Book Title: Jain Hindi Puja Kavya me Ashtadravya aur Unka Pratikarya
Author(s): Aditya Prachandiya
Publisher: Z_Deshbhushanji_Maharaj_Abhinandan_Granth_012045.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210953/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina hindI- pUjA-kAvya meM aSTadravya aura unakA pratIkArtha pUjanaM iti pUjA / pUjA zabda 'pUja' dhAtu se banA hai jisakA artha hai arcana karanA / ' jaina zAstroM meM sevA-satkAra ko vaiyAvRtya kahA hai tathA pUjA ko vaiyAvRtya mAnA hai| devAdhideva caraNoM kI vaMdanA hI pUjA hai|" jaina dharmAnusAra pUjA-vidhAna ko do rUpoM meM vibhAjita kiyA jA sakatA hai yathA (ka) bhAva pUjA (kha) dravya pUjA mUla meM bhAva pUjA kA hI pracalana rahA hai| kAlAntara meM dravyarUpA kA pracalana huA hai| dravyarUpA meM ArAdhya ke sthApana kI parikalpanA kI jAtI hai aura usakI upAsanA bhI dravyarUpa meM huA karatI hai| jaina darzana karma pradhAna hai| samagra karma-kula ko yahAM ATha bhAgoM meM vibhAjita kiyA gayA hai| inhIM ke AdhAra para aSTadravyoM kI kalpanA sthira huI hai|* DaoN0 Aditya pracaNDiyA 'dIti' jaina dharma meM pUjA sAmagrI ko ardhya kahA gayA hai| vastutaH pUjA dravya ke sammizraNa ko arghya kahate haiM / jainetara loka meM ise prabhu ke lie bhoga lagAnA kahate haiN| bhogya sAmagrI kA prasAda rUpa meM sevana kiyA jAtA hai para jina vANI meM isakA bhinna abhiprAya hai| jaina pUjA meM ayaM nirmAlya hotA hai| vaha to janma jarAdi karmoM kA kSaya karake mokSa prApti ke lie zubha saMkalpa kA pratIka hotA hai / ataeva ardhya sarvacA asA hotA hai| jaina- hindI-pUjA-kAvya meM isa kalpanA kA maulika rUpa surakSita hai| - 1. jala, jaina bhakti meM pUjA kA vidhAna aSTadravyoM se kiyA gayA hai| pUjA kAvya meM prayukta aSTadravya agrAMkita haiM-yathA2. candana, 3. akSata, 4. puSpa, 5. naivedya, 6. dIpa, 7. dhUpa, 8. phl| ina dravyoM kA kSepaNa alaga-alaga aSTa phaloM kI prApti ke lie zubha saMkalpa rUpa hai / yahA~ para inhIM aSTa dravyoM kA vivecana karanA hamArA mUlAbhipreta hai| 1 jala' jAyate' iti 'ja', 'jIyate' iti 'ja' tathA 'lIyate' iti 'la' 'ja' kA artha janma, 'la' kA artha liin| isa prakAra 'ja' tathA 'la' ke yoga se jala zabda niSpanna huA jisakA artha hai - janma maraNa / laukika jagat meM 'jala' kA artha pAnI hai tathA aihika tRSA kI tRpti hetu vyavahRta hai| jaina darzana meM 'jala' kA artha mahatvapUrNa hai tathA usakA prayoga eka vizeSa abhiprAya ke lie kiyA jAtA hai| pUjA prasaMga meM janma, jarA, mRtyu ke vinAzArtha prAsuka jala kA arghya Avazyaka hai| jaina - hindI-pUjA meM anaMta jJAnI tathA anaMta zaktizAlI, janma, jarA, mRtyu se pare, svayaM mukta tathA mukti mArga ke nirdezaka mahAn 1. rAjendra abhidhAnakoza, bhAga 4, pR0 1073 2. devAdhideva caraNe paricaraNaM sarvaduHkha nirharaNam / privaad|| samIcIna dharmazAstra, sampAdaka AcArya samanta bhadra, vIra sevA maMdira, dillI, pR0 155, zloka saMkhyA, 5 / 26 3. hindI kA jaina pUjA kAvya, DA0 mahendra sAgara pracaNDiyA, saMgRhIta graMtha bhAratavANI, tRtIya jilda, eziyA pabliziMga hAusa, 7-nyUyArka 10 598 4. jaina kaviyoM dvArA racita hindI pUjA kAvya kI paramparA ora usakA AlocanAtmaka adhyayana, Aditya pracaNDiyA 'dIti', AgarA vizvavidyAlaya dvArA svIkRta pI-eca0DI0 kA zodhaprabandha, san 1678, pR0 164 5. sAgAra dharmAmRta, AzAdhara, prakAzaka - mUlacaMda kisanadAsa kApar3iyA, sUrata, prathama saMskaraNa vIra saM0 2441, pR0 101 zloka saM0 30 jaina sAhityAnuzIlana 119 ' Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA kI apane AtmA para lage karma phala ko sAfa karane ke lie pUjA meM jala kA upayoga kiyA jAtA hai|' jaina-hindI-pUjA-kAvya meM isa zabda kA prayoga isI artha-vyaJjanA meM huA hai| aThArahavIM zatI ke pUjA kavi dyAnatarAya ne 'zrI devazAstra gurU pUjA' nAmaka racanA meM 'jala' zabda kA prayoga isI artha meM saphalatApUrvaka kiyA hai|' unnIsavIM zatI ke kavivara vRndAvana dvArA racita 'zrI vAsupUjya jina pUjA' nAmaka kRti meM jala zabda kA prayoga draSTavya hai| bIsavIM zatI ke pUjAkAra rAjamalapavaiyA viracita 'zrI paMcaparameSThI pUjana' nAmaka kAvya kRti meM 'jala' zabda isI artha kI sthApanA karatA hai| candana-'cadi Aldvapane' dhAtu se candayati ahlAdayati iti candanam / laukika jagat meM caMdana eka vRkSa hai jisakI lakar3I ke lepana kA prayoga aihika zItalatA ke lie kiyA jAtA hai| jaina darzana meM 'candana' zabda pratIkArtha hai| vaha sAMsArika tApa ko zItala karane ke artha meM prayukta hai| jaina-hindI-pUjA meM sampUrNa moha rUpI aMdhakAra ko dUra karane ke lie parama zAnta vItarAga svabhAvayukta jinendra bhagavAna kI kezara-candana se pUjA kI jAtI hai| pariNAmasvarUpa hArdika kaThoratA, komalatA aura vinayapriyatA meM parivartita hokara prakaTa hoM / aisI avasthA prApta hone para bhakta ke lie samyag darzana kA sanmArga prazasta ho skegaa| jaina-hindI-pUjA-kAvya meM candana zabda kA prayoga ukta artha meM huA hai / 18 vIM zatI ke kavi dyAnatarAya racita 'zrI naMdIzvara dvIpa pUjA' nAmaka racanA meM candana zabda kA vyavahAra parilakSita hai| unnIsavIM zatI ke pUjA kavi rAmacandra praNIta 'zrI anaMtanAtha jina pUjA' nAmaka pUjA kRti meM 'caMdana' zabda ullikhita hai| bIsavIM zatI ke pUjA kAvya ke racayitA sevaka ne 'caMdana' zabda kA prayoga 'zrI AdinAtha jina pUjA' nAmaka pUjA racanA meM isI abhiprAya se saphalatApUrvaka kiyA hai| akSata-nakSataM akSataM / akSata zabda akSaya pada arthAt mokSa pada kA pratIka hai / akSata kA zAbdika artha hai vaha tattva jisakI kSati na ho / akSata kA kSepaNa kara bhakta akSaya pada kI prApti kara sakatA hai| jisa prakAra akSata yA cAvala meM utpAda-vyaya rUpa samApta ho jAtA hai usI prakAra jIvAtmA bhI ratnatraya" kA pAlana karatA huA akSata dravya kA kSepaNa kara AvAgamana se mukti yA akSaya pada kI prApti kA zubha saMkalpa karatA hai| prAkRta grantha 'tiloya paNNati' meM akSata zabda kA prayoga nahIM karake taMdula rUpa kA prayoga kiyA hai tathA usI bhASA kA anya graMtha 'vasunaMdi zrAvakAcAra' meM akSata zabda kA vyavahAra isI artha-vyaJjanA meM vyajita hai| jaina hindI pUjA meM AtmA ko pUrNa AnaMda kA vihAra kendra banAne ke lie parama maMgala bhAva yukta jinendra ke sAmane akSata se svastika banAkara bhavyajana cAra gatiyoM (manuSya, deva, tiryaMca, naraka gati) kA bodha karAte haiM / svastika ke Upara tIna 1. oum hrIM parama paramAtmane anantAnanta jJAna zaktaye janma jarA mRtyu nivAraNAya zrImajjinendrAya jasaM yajAmahe svAhA / jinapUjA kA mahattva, zrI mohanalAla pArasAna, sArcazatAbdi smRti graMtha, sAddhaM zatAbdI mahotsava samiti, 136, kATana sTrITa, kalakattA-7, san 1965, pu054| 2. dayAnatarAya, zrI devazAstra gurU pUjA / 3. zrI bAmupUjya jina pUjA, bRdAvana / 4. zrI paMcaparameSThIpUjana, rAjamala parvayA / 5. sAgAra dharmAmRta, 30-31, jainendra siddhAntakoza, bhAga 3, jinendravarNI, bhAratIya jJAnapITha, saMvat 2026, pR0 76 6. sakala moha tamisra vinAzanaM, parama zotala bhAvayutaM jinaM / vinaya kuMkuma caMdana darzanaH sahaja tattva vikAsa kRte'rcye| jina pUjA kA mahattva, zrI mohanalAla pArasAna, sAI zatAbdi smRti praya, sArddha zatAbdI mahotsava samiti, 136, kATana sTrITa, kalakattA-7, san 1965, pR054 7. zrI naMdIzvara dvIpa pUjA, dyAnatarAya / 8. zrI anaMtanAtha jinapUjA, rAmacandra / 1. zrI AdinAtha jinapUjA, sevaka / 10. ratnatraya-samyagdarzanajJAnacAritrANi mokssmaargH| tasvArtha sUtra, prathama zloka, prathama adhyAya, umAsvAmi / 11. tiloyapaNNAta 224, jainendra siddhAntakoza, bhAga 3, jinendra varNI, bhAratIya jJAnapITha, 2026, pR0 78 12. basunaMdi zrAvakAcAra 321, jainendra siddhAntakoza, bhAga 3, jinendra varNI, bhAratIya jJAnapITha, 2026, pR0 78 120 AcAryaratna zrI dezabhUSaNa jI mahArAja abhinandana anya Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ binduoM se samyag darzana jJAna cAritra kA Upara candra se siddhazilA kA tathA bindu se siddhoM kA bodha karAte haiN| isa prakAra samyag darzana, jJAna, caritra hI bhavya jIva ko mokSa prApta karAte haiM / jaina vAGmaya meM akSata se pUjA karane vAle bhakta kA mokSa prApta ho jAne kA kathana prApta hotA hai|" prAkRta aura apaca se hotA huA 'akSata' zabda apanA vahI artha sameTe hue hindI meM bhI gRhIta hai| jaina- hindI-pUjA-kAvya meM 1vIM zatI ke kavi dyAnatarAya praNIta 'zrI atha paMcameru pUjA' nAmaka kRti meM akSata zabda ullikhita hai / unnIsavIM zatI ke pUjAkAra manaraMgalAla viracita 'zrI neminAtha jina pUjA' nAmaka racanA meM akSata zabda kA prayoga draSTavya hai| bIsavIM zatI ke pUjA kAvya ke praNetA kuMjilAla viracita 'zrI pArzvanAtha jina pUjA' nAmaka kRti meM akSata zabda kA vyavahAra isI abhiprAya se huA hai / " puSpa - puSyati vikasati iha puSpa: / puSpa kAmadeva kA pratIka hai| loka meM isakA pracura prayoga dekhA jAtA hai| jaina kAvya meM puSpa kA pratIkArtha hai / puSpa samagra aihika vAsanAoM ke visarjana kA pratIka hai| puSpa se pUjA karane vAlA kAmadeva sadRza deha vAlA hotA hai tathA isa kSepaNa meM sundara deha tathA puSpamAlA kI prApti kA ullekha milatA hai / saMskRta, prAkRta vAGmaya meM puSpa zabda ke pratIkArtha kI paramparA hindI jaina kAvya meM bhI surakSita hai| yahAM puSpa kAmanAoM ke visarjana ke lie pUjA kAvya meM gRhIta hai| jaina - hindI- -pUjA meM khile hue sundara sugandha yukta puSpoM se kevalajJAnI jinendra bhagavAn kI pUjA kara mana maMdira ko prasannatA se khilA do| mana pavitra nirmala bana jAne se jJAna cakSu khula jAeMge va vizuddha cetana svabhAva prakaTa hogA jisase anubhava rUpI puSpoM se AtmA suvAsita ho jaaegaa|" jaina- hindI- pUjA kAvya meM 10vIM zatI ke pUjA kavi dayAnatarAya praNIta zrI cAritra pUjA' nAmaka racanA meM puSpa zabda isI artha - vyaJjanA meM vyavahRta hai|" unnIsavIM zatI ke pUjA kavi bakhtAvararatna praNIta 'zrI pArzvanAtha jina pUjA' nAmaka pUjA kRti meM puSpa zabda ukta artha meM prayukta hai / bIsavIM zatI ke pUjA racayitA hIrAcaMda racita 'zrI caturviMzati tIrthaMkara samuccaya pUjA' meM puSpa zabda kA prayoga draSTavya hai / " naivedya - nizcayena vedyaM gRTThI yama kSudhA nivAraNAya / naivedya vaha khAdya padArtha hai jo devatA para car3hAyA jAtA hai|" kintu jaina 1. | sakala maMgala keliniketanaM, parama maMgala bhAvamayaM jinaM / zrayati bhavyajanAiti darzayan, dadhatunAtha puro'kSata svastikaM // jinapUjA kA mahattva, zrI mohanalAla pArasAna, sArddhaM zatAbdi smRti graMtha, prakAzaka- sArddhaM zatAbdi mahotsava samiti, 136, kATana sTrITa, kalakattA-7, san 1665, pR0 55 2. vasunaMdi zrAvakAcAra, 321, jainendra siddhAntakoza bhAga 3, jinendravarNI, bhAratIya jJAnapITha, 2026, pR0 78 3. zrI atha paMca merupUjA, yAnatarAya / 4. zrI neminAtha jinapUjA, manaraMgalAla / 5. zrI pArzvanAtha jinapUjA, kuMjilAla / 6. vasunaMdi zrAvakAcAra, 485, jainendra siddhAntakoza bhAga 3, jinendravarNI, bhAratIya jJAnapITha, 2026, pR0 78 7. vikaca nirmala zuddha manoramaH, vizada cetana bhAva samudbhavaH / supariNAma pramukha dharma parama tatvamayaM hiyajAmyahaM || jinapUjA kA mahattva, zrI mohanalAla pArasAna, sArddhaM zatAbdi smRti graMtha, sArddhaM zatAbdI mahotsava samiti, 136, kATana sTrITa, kalakattA-7, san 1965, 55 pR0 ma. zrI ratnatraya pUjA, dyAnatarAva 6. zrI pArzvanAtha jinapUjA, baDhatAvararatna / 10. zrI caturviMzati tIrthaMkara samuccaya pUjA, horAcaMda / 11. sAgAra dharmAmRta 30-31 jaina sAhityAnuzIlana 121 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAGmaya meM yaha vizeSa rUpa se pratIkArtha rUpa meM pracalita hai| vahAM ArSa graMthoM meM kAnti, teja, sampannatA ke lie yaha zabda vyavahRta hai| jainahindI-pUjA-kAvya meM kSudhA roga ko zAnta karane ke lie car3hAyA gayA miSThAnna vastutaH naivedya kahalAtA hai| jaina-hindI-pUjA meM samasta pudgala bhoga evaM saMyoga se mukta hone ke lie apane sahaja Atma svabhAva kA svAda lete rahane ke lie he bhagavAn ! hama sarasa bhojana Apake sAmane car3hAte haiM phalasvarUpa hameM samasta viSaya-vAsanAoM, bhoga kI icchA se nivRtti prApta ho / ' naivedya zabda apane isI abhiprAya ko lekara jaina-hindI-pUjA-kAvya meM aThArahavIM zatI ke pUjA kavi dyAnatarAya praNIta 'zrI bIsa tIrthaMkara pUjA' nAmaka racanA meM vyavahRta hai| unnIsavIM zatI ke pUjA kavi bakhtAvararatna viracita 'zrI kuMthunAtha jina pUjA' nAmaka kRti meM naivedya zabda parilakSita hai| bIsavIM zatI ke pUjA kavi daulatarAma viracita 'zrI pAvApura siddha kSetra pUjA' nAmaka racanA meM naivedya zabda isI abhiprAya se vyavahRta hai| dIpa-dIpyate prakAzyate mohAndhakAraM vinazyati iti dIrgha / dIpa kA artha loka meM 'diyA' prakAza kA upakaraNa vizeSa ke lie vyavahRta hai / jaina-hindI-pUjA-kAvya meM isa zabda kA prayoga pratIkArtha meM huA hai| mohAndhakAra ko zAnta karane ke lie dIpa rUpI jJAna kA arghya Avazyaka hai| bhavi jIva nirmala Atmabodha ke vikAsa ke lie jina maMdira meM ghRta dIpaka jalAveM phalasvarUpa unake mana-maMdira meM sadguNa (ahiMsA, saMyama, icchArodha tapa) rUpI dIpa kA prakAza phaila jAya / pUjA meM Avazyaka sAmagrI meM gole (nAriyala) ke zvetazakala 'dIpa' kA pratIkArtha lekara dIpa zabda prayoga meM AtA hai| ___aThArahavIM zatI ke pUjAkAra dyAnatarAya ne zrI nirvANa kSetra pUjA' nAmaka pUjA kRti meM 'dIpa' zabda kA ukta artha ke lie vyavahAra kiyA hai| unnIsavIM zatI ke pUjA racayitA malla jI racita 'zrI kSamAvANI pUjA' nAmaka racanA meM 'dIpa' zabda isI abhiprAya se gRhIta hai| bIsavIM zatI ke pUjAkAra bhavilAlajU kRta 'zrI siddha pUjA bhASA' nAmaka racanA meM 'dIpa' zabda vyajita hai|" dhUpa-dhUpyate aSTa karmANAM vinAzo bhavati anena atodhUpaH / dhUpa gandha dravyoM se mizrita eka dravya-vizeSa hai jo mAtra sugaMdhi ke lie athavA deva-pUjana ke lie jalAyA jAtA hai| jaina darzana meM yaha sugandhita dravya 'dhUpa' zabda pratIkArtha hai tathA pUjA prasaMga meM aSTa karmoM kA vinAzaka mAnA gayA hai| jana-hindI-pUjA meM azubha pApa ke saMga se bacane ke lie samasta karma rUpI IMdhana ko jalAne ke lie praphullita hRdaya se jinendra bhagavAn kI sugaMdhita dhUpa-pUjA kI jAtI hai tAki zuddha saMvara rUpa Atmika zakti kA vikAsa ho jisase karmabaMdha ruka jaaeN|" 1. vasunaMdi zrAvakAcAra, 466 2. sakala pudgana saMga vivarjanaM, sahaja cetana bhAva vilAsakaM / sarasa bhojana navya nivedanAt, parama tattvamayaM hiyajAmyahaM / / jinapUjA kA mahattva, zrI mohanalAla pArasAna, sArddha zatAbdI smRti gra'tha, pR0 55 3. zrI bosa tIrthakara pUjA, dyAnatarAya / 4. zrI kuMthunAtha jinapUjA, bakhtAvararatna / 5. zrI pAvApura siddha kSetra pUjA, daulatarAma / 6. bhavika nirmala bodha vikAzakaM, jinagRhe zubha dIpaka dIpanaM / muguNa rAga vizuddha samanvita, daghatubhAva vikAzakRte janAH / jinapUjA kA mahattva, zrI mohanalAla pArasAna, sAddhaM zatAbdi smRti graMtha, pR055 7. sAgAradharmAmRta-30-31 8. zrI nirvANa kSetra pUjA, yAnatarAya / 6. zrI kSamAvANIpUjA, mlljii| . 10. zrI siddhapUjA bhASA, bhavilAlajU / 11. sakala karma mahedhana dAhanaM, vimala saMvara bhAva sudhUpanaM / azubha pudgala saMga vijitaM, jinpte| purato'stusuharSitaH / / jinapUjA kA mahattva, zrI mohanalAla pArasAna, sAddhaM zatAbdi smRti graMtha, pR0 55 122 AcAryaratna zrI dezabhaSaNa jI mahArAja abhinandana grantha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-hindI-pUjA-kAvya meM aThArahavIM zatI ke pUjAkAra dyAnatarAya praNIta 'zrI ratnatraya pUjA' nAmaka racanA meM 'dhUpa' zabda kA ullekha milatA hai|' unnIsavIM zatI ke pUjA kavi kamalanayana praNIta zrI paMcakalyANaka pUjA pATha' nAmaka kRti meM 'dhUpa' zabda kA vyavahAra daSTigocara hotA hai|' bIsavIM zatI ke pUjA racayitA jinezvara dAsa viracita 'zrI candra prabhu pUjA' nAmaka racanA meM 'dhUpa' zabda isI Azaya se gRhIta hai|' phala-phalaM mokSa prApayati iti phalam / phala kA laukika artha pariNAma hai| jaina dharma meM phala zabda kA prayoga vizeSa artha meM haA hai| pUjA prasaMga meM mokSa pada ko prApta karane ke lie kSepaNa kiyA gayA dravya vastutaH phala kahalAtA hai| jaina-hindI-pUjA meM duHkhadAyI karma ke phala ko nAza karane ke lie mokSa kA bodha dene vAle vItarAga prabho ke Age sarasa, pake phala car3hAte haiM phalasvarUpa bhakta ko Atmasiddhi rUpa mokSa phala prApta ho| jaina-hindI-pUjA-kAvya meM aThArahavIM zatI ke pUjA kavi dyAnatarAya ne phala zabda kA vyavahAra 'zrI solaha kAraNa pUjA' nAmaka racanA meM kiyA hai| unnIsavIM zatI ke pUjAkAra mallajI racita 'zrI kSamAvANI pUjA' nAmaka racanA meM phala zabda ukta abhiprAya se abhivyakta hai| bIsavIM zatI ke pUjA praNetA yugala kizora 'yugala' dvArA viracita 'zrI devazAstra guru pUjA' nAmaka racanA meM phala zabda kA prayoga isI artha-vyaJjanA meM huA hai| uparyukta vivecana se spaSTa hai ki jaina bhaktyAtmaka prasaMga meM pUjA kA mahattvapUrNa sthAna hai| dravya pUjA meM aSTa dravyoM kA upayoga asaMdigdha hai| yahAM ina sabhI dravyoM meM jisa artha abhiprAya ko vyakta kiyA gayA hai, hindI-jaina-pUjA-kAvya meM vaha vibhinna zatAbdiyoM ke racayitAoM dvArA saphalatApUrvaka vyavahRta hai| jaina-hindI-pUjA-kAvya mUla rUpa meM pravRtti se nivRtti kA saMdeza detA hai sAtha hI bhakta ko sanmArga para calane ke lie preraNA detA hai| bauddha dharma meM bodhacittotpAda ke binA koI vyakti bodhisattva kI caryA bharthAt zikSA grahaNa kA adhikArI nahIM hotaa| bodhicitta-grahaNa ke lie sabase pahale buddha, saddharma tathA bodhisattvagaNa kI pUjA Avazyaka hai / yaha pUjA manomaya pUjA hai / zAntideva manomaya pUjA kA hetu dete haiM : apuNyavAnasmi mahAdaridra : pUjArthamanyanmama nAsti kiJcit / ' ato mamarthAya parArthacittA gRhantu nAthA idmaatmshktyaa| bodhi0 pari02, 6 arthAt maiMne puNya nahIM kiyA hai, maiM mahAdaridra hU~, isIlie pUjA kI koI sAmagrI mere pAsa nahIM hai / bhagavAn mahAkAruNika haiM, sarvabhUta-hita meM rata haiM / ata: isa pUjopakaraNa ko nAtha ! grahaNa kreN| akiMcana hone ke kAraNa AkAzadhAtu kA jahAM taka vistAra hai, tatparyanta nikhazeSa puSpa, phala, bhaiSajya, ratna, jala, ratnamaya parvata, vanapradeza, puSpalatA, vRkSa, kalpavRkSa, manohara taTAka tathA jitanI anya upahAra vastue~ prApta haiM, una sabako buddhoM tathA bodhisatvoM ke prati vaha dAna karatA hai, yahI anuttara dakSiNA hai / yadyapi vaha akiMcana hai, para AtmabhAva usakI nija kI sampatti hai, usa para usakA svAmitva hai| isalie baha buddha ko AtmabhAva samarpaNa karatA hai| bhaktibhAva se prerita hokara vaha dAsabhAva svIkAra karatA hai| bhagavAna ke Azraya meM Ane se vaha nirbhaya ho gayA hai| vaha pratijJA karatA hai ki aba maiM prANimAtra kA hita sAdhana karU~gA, pUrvakRta pApa kA atikramaNa karUMgA, aura phira pApa na kruuNgaa| AcArya narendradeva kRta bauddha-dharma-darzana, pR0 186-187 se sAbhAra 1. zrI ratnatrayapUjA, dayAnatarAya / 2. zrI paMcakalyANaka pUjA pATha, kamalanayana / 3. zrI caMdraprabhapujA, jinezvaradAsa / 4. vasunaMdi zrAvakAcAra, 488 5. kaTakakarmavipAkavinAzanaM, sarasa pakvaphala braja DhokanaM / vahati mokSaphalasya prabhoHpura, kUruta siddhiphalAya mhaajnaa|| jinapUjA kA mahattva, zrI mohanalAla pArasAna, sAddhaM zatAbdI smRti gra'tha, pR0 55 6. zrI solahakAraNapUjA, dayAnatarAya / 7. zrI kSamAvANIpUjA, mlljii| 8. zrI devazAstra gurupUjA, yugalakizora 'yugala' / jaina sAhityAnuzIlana 123