAvanA vadhavI ja joIe. paramAnaMdabhAI, meM to AkhI jiMdagI zAstro-sUtro vAMcIne vizeSa mananaciMtana karyA karela che. ane have to Are AvIne beTho chuM ane jaina samAjanI je vartamAna dazA dekhAya che te joIne harSa paNa thAya che; chatAM harSa karatAM vizeSa kheda thAya che. jANe jUnAkALamAM maMdiro baMdhAvavAno, pratiSThAo "L Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 - saMgIti karavAno, ema aneka prakArano vA vAto hato te ja vA atyAre paNa cAlu che. pAlItANAmAM jyAM maMdirono pAra nathI tyAM paNa A vAne lIdhe ja maMdiro baMdhAya che. "jaina" chApAmAM dharmanI prabhAvanAonA samAcAro vAMcato rahuM chuM tyAre koI gama ja paDatI nathI. koI prabhAvanAnA samAcAramAM AvA samAcAra to AvatA ja nathI ke amuka mAsamAM zrAvaka lokoe prAmANika vyavahAra karavAnI, seLabheLa na karavAnI ke kALAbajAro na karavAnI pratijJA lIdhI hoya ! ema paNa sAMbhaLuM chuM ke keTalAka sUrivaro to ughADe choga kahe che ke kALAbajAranA paisA maMdira, pratiSThA vagere dharmanA utsavo vagere mATe jarUra vAparI zakAya. jyAre loko A vAta sAMbhaLe tyAre kALAbajAra vagere anucita pravRttio karatAM kema karIne aTake ?" - A badhI vAta mArI patnI paNa sAMbhaLatI hatI, te mane kahevA lAgI ke tame paramAnaMdabhAIne AvuM AvuM badhuM zA mATe kaho cho? tamArA kahevAthI keTalA loko samajavAnA? zuM paramAnaMdabhAI A badhuM samajatA nathI ?" tene kahyuM ke "tArI vAta to kharI che, paNa eka samAna vicAranA mitra maLe tyAre ja AvI vAto karI zakAya ane vizeSa ciMtana-manananI sAmagrI meLavI zakAya. huM kAMI koIne sudhAravA A badhI vAto karato nathI, paNa mULa vastu kevI hatI ane vartamAnamAM teno kevo vicitra AkAra thaI gayo che ane A AvA vikRta AkArane parama satya rUpa mAnI loko tene kevA vaLagI rahyA che ane svArthasAdhuo potAno svArtha, rAjakAraNamAM ke dharmakAraNamAM kevI rIte sAdhI rahyA che, A eka paristhitinI kaho ke ajJAnatAnI kaho, kevI balihArI che e vicAravAnI dRSTie A badhI vAta karuM chuM." - prabuddha jIvana, sapTe. - 1971