Book Title: Jain Samaj Dwara Dharmik Shikshan Vyavastha Author(s): Saubhagyamal Jain Publisher: Z_Rajendrasuri_Janma_Sardh_Shatabdi_Granth_012039.pdf Catalog link: https://jainqq.org/explore/210503/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAja dvArA dhArmika zikSaNa-vyavasthA saubhAgyamala jaina jaina dharma ke antargata vibhinna saMpradAyoM (jinheM vAstava meM paramparA kahA jAnA cAhiye) kI ora se deza meM kaI sthAnoM para zikSA dene kI vyavasthA hai| kahIM kahIM to ucca zikSA kI vyavasthA taka hai, kahIM snAtaka, kahIM snAtakottara, kahIM mAdhyamika, kahIM uccatara mAdhyamika, kahIM prArambhika taka kI zikSA dene vAle pratiSThAna sthApita kiye haiM, sAtha hI unameM dhArmika zikSaNa bhI diyA jAtA hai| jahAM taka lekhakoM ko jJAta hai ina zikSA saMsthAnoM meM dhArmika zikSaNa apanI apanI paramparA (sampradAyoM) se sambandhita mAnyatAoM para AdhAra rakhakara banAI huI pAThya pustakoM dvArA diyA jAtA hai tathA unakI parIkSA paddhati bhI pRthak pRthak hai / pariNAma yaha hotA hai ki bacce yA zikSArthI ke mastiSka meM sAmpradAyikatA zikSA prApti ke samaya se hI ghara kara jAtI hai| jaina dharmAntargata pratyeka saMpradAya ke Adarza mahApuruSa tathA siddhAnta eka haiN| yaha satya hai ki una mahApuruSoM ke jIvana kI kucha ghaTanAoM ke kAraNa eka saMpradAya kA dUsarI saMpradAya kI mAnyatA meM kahIM kahIM antara hai| sAtha hI siddhAntoM kI taphasIla meM kahIM kahIM antara hai kintu zikSA (jJAna dAna) jaise pavitra kArya meM yadi hama sAmpradAyika matabhedoM ko eka tarapha rakhakara kevala saiddhAntika zikSA kA pAThyakrama banavAveM tathA usI ke anurUpa zikSArthI ko zikSA pradAna kareM to hamako aise zikSita navayuvakoM ko eka dala milegA jisameM sAmpradAyika abhiniveza nahIM hogaa| vaha apane sampradAya ke prAraMbha-kartA yA pratiSThApaka ke prati nahIM apita aMtima tIrthakara bhagavAna mahAvIra ke prati niSThAvAna hogaa| isI prakAra vaha sAmpradAyika mAnyatAoM kA pracAra nahIM kregaa| apitu jaina dharma kA pracAra kregaa| Aja ke isa yuga meM adhika AvazyakatA yaha hai ki hama apane vidyArthI varga meM udAtta jaina dharma kI zikSA dekheM / tAki vaha zikSA samApta karane ke pazcAt sacce artha meM jaina raha skeN| sAtha hI yadi jarUrI ho to jaina dharma kA pracAra kara skeN| hamako sAmpradAyika moha kama karanA pdd'egaa| Aja sthiti yaha hai ki hama sambandhita sAmpradAyikatA ke pratiSThApaka ke nikaTa adhika vaphAdAra haiN| kintu bhagavAna mahAvIra ke prati utane vaphAdAra nahIM haiM / hamako zvetAmbaratva-digambaratva, sthAnaka-vAsitva, terApaMthitva, tAraNAMthitva Adi kI adhika cintA hai, kintu jaina dharma yA zramaNa saMskRti ke unnayana kI kama / bhArata jaina mahAmaNDala ne kAphI varSa pUrva yaha nizcaya kiyA thA ki deza meM sthApita jaina pAThazAlAoM ke pAThyakrama meM ekarUpatA lAne kA prayatna kiyA jaave| kintu yaha nizcaya mUrtarUpa na le sakA / bhagavAna mahAvIra ke nirvANa mahotsava varSa meM eka sampradAya dUsarI sampradAya ke nikaTa AI hai isa nikaTatA ko aura bar3hAne kI jarUrata hai anyathA jisa prakAra tIrthasthAnoM para sthApita dharmazAlAoM meM yAtrI se sabase peztara usakI Identity ke sAtha yaha mAhitI lI jAtI hai ki zvetAmbara haiM yA digambara / yaha prathA Aja taka niHzeSa nahIM ho skii| kevala yahI eka kuprathA jaina dharma kI udAttatA ko eka cunautI hai| merA yaha vizvAsa hai ki sAmpradAyika abhiniveza jitanA purAnI pIDhI meM thA utanA naI Generation meM nahIM hai / yadi hai to usakA kAraNa apane mAtA pitA yA bujurga ke kAraNa hai / Aja kI yuvA pIr3hI sAmpradAyika kaTTaratA meM adhika grasta nahIM hai kyA isa parivartita paristhiti meM ucita nahIM hogA ki-- 1. pUre jaina samAja ke niSpakSa vidvAnoM dvArA isa prakAra kI zikSA saMsthAoM ke liye Common pAThyakrama taiyAra karAyA jAve ki jo jaina dharma ke maulika siddhAntoM ke AdhAra para hoM aura jisameM sAmpradAyika matabhedajanaka praznoM ko achUtA rakhA gayA ho| (zeSa pRSTha 152 para) bI. ni. saM. 2003