Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIrani. saM. 1000 thI vIrani. saM. 1700 sudhImAM thayela jaina nyAyano vikAsa [ dArzanika graMthakAro ane graMthano TUMka paricaya ] maka kakaka kakakara *** = = == == = = = = * * = * == = = = = = lekhaka-pU. muni mahArAja zrI dhuraMdharavijayajI, zirapura ka samaya evo hato ke jemAM zraddhAvAdane bahu mahatva apAtuM ane janatAne kahevAmAM AvatuM ke-niyokApardhAnA muninuM vacana tarka pa ane praznathI para che. vaLI pujA mAnavo dharma, je vezcivittinatam A siddhAni vAri, dattAni detumi "purANa, manue batAvela dharma, (e) aMga sahita veda ane vaidaka, e cAra vAnAM AjJAsiddha che. tene tarko vaDe haNavAM nahi." AvA zraddhAvAdathI bhaLI janatA eTalI to bheLavAI gaI hatI ke zAstravAnuM nAma sAMbhaLyuM ke tene kaMI paNa upAya cAlato nahi. A vAdanuM eTaluM to jora hatuM ke tarkavAdIne rahevuM paNa kaThina thaI paDatuM, zraddhAvAdIo tarkavAdI sAthe sarva sambandha choDI detA hatA. zraddhAvAdathI lAbha che ke nukasAna e vAta bAjue mUkIe te paNa mAnavanI svArtha vRttie te vAdathI ghaNe ja anartha pedA karyo hato. hiMsAmaya yajJayAgAdi A vAdathI ja janma pAmyA hatA. e anartha eTale sudhI pahoMcyo hato ke azvamedha yAga ane naramedha yajJa karAtA, lehI ane cAmaDAnI (raktavatI ane carmavatI ) nadIo vahetI hatI. A samaye janatAne tarkavAdanI khAsa AvazyakatA hatI. tarkavAda sivAya A anaInAM jaDamUla nikaLe tema na hatAM. tevA samaye paramakRpAlu bhagavAna mahAvIrasvAmIjI utpanna thayA. temaNe yuktivAdane sUrya ugADe, ane tarkavAdIone protsAhana ApyuM. teozrI tarkavAdIonA purogAmI banyA, indrabhUti vagere vipre kevaLa zraddhAvAdathI-vedavacanamAM yuktinA abhAvathI AtmA, svarga, puNya, pApa, parabhava AdimAM zaMkita thayA hatA te sarvane mahAvIra maNue yuktimArganI dizA batAvI, te ja vedavacanothI sthira karyA hatA. mahAvIra svAmIe potAnA upadezane tarkasiddha banAvyo hato. kaI paNa tattva ke koI paNa padArthanI dezanA A hetuo to hoya ja. tethI ja sthaLe sthaLe gautamasvAmIjI prabhune prazno pUchatA ke che are! iva ? bhagavanta ! Ama zA kAraNathI kahevAya che? mahAvIrasvAmIjI potAnA upadezita mArgane naiyAyika-nyAyasiddha mArga kahetA hatA, je mATe teozrIe ja kahyuM che ke 6 tavArI samajAyela zraddhAvAda e kalyANasAdhanane rAjamAna che. te mArgano paMtha kevaLa vAdI paNa nathI kapAte tema kevaLa maddAvAdathI paNa nathI kapAto. e bane, rathanA ekeka caka nA che. "jo cazi :" e pramANe banne cakro maLe te ja A dharmaratha cAle che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] zrI jene satya prakAza - [varSa sAtamu neyAuaM suakkhAyaM, uvAdAya samIhae // nyAyayukta Agamane grahaNa karIne (tene) Icche che. soccA neyAuaM maggaM, bahave paribhassai // naiyAyika mArgane sAMbhaLavA chatAM paNa keTalAeka (zraddhAthI) rahita rahe che. AvA prakAranA kathanane AdhAre pAchaLanA AcAryoe temane mATe lakhyuM ke asti vaktavyatA kAcit, tenedaM na vicAryate / nirdoSaM kAJcanaM cet syAt, parIkSAyA bibheti kim // "haju kaMIka kahevApaNuM che tethI A veda vagere zAstro) vicArAtAM nathI. je nirdoSa sanuM hoya to parIkSAthI zA mATe bIve che ?" nikaSacchedatApebhyaH, suvarNamiva paNDitaiH / parIkSya bhikSavo grAhya, madvaco na ta gauravAta // he munio ! paMDita jema kaSa, cheda ane tApathI parIkSA karIne tenuM le che tema tamAre paNa mAruM vacana parIkSA karIne grahaNa karavuM, paNa mAtra mahattAthI na levuM. e pramANe prabhuzrI mahAvIrasvAmIe janatAmAM tarkavAdanI ruci utpanna karI ane janatAne parIkSaka banAvIne upadeza Apyo. . samaya jatAM A yuktivAdanA paripAka rUpe nyAyasUrya udayavaMta tha, gaNadharee ane bhadrabAhusvAmIjI vagere caudapUrva dharae prabhunA upadezane Agamabaddha karyo ane temAM yuktivAdane vyavasthita goThavyo. saMgrahakAra umAsvAtIjIe te prakAzane jhIlI "tatvArthasUtranI racanA karI ane temAM kahyuM ke " kALanamaH " "sAcuM jJAna pramANa ane na vaDe thAya che." jainadarzanamAM A rIte nyAyazailIthI lakhanAra A prathama mahApuruSa thayA. nyAyanA prakAzamAM yatheccha vicarIne satyane zodhaka ane jaina nyAya-sUryanA utkRSTa upAsaka zrI siddhasena divAkara jainadarzanamAM bIjA mahAna naiyAyika thayA. temaNe "sanmatita, 'nyAyAvatAra,' "batrIza batrIzIo" vagere mahAna nyAya grantha racyA. pachIthI trIja taiyAyika malavAdIcha thayA temaNe "nayacakravAla' nyAyagrantha racyo ane bauddho sAthe zAstrArtha karI jaina dharmane dhvaja pharakAvya. A rIte yuktivAdano vikAsa thato gayo ane nyAyamArganA prakAzamAM yatheccha viharavAnI ruci vRddhigata thavA lAgI. vIra ni. saM. 1000 thI vIrani. saM. 1700 sudhIne sAta so varSane samaya jaina nyAya-sUryanA madhyAhana samaye hato ema kahI zakAya. A prasaMge tenI ADA bauddha, vedAnta vagere aneka vAdaLa AvatAM ane kaI kaI samaya te prakAzane DhAMkI devAne prayatna karatA hatA. A sAtaso varSa daramyAna je je mahApuruSoe te vAdaLo dUra karI nyAya-sUryane dedIpyamAna rAkhyo hato temane TUMka paricaya ApaNe A lekhamAM sAdhIzuM. 1 zrI haribhadrasUrijI. teone sattAkALa vikramanI chaThThI sadInI AsapAsane che, je samayamAM bauddhonuM bahu jora hatuM, ane rAjAo vidyAmAM rasa letA hatA. rAjasabhAmAM moTA moTA zAstrArtho thatA hatA. brAddhoe zUnyavAda ane tarkavAdanI atigUDha samasyAo UbhI karI hatI ane teo te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpotsavI aMka] jena nyAyano vikAsa [13] samasyAo potAnA anuyAyI sivAya anyane samajAvatA na hatA. AvA samaye zrI haribhadrasUrijI utpanna thayA hatA. ja teo jAte brAhmaNa hatA. cauda vidyAnA pAraMgata hatA. ane satya samajAyA pachI jaina banyA hatA. temaNe zAstrArtha karI boddhone harAvyA hatA, ane aneka jaina-nyAya granthanI racanA karI hatI. te samayanA bAdonA jorane ane zrI haribhasUrijInI pratibhAne khyAla nIcenA eka prasaMgathI sArI rIte AvI zakaze. zrI haribhadrasUrijInA be bhANeja-ziSya haMsa ane paramahaMsa ghaNu buddhizALI hatA. nyAyanI parAkASTAe pahoMcavAnI ane brAddhanyAya zikhavAnI temanI khUba IcchA hatI aneka vyavasAya vagerene kAraNe zrI haribhadrasUrijI zikSaNa ApI zakatA na hatA, mATe te bane baddha-sampradAyamAM zIkhavA mATe gayA. zikSaNa lIdhA bAda baddhone khabara paDatAM te bannene marAvI nAkhavAno prabandha karyo. A vAtanI e banene jANa thaI eTale teo tyAMthI bhAgyA. eka jaNa vacamAM sapaDAI javAthI maraNa pAmyA, ane bIjA eka haribhadrasUrijI pAse AvI pahoMcyA ane badhI hakIkata kahI tarata ja svargastha thayA. vhAlA ziSyanA Ama akAla avasAnathI zrIharibhadrasurijIne dha thayo. brAddhone zAstrArtha karavA AmaMtraNa mokalAvyuM. tyAre te baLatI kaDAImAM paDe. baiddho hAryA. AcArya mahArAje 1444 brAddhone mAravAno saMkalpa karyo hato. guru mahArAjazrInA upadezathI krodha zAnta thaye ane saMkalpa mATe pazcAttApa karavA lAgyA. tenuM prAyazcitta lIdhuM ane te prAyazcitta tarIkhe 1444 granthanI racanA karI. hAla paNa temanA upalabdha granthamAM virada zabda Ave che te haMsa ane paramahaMsanA viyogane sUcaka che. temanA viracita nyAyagrantha A che-1 anekAntavAdapraveza, 2 anekAntajayapatAkA, 3 aSTaka prakaraNe, 4 nyAyapraveza sUtra-ddhi -nyAyanA grantha 52) vRtti, 5 dhamasaMgrahaNI. 6 lalitavistarA, 7 pa darzanasamuccaya, 8 zAstravArtAsamuccaya ( vRttiyukta ). temanI bhASA ghaNI saceTa che. haLave haLave paNa je vAta teo batAve te hRdayamAM tarata ja UtarI jAya che. dvAdazadarzana TIkAkAra vAcaspati mizranI ane temanI lakhANa zailImAM samAnatA bhAse che. anekAntajayapatAkAmAM syAdvAdanuM aneka yukti-prayuktio pUrvaka sthApana karyuM che. dharmagraNImAM temaNe AmAM tathA dhamane viSaya sundara rItie batAvyo che. nAstikanA zraddhonA tathA anyonA matono nirAsa karyo che. darzanasamuccaya ekandara mAdhyamika draSTie lakhyuM che ane temAM kevaLa chae darzanonI mAnyatA batAvI che. chatAM paNa temAM renadana pratyenI abhiraci te vyakta karI ja che. lalitavistArAmAM saceTapaNe jinezvara bhagavAnanI mahattA ane jainadarzananI vizuddhatA batAvI che. temaNe potAnA granthamAM aneka dArzanika grantha tathA granthakAreno ullekha karyo che, temAMnAM mukhya A che. avadhUtAcArya, sAMkhya dArzanika Asuri ane IzvarakRSNa, mImAMsaka kumArilabhaTTa, bhASyakAra-pataMjali, pAtaMjala yugAcArya, vaiyAkaraNa pANinI, bhagavaddagopendra, vaiiyAkaraNa bhartuhari, vyArSi, vidhyavAsI, zivadharmottara vagere brAhmaNa dharmio hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ [14] zrI jaina satya prakAza [varSa sAruM kukrAcArya, dinnAgAcArya, dharmapAla, dhamakIrti, dharmottara, bhadantaria, vasubadhu zAntirakSita, ane zubhagupta vagere bedharmio hatA. ajitazA, umAsvAtijI, jinadAsa mahattara, jinabhadragaNi kSamAzramaNa, devavAcaka, bhadrabAhu, mallavAdIjI, samantabhadra siddhasenadivAkara, saMpadAsagaNi vagere AhaMta dArzanika hatA. vAsavadattA ane priyadarzanA tathA upara batAvela granthakAranA keTalAeka prasthAne paNa ullekha che. temaNe tyavAsa sAme jhuMbeza uThAvI hatI, ane temAM paNa ghaNI sudhAraNA karI hatI. pro. harmana yAkobIe "rApaENa dA'nI prastAvanAmAM zrIharibhadrasUrijI mATe lakhyuM che ke "haribhadra te zvetAmbaranA sAhityane pUrNatAnI Toce pahoMcADyuM. jo ke temanA pratye keTalAka prAkRtamAM che, paraMtu ghaNakharA saMskRtamAM ja che. AmAM jaina sampradAyanA padArtho | uparAMta virodhI matavALA brAhmaNe temaja boddhonA sAmpradAyika dhoraNe bAbata eka TUMke khyAla, keTalIka carcA ane tenAM khaMDane paNa che. A jAtanA pranthamAM haribhadranI dinAganA nyAyapraveza paranI TIkA, joke te eka prakaraNa nathI paNa, bahu upayogI ane mahattvanI che. jenone pramANanirUpaNane koI grantha pUro pADavAnA hetuthI siddhasena divAkare "nyAyAvatAra' nAmane grantha ra hato. pramANanI bAbatamAM jena siddhAnta sthApavAne badale haribhadra dinAga upara TIkA lakhIne jene ddha pramANazAstrIonA prasthAnuM adhyayana karavAnI preraNuM karI. A rIte dekhAvamAM to emaNe e lokonI bhAre mahattA svIkArI, paraMtu pitAnA "anekAMta jayapatAkA" granthamAM dharmakIrtinA pramANu viSenA keTalAka siddhAntonuM sAruM khaMDana paNa karyuM. emanA pachI ghaNAM varSo sudhI jenene bahenA pramANu nirUpaNamAM rasa rahyo hato. ane ene lIdhe ja atyAre ApaNe dharmakIrtinuM nyAyabindu ane dharmottaranI nyAyabindu-TIkA upalabdha karI zakyA chIe. kAraNa ke A granthanI jAnAmAM jUnI prate ane bIjA anya uparanI TIkAne amuka bhAga jena bhaMDAromAMthI ja maLela che." eka sthaLe upAdhyAya zrI yazovijayajI, zrI haribhadrasUrijI mATe jaNAve che ke jyAre jainadarzanarUpI AkAzamAM pUrvarUpI tArAone asta thavAne prabhAta kALa hato te samaye paTulocana haribhadrasUrijI utpanna thayA. temaNe sUma dRSTithI te tArAone avalekI tenA pratibimba grahaNa karI ane prakaraNarUpe tenuM gUMthana karyuM" e rIte zrI haribhadrasUrijI jainadarzanamAM eka samartha naiyAyika thayA ane jene nyAya Adityano ADe AvatAM vAdaLAne vikherI nAkhI te sUryanA prakAzane temaNe khUba prasAryo. 2 zrI bapabhadrisUrijI temane sattAsamaya vikrama saMvata 800 thI 895nI AsapAsa che. temanA samayamAM rAjAo potapotAnA rAjyamAM eka vidvAna paMDitane rAkhatA ane temAM potAnuM bhUSaNa samajatA. bapabhadisUrijI bAlyakALathI ja pratibhAsampanna hatA. eka divasamAM hajAra bleka kaThastha karavAnI temanI zakti hatI. Ama rAjA temanai parama bhakta hate. dharmarAjAnI sabhAmAM temaNe ddhavAdI vardhanakuMjarane jItyo hato, tethI "vAdikuMjarosarInuM birUda temaNe meLavyuM hatuM. temaNe mathurAnA pAkamati nAmanA zaivagIne jena banAvyA hato. teo akhaMDa brahmacArI hatA, ne te mATe temane rasanendriya upara khUba kAbU hatuM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIvAtsavI aMka jaina nyAyanA vikAsa ba] temaNe yAvajjIva cha vigaI nA tyAga karyA hatA. temanuM apara nAma bhadrakIrti hatuM. teA 'mAcArI gajavara' ane 'rAjapUjita' e e birudathI paNa vibhUSita hatA. 3 zrI sIlAMkAcA jI te vikramanA dazamA saikAmAM thayA, teee agiyAre aMga upara nyAya ane Agama viArAthI pUrNa TIkA lakhI che. jemAMnI hAlamAM AcArAMga ane suyagaDAMga paranI vRtti upalabdha che. jIvasamAsa upara temaNe TIkA lakhI che, bhASyakAra zrI jinabhadragaNi kSamAzramaviracita 'zrI vizeSAvaSyakabhASya' upara temaNe vRtti lakhI che. A TIkA, temanuM khIjuM nAma kADhyAcArya hatuM te nAmathI prasiddha che. aMge! upara nyAyazailIthI TIkA lakhanArAomAM lIlAMkAcAya prathama che. 4 zrI siddharSisUrijI siddharSiMjIne sattAsamaya vi. saM. 962nI AsapAsane che. kAraNa ke temaNe banAvela upamitibhavaprapaMcA nAmanI kathA 962mAM pUrNa thaI che. siddharSinA samayamAM paNa baikronuM vizeSa jora hatuM. dIkSA lIdhA bAda tee aiddo pAse? abhyAsa pharavA gayA hatA. tyAM temane aiddhi siddhAnta ruci gayA, paraMtu vacanabadgha thayA heAvAthI guru mahArAja pAse AvyA. vaLI tyAM vacana ApIne AvyA hAvAthI tyAM gayA, pharI ahIM AvyA. ema ekvIza vakhata banyuM hatuM. chevaTe zrI haribhadrasUrijIkRta 'lalitavistarA' vAMcI jainadarzanamAM sthira thayA hatA. temaNe zrI haribhadrasUrijInI ane 'lalitavistArA'nI khUba prazaMsA lakhI che. 'upamiti'nI prazastimAM te lakhe che ke 'je hirabhadre peAtAnI acittva zaktithI mAsamAMthI kuvAsanAmaya jhera dUra karIne, kRpA karI suvAsanArUpa amRta mArA lAbha mATe zeAdhI kADhavuM che te haribhadrasUrine mArA namaskAra hA! te haribhadrasUrijIne mArA namaskAra hA ke jemaNe mArA mATe 'lalitavistarA' nAmanI vRtti racI.' teo e darzananA vidvAna hatA. temaNe svayaM lakhyuM che ke 'kRtiriyaM jinajaimanikaNabhuksaugatAdidarzanavedinaH sakalagranthArthanipuNasya zrIsiddhaSermahAcAryasyeti / ' temaNe siddhasenakRta 'nyAyAvatAra' upara vRtti racI che. 5 zrI pradyumnasUrijI te vikramanI 11 mI sadImAM thayA che. teo eka samavAdI hatA allU rAjAnI rAjasabhAmAM temaNe digambarezane parAjaya ApyA hatA. Rtribhuvanagiri ane sapAdalakSa (mAlavA) AdinA rAjAone jaina banAvyA hatA ane 84 vAde jItIne Anandrita karyAM hatA. 1- siSi jyAM tarkazAstra bhaNavA gayA hatA te nagaranuM nAma 'mahAkheAdha' lakhyuM che. te nagara kAM hatuM tene kaI patto lAgatA nathI paNa te sthAna takSazilAnuM vizvavidyAlaya athavA nAlaMdA vizvavidyAlaya e bemAMthI eka heAvuM joIe ema lAge che. 2 namo'stu haribhadrAya tasmai pravarasUraye / madarthaM nirmitA yena, vRttirlalitavistarA / 3 vAdaM jitvA'llukakSmApasabhAyAM talapATake / AttaikapaTTo yastaM zrIpradyumnaM pUrvajaM stuve / ---- samarAdityasaMkSepa )' 4 savAdalakSagopAla- tribhuvanagiryAdidezagopAlAn / yayuzcaturAdhikAzotyA, vAdajayai rajayAmAsa / ( pA nAtri) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina satya prakAza [16] 6 tarka paMcAnana zrI abhayadevasUrijI temane sattAsamaya vikramanI 11 mI zatAbdi che. te eka sama TIkAkAra hatA. temaNe zrI siddhasena divAkarajInA 'sanmatitaka' upara 25 hajAra zlAka pramANu vistRta TIkA racI che. temAM dazamI zatAbdi sudhInA cAlu sarva vAdonI sundara rItie geAThavaNa karI che. te TIkAnuM nAma vAdamahArNava' athavA 'tattvame'vidhAyinI' che. temanI vAda lakhavAnI pati ghaNI ja mane na che. prathama cAlu siddhAntamAM bilakula nahi mAnanAra pakSa pAse khelAve, pachI kaMika svIkAra karanAra pAse tenuM khaMDana karAve te teneA mata pradarzita karAve, pachI vadhu mAnanAra pAse, pachI dhaNuM svIkAra karanAra pAse ne chevaTa sarvAMmAM dUdhaNu batAvavA pUrvaka svAbhimata siddhAntanuM maMDana kare. te vAMcatA jANe ema lAge ke ApaNe sAkSAt eka vAdasabhAmAM ja hAie ane pratyakSa vAda sAMbhaLatA hoie. [ varSa sAtamu * darzanazAstramAM mImAMsA darzana samajavuM muzkela heAya che, te mImAMsA darzananA Akara grantha kumArila bhaTTanA kSeAkavArtika'nuM A vAdamahArNava'mAM vizeSa khaMDanamaDana che. tethI A grantha samajaveA dhaNA kaThina gaNAya che. ne te ja kAraNe abhyAsamAM alpa AvyA che. zAntirakSita ke jeo nAlandA vizvavidyAlayanA mukhya AcArya hatA temanA banAvela 'tattvasaMgraha' uparanI kamalazIlanI banAvela 'pajikA' nAmanI TIkA, digambarAcArya prabhAtre racela ' prameyakramalamArtaMDa ' tathA ' nyAyakumudacaMdrodaya ' vagere granthAne A TIkAmAM upayega che. vAdi devasUrijI, malTiSeNusUrijI tathA upAdhyAya zrI yazovijayajI vageree sthaLe sthaLe A TIkAne ullekha tathA chUTathI upayeAga karyAM che. 11 mA saikA pachI jaina nyAyanA meTA meATA granthA racAyA te sarvamAM A TIkAnI sahAya levAmAM AvI che. A TIkAmAM gUMthAyela viSaye| pAchaLanA granthakArIne saraLatAthI maLI gayA che. A TIkAmAM zabdonI bahu rmakajhamaka nathI paNa bhASApravAha eka nirmAMLa jharaNanI mAphaka sIdhA vahe che. pre. leyamene zrI abhadevasUrijInA sambandhumAM jaNAvyuM che je temane uddeza te samayamAM pracalita sarva vAdyane saMgraha karI anekAntavAdanuM sthApana karavAneA hateA'-te A TIkA jovAthI spaSTa samajAya che, zrI abhayadevasUrijI,' nyAyavanasiMha' ane 'ta paMcAnana' e birudAthI vibhUSita hatA, ane 84 vAdavijetA zrI pradyumnasUrijInA padmaprabhAvaka hatA. 7 zrI dhanezvarasUrijI tee muMjarAjAnA samayamAM thayA eTale temane! sattAkALa 11 mI vikrama zatAbdinA hatA. tee ta paMcAnana zrI abhayadevasUrijInA paTTadhara hatA. dhArAnagarInA sArvabhauma rAjA muMje teone peAtAnA guru tarIke svIkAryA hatA. temaNe rAjAnI sabhAmAM aneka vAdo jItyA hatA. pravacanasArAhAra-vRttimAM zrI siddhasena lakhe ke tadanu dhanezvarasUrirjajJe, yaH prApa puMDarIkAkhyaH / nirmathya vAdajaladhi, jayazriyaM muMjanRpapurataH // 8 vAdivetAla zrI zAntisUrijI * prabhAvakacaritra 'mAM temane svargIvAsasamaya vi. 1096 nA jeTha suda 9 ne maMgaLavAra, kRttikA nakSaka, jaNAvela che. temanA pratye pATaNanA bhImarAjAne ane dhArAnagarInA bhAja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpotsavI aMka] jaina nyAyano vikAsa [17] rAjane ghaNuM mAna hatuM. teo bhImarAjAnI sabhAmAM " kavI" ane "vAdicakravatI' tarIke vikhyAta hatA ane mahAkavi dhanapAlanI preraNAthI bhejarAjAnI rAjasabhAmAM gayA hatA. bhejarAjAne pitAnI sabhA mATe abhimAna hatuM. teNe zAntisUrijIne zaratapUrvaka kahyuM hatuM ke mArI sabhAnA eka eka vAdinI chatamAM eka eka lakSa dravya ApIza. zAntisUrijIe badhAM darzananA cerAza vAdIone tenI sabhAmAM jItI 84 lakSa dravya dharmamArgamAM vaparAvyuM hatuM. ane bhejarAje temane "vAdivetAla" evuM biruda ApyuM hatuM. temaNe eka dharma nAmanA paMDitane paNa cha hato ane draviDa dezanA eka avyaktavAdI abhimata paMDitane parAjaya ApI garIba paza tulya karI dIdho hato. teonI pAse batrIza ziSyA pramANazAstrane abhyAsa karatA hattA. ekadA eka kaThina viSaya 16 divasa sudhI ziSyone samajAvatA chatAM jyAre koI paNa ziSyane te viSaya na samajAya tyAre temane duHkha thayuM. te samaye vAdI devasUrinA guru municaMdrasUri tyAM jaI caDayA hatA. ane temaNe te sarva viSayanuM vivecana aprakaTapaNe dhyAna rAkhI kahI ApyuM hatuM. te samaye zAntisUrijIe kahyuM hatuM ke "tame te reNuthI AcchAdita ratna che. he vatsa ! he saraLamati ! mArI pAse pramANuzAstrano abhyAsa kare ane A nazvara dehano ahIM lAbha laI le!" pachIthI TaMkazALanA pAchaLanA bhAgamAM temane rahevAnI sagavaDa karAvI chae darzanano abhyAsa karAvyo hato. . temanI nyAya lakhavAnI zakti apUrva hatI. te viSayamAM temanI banAvela uttarAdhyayana brahavRtti (pAIyaTIkA) puSTi Ape che. TUMkamAM sacoTapaNe lakhavuM e emanI lekhana zailInI viziSTatA che. A TIkAne AdhAre vAdi devasUrijIe siddharAjanI sabhAmAM digambara vAdI kumucandrane parAjaya Apyo hato. 'jIvavicAraprakaraNa" ane "caityavaMdanamahAbhASyanA kartA paNa A ja zAntisUrijI haze ke bIjA te vicAraNIya che. temanA gurunuM nAma vijayasiMhasUrijI che. 9 zrI jinezvarasUrijI temane samaya 1082 thI 1095 nI AjubAjuno che, kAraNa ke teTalA samayamAM banAvela teonA grantha vidyamAna che. te samaye pATaNanA takhta para durlabharAja rAjya karate hato. tenI sabhAmAM teonuM sAruM mAna hatuM. teoe zrI haribhadrasUrijInA "aSTaka prakaraNa" upara vRtti racI che, je aneka nyAyavicArothI pUrNa che. temAM zuddha deva, mUrtipUjA, mukti vagere ghaNuM viSayo tarka dRSTithI carcA che. ane "pramANalakSaNa" nAmane nyAyagrantha pattavRtti sahita race che. 10 zrI surAcAryajI temane sattAsamaya 11 mI sadIne chevaTa bhAga ane bAramI sadInI zarUAta che. teo zabdazAstra, pramANuzAstra tathA sAhityazAstra vageremAM nipuNa hatA. potAnI zakti mATe temane mAna hatuM. temanI pAse aneka ziSya abhyAsa karatA hatA. temane tApa apUrva hato. ziSyanI bhUla thAya ke tarata ja mAra paDatuM. ane ema thatAM haMmeza evAmAM rAkhavAnI lAkaDAnI eka dAMDI tUTI jatI hatI. gurumahArAjanA mama vacanathI bhejarAjAnI sabhAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [18] zrI jena satya prakAza [varSa sAtae gayA hatA ane sarva praThita upara vijaya meLavyo hato. prathama te jAja teonA upara prasanna thayo hato paNa pAchaLathI teonA nAma satya kahevAnA svabhAvathI krodhita thayA hatuM. bhojarAja sarva dezane ekaThAM karavAno prayatna karato hato. te na thaI zake tema temaNe tene samajAvyuM hatuM. bhajavyAkaraNamAM bhUlo batAvI hatI. chevaTe bhoje temane deDakTa ApavA vicAra karyo hato, paraMtu dhanapAlanI goThavaNathI teo sukhe pATaNa pahoMcI gayA hatA. necinAbeya-dvisaMdhAna mahAkAvya temanI kAvyakati che. bhImadevanI sabhAmAM temanuM sAruM mAna hatuM. bhImadevanA mAmA droNAcAryanA teo ziSya hatA ane saMsArapakSe bhatrIjA hatA. 11 navAMgITIkAkAra zrI abhayadevasUrijI saMvata 1088 mAM 16 varSanI vaye temane AcArya pada maLyuM hatuM ane temane svargavAsa saM. 1139nI lagabhaga thayo hato, eTale temanuM AyuSya Azare 67varSanuM thayuM. jena Agama upara zilAM kAcAyata agiyAra aMgamAMthI AdinAM be aMgenI ja TIkA maLatI hatI. tethI temaNe vI preraNAthI nava aMga upara TIkA racI hatI. jinezvarasUrijIta "sthAnakabhASa' upara temanI TIkA che, harindrasUrIzvarajInA "paMcAzaka para temanI TIkA che. aneka granthonuM dehane karI vRtti racavAnI temanI zailI apUrva che. Aja paNa nava aMgaparanI temanI dIkSa aneka vicAraNAone vega Ape che. stanapArzvanAthajInI pratimA temanA ja AtmabaLe ane puNya prabhAve prakaTa thayela che. te samaye temanuM banAvela "jayatihuaNu" stotra Aja paNa prAbhAvika manAya che. temanI vyAkhyAna ane vivecana karavAnI zakti adabhata hatI. eka samaya " ambarantara sAnI zakti addabhuta hatI. eka samaya "ambarantara'e ajitazAntistava'nI gAthAnuM zaMgArika vivecana karatAM temanA para eka rAjakumArI mAhita thaI hatI. pachIthI vairAgya ane zAntarasanA upadezathI teoe tene pratibaMdhita karI hatI. temanI sarva TIkAo 1120 thI 1128 sudhImAM racAyela che. teone svargavAsa ka5DavaMjamAM thayo che. 12 zrI caMdraprabhasUrijI saM. 1149 mAM teo vidyamAna hatA. temaNe darzanazuddhi ane prameyaratna keSa" e be vAyagrajo racyA che. 13 zrI vIrAcAryajI teo vikramanI 12 zatAbdinA uttarArdhamAM gayA. pATaNanA sArvabhauma rAjA siddharAjane temanA pratye bahu mAna hatuM. eka vakhata rAjAe mazkarImAM temane kahyuM ke " amArA jevA rAjAnA AzrayathI ApazrI dIpe che ! AnA pratyuttaramAM AcAryazrIe jaNAvyuM ke "pUrva puNyathI pratibhA prasare che." rAjAe vaLI kahyuM: " A sabhA sivAya anya dezamAM karaze tyAre bIjI bAvAnI jema anAthatA samajAze." sUrijIe kahI dIdhuM ke amuka samaye pote ahIMthI vihAra karaze. siddharAje nagaradvAre baMdha karAvyAM. vidyAbaLathI AcAryazrI bahAra nikaLIne palIpura pahoMcyA, tyAMthI mahAbodha nagaramAM jaI bauddhone vAdamAM harAvyA. gopAlagira (gavAliyara) mAM rAjAe dhaNuM sanmAna ApyuM ne tyAM paNa anya vAdIeAne jItyA, rAjae cAmara chatra vagere rAjacihyo ApyAM. nAgara jaI jenadarzananI zobhA vadhArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpotsavI aMka] jene nyAyane vikAsa [19] siddharAjanA AmaMtraNathI punaH pATaNa tarapha vihAra karyo. cArupa AvyA tyAre temane maLavA siddharAja tyAM Avyo hato. pATaNamAM eka sAMkhyavAdI vArisiha Avyo hato. siddharAje te vAdIne harAvavA goviMdAcArya ke jeo karNa mahArAjanA bAlamitra hatA ane vIrAcAryachanA kalAguru hatA, temane vinati karI. teoe kahyuM ke tene to vIrAcAryajI harAvaze. pachIthI vIrAcAryajIe goviMdAcAryajI sAthe jaI tenuM sarva mAna gALI nAkhyuM hatuM. te vAdamAM vIrAcAryajI pitAno pakSa mattamapUra chanda ane anuti alaMkAramAM belyA hatA. sarvAnuvAdanI zarata pramANe sAMkhyavAdI te pramANe bolI zakyo na hato. e pramANe vIrA cAryajI vijayamALa varyA hatA. vaLI siddharAjanI sabhAmAM kamalakIti nAmanA digambaravAdIne harAvI strImuktinI siddhi karI hatI. ane vijaya meLavyo hato. 14 zrI municaMdrasUrijI temane svargavAsa vi. saMvata 1178 mAM thayela che, eTale teo vikramanI bAramI zatAbdimAM thayA. teo akhaMDa brahmacArI ane ugra tapasvI hatA. teo kAMjI pIne ja rahetA tethI "sauvIrapAyI' tarIke prasiddha thayA hatA. zrI haribhadrasUrijIkRta "anekAntajayapatAkA " para Tippana ane "lalitavistarA" para paMjikA, vagere temanI nyAyaracanA che. bIjA paNa kula ke, vRttio, prakaraNo vagere lagabhaga 20 thI 25 grantha temaNe racyA che. teo vAdanipuNa hatA. 'mudritakumadacaMdranATakamAM temaNe arNorAjanI sabhAmAM eka zaivavAdIne cho hato tema ullekha che. tathA guNacaMdra nAmanA digambara mahAvAdI sAthe vAda karavAno hato te samaye vAdi devasUrijI temanI sAthe hatA ne temanI zaizava vaya hatI. te vakhate te vAdIne devasUrie jItyo hato. vAdi devasUrijInA teo guru hatA. 15 zrI candrasUrijI. temane sattAsamaya 1169 nI AsapAsano che. muni avasthAmAM teo "zrI pArzvadeva gaNi" e nAmathI prasiddha hatA ne AcArya thayA pachI zrI caMdrasirijI kahevAyA. temaNe bauddhAcArya dinnAgakRta "nyAyapravezaka" para je hAribhadrIvRtti che te para "paMjikA racI che. anyAnya viSayone grantha para vRtti, TIkA, vyAkhyA teoe sArI racI che. 16 malavArI zrI hemacandrasUrijI teo bAramI sadInA aMtanI lagabhagamAM thayA. emanA gura maladhArI abhayadevasUrijI che. pUrvAvasthAmAM teo pradyumna nAmanA rAjamaMtrI hatA. temanI vyAkhyAnazakti apUrva hatI. siddharAja jayasiha kalAkonA kalAka sudhI temanA vyAkhyAnamAM besate ane keTalIka vakhata sAMbhaLavAnI utkaMThAthI ekale temanI pAse Avate. amuka sthaLa sudhI siddharAja jayasiMha temanI smazAnayAtrAmAM gayo hato tethI samajI zakAya che ke siddharAjane temanA upara dhaNuM ja mAna hatuM. teoe eka lAkha zleka pramANe vividha granthAnI racanA karI che. temAM nyAyamanya tarIke gaNAvI zakAya tevI vizeSAvazyakaparanI brahaddavRtti che. tenuM pramANa 28 hajAra bleka jeTaluM che. gaNadharavAda, nitavavAda, zabda, naya, nikSepa, jJAna vagere aneka viSayo temAM nyAyazailIthI sArI rIte carcA che. AhaMtadarzananA maulika vicArane tapaddhatimaya svarUpa A TIkAmAM maLe che. e TIkAmAM. 1 abhayakumAra gaNi, 2 dhanadevagaNi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 20 ] zrI jaina satya vikAsa [varSa sAtamuM 3 jinabhadragaNi, 4 lakSmaNagaNi, 5 vibudhacaMdramuni, e pAMca munio ane ANaMdazrIjI tathA vasumatizrIjI e be sAdhvIe, ema sAta jaNe madada karI hatI. 17 vAdI devasUrijI temano janma saM. 1143 mAM madahata gAmamAM thayo hato. te gAma AbunI AsapAsa Avela che. 115ra mAM dIkSA, 1174 mAM AcAryapada, ane 1226 mAM zrA. va. 7 ne guruvAre teo svargastha thayA. temanA gura municaMdrasUrijI zAntisUrijInA jJAnakhajAnAnA vArasadAra hatA. temaNe vAdi devasUrijIne pramANa vagere zAstrano sAre abhyAsa karAvyuM hato. dIkSA lIdhA bAda be-pAMca varSamAM ja temanI khyAti taraka prasarI gaI hatI. te samayamAM temaNe bandha nAmanA zaivadarzanI vaitavAdIne dhoLakAmAM cho. sAceramAM vAda kayo ne jItyA, guNacaMda digambarane nAgAramAM parAjita karyo. bhAgavata zivabhUtine cittoDamAM, gaMgAdharane gvAlIyaramAM, dharaNIdharane dhArAmAM, kRSNa nAmanA vAdIne bharUcamAM, ema aneka vAdIo upara jIta meLavI hatI. AcArya thayA pachI temaNe siddharAjanI sabhAmAM digambara mahAvAdI kumudacaMdrane vAdamAM harAvyA hatA. kumudacaMdrane te samaye prabala pratApa hato. pitAnI zakti mATe ene khUba abhimAna hatuM, 84 vAdI teNe jItyA hatA. vAdIdevasUrijI sAthe vAda karavAnI tene khUba IcchA hatI. devarijI tevA tuchaprakRtinA vAdI sAthe vAda karavA IcchA dharAvatA na hatA, paraMtu jyAre te digambare aneka nAgAI karI, chevaTe vetAMbara matanI sAdhvInI cheDatI karI eTale devasUrijIe vAdanuM AmaMtraNa ApIne vAda karyo. te vAdamAM mukhyapaNe kevaLIbhukti ane strI-mukti e be viSayo carcAyA hatA. zarata pramANe vAdamAM hAra thavAthI digambarone gujarAta cheDI cAlyA javuM paDayuM hatuM. A vijaye bAda teo "vAdI devasUrijI" e nAmathI vikhyAta thayA. A vijayathI siddharAje teozrIne vijayapatra ane eka lAkha suvarNamudrAo arpaNa karI hatI. munidharmanA AcAra pramANe te eka lAkha suvarNamudrAo grahaNa karI na hatI. mahAmaMtrI AzukanI saMmatithI te muddAone vyaya karI siddharAje eka jinaprAsAda baMdhAvyo hato. temAM zrI AdinAthanA bibanI 1183 nA vaizAkha zukala dvAdazIne divase pratiSThA karavAmAM AvI hatI. temAM cAra AcAryo saMmilita hatA. temanA A vAdanI aneka AcAryoe sundara prazaMsA karI che. temAM te samaye hemacaMdrasUrijI tyAM vidyamAna hatA, temaNe "zrI siddhahemavyAkaraNamAM lakhyuM ke yadi nAma kumudacandraM, nAjeSyad devasUrirahimaruciH // kaTiparidhAnamadhAsyata, katamaH zvetAmbaro jagati ? // je devasUrijI rUpI sUryo kumudacandrane na cho heta to jagatamAM kayo bhavetAmbara kaTapara vastrane dhAraNa karata ?" A sivAya ratnaprabhasUri, mahezvarAcArya, samaprabhasUri, udayaprabhadeva, pradyumnAcArya, munidevasUri, semacaMdra paMDita, merUtuMgAcArya, munibhadrasUri, guNaratnasUri, munisundarasUri, dharmasAgara upAdhyAya vagere aneka sthale A vAdane mATe surijInI aneka prakAre prauDha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpAtsavI aMka] jaina nyAyanA vikAsa [ 21 ] kIrtinI vikhyAti karI che. yazazcandre te A vAdanA sampUrNa prasaMganuM varNana ApatuM '1mudritakumudacandra'prakaraNa racyuM che, je ghaNuM rAcaka che. , temanAmAM grantharacanAnI zakti paNa adbhuta hatI. teoe jaina nyAyanA praveza mATe upayeAgamAM Ave tevA 374 sUtra pramANu 'pramANunayatattvAlAkAla'kAra.' nAmane nyAyane mUlagrantha ATha paricchedamAM racyA che. tenA para teeAzrIe ja * syAdvAdaratnAkara ' nAmanI vistRta vRtti lakhI che, tenuM pramANa 84000 hajAra mlAka jeTaluM che. temAM dArzanika viSayAnuM sundara khaMDanamaMDanAtmaka svarUpa che. jo ke te vRtti hAlamAM sampUrNa upalabdha nathI tA pazu jeTalI upalabdha che teTalI sArI rIte prakAzamAM Avela che. te vRttinuM kAThinya paNa dhaNuM samajAyela che. temAM pravezArthe temanA ziSya ratnaprabhasUrijIe ' ratnAkarAvatArikA ' nAmanI laghu vRtti mUlasUtra para racI che. temAM 'syAdvAdaratnAkara'nI khUba gaMbhIratA batAvI che. teoe tathA anya AcAryAe ' syAdvAdaratnAkara 'nA ghaNA vakhANa karyA che. ' syAdvAdaratnAkara 'nI racanAmAM vAdi devasUrijInA e ziSyA bhadrezvarasUri ane ratnaprabhasUrijIe sahakAra ApyA hatA. A mATe teoe ja lakhyuM . che ke kiM duSkaraM bhavatu tatra mama prabandhe yatrAtinirmalamatiH satatAbhiyuktaH / bhadrezvaraH pravarasUktisudhApravAho, ratnaprabhazca bhajate sahakAribhAvam // 18-19 zrI amaracaMdrasUrijI ane zrI AnadasUrijI A banne AcAryA vikramanI bAramI sadimAM thayA. temaNe siddharAjanI sabhAmAM bAlyAvasthAmAM ja vAdIone harAvI vijaya meLavyeA hatA, tethI siddharAje tene anukrame 'siMhazizuka' ane 'vyAdhrazizuka' evAM biruda ApyAM hatAM. zrI amaracaMdrasUrijIe ' siddhAntAva' nAmane grantha racyA che. DA. zatIzacaMdra vidyAbhUSaNa, uparanA e birudane AdhAremahAtArkika gaMgezApAdhyAye 'tattvacintAmaNi' nAmane navyanyAyane mahAgrantha racyA che, temAM vyAptisvarUpa para lakhatAM vyAptinAM be lakSaNAnuM nAma 'siMha- vyAghra lakSaNa' evuM ApyuM che, kadAca te e lakSaNA uparAkta be mahAtArkikAnI mAnyatAnAM hAya,--ema abhiprAya batAve che. 20 zrI devabhadrasUrijI A AcArya bAramI sadIne ante thayA. temaNe ' nyAyAvatAra ' para TippaNu racyuM che. municaMdrasUrijIthI teoe pratiSThA prApta karI hatI. peAtAnA guru zrIcaMdrasUrijInI 'saMgrahaNI' para vRtti racI che. temAM nIcenA pratyenAM ullekha ane avataraNA ApyAM cheH ' anuyAga dvAracUrNi, ' AribhaddI ' anuyAgadAra TIkA,' gandha hasti hAribhadrI tattvATIkA, malayagiri-bRhatsaMmahaNIvRtti, hAribhadrI bRhatsaMgrahaNIvRtti, bhagavatIvivaraNa, vizeSaNuvatI, sUrya prajJasiniyukti vagere. ' 21 zrImalayagirijI te teramI zatAbdinI zarUAtamAM thayAnA hatA. aneka gameA para teoe TIkA lakhI che. 1 A graMtha upara amee vRtti banAvI che. te sabhA-surata taraphathI prasiddha thaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat saMbhava che. teo eka samatha TIkAkAra temanI TIkA dhaNI sarala ane talasparzI vRtti ceADA samaya bAda jaina sAhityavaka www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ [22] zrI jaina satya prakAza / vaSaeN sAtamu " heAya che. ghaNA kaThina viSayA paNa teenI kakramathI sahelA banI gayA che. jyAtiSanA paNa te asAdhAraNa jJAtA hatA. sUryaprajJapti, cadraprajJapti, jyotiSakaraDaka vagere jyAtiSa granthA para teoe TIkA racI che. jyAtiSa sambandhanA keTalAeka viSayeAnA spaSTIkaraNa mATe pratyakSa jovA mATe vihAra karIne tee nepAlamAM gayA hatA. dha saMgrahaNIvRtti' thI teo sArA nyAyavettA hatA te sAbIta thAya che. cha hajAra zloka pramANu 'muSTi' nAmanuM vyAkaraNa paNa temaNe banAvela che. 22 zatAki zrIsomaprabhasUrijI te teramI zatAbdimAM thayA. te zakti adbhuta hatI. tarkazAstramAM paNa tee nyAyagraMtha ke nyAyane prasaMga upalabdha nathI hatAM, tenuM Thera Thera varNana maLe che. 23 kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrasUrijI eka vikhyAta vidvAna hatA. temanI kavittvanipuNa hatA. jo ke teonA kAI paNa teA paNa teenAM prabhAva ane pratibhA apU temanA janma vi. saM. 1145 nI kArtikI pUrNimAne divase thayA hatA. temanI dIkSA 1150 mAtra zu. 14 ne zanivAre, AcAya` pada 1162 mAM, ane 1229 mAM svargavAsa thaye. teo eka samartha mahApuruSa hatA. aneka rAjAe temanA bhakta hatA. temanAM zakti ane jJAna ajoDa hatAM. temanA samayamAM paradarzInIone vizeSa virAdha hatA. te paNu temaNe peAtAnI adbhuta pratibhAthI aneka vakhata teone parAbhUta karyAM hatA. temanA nAmathI, jIvanathI ke kavanathI kAI paNu vidvAna aNujANu haze ema kahI zakAya nahi. temanI kalama satAmukhI hatI. kAIpaNa viSaya evA nathI ke jemAM temanI kalama ke pratibhA na cAlI hAya. nyAya viSayamAM temaNe 'pramANamImAMsA'* svApanna vRtti yukta, anyayeAgavyavaaedikA,' 'ayeAgavyacchedikA,' 'zrI vItarAgastavaprakAza' vagere granthA racyA che. temanI kalama ghaNI sakhata saceTa ane asarakAraka che. temanuM eka eka vAkaya hRdayamAM soMsaru UtarI jAya che. temanA lakhANathI temane jainadarzInanI keTalI dAjha hatI e spaSTa samajAya che. temane 'pramANamImAMsA' grantha pAMca adhyAya pramANe hateA. hAlamAM prathama adhyAyanA e Aphrika tathA khIjA adhyAganuM eka Aphrika eTaluM maLe che. teTalAmAM paNa teozrIe dhaNA:ja saMgraha karyo che. te uparathI samajI zakAya che ke sampUrNa grantha keTale vistRta haze ? temanI ' anyayeAgavyavadikA ' upara zrImalliSaNasUrijIe ' syAdvAdama'jarI ' nAmanI sundara TIkA banAvI che. hAlamAM jainadarzanamAM te chUTathI vaMcAya che. temanI lakhANu zailI udayanAcAya ne maLatI che. teo 1 anuzAsana' anta Ave evA granthA racatA. temane eka vAdAnuzAsana nAmanA grantha hatA, hAlamAM te maLatA nathI. jaina-nyAyane sU` zrIhemacandrasUrijInA samayamAM jainazAsanarUpI nabhastalanA madhyamAM pahoMcI madhyAhnanAM maca'Da kiraNAne prasAratA hatA. 24-25 zrIrAmacaMdrasUrijI tathA zrIguNacadrasUrijI A AcA teramA saikAmAM thayA. e banne zrIhemacaMdrasUrijInA ziSya hatA. temAM zrIrAmacaMdrasUrijI sAhityamAM advitIya vidvAna hatA. temaNe seA kAvyagranthA racyA che. ane 1 zabdAnuzAsana, kAvyAnuzAsana, chandAnuzAsana, li gAnuzAsana vagere temanI kRti che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpAsavI aMka jaina nyAyanA vikAsa [23] 'siddhahemazabdAnuzAsana' bRhadvrutti upara 13000 klAkapramANa nyAsa racyA che. te bannee maLI strApattavRtti yukta 'dravyAla kAra ' nAmA nyAyagrantha racyA che. temAM traNa prakAza che. pahelAmAM jIvadravyanuM svarUpa, bIjAmAM puddagaladravyanuM svarUpa te trIjAmAM dharmAdha AkAza AdinuM svarUpa-A sarvAM pramANathI siddha karela che. 26 zrI padyumnasUrijI te teramA saikAmAM thayA. temaNe 'vAdasthala' nAmaneA eka grantha racyA che, jemAM jinapatisUrinA matAnuyAyie ' udayanavihAramAM pratidbhuita thayela jinabimbeA pUjanIya nathI', ema kahetA hatA tenuM khaMDana che. 27 zrI ratnaprabhasUrijI teo bAramA-teramA saikAmAM thayA. teo vAdidevasUrijInA paTTAla kAra ane nyAyanA apUrva vidvAna hatA. vAdi devasUrijInA 'syAdvAdaratnAkara'mAM teoe sahakAra ApyA hatA. temanI saMskRta lakhavAnI zakti ananya hatI. temaNe 'syAddAdaratnAkara'mAM praveza karavA mATe 'pramANanayatattvAlAka' upara 'ratnAkarAvatArika' nAmanI ladhu vRtti racI che, te dhaNI vidvattApUrNa ane pratibhAzAlinI che. temAM baidha, naiyAyika 'arcaMTa' ane dharmAMttara'nA ullekha che. temAM zabdanI ramaka--jhamaka dhaNI ja che. cakSuprApyakArI che ke aprApyakArI e viSayane vAda sampU` vividha chandomAM klAkabaddha lakhyA che. jagatRtvanA vidhvaMsa phakta tera vaSNu, traNa svAdivibhakti ane e tyAdivibhaktimAM ja gAThavyA che, te A pramANe-- tyAdivacanadvayena syAdikavacanatrayeNa varNaistu / tribhiradhikairdazabhirayaM vyadhAyi zivasiddhividhvaMsaH // ( ti, te, 1 tti, TA, 36, I tathaTcana, vamama, vyahavA) peAtAnI A vRtti mATe teoe ja aste lakhyuM che ke vRttiH paJcasahasrANi yeneyaM paripaThyate / bhAratI bhAratI cAsya, prasarpanti prajalpataH // 'jenA vaDe A pAMca hajAra zleAkapramANu vRtti bhaNAya che, khelatA evA tenI prabhAAnaMda ane vANI vistArane pAme che.' temaNe bIjA paNa 'neminAthacarata', 'upadezamAlA TIkA', 'mataparIkSA pacAzat' vagere granthA racyA che. e pramANe A sAtaseAvamAM jaina nyAyane sUrya kharekhara madhyAhnakALane anubhavatA hatA ane te samayamAM thayela AcAryaM tenI ADe AvatAM vAdaLAne vikherI nAkhI tenA prakAzane prasAratA hatA. Aja paNa ApaNA mATe te AcAyaeNe prasArela kiraNAne prakAza grantharUpe vidyamAna che. te te prakAzamAM vicarIte andhakAranI pIDAthI khacI Anandrita thavuM. A lekha prabhAvakacaritra, caturvizati prabandha, jaina sAhityane sakSipta itihAsa tathA A lekhamAM AvatA nyAyagranthAmAMthI upalabdha ane prApta thayela granthAnA avalAkanathI lakhAyela che, eTale Avazyaka ullekha karI A lekha samApta karu chuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAkinIdharmanuM pUjanIya AcAryadeva zrImad haribhadrasUrIzvarajI [teozrInA jIvana ane kavananI noMdha] = ======== = ==== == = ==== === ===Aya lekhaka-pU. muni mahArAja zrI kanakavijayajI, dhrAMgadhrA (1. A. bha. zrI vijayarAmacaMdrasUriziSya) | saMskRti e bhAratavarSanI prAcIna saMskRti che. A saMskRtinA Adarzane jhIlIne pota potAnA daSTikoNathI tene pacAvanArAM ane jagatamAM pracAranArAM A cha darzane mukhyataH astitAne dharAvanArAM che. te cha darzane A mujaba che: bauddha, naiyAyika, sAMkhya, jaina, vaizeSika ane jeminIya; athavA nyAya temaja vaizeSika darzanane amuka daSTiye abhinna svIkAratAM chelluM cArvAka darzana. "vadarzanasamuccaya'mAM A kamathI darzananuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. jenadarzana A cha darzanamAM sarvazreSTha dharmadarzana che. trikAlAbAdhya ane avisaMgata anekAntatatvavyavasthAnA nakkara pAyA 5ra zrI jainadarzananI bhavya ImArata UbhelI che. ke jenA eka paNa kAMgarAne halAvavAne kAI samartha nathI. A kAraNe jagatanAM sarva dharmadarzanomAM meranI jema aDaga banIne jainadarzana saunI mokhare UbhuM che. ja jainadarzananI pratipAdanazailI anupama che. enI tatvavyavasthA avisaMvAdinI che. AthI ja jagatanA Itara dharmadarzanamAM jaLavAI rahelI abAdhya tattvavyavasthA paNa jainadarzanamAMthI ja tarI AvelI che ema kahI zakAya. "Itara sarva darzananuM mULa jenadarzana che? A mujabanuM prAmANika vidhAna koI paNa prakAranA Agraha vinA karI zakAya tema che. kahevuM joIe keH Itara sarva dazanonI jema jainadarzanano AdhAra tene vizAla sAhitya che. jenadarzananuM sAhitya sarvatomukhI, amApa ane apratIma che. bhUtakAlIna zAsanaprabhAvaka pUjanIya jainAcAryoe pitAnI apUrva pratibhA, akhaMDa zAsanarAga ane apratIma prabhAvakazakti, A vagerenA yoge, zrI jainadarzananA sAhityavRkSane sArI rIte navapallavita rAkhyuM che, ke te phAlyA-phUlyA sAhityakSanAM sumadhura phaLane Aje ApaNe, tevA prakAranA vizeSa prayatno vinA, sukhapUrvaka cAkhavAne bhAgyazALI banyA chIe. jenazAsananA vistRta AkAzapaTapara jhaLahaLato prakAza pAtharanArA bhUtakAlIna avazya ridevArUpa tArakagaNanI madhyamAM yAkinIdharmanuM AcAryabhagavAna zrIharibhadrasUrIzvarajI mahArAjanuM sthAna atizaya gauravabharyuM che. e pUjanIya sUrIzvaranI prauDha pratibhA, avihaDa zAsanarAga ane trividhayege jaina sAhityanI sevA karavA mATenI apUrva ativRttiH A saghaLAyanA vege teozrInuM puNyanAma jena tavArIkhamAM suvarNAkSare noMdhAyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com