Jain Dharm Prakash 1923 Pustak 039 Ank 10

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533460/1

Page #1

નાન
ન
ધ્રુસ્તક કહ્યું. સંપ છે.
kit
--0
REGISTERED No. B. 156.
શ્રી
ધર્મ પ્રકાશ.
अनुक्रमणिका.
***}
{ ઉર્જાસ-જુનાગઢ
૬. બધા દોહા, મા ઉપદેશ ( શ્રાવિ ૐ આપડે આ માના (ભીખાભાઈ છગનલાલ ).
૪
વિષે ગઝલ
“ મનને શિખામણ-પદ્ય (નગીનદાસ ગાભાઇ ) ૬ ચિદાન દજી કૃત કુલ ૧૮ મું. વ્યાખ્યા યુક્ત (સા. વિ.) ૫૬ ૧૯ સુ (સ. કુ.વિ.) ૮ સદુધમ પુછ્યા વડેજ ખરૂ સ્વરાજ્ય મેળવી શકાય. ( સ. ૬. વિ. ) ૩૦૩
Y
22
હું આપણી પ્રજા નિર્બળ નિઃસત્વ કેમ બનેછે. (સ ક. વિ.) ૩૦૨ ૧૦ પ્રશ્નોત્તર ( પ્રશ્નકાર નગીનદાસ પુનમચ૪. નાણાંવટી) ૩૦૯ પ્રશ્નકાર જીવનલાલ રાયચ દે ખતા)
૧૧
૩૧૪
97
૧૨ લાલ લજપતરાયના પાંચ મુદ્દાના ઉત્તર (પડિત લાલન) ૩૧૬ ૧૩ યુગના જૈન સાધુ, ( મહેતા પરભુદાસ ) ૩૧૯ ૧૪ મહાપુરૂષાના વચાર રહ્ના (જયંતિલાલ છખીલદાસ ) ૩૨૧ ૧૫. ઉચ્ચ કેળવણી. તે મેળવવાના દ્વાર. (ધૃતલાલ કાટાલાન કર ૬ એનેર સૂત્રો. ( અમૃતલાલ છેઠાલાલ) ૧૦ જૈન ગો હવે તા નગા ( પી. એન. શાહ. ) ૧૮ પુસ્તક નિગી પહોંચ
કવિત
.
પ્રગટ કર્યાં.
શ્રી જૈન ધમ પ્રસારક સા ભાવનગર.
ર્-ATELવે પ્ર પ્રેસમાં મા મનુલાલ લશ્કરભાઈ કોટ
*
૩૭.
1.
૩૬
૩૦૨

Page #2

. = કપમ. રાતિ બીજી.. આ નિતિ વિપ્રપંચક કથા (ાષાંતર--વિભાગ ૨ જે. ૩ : ઉપદેશ પ્રસાદ લાવત. વિહાગ ૧ ડો. હૃત્તિ ની જી. - રવિવારે રાહલાદા પુરૂષ ચરિત્ર : ર. પાત્ર ૭-૮-૯ (આવૃત્તિ સ્ત્રી
શી ધમાં દેશના પ્રાકૃત રકૃત છાયા સાથે. ૬ શ્રી હિતશિક્ષાના રાસનું રહસ્ય (વન ધમ પ્રકારમાંથી) . ( ૭ શ્રી ત્રિષ્ટિ શલાકા પુરૂષ ચરિત્ર ભાષાંતર. પર્વ ૩ થી ૬ આવૃત્તિ ૩ ૮ શ્રી ચઉસરણ વિગેરે ચાર પન્ના મૂળ. આવૃત્તિ બીજી. ૯ શ્રી ભોજ પ્રબંધ ભાષાંતર. ૧૦ શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર. મૂળ, સાર્થક કથાઓ સહિત. ૧૧ શ્રી વિજયચંદ્ર કેવળી ચરિત્ર ભાષાંતર. (આવૃત્તિ બીજી )
રે. તેયાર થાય છે. ૧૨ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય ચરિત્ર ૧૩ શ્રી પ્રકરણ પુષ્પમાળો વિભાગ ૩ જે. (નાના નાના પ્રકરણે-સાથે ૧૪ ચારે દિશાના તીર્થોની તીર્થમાળા (સાથે)
શ્રી ગીરનારજી તળટીપર રસોડું આ રસોડું ગયા વર્ષમાં ખોલવામાં આવ્યું છે. તે ચોમાસું બેસતાં બો કરવામાં આવેલું તે પાછું કાત્તિક વદી ૧ થી ખોઢવામાં આવ્યું છે, તે અને શુદિ ૧૪ સુધી ખુલ્લું રહેશે. તેની અંદર યાત્રાળુ યાત્રા કરીને ઉતરે તેને એ રાંધેલો રાક આપવામાં આવે છે. કાંઈ પણ ફી લેવામાં આવતી નથી. ૫ ની અંદરની રકમ સહાય તરીકે પણ લેવામાં આવતી નથી. માણસોને શી ‘આપવાની મનાઈ છે. નવાણુ યાત્રા કરનારને માટે આ સગવડ બહુજ ઉપમાં છે. ડુંગર ઉપર રાખી રહેવાથી આશાતના થાય છે, તેના નિવારણ માટે છે સંગીન ઉપાય છે. એના ધારા ર૭ કલમના છપાયેલા છે, તે કારખાના ઊપર વ. વાથી મળી શકશે. આ કાર્યમાં ભાઈ શ્રી વેણીચંદ્ર રરને પૂર પ્રયાસ છે શુભ નિમિત્તે નાણા મેળવવાની તે તેમનામાં લબ્ધ છે. નહિ ખાતે સારું ડાયાલાલ હકમચંદનો સારો પ્રયાસ છે. ખાતું નિર્દોષ છે. અમે તે ખાવાનું પ્રગતિ ઈચ્છીએ છીએ. ઉદાર દિલના ગુહાએ રાહાય આપવા ગ્ય છે

Page #3

જ મેં અશ. जंकल्ले काय, तं अजंचिय करेहु तुरमाणा।
बहुविग्यो हु मुहुत्तो, मा अवरहं पडिकेह ॥ १॥ આ “જે કાલે કરવું હોય (શુભ કાર્યો તે આજેજ અને તે પણ (i) ઉતાવળે કર, કારણકે એક મુહૂર્ત (બે ઘડી) પણ ઘણા બધા વિદનવાળું હોય છે, માટે બપોર સુધી પણ ખમીશ નહીં?
( વિલંબ કરીશ નહીં.)
આ
પુસ્તક ૩૦ મું. ]
પાપ-રાવત ૧૯૮૦. વીર સંવત ર૦૫૦. [ અંક ૧૦ મિ.
બોધદાયક દેહરા. ૪
સારી સબત હોય તે, સાચે ઉપજે સંગ; મુરખની મિત્રામાં, ભલી- ઉમેદ ભંગ. ખુબી અપાવે ખલકમાં, કીર્તિ અપર પાર; હરા ન્હાનો હોય પણ, માગે મૂલ્ય હજાર. પિસાદારને દેખીને, શિશ નમે ને કાય; રાનના દર્શન કર્યું, ભવતારણ સુખ હોય. સનસો રાકન મિલે, કરે દો દો બાત; ગદ્દાસ ગઠ્ઠા મીલે, કરે દો દો લાત. ૯ ટી રાંકની બાજરી, બન નહીં પિસાદાર; એ પિસાથી ભવતણો, પામે કે નવ પાર. મહી જગજંજાળમાં, મૂરખ મન મુંઝાય; શાણા સંસારે રહી, સાર પીએ ને પાય. કરીએ તેવું પામીએ, દગો સગો નહી થાય, અંધારું દીવા તળે, લેબે લક્ષણ જાય.

Page #4

શ્રી
ઓ
મા!.
પાયા વણની કાટડી, કાયા તારી ને; કાળ પાટ વાગતાં, પડશે 3 . સમજી સાધન ન રહે. લહે પ્રભુનું નામ; કયારે કાળ કપાટ છે, જાણે નવ કા વાd. દીવસ પર દીવસ વહે, કરે કાળ ની જ કામ; તો પણ ખુલે નહિ, એ અફસ અમાપ.
સંગ્રાહકઃ---જુનાગઢ “ઉત્તમ.”
खास उपदेश. કવ્વાલિ.
વિશ્વમાં માનવી હશે, જન્મથી બોલતાં શીખ્યા; પરંતુ કાજ સાધીને, કથનને અંત ન આણે. કહેલું એક બીજાનું, સાંભળીને વદે સહુકા; ઈતીશ્રીને કહી કઇએ, કથનને અંતના આ. રાનો દેશના પ્રેમી, કરોને દેશની સેવા; કરી બહુ જાણે એવાં – કનિટ હજારે આદમી ભેગા થઈને હા! ધેિ; વઢીને વાણીએ મીડી-- કથન પ્રભુ શ્રીવરના પગલે, ચાલવું આપણે જોઈએ; ગાઈને ગીત બહુ એવાં – કથન વિચારી અને વિચારો, દુદયમાં હાથી રાહ વચન માંહિ ઉચારીને.---
કથ૦ રસભાઓમાં મળી સહુ, કર્યા બહુ પાસ કરતા, અમલમાં. કિન્તુ કોને -- કથન ૦ કરી ભાર્થનાં કાવ્યો. સ્તુતિ ને ઈ માં રમીને રમ્ય મારગમાં – કથન

Page #5

ચોપડે આ મજાને
ચોપડે આ મજાનો. લા. શા. ભીખાભાઈ છગનલાલ
મંદાક્રાંતા છંદ. બહાલી વહાલાં, વિષયવમળે. અંદગી સર્વ ખોઈ, સાથે આવે, વસુ ન વનિતા, શાંતિ લે લેશ રે; ધીંગાણામાં, ધરણી ધનના, ના સ્મર્યા વિશ્વદેવા, પાળી આજ્ઞા, સલુણતણી તે, માની ત્યાં સત્ય સેવા. કાળાં ધોળાં, જર જમીન ને, જેના કારણે તે, કીધાં લીધાં, ગરીબજનના, શ્રાપ ઓવારણે તે; વાવ્યાં બીજો, ભવભ્રમણનાં, દ્રષના કલેશકારી, મિથ્યા રાગે, નરભવ છતાં, વિષ પીધું વધારી.
વહાલા ભાઈ, ભગવંત મરી, માર્ગ ભાતું કરી લે; લેણું દેશું, 'કટ લઈ દઇ, સાફ ખાતું કરી લે; માફી આપી, હૃદયથી વળી, મારી તું માગી લે ને, જેને કાજે, ભવભ્રમણ તે કારણે ત્યાગી દે ને.
જોતાં જોતાં, અચબુચ અહ, કાળ તો આવવાનો, રોતાં રોતાં, મુક્તિ ન મળે. ના દયા લાવવાને; થોડી રાતે ભજવણી ઘણી. શું સુતે સોડ તાણી, નવા ગાય, લણ ન ઉંઘવું, એવી વીરવાણી. આ ક્યાંથી ? કહાં વળી જવું ? કોણ હું આ બધું શું મારું શું છે ? રાખી દુ:ખી વળી, શાથી આ સર્વથી હું શું કરો ? ના જીવનનાં પ્રશ્નમાં છે ખજાનો,
કાં તો ના, વણિક થઈને, ચોપડા આ મજાને. ૬ : ડામાં ભલે જીવ મુસાફર, સફળ થાએ કેમ પછી સફર; ચપળ ગતિના વચમાં છે ચક્કર, વાટમાં વસમી ઝીલવી ટક્કર..
મહુમ–ડાહ્યાભાઈ પાળશાઈ ઝવેરી, ૨ વણિક એટલે કુશળ વ્યાપારી.

Page #6

6.
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
ક્રોવિષે ગા.
ຄ
ક્રોધ છે પણ દુ:ખદાયી.
ધર્મને ધાતકી પૂરે; ક્રોધ છે પૂર્ણ દુ:ખદાયી. ચિત્તની સ્થિરતા ટાળે;
કરા ના ક્રોધ છે ભૂરા,
કરે છે. પુણ્યને ચૂરા,
દેહને અગ્નિસમ બાળે,
રકતને ખુબ ઉકાળે, ક્રોધને ઢેડ સમ જાણે, શાંતિમાં માજ તા માણેા,
ક્રેધના વેગમાં આવી, ખુકાં જીંદગી આવી, બુદ્ધિશાળી બન્યા છેડા, ક્ષમાથી મિત્રતા જોડા,
ચઢે છે ધ જે કાળે, ભૂમિથી ઉંચે ઉછાળે, ત્રિદોષી રેગીના ચાળા, પડા કાં દુર્ગતિ માલા, ક્રોધથી ના રૐ નીતિ, ડાવે દેશની ભીતિ,
સભ્યતાનાસે,
ધથી તમારી આબરૂ જાશે,
થશે! જે ક્રેાધના વમાં, રહેશે ખામી તે યરામાં,
,,
ક્રોધ છે પૂર્ણ દુ:ખદાયી. હૃદયમંદિર કાં આણે; ક્રોધ છે પૂર્ણ દુ:ખદાયી. વેરનાં બીજને વાવી; ક્રોધ છે પૂર્ણ દુઃખદાઇ. ક્રોધની પ્રીતને તાડા; ક્રોધ છે પૃર્ણ દુ:ખદાયી. ભલુ
ગૂરૂ નહીં ભાળે; ક્રોધ છે પૂર્ણ દુ:ખદાયી, કરા શાને હમે વ્હાલા; ક્રોધ છે. પૂર્ણ દુ:ખદાયી, ભૂલાવે કુળની રીતિ; ક્રોધ છે પૂર્ણ દુ:ખદાયી. અક્કલના પશ રહે પાસે; ક્રોધ છે. પૂર્ણ દુ:ખદાયી. ન રહેશે નામ માણસમાં; કાય છે પૂર્ણ દુ:ખદાયી.
{૭
10

Page #7

મનને શિખામણ.
મનને શીખામણ.
( ચેતન ચેતો, કે નહીં દુનિયામાં હારૂં-એ શી )
મૂરખ એ મનડા ! કહેને શું કરવું હારા માટે ? બદમાશી બેસર બનીયું, તું તે બાર વારે
મૂરખ સમયે સમયે જાય તું છટકી, ઘડી પણ રહે નહિ ઘાટે સિદ્ધા રસ્તેતું નહિ સંચરતું વળતું વેગે તું આડી વાટેરે. . મૂડ ! ૧ ધારૂં હું કઈ ને તું કાંઈજ ધરાવે, કૃત્યો કરાવે શીર સાટે ઠીક ઠેકાણે તું લેશ ના ડરતું મુંઝાઈ મરીયે હારા માટેરે. એ મૂળ ર બાગ બંગલા બહુ લાડી ગાડીમાં, હરદમ ઘર જર હાટે કુટુંબ કબીલાદિ કૃત્યની તું, મારે છે વિંટબણ માથેરે 3 દાન દયાદિકમાં અવળા દેરી, હરામી કરાવે નહિ હાથે દેવ ગુરૂ ધર્મ તારી દુર્જનતા, શાને ધ્યાને ના ગુરૂ સાથેરે. તે મૂત્ર | ૪ જન્મ જન્મના દુઃખે જે ઝેરી, તે પણ સહ્યાં તુજ માટે; ફેરા જે લાખ ચોરાશી ફરીએ, તેહી સઘળું તારે માટે છે મૂવ પ નગીન કહે નક્કી કરશું તેહના, સર્વે ખુલાસા ગુરૂ , સદગુરૂ સંગે તેહના સાધન. મેળવીશું ત્યારા રે. . મૂડ ૬
નગીનદાસ ગટાભાઈ
ચિદાનંદજી કૃત–પદ ૧૮ મું.
(રાગ પ્રભાતી) | (માન કહા અબ મેરા મધુકર ! માનવ એ આંક) નાભિનંદકે ચરણસરોજમેં, કીજે અચલ વસેરા રે પરિમલ તાસ લહત તન સહેજે, ત્રિવિધ તાપ ઉતેરા રે. માનવ ઉદિત નિરંતર જ્ઞાનભાન જિહાં, તિહાં ન મિથ્યાત્વ અધેરા રે; સંપુટ હેત નહીં તાતે કહા, સાંજ કહા સવેરારે. માનવ નહીંતર પછતાવોગે આખર, બીત ગયા જે વેરારે, ચિદાનંદ પ્રભુ પદકજ સેવત, બહરિ ન હોય ભવ ફેરારે. માનવ
વ્યાખ્યા–હે મન ભમરા ! મારું માનીને હવે તું ઋષભદેવ પ્રભુન ચરણકમળમાં કાયમ સ્થિતિ કર. તેની મીઠી સુવાસ જે સદભાગી નિચ મેળ ૬. -આભા. ૨. જ્ઞાનભાનુ-જ્ઞાનરૂપ સૂર્ય. ૩. વેળા.

Page #8

કો ધર્મ કાશ. જે તેના વિવિધ તાપ શાન્ત થાય છે. ૧. જ્યાં કેવળજ્ઞાન -સૂર્ય સદિત રહે છે (કદાપિ અસ્ત પાપ જ નથી, ત્યાં મિથ્યાત્વ-અંધકાર ભવેજ શી રીતે ? વાં. પ લ ળ પ્રભુનાં ચરણકમળ દિનરાત રાજય ખુલા-વિકસિતજ
. . ધારે તે વાતમાં તેની સુવાસ લુંટી શકે છે. ૨. એવા ઉત્તમ પાવાવ ગરમકમળમાં કરી સ્થિતિ કરવાનું તથાવિધ ભવ્ય વાર સાંપડતું નથી. એવી ઉત્તમ તક ખેડઇ દીધી તો પછી પરિણામે પસ્તાવું જ પડશે. છતાં કંઈ વળશે નહીં. એ સર્વ પ્રભુના ચરકાળને સદ્ભાવથી સેવતાં પ્રાયે સભાગી જનોને ભવભ્રમણ કરવું જ ન પડે. થોડા વખતમાંજ જન્મ મરણથી મુક્ત થઈ શાધન મિક્ષસુખને પાસે.
સાર બધ–સોરઠ દેશમાં સુપ્રસિદ્ધ શત્રુંજય, સિદ્ધાચળ પ્રમુખ અનેક ઉત્તમ નામોથી વખણાતા પવિત્ર ગિરિરાજ ઉપર જેને અઢારે આલમ માને છે એવા શ્રી આદિદેવ પ્રભુ બિરાજે છે. તીર્થપતિ શ્રી આદીશ્વર પ્રભુ એ પવિત્ર પર્વત ઉપર અનેકવાર આવી સમવસર્યા છે અને તેમના ઉપદેશામૃતનું પાન કરી સ્વહિત સાધવા ઉજમાળ થયેલ અનેક કટિ ભવ્યાત્માઓ એ સ્થળે પરમપદમોક્ષ પામ્યા છે, તેથી એ તીર્થ સિદ્ધક્ષેત્રાદિક અનેક ઉત્તમ નામથી વખણાય છે. તેમના પવિત્ર વંશમાં ઉત્પન્ન થયેલા અસંખ્ય રાજાઓ પ્રમુખ ત્યાંજ સિદ્ધિ ૫દને પામ્યા છે. ત્યારબાદ પણ અસંખ્ય ભવ્યાત્માઓએ એ ઉત્તમ તીર્થ અને તીર્થપતિના આલંબને સ્વયાણ સાધ્યું છે. એવો એ તીર્થરાજ અને તીર્થ પતિને અતુલ મહિમા જણી અદ્યાપિ અનેક ઉત્તમ જને એ તીર્થ પતિની તન-મન-ધનથી સેવા-ભક્તિ કરતા રહે છે. એને અભુત મહિમા કંઇક વિસ્તારથી શ્રી શત્રુંજયમાહાયમાં વર્ણવેલ છે. બાકી તો અનુભવથી તેની ખાત્રી કરી શકાય છે. જેમણે તે યોગે એમના દર્શન આપશન કર્યા જ નથી તેઓ બાપા દયાપાત્ર છે. સાવધાનપણે એમની યથાવિધિ સેવા કરનારા સહેજે સકળ દુઃખનો અંત કરી અક્ષય અવિનાશી પદ પામે છે. સને એવો અપૂર્વ લાભ લેવાનું બને.
પદ ૧૯ મુ.
(રાગ ધન્યાશ્ર ) (ભૂ ભમત કહા બે અજાન, ભૂલ્યા રે આંકણી.) આલપંપાલ સકળ તક મૂરખ, કર અનુભવરસ પાન. ભૂલ્ય. ૧ આય કૃતાંત ગહગ ઈક દિન, હરિ મૃગ જેમ અચાનક હયગે તનધનથી તું ન્યારો, જેમ પાકો તરૂપાન. ભૂ૦ ૨ માત તાત તરૂણી સુખસંતી, ગરજ ન સરત નિદાન; ચિદાનંદ એ વચન હમેરા, ધર રાખે પ્યારે કાન. ભૂ૦ ૩
૧. કાળ.

Page #9

નવા સ્વરાજય પ્રાપ્તિ.
૩૦૩
વ્યા –આત્માને (આમાના સ્વરૂપને) જાણ્યા સમજ્યા વગર તું ભૂલ્યો ભમે છે અને બીજું ગમે એટલું ભર્યું હોય છતાં તું ખરી વાત (આત્મના રહસ્ય) થી અજાણ હેવાથી અજાણ જ કહેવાય છે. નકામી આળ પંપાળમાં તારે સમય બરબાદ કરી નાંખે છે, તેથી તું મૂર્ણ કરે છે. તે બંધુ! આત્માને અનુભવ થાય એવી શાંત જ્ઞાનામૃતનું પાન કરી તારી રહેણી કરણીને સુધારી હવે તું સુખી થા. ૧. તારે બરાબર સમજી રાખવાનું છે કે એક દિવસ જેમ સિંહ મૃગલાને પકડી લે છે તેમ કાળ ઓચિંતે આવી તને ઝડપી લેશે તે વખતે તારૂં કશું ચાલવાનું નથી. ત્યારે તો પાકેલા પાન જેમ ઝાડથી જુદા પડી ખરી જાય છે તેમ તું પણ તન મન ધનથી અવશ્ય જૂદ થઈ જઈશ. ૨. માતા પિતા અને સ્ત્રી પુત્રાદિકથી નિશ્ચ તારે સ્વાર્થ સરવાને નથી; કેમકે એ સ સ્વાર્થનાજ સગાં હોઈ સ્વાર્થનિક હોય છે. એ અમારી વાત બરાબર લક્ષગત રાખી ગફલત કરીશ નહીં. એમ પરોપકારરસિક શ્રી ચિદાનંદજી મહારાજ કહે છે. ૩.
- સાર બધ-જીવ મુગ્ધતાથી જે શરીર, કુટુંબ કબીલાદિક માટે મેહવશ મરી પડે છે તે સંબંધ બંધાય કારમાં ક્ષણિક ને સ્વાર્થી છે. નિત્યમિત્ર સમ દેહ અને પર્વ મિત્ર સમાં સ્વજન કુટુંબી જને પોતાને સ્વાર્થ સરે ત્યાં સુધી જ સંબંધ ધરાવે છે. ખરો નિઃસ્વાર્થ સંબંધ (નાતો) તે કેવળ જૂહારમિત્ર સમા ધર્મનો જ છે. અને તે પરદુઃખભંજક હોઈ સુરાજનેએ સદાય આશ્રચ કરવા ચોગ્ય છે. ત્રણે મિત્રોની કથા ઉપદેશમાળાની ટીકાના ભાષાન્તર માંથી જોઈ, વિકરાળ મેહને તજી, ધર્મપ્રેમ જગાડો અને તેને જ સાચવી પડ્યા કરો જોઈએ. અનંતકાળ સુધી ભવચકમાં ફરતાં ફરતાં આ દુર્લભ મનુષ્યભવ ભાગ્યયોગે મળે છે તે જ્ઞાનચક્ષુ ખોલી સાર્થક કરી લેવા ચૂકવું ન જોઈએ. ઘણાએક મુગ્ધજને “આ ભવ મીઠા, પરભવ કોણે દડા” એવા નારિતક પ્રાય વચન વદી અાચાર કે દુરાચારને સેવી બધે વાવ હારી જાય છે. સુર જન તો સદાચારથી તેને સાર્થક જ કરે છે.
(મુ. ક.વિ.) ઉધમ પુરૂષાર્થ વડે જ ખરૂં સ્વરાજ્ય મેળવી શકાય. પાત્રતા–યોગ્યતા મેળવ્યાથીજ તેની પ્રાપ્તિ થઈ શકે.
સ્વરાજ્ય મેળવવા અત્યારે ભારે ચળવળ ચાલી રહી છે. તેમાં અનેક ભાઈ હેનો હોંશથી ભાગ લે છે અને કઇક તેમાં સક્રિય ભાગ લેવા ઇન્તજાર હોય છે. તેથી તમને સહુને સ્વરાજ્યને ખરા અર્થ પ્રતિત થવા સાથે તેની પ્રાપ્તિ માટેનો ખરો ઉપાય લભ્ય થાય એ ખરેખર સુજ્ઞ જનેને ઇચ્છવા ગ્ય છે. સ્વ–આત્મા

Page #10

૩૦
શ્રી
ને ાસ પ્રકાંશ
તેનું
સુપા જ ગરૂ સ્વાત્ય સત્ય જ્ઞાનાદિક આત્માની વિભૂતિ પ્રગટે તેજ સ્વાત્ય તેવું રાજ્ય પ્રગટ કરવા જે જે ખરાં સાધન એ એ તે સ્વાધીન કરી લેવાં તે પણ ઉપચારથી સ્વરાજ્ય લેખાય. જ્યાંસુધી આપણે તો પરવશ પ્રાધીન-ગુલામ જેવી ટીન--લાચાર સ્થિતિમાં હોઇએ ત્યાંસુધી પરાં સાધનો આપા મેળવી ન શકીએ અને તેવાં સત્ સાધને હસ્તગત કરી તેના ચા ઉપયોગ કર્યા વગર આપણે સાચુ· સ્વરાજ્ય કર્યાંથી પાસીએ ? સાચા સ્વરાજયથી તે આપણા આત્મામાં રહેલા અનંત જ્ઞાનાદિક ગુપ્ત ગુણસમૃદ્ધિનું આપણને યથા ભાન થતાં તેમાં દ્રઢ પ્રતીતિ થવા સાથે તે પ્રામ કરી લેવા પૂર્ણ ઉત્સાહુ પ્રગટે. કાયરતા યા પ્રમાદ માત્રને તજી આપણે સ્વસંપત્તિ પ્રાપ્ત કરવા સાચા પુરૂષાર્થ અચૂક આદરીએ અને તેના પરિણામે આપણી સહેજ સ્વાભાવિક અનંત જ્ઞાન વીર્યાદિક સપા અવશ્ય પ્રાપ્ત કરી લઇએ. બાહ્ય અને અંતરંગ એમ બે પ્રકારનાં એ સ્વરાયપ્રાપ્તિનાં સાધન લેખી શકાય. આ ક્ષેત્ર, ઉતંગ કુળ-ક્ષતિ, પાંચ ઇન્દ્રિયે પરડી અને શરીર નીરોગી એ ઉપરાંત સુગુરૂને ચેગ એ બંધાં માહ્ય સાધન લેખાય. જ્યારે સુસભ્યતા—વિનય વિવેકાહિક આંદરી રસદ્ગુરૂને સમાગમ કરી તેમની પ્રસન્નતા મેળવે, તેમની સમીપે તત્ત્વવચનનું ભારે આદર બહુમાન સાથે શ્રવણ કરે, તેનું મનન પરિશીલન સેવી આપણા આત્મામાં તેનું યથા પરિણમન કરે, કે જેથી યથા તત્ત્વચિ સાથે યથાર્થ તત્ત્વજ્ઞાન અને યથાર્થ આચરણ થવા પામે અને આપણામાં રહેલી અનંત વીશિત ખરા વૈરાગ્ય અને અભ્યાસના બળથી પ્રટ થવા પામે. એ સર્વે સાચા સ્વરાજ્યનાં અતરંગ સાધન સમજવાં. બીજી રીતે કહીએ તે તેની આડે આવતાં બાહ્ય અને અંતરગ અંતરાયે આપણે પ્રથમ દૂર ખસેડવ! જોઈએ. મન અને ઇન્દ્રિયેના અનેક પ્રકારનાં પ્રલેાભના અને તેવાં તુચ્છ ક્ષણિક કલ્પિત સુખ ને સ્વા માં મુંઝાઇ, અનેક જીવાની ખેાટી લટપટ ખુશામત કરી, ક્ષુદ્ર જીવાને હેરાન ન કરવાં જોઈએ અથવા લેપ્રવાહમાં નાડુક તણાવું ન જોઇએ. અને હિંસા અસત્યાદિક પાપકર્મોના અને તેટલે ત્યાગ કરવા સાથે કોધ માન માયા અને લાભરૂપ દુષ્ટ કાયાને જય કરીને આપણાં મન વચન અને કાયા યા વિચાર વાણી ને આચારમાં રહેલી વિષમતા ટાળીને તેમને બુદ્ધ પવિત્ર બનાવી લેવાની પૂરી જરૂર સ્વીકારી બને તેટલી ચીવડથી ખરા સયમ સેવવા ઇએ. ઇતિશમ્
મુ. ક. વિ.
તા-ક. જે સાચું સ્વરાજ્ય પ્રાપ્ત કરવું ઇજ હોય તો આપણે સહુએ પ્રાપ્ત સાધનાને સદુપયોગ કરી લેવા સફળ પ્રયત્ન સેવવા ોઇએ. નિત્ય જીવન કલહુને શાન્ત કરવા માટે વગર જરૂરની કેટલીએક વસ્તુ શિવાય ચલાવી લેવા ટેવાવું

Page #11

ora
પરા સ્વરાજ્ય પ્રાપ્તિ.
૩૦૫
-
-
-
જોઈએ. એમ કરવાથી નકામી ઘણી એક ઉપાધિ સહેજે ઓછી થઈ શકશે. આપણે અમૂલ્ય સમય અને શ્રમ ઘણાએક બચશે, ઘણું ખર્ચ કમી થઈ જશે. અને શેડા ખર્ચે મનથી રહી શકશે. સહુએ કરકસરથી રહેતાં જરૂર શીખી લેવું જોઈએ. કુપના કરવાથી જેમ છાપવાપાત્ર થવાય છે તેમ ઉડાઉ ખર્ચ કરવાથી પણ નિંદાપાત્ર બનાય છે, તેથી જ નકામાં ઉડાઉ ખર્ચો કરવાં જ નહીં. અથવા તો જરૂર કમી કરી નાંખવાં, જેથી છેડા ખચે સુખે સ્વજીવન નિશાહ ઉપરાંત કુટુંબ નિર્વાહ પણ થઈ શકશે અને અધિક મુંજાશ હશે તો અન્ય
દાતા જનોને યોગ્ય આલંબન-ટેકે આપી શકાશે. આંખ મીચી ઉડાઉ ખર્ચ કરનારને છેવટે પસ્તાવું પડે એવી કફોડી સ્થિતિ પણ થઈ આવે એ બનવા જોગ છે. પ્રથમથી જ સમજી દીર્ઘદ્રષ્ટિ વાપરી વૃત્તિસંપથી નિર્વાહ કરનાર ભાઈ બહેનોને સંતોષાગે જ્યાં ત્યાં સુખ સાંપડી શકે છે. ખાનપાન વરાત્રદિક કઈ પણ પ્રસંગે ખરી જરૂરીયાત તરફ આપણું લક્ષ રાખવું ફાયદાકારક છે. તેમાં પણ શુદ્ધ સ્વદેશી ચીજ મળી શકે ત્યાં સુધી તેનાથી ચલાવી લેવું કે જેથી સ્વદેશી ધર્મની પણ સહેજે રક્ષા થઈ શકશે, વિદેશી ચીજોનો મેહ તજવાથી શુદ્ધ સ્વદેશી વસ્ત્રાદિક વાપરવા ભણી અધિક રૂચી જાગશે, અને આપણા જીવનમાં સાદાઈનું તત્વ દાખલ કરી કરકસરથી ચાલતાં સહેજે આપણે સ્વપર ઉન્નતિ સાધી શકીશું. એ રીતે સ્વરાજ્યનું સાધન સફળ થશે. સ. મુ. કે.
આપણી પ્રજા નિબળ–નિ:સત્વ કેમ બને છે ?
(તે દેહથી સવેળા ચેતીને ઉગરી જવાની જરૂર.) જયારે બીજી પ્રજાને આપણે સબળ અને ઠીક સત્ત્વવાળી જોઈએ છીએ ત્યારે ઉપલા પ્રશ્ન આપણને સહેજે ઉઠે છે. આપણી ભાવી સ્થિતિ સુધારવાની લાગણીથી આ પ્રશ્ન થવો ઉપયુક્ત છે. કઈક વખત કેતુકબુદ્ધિથી આપણે પ્રશ્ન કરીએ છીએ અને તેનું ખરું સમાધાન મેળવ્યા છતાં આપણી ભૂલ સુધારવા પ્રમાદવશ પ્રયાસ કરતા નથી. જે આપણી દુઃખદાયક ભૂલનું ખરૂં ભાન થયું જ હોય તો તે તત્કાળ સુધારી લેવા મથવું જોઈએ. તેમાં ઉપેક્ષા કે બેદરકારી કરવાથી જ ખરેખર આપણાં અનેક દુઃખનો અંત જલદી આવે નથી, અને ઉલટો તેમાં દિનપ્રતિદિન વધારો જ થતો જાય છે. એ બૂરી ટેવ જરૂર સુધારવી જોઈએ. પ્રથમ તે અજ્ઞાનવશ માતપિતાદિક વડીલો કેવળ કાચી-કમળ વયનાં બાળકોનાં લગ્ન કરી નાંખી તેમની ભારે પાયમાલીનું કારણ Éભું કરે છે. બાળક-પુત્રને ૨૫ વર્ષ પહેલાં ને પુત્રીને ૧૬ વર્ષ પહેલાં લગ્નમાં જોડવા એ ભારે જોખમવાળું છે. કેમકે તે પહેલાં તેમને શરીરનો બાંધે કાચ

Page #12

શ્રી જૈન ધ પ્રકાર. અપ હાય છે. તે વખતે વીર્યનું સંરક્ષણ કરવાની પૂરતી જરૂર હબ છે તેને બાદલે તેનો જ છાથી વિનાશ કરી નાખવામાં આવે છે, તેથી તે બાળ જેડલાંની અનેક રીતે ભારે ખુવારી થાય છે. તે પોતેજ રી- સર્જન થઈ નિર્મળ
ની જાય છે. એટલે તેઓનું શરીર રોગ્ય બગડી જાય છે, અને અનેક જાતના શાયાદિક રોગને વશ થાય છે. તેમ છતાં તેની કાચી કેમ વયે વિષયભેગને છ નહીં તજી શકવાથી દિનપ્રતિદિન તેમની નિર્બળતા વધતી ચાલે છે અને થોડાજ દિવસ માસ કે વર્ષોમાં અકા તેમનાં આખાનો અંત આવી જાય છે. આવી કાચી વયે તેમને જે પ્રજા થવા પામે છે તે પણ પ્રાયે બધી નમાલી-નિસ્તેજ જ થાય છે. જે બળ-રાવ-- ગુણ માતપિતામાંજ આવેલ ન હોય તે તેનાથી થતી પ્રતમાં ક્યાંથી આવે ? આથી કાશી—અપકવ વચ્ચે બાલકોનાં લગ્ન કરી નાંખવાની રીતિ એકદમ સુધારી લેવી જોઈએ. યોગ્ય–પરિ. પકવ–પાકી વય થાય ત્યાં સુધી આપણા બાળકો નિશ્ચિંતપણે સુંદર કેળવણી લેતાં રહી પોતાની જાતને ઠીક ઉલત પવિત્ર બનાવે એ અવશ્ય ઇછવા ગ્ય છે. તેટલી વય સુધી પવિત્ર વિચાર વાણી ને આચરણનું શુદ્ધ ભાવથી પરિપાલન કરવા રૂપ બ્રહ્મચર્યનું સેવન જરૂર થવું જોઈએ. સુગ્ય વય સુધી એવા અખંડ બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવાવટે સંપૂર્ણ સ્વવીર્ય સંરક્ષણ કરી શકનાર જેડલાંનાં લગ્નથી જે ભાવી પ્રજા થાય તે સબળ, સર્વવંત, પ્રતાપી. બુદ્ધિશાળી, ઉત્સાહી, સુશ્રદ્ધાળુ ને સદાચારી થવા પામે તે સુસંભવિત હોઈ, પિતાની ભાવી પ્રજાને સબળ, સુખી ને સદ્દગુણી થયેલી જોવા ઈચ્છતા દરેક રાતપિતાદિક વડીલોએ હવે સવેળા ચેતી જવું જરૂરનું છે. ઇતિરામ
સ, મુ. ક,
प्रश्नोत्तर.
(પ્રક્ષકાર-ભાઈ નગીનદાસ પુનમચંદ, નાણાવટીપારીસ)
પ્રશ્ન ૧-નવકારના ના પાદરમાંથી પાર ૫૮ ગણવા કે નવે પદ ગવા? નવ પદમાં પંચ પરમેષ્ઠી ઉપરાંત જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર ને તપ એ ચાર ગણવા કે નવકારના પાછલા ચાર પદ ગણવા ?
ઉત્તર-સંપૂર્ણ નવકાર ગણુ તે તેના નવે પદ ગણુવા, એકલા પાંચ પદજ ન ગણવા, પરંતુ પ્રથમના પાંચ પદ ગણવામાં ઉપગ અધિક સ્થિરતા થતી

Page #13

પ્રશ્નોત્તર.
હાય તે તેટલા પદ ગણવામાં પણ વિરોધ નથી. અરડુ તા િનવ પદ્ય સિદ્ધચક્ર અનુસાર ગણવા તા અરિહતાઢિ પાંચ ગુણાની પછી જ્ઞાનાદિ ચાર ગુણ
ગણવા.
૩)
પ્રશ્ન૨-નવ મણેમાંથી સવારે નમિણ ને કલ્યાણમંદિર ન ગણાય એમ કહે છે તે બરાબર છે ? અને તે જો સવારે ન ગણાય તે રાત્રે કયા સ્તૂત્ર ન ગણાય ?
ઉત્તર-રાત્રે કે સવારે બધા સ્તોત્ર-સ્મરણે ગણાય. એક પણ ન ગણાય એમ સમજવું નહીં.
પ્રશ્ન –જબૂઢીપના ભરત ઐવતના વીકા મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં જેઇ શકે કે કેમ? અને ત્યાંના તીર્થંકરા ભરત ઐરવતમાં આવી શકે કે કેમ ? ઉત્તર-જઈ શકે કે નહીં કે આવી શકે કે નહીં ? એ સવાલનું કારણુજ નથી; કારણકે અનાદિ કાળથી એવી પ્રવૃત્તિ છેજ નહિ. શક્તિ હાય તે પણ તેના ઉપયોગ કોઇ વખત થયેલાજ નથી.
પ્રશ્ન ૪-ઈંદ્ર પાંચ રૂપ કરીને આવે છે તેનું કારણ શું ? ઇંદ્રાણીએ વધારે રૂપ કરે કે નહીં ? વિમળેશ્વરદેવ અધિષ્ઠાયિક ગણાય છે તેને માટે શું સમજવુ' ? મહાવિદેહને માટે અધિષ્ટાયિક તેજ કે ખીન્દ્ર હાય ?
ઉત્તર-ઇંદ્ર પાંચરૂપ કરીને પ્રભુના જન્મ વખતેજ આવે છે. તે પાંચરૂપ તા એક રૂપે પ્રભુને લેવા, બે રૂપે બે બાજુ ચામર વિજવા, એક રૂપે આગળ વજ્ર લઇને ચાલવા અને એક રૂપે પાછળ છત્ર ધરીને ચાલવા માટે કરે છે. પાંચ ભરત ને પાંચ અરવતમાં તીર્થંકરાના જન્મ એક સાથેજ થાય છે, તેથી પાંચે ભરતમાં સામે દ્ર પાંચ પાંચ રૂપ કરીને આવે છે અને પાંચ એરવત ક્ષેત્રમાં ઇશાનેદ્ર પાંચ પાંચ રૂપ કરીને જાય છે અને દશે પ્રભુના પાંચ મેરૂપર્વત ઉપરના દક્ષિણુ તથા ઉત્તર ખાના દ્વરા સિંહાસન ઉપર એક સાથે અભિષેક થાય છે. ઇંદ્રાણીઓને પાંચ પાંચ રૂપ કરવાના નથી. તે હશે જગ્યાએ એક એક રૂપ કરીને જાય છે.
વિળેશ્વર તેા સિદ્ધચક્રને અધિષ્ઠાયિક છે તેને ખીજો સબંધ નથી. દરેક તીર્થંકરના અધિષ્ઠાયિક યક્ષ ને યક્ષણી દશે ક્ષેત્રમાં જુદા જુદા હાય છે અને તે પ્રભુના શાસનની રક્ષા કરે છે, ચતુર્વિધ સંઘની આપત્તિ હુર્ર છે અને તેમનાં વાંછિત પૂરે છે.
પ્રશ્ન ૫–તીર્થંકર ને કેવળી જ્ઞાનસ્વરૂપે ા સરખા, પણ તીર્થંકરા તે ચાવીશ છે તેને અરિહંતપદથી નમસ્કાર થાય, ત્યારે કેવળીને કયા પદ્મથી નમસ્કાર કરવા ?

Page #14

શી ધમાં કાશ. ટ માં કામ સરખે છે પણ હજુ તેઓ તો સંગર છે ય છે, નિત થયેલા
. ડાવિદેહમાં ગાન કાળે બે કરોડ ડેરી વિચરે છે. તેમને કઈ 'કામાં ગણવા ?
ઉત્તર-સામાન્ય વહીને સાધુપદમાંજ ગણવામાં આવે છે. સાધુપના કેવળી, ડારા શરીરવાળા, મન:પર્વવજ્ઞાની, અવધિની શકેવળી વિગેરે અનેક છે કે શાસ્ત્રમાં બતાવેલા છે. રાહુપદમાં ગણવાથી તેમની મહત્તા ઘટતી નથી, સમવસરણમાં પણ છદ્મસ્થ છતાં ગણધર મારી આગળ બેસે છે, કેવળી તેમની પછી બેસે છે.
પ્રશ્ન ૬-પંચ પરમેષ્ઠી ને નવપદના અધિષ્ઠાધિક તે વિમળેશ્વર દેવ છે. ચોવીશ તીર્થકરના જુદા જુદા છે, તે પ્રમાણે કેવળીના ને સિદ્ધના અધિષ્ઠાયિક
ક્યા દેવ હશે? તીર્થકરના તો સિદ્ધ થયા છતાં તેજ અધિષ્ઠાયિક કાયમ હશે પણ બીજાના અધિષ્ઠાયિક કેણ હશે?
ઉત્તર–સામાન્ય કેવળીના ને સિદ્ધના અધિષ્ઠાયિક જુદા જુદા હોતા નથી. તીર્થકરના પણ શાસનને અંગે અધિષ્ઠાયિક હોય છે.
પ્રશ૭-શાશ્વતી પ્રતિમાઓ અઢીદ્વીપની બહાર પણ નંદીશ્વરદ્વીપે, રૂચકદ્વીપ, કુંડળીપ ઇત્યાદિ સ્થાનકે છે, તો ત્યાં દેવી દે અને ઈદ્રિ ઈંદ્રાણીએ તે વંદન પૂજન કરવા જાય પણ મનુષ્ય કેવી રીતે જઈ શકે ? જઈ શકે તે કે ને ક્યાં સુધી જઈ શકે ? તે શાશ્વતા બિંબોને ત્યાં સ્થાપવાનું કારણ શું ? અને તેના અધિષ્ઠાયિક કે? તેની પૂજા અર્ચા કાયમ થતી હશે ?
ઉત્તર-તારાપર રહેનારા વિદ્યારે નંદીશ્વર દ્વીપ સુધી જાય છે. અંધાચારણ મુનિઓ રૂચકીપ સુધી જાય છે. શાસ્થતા ચે જ્યાં જ્યાં છે તે અનેક સ્થાને બતાવેલા છે. ત્યાં અમુક વખતે કોઈ સ્થાપેલા નથી કે જેથી તેનું કારણ પૂછી શકાય. બાકી તે દેવી ને મહેસવાદિ કરવામાં ખાસ ઉપયોગી છે. તેના ખાસ અધિષ્ઠાયિકો જુદા કહેલ નથી અને તેની પૂજા અર્ચાનિત્ય યુવાને નિયમ નથી. ત્યાં રાત્રી દિવસની જુદી ગણના પણ નથી, કારણ કે ત્યાંના ચંદ્ર ને રાયે સ્થિર હોય છે. - પ્રશ્ન ૮-સવારમાં પ્રથમ ગણધર મહારાજના નામ લેવા તે તો ઠીક, પણ ત્યારપછી સોળ સતીઓના નામ લેવાનું શું કાર? તે તે 4જી સંસારમાં છે. કેટલીક તે હજ ભાવ પણ કેટલાક કરનાર છે. તો તેને બદલે તીર્થકરોના, કેવળીનાં, ગણધરોનાં અને મહાત્મા મુનિઓનાં નામ લીધા પછી નિઓના નાસ લેવાં એ ઠીક કે નહી ?

Page #15

પ્રશ્નોત્તર
કુ
ઉત્તર-સવારમાં પ્રથમ તે નવકાર ગણવા કે જેમાં સર્વ તીય કરા, કવન અને ગણધર મહારાજા વિગેરેના સમાવેશ થઈ જાય છે. પછી ખાસ ગાતમ ગણધરના છંદ બાલવા કે જેએ મહા લબ્ધિવાન થઇ ગયા છે. પછી સતીઓનાં નામ ભરફેસરની સઝાયવડે લેવા અને ત્યારપછી સેાળ સતીએના છંદ બાલવા, સતીઓનાં નામ લેવાનું ખાસ કારણ એ છે કે રાત્રી પ્રાયે બ્રહ્મસેવનવાળી ગૃહસ્થીઓને હાય છે, તેથી ખાસ બ્રહ્મચર્ય પાળનાર અને મહાકષ્ટમાં પણ પોતાના શિયળને જાળવનાર સતીઓનાં નામ લેવાં કે જેથી અભ્ર ઉપરથી મન પાછુ હુઠે અને શિયળમાં જોડાય.
પ્રશ્ન-૮ શરીરના કયા ભાગ પર દૃષ્ટિ ડરાવીને ધ્યાન કરવું ? કારણ કે તેને માટે અનેક મનુષ્યા અનેક સ્થાન બતાવે છે.
ઉત્તર-આ વિષય ચૈગના છે, તેથી ચેાગાભ્યાસીને મળીને તે વિષે અનુભવ મેળવવા. એવે! નિષ્ણુય થતાં સુધી ખાસ કરીને નાભી ઉપર કે નાસિકા ઉપર ( હૃદયચક્ર કે ભ્કૂટીમાં ) કષ્ટ હરાવી પરમાત્માનું ધ્યાન કરવુ', તેમના ગુÌા ચિતવવા.
પ્રશ્ન ૧૦-ખાયાવસ્થાથી પરમા કરવાની ભાવના હતી, તે નાસ્તિકપણામાં પણ ટકી રહી હતી. હવે ધર્મ સમજ્યા પછી તેા તે ભાવના વૃદ્ધિ પામતી છે, તેથી શુ ક્રિયા કરવાથી હુમેશાં તે ભાવના બની બની રહે? અને દિનપ્રતિદિન વૃદ્ધિ પામતી રહે તેવા માર્ગ બતાવશે.
ઉત્તર—આવા વિચાર। બહુજ ઉત્તમ છે, પ્રશંસનીય છે. પ્રથમ પમાને સારી રીતે આળખવો, પછી પૂર્વે પરમાથ કરી ગયેલા મહા પુરૂષોનાવિક્રમાદિકનાં દષ્ટાંતે વાંચવા અને તેમનુ અનુકરણ કરવાના પ્રયત્ન કરવે પરમામાં ખાસ પરોપકારને પ્રથમ લેખવવા. દીનજનેની અનુકપાને આગળ કરવી અને પેાતાના કુટુંબમાં, સ્વજનમાં, જ્ઞાતિમાં, સમુદાયમાં ખાનગી રીતે દુ:ખી થતા માઝુસેાની તજવીજ કરાવી બનતી સહાય આપવી. આ પરમાર્થીબુદ્ધિ ટકવાને માગ છે.
પ્રશ્ન ૧૧-જૈનધર્મોના ઇતિહાસ નણવા માટે ટુંકા ટુંકા-નાના નાના ચરિત્ર છે જે વાંચ્યા, તીકાના ચિરત્રાને રાઞા વાંચ્યા, તેમાં ધ પરીક્ષાનો રાસ લાંચતાં વિચાર થયે કે--આવું ખંડન મડન શા માટે કર્યું હશે ? સાનાપોતપોતાના વિચાર પ્રમાણે ઇશ્વરભક્તિ કરવાને સૌને હુક છે, તે તેમાં આપણે વચ્ચે શા માટે આવવું ?

Page #16

5)
શ્રી જૈન ધર્યાં પ્રકાશ
દત્તર
હાસ જાણવા તેમજ બીછ હકીકતા જવા માટે તે! તમે પેલ છે તેવું વાંચન કર્યા કરવું. તેમાં પરમ લાભ છે. ધર્મ પરીક્ષાને રાસ બસ અમુક અપેાએ ઉપયોગી છે. સાર ને અસાર તમામ વસ્તુને સરખી પૃથી તે સુનું કત્તબ્ધ નથી, તેથી સારાસાર સમજા માટે એવા પરીક બધાની પણ અપેક્ષા છે. એમાં કાંઇ ખીન્નના હુક ખેંચી લેવાની મતલબ નથી, પણ તે દ્વારા ખરીવાત સમજાવવાની-જીવોને હસાવવાની આવશ્યકતા છે.
પ્રશ્ન ૧૨-ઋષભદેવના વખતથી અન્ય ધર્મો હશે કે કેમ ? હાવાને! સભવ તે છે; કારણ કે ઘણી વખત અન્ય ક્રૂનીએના તરફથી ઉપદ્રવ થયાની હકીકતે આવે છે. સાન્ય દર્શનીઓની ફીલોસોફી કેંટની જેવી ન હોવાથી તેઓએ વધારે રખડપટ્ટી કરી છે, પરંતુ તેમાં જેએ ઇશ્વરી પુરૂષ હોય તેમની સિદ્ધિ થાય કે નહીં? અને પરિણામે દરેક ધર્મનું રહસ્ય મળતું આવતું હશે કે કેમ ? દરેક ધર્મવાળા એમ કહે છે કે-અમારા ધર્મ પહેલા અને અમારા ધર્મ પુસ્તકા પ્રથમ લખાયેલા છે. એ બાબત ખરૂં શું સમજવું ? મને ઘણા વખત સુધી તે। શ્રીમદ્ રાજચંદ્રના અને સ્વામી વિવેકાનન્દના પુસ્તકા ઉપર બહુપ્રતીતિ હતી પણ હવે સમાયુ છે કે તે સ કરતાં આપણાં અત્યંત શ્રેષ્ટ છે. તેા હવે તેમાંનાં કયા પુસ્તકો વાંચવા ? તે જણાવશે. હવે તે હુ. પ્રભુ પાસે માગું છું કે--‘હાલ છુ તે કરતાં અધેાગમન ન થાય. આ સ્થિતિમાં ટકું ને આગળ વધુ. ' એજ ઈચ્છા વત્ત છે.
શાસ્ત્ર
ઉત્તર--ઋષભદેવજી થયા પછી જેમ જેમ યુલિકામાં કષાયની વૃદ્ધિ થતી ઈ તેમ તેમ નવાનવા ધર્મો પણ નીકળ્યા. અન્ય દર્શનીમાં જે કાઇ ઇશ્વરી પુરૂષ હોય તે કે અન્ય ગમે તે જજૈનમાર્ગમાં બતાવ્યા પ્રમાણે સમભાવમાં તું તે તેની પણ સિદ્ધિ થાયજ જૈનશાસ્ત્રમાં કહ્યું ઇં કે—
सेयंवरो य आसंवरो य, कुद्धो यह अन्नो बा । समभावभात्री अप्पा, लहइ मुरकं न संदेहो ॥ १ ॥
સમભાવની અપેક્ષાએ એકરૂપતા કહેવામાં હુકત નથી. તે વગર પરિણામે દરેક ધર્માનુ રહ્યુસ્ય એકરૂપ હોવાનું કહી શકાય નહી. દરેક ધર્મવાળા પોતાના ધર્મ પહેલા કહે અને પેાતાના શાસ્ત્રો પહેલાં કહે તેટલા માત્રો કાંઇ કામ સિદ્ધિ થતી નથી. કાર્યસિદ્ધિ તે તેમાં રહેલા ઉચ્ચ તત્ત્વના અભ્યાસ-પરશો નથી અને તેના આરાધની થાય છે.

Page #17

શાહર.
૩
હવે તમારે અધ્યાત્મને લગતા ગ્રંથો વિશેષ વાંચવા. અધ્યાત્મ કલ્પદ્રુમ, અધ્યાત્મસાર, જ્ઞાનંસાર, શાંત સુઘારસ, ઉપદેશમાળા વગેરે અનેક ગ્રંથે તે વિષયના ગુજરાતી ભાષાંતરવાળા મળી શકે છે.
વે પછીને માટે તમારા જે સદ્ભાવ વર્તે છે તે બહુજ ઉત્તમ છે. તેવી ભાવનામાં વૃદ્ધિ કરવી. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રમાં કે વિવેકાનંદના પુસ્તકમાં સાર હોય તે ગ્રહણ કરવાનો નિષેધ નથી. વળી જૈનધી-સમિકતીના હાથમાં તા મિથ્યાશ્રુત આવે તે તે પણ સમ્યક્ષણે પિરણમે છે.
પ્રશ્ન ૧૩-—ઉત્કૃo કાળે ૧૭૦ તીર્થંકરા થાય છે તે ઉત્કૃષ્ટા કાળ કયારે સમજવા ? તે વખતે મહાવિદેહમાં ૨૦ વિદ્વાન હોય કે નહીં ? વિચામ તીર્થંકર પાતપાતાના મહાવિદેહની મંત્રીશે વિજયમાં ઇ શકે કે નહીં ? અને એ સર્વના અધિષ્ટાયિકા જુદા જુદા હોય કે કેમ ? વિહરમાન જિન તીરપણે કેવળજ્ઞાન પામેલા કાયમ મહાવિદેહમાં પામીએ કે કેમ ?
ઉત્તર---ઉત્કૃષ્ટ કાળ અવસર્પણી ને ઉત્સર્પિણીના મધ્યમાં આવે છે. આ અવસર્પિણીમાં અજીતનાથજીને વારે ૧૭૦ તીર્થંકર વીચરતા હતા અને ઉત્સર્પિણીમાં એજ પ્રમાણે ૨૩મા તીર્થંકર વખતે ૧૭૦ વિચરતાહોય છે. તેમાં ૧૯૦ મહા વિદેહમાં ઉત્પન્ન થાય તેનુ શરીર ૫૦૦ ધનુષ્યનુ અને અન્નુષ્ય ૮૪ લાખ પૂર્વનું સંભવે છે. પાંચ ભરત ને પાંચ ઐરવતમાં તે પ્રભુનું શરીર ૪૫૦ ધનુષ્ય પ્રમાણ અને આયુષ્ય ૭૨ લાખ પૂર્વનું સભવે છે. સ્પષ્ટ અક્ષર વાંચવામાં આવ્યા નથી.
વીશ વિમાનને સમાવેશ એ ૧૯૦માં સમજવા, માત્ર વીશ વિહરમાન જિને મધ્યમ કાળે લાભે છે.
કોઈપણ તીર્થંકર પાતાનુ ક્ષેત્ર કે વિજય છેાડીને અન્યત્ર જતા નથી, એટલુ જ નહીં પણતે ક્ષેત્રમાં છ ખાંડ પૈકી જેમાં જન્મ્યા હાય તેમાંજ રહે છે. દરેક તીર્થંકરના અધિષ્ટાયિકા જુદા જુદા હાય છે.
વિહરમાન તીર્થંકર મહાવિદેહમાં જે કેવળજ્ઞાનીપણે નિરંતર વિચરતા પામીએ એમ હોય તા એકેકની પાછળ ખીન્ન ૮૩-૮૩ જોઇએ, કારણકે તેમનું આયુષ્ય ૮૪ લાખ પૂર્વનું અને કેવળીપર્યાય એક લાખ પૂર્વના હોય છે, તેથી મહુવિદેડુમાં સામાન્ય કુંવળીને વિરહ કદી પણ નહાય એમ સંભવે છે. તીર્થકર જન્મેલા પામીએ પણ કેવળી થયેલા પપ્તમીએ એમ સંભવતું નથી.
જધન્ય કાળે હા વિદ્ધમાન પણ હોય છે. જન્ય કાળ કાર ચાય તે

Page #18

હ૧ ૨
થી
ન ધ
પ્રકાશ
વાંચવામાં આવેલ નથી.
૧૯-સવારે મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં વિચરતા વિહરમાનનું ધ્યાન કરવું એ રાત્રે સિદ્ધાચળાદિ તીર્થોનું દાન કરવું એ બરાબર છે? - ઉત્તર-એની જુદી જુદી વિશા કરેલી વાંચવામાં આવી નથી. સવારના ધતિક મણમાં તે બંનેને સંભારી તેના ચૈત્યવંદન કરવામાં આવે છે.
પ્રકા ૧૫– શ્રી સિદ્ધાચળનું સ્તવન સિદ્ધગિરિ ધ્યા, ભાવિકા! સિદ્ધગિરિ ધ્યાવા. તેમાં કમસર ચડતું ચડતું પુન્ય નંદીશ્વરાદિક તીર્થની યાત્રાનું બતાવ્યું છે અને છેવટે સર્વથી વધારે ફળ સિદ્ધગિરિ ભેટવાનું કહ્યું છે. તે એ રડતી સંખ્યા પુન્યબંધની શા આધારે તે સ્તવનના કર્તાએ કહી હશે ? અને સર્વ જીવને તે પ્રમાણે ફળ થાય એ વાત ખરી ?
ઉત્તર–એ સંબંધને ખુલાસો સિદ્ધગિરિના બીજા સાવનમાં તેના કર્તા શ્રી પદ્યવિજયજીએ આપે છે. તેમણે કહ્યું છે કે વ્યવહાર કેરી રે મધ્યમ ફળની એ વાત એટલે વ્યવહારનયથી મધ્યમ ફળ પિકી એક પ્રકાર તે પ્રમાણે ફળ થવાનો સમજવો, બાકી જીવાર ઓછું વધતું ફળ થાય. તેને માટે તે સ્તનમાં જ કહ્યું છે કે- ઉત્કૃષ્ટ યોગે અંતમુહર્તમાં પણ મફળ મળવી શકે. ” એટલે હવે આપણે વિચારવાપણું રહેતું નથી. આપણે તે ભાવની વિશુદ્ધિ જેમ બને તેમ વિશેષ કરવી એજ કર્તવ્ય છે. આ પ્રકા ૧-ધર્મના ચાર પ્રકાર ઉપશમ, વિવેક, સાંવર ને સિદ્ધચક એ છે કે કેમ ? અન્ય પ્રકાશના વનમાં દશમાં અધિકારમાં મહા મંત્ર નવકારનું આરાધના કરવાનું કહ્યું છે તે તેનું કેમ ? તેમાં નવપદ સમાઈ ગયા કે જુદા રહા ? અને તે સ્તવનમાં મેઘકુમારાદિકના નામ આપેલા છે તે બધાની કથા શેમાં છે?
ઉત્તર-ધર્મના ત્રણ પ્રકાર ઉપશમ, વિવેક ને સંવર કહેલ છે. સિદ્ધચક્રને સમાસ તેમાં નથી. પુન્ય પ્રકાશના સ્તવનમાં કહેલા નવકારમંત્રના સ્મરણમાં નવ પદ-સિદ્ધચકનો સમાવેશ થઈ ગયે સમજે.
એ સ્તવનમાં મેઘ કુમારાદિકના જે જે નામો કહ્યાં છે તે બધાની કથા જુદા જુદા ગ્રંથમાં આપેલી છે. નવકાર મહામ્ય, કલ્પસૂત્ર અને અન્ય કથાનક
માં છે.
સર ૧૭-હેમચંદ્રસૂરિ, કુમારપાળાદિ અનેક મહાપુરૂષોના ચરો શેમાં છે. . જગાવવા કૃપા કરશે.

Page #19

પ્રશ્નોત્તર.
૩૧૩
ઉત્તર–તમે લખ્યા છે તે બધા મહાપુરૂષના ચરિત્રે એક ગ્રંથમાં નથી, જુદા જુદા ચરિત્ર ગ્રંથમાંથી ઉપલબ્ધ થઈ શકે છે, ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરૂષ ચરિત્ર, પરિશિષ્ટ પર્વ, પ્રબંધ ચિંતામણિ, કુમારપાળ પ્રબંધ, ઉપદેશપ્રાસાદ, વર્ધામાન દેશનાદિ અનેક ચરિત્ર છે તથા રાસો વાંચવાથી પ્રાયે ઘણું ચરિત્ર ઉપલબ્ધ થઈ શકશે.
પ્રશ્ન ૧૮-પ્રથમ હાલ છે તેટલી બધી જુદી જુદી જ્ઞાતિ હતી કે ઓછી હતી? અને તેઓ જે એક ધર્મ પાળતા હોય તે સાથે જમી શકતા હતા?
ઉત્તર-અગાઉ હાલ છે તેટલી બધી જ્ઞાતિઓ નહોતી, દિનારદિન વધતી ગઈ છે. પ્રથમ એક ધર્મ પાળનારમાં પરસ્પર વ્યવહાર વધારે હતો, મહાવીર પરમાત્માના વખતમાં બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, ને વૈશ્યને કવચિત્ કવચિત્ પરસ્પર કન્યા લેવા દેવાને વ્યવહાર પણ હતો. તે શ્રેણિક, અભયકુમારાદિના ચરિત્રોથી જાણી શકાય છે. શુ સાથે વ્યવહાર પ્રાયે નહોતો એમ જણાય છે. . આ સંબંધમાં ઘણે ભાગે ચાલતા વ્યવહારને અનુસરવું પડે છે, કારણકે આપણે લેકેથી જુદા પડી શકતા નથી. તેમ કવિરૂદ્ધ કરી શકતા નથી. જ્ઞાતિના પ્રબંધને આધીન થવું પડે છે.
પ્રશ્ન ૧૯-લેકસ્વરૂપ ભાવના બાર ભાવનામાં દશમી કહી છે, તેમાં શું ભાવવું ? અને તે ભાવના કયારે ભાવવી?
ઉત્તર–એ ભાવનામાં પ્રથમ કનાળિકાનું સ્વરૂપ ચિંતવીને પછી તેની અંદર રહેલા પદ્રવ્યનું સ્વરૂપ ચિંતવવું. તેમાં પુદ્ગળને સડણ, પડણ, વિધવુંસન ધર્મ ચિંતા આત્માના જ્ઞાન દર્શનાદિ ગુણોનું ચિંતવન કરવું. એ ભાવના કયારે ભાવવી ? તેના સમયને નિર્ણય નથી. ધર્મધ્યાનના ચાર પાયા પૈકી સંતાનવિયમાં આનો સમાવેશ થાય છે.
પ્રશ્ન ૨૦-ધર્મ એટલે શું? અને તેનું આરાધન શી રીતે કરવું? કયો ધર્મ શ્રેષ્ઠ છે ?
ઉત્તર-આ પ્રશ્ન ઘણે બહળે છે. તેનો જવાબ વિસ્તારથી આ પત્રની અંદર આપી શકાય તેમ નથી, તેથી ટુંકામાં આપે છે. સુત ચારિત્ર લક્ષણ અથવા દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર લક્ષણ ધર્મ મેક્ષસાધક કહ્યા છે. તેમજ અહિંસા, સંયમ ને તપ લક્ષણ ધર્મ દશવૈકાળિકની આદિમાં વર્ણવ્યો છે. અથવા ક્ષમા, માદેવ, અજવાદિ દશવિધ યતિધર્મ કહે છે. સાધુધર્મ ને ગૃહસ્થગ્ય ધમ એમ બે પ્રકારને ને દાન શીળ તપ ને ભાવરૂપે ચાર પ્રકારનો વર્ણવેલ છે.
કુગતિએ પડતાં પ્રાણીને ધરી રાખે, દુર્ગતિમાં પડવા ન દેય તેને ધર્મ કહીએ. તેનું આરાધન વિશ્વ, કષાય, અવ્રત, પાપસ્થાનાદિકનો ત્યાગ કરવાથી

Page #20

૩૧૪
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
અને સમકિની, શતા, તપ, જપ, રામદિક અંગીકાર કરવાથી થાય છે. દરેક ધર્મવાળ. પોતાના ધર્મને શ્રેષ્ઠ કહે છે, પરંતુ જૈનશાસકાર તો કહે છે કે
“મહાવીરસવામી પ્રત્યે મારે પક્ષપા નથી અને કપિલાદિકની સાથે મારે જ નથી. જેનું વચન યુક્તિવાળું હોય તે પ્રહ કરવું.(અમારે તે પ્રમાણ છે.” આમ કહેવા ઉપરથી પરીક્ષા કરતાં ઘમ જે બીજો કોઈ પણ ધરા પરીક્ષામાં પૂરેપૂરો ઉતરી શકતું નથી, તેથી તેને દોહણ કરે, માન, તેમાં કહ્યા પ્રમાણે વર્તન રાખવું, કાઢિ પણે સર કરવા.
આ પરીક્ષાનું વર્ણન અહીં કરી શકાય તેમ નથી, કારણકે તેમાં બહ હ. કીકતે લખવી પડે તેમ છે.
પ્રશ્ન ૨૧-ધર્મસંબંધી ચમત્કાર બતાવનાર રામકૃષ્ણ પરમહંસ જેવા હાલ કઈ વતે છે ?
ઉત્તર-કદી કઈ એવો ચમકાર બતાવે છે તેથી કાંઈ તેને કહેલે ધર્મ શ્રેષ્ઠ કહી શકાતો નથી. પૂર્વે ઘણા જૈનાચાર્યોએ અનેક પ્રકારનાં ચમત્કારો બતાવ્યા છે પણ પ્રાંતે તેને હેય કહેલ છે, માટે ચમત્કાર ને નમસ્કાર ન કરતાં ગુણ અને ગુણીને નમસ્કાર કરવો.
પ્રમો.
(પ્રકાર ભાઇ જીવનલાલ રાયચંદ બનેડા) ૧ પ્રશ્ન-જિનપૂજમાં કયા કયા પુલો વપરાય ? કરના કે હારી ગલના વપરાય કે નહીં?
૧ ઉત્તર–જિનપૂજામાં કયા કયા પુપ વપરાય તે દરેકના નામ જાણવામાં નથી. જે પુષ્પ સુગંધી હોય અને સુંદર હોય તે ચઢાવી શકાય છે. કોણને ચઢાવાતા નથી. હજારીગલના પુલ માટે હું જાણતો નથી.
૨ ત્ર—પૂજા ભણાવી રહે ત્યારે દરેક પુજને તે ઝાલર ઉપર ૨૭ ટકેશ વગાડે છે તેનું શું કારણ? સાધુના ૨૭ ગુણ સાથે તેને સંબંધ છે?
૨ ઉત્તર-દરેક પૂજાને અંતે થાળી કે ઝાલર વગાડાં ૨૭ ડંકા વગાડવામાં આવે છે તેનું ખાસ કારણ કાંઈ નથી, ઠીક લાગે છે તેજ કારણુ છે. સાધુના ૨૭ ગુણ સાથે તેને બંધ નથી. પૂજા ભણાવનારની સંખ્યા વધારે હોય, ત્યારે પૂજા પૂરી થાય તેની પૂજમાં ઉભા રહેનારાઓને ખર પડે તે

Page #21

પ્રશ્નાત્તર.
૩૧૫
કારણથી તથા પ્રાત માંગકિ સૂચવવા ખાતર ઝાલર વગાડવાના રીવાજ હોય તેવા સભ્ય છે.
૩ પ્રશ્ન—આરતિ ઉતારતાં લુણું ઉતારવામાં આવે છે તેની ખાસ જરૂર છે ? લુણુ ન ઉતારાય તેા ફળમાં કાંઈ ટાટા ખરા ?
૩ ઉત્તર-~~આરતી ઉતારતાં લુણુ ઉતારવા સબંધી વિધિમાં લખેલ છે; પણ દરરોજના સ્નાત્રાદ્ધિ વખતે લુણ ઉતારવુ જ જોઇએ એવા નિરધાર નથી તેમ પ્રવૃત્તિ પણ નથી, ફળમાં ઘટાડાને સંભવ નથી.
૪ પ્રશ્ન-મંગળ દીવેા ઉતારતાં આરતી ઉતારનારને પ્રભુની આડા પડદે રાખીને કકુના તિલકા કરવામાં આવે છે તેનું શું કારણ ?
૪ ઉત્તર-પ્રભુની પૂજા કરનાર પણ પૂજનિક થાય છે એ અપેક્ષાએ આરતી ઉતારનારને નવ અંગે કકુના તિલક કરવામાં આવે છે. પ્રભુની આડે પડદા તે પ્રભુની આશાતના ન થવાના કારણે રાખવામાં આવે છે.
૫ પ્રશ્ન—મુરૢિસહી, વીંટસી વિગેરે પચ્ચખ્ખાણુ ગાડીમાં બેઠા બેઠા ઘેડા ઉપર બેસીને પરાય ? અથવા ખાટલા કે ખુરશી ઉપર બેસીને પરાય ૫ ઉત્તર-મુહિઁસહી,વિટી, ગડસી વિંગેરે પચ્ચખ્ખાણે સ્થિર આસને બેસ ને અથવા જમીનપર બેસીને પરાય. ગાડી કે ઘેાડા ઉપર ન પરાય, નીચે ઉત રવુ પડે. ખાટલા કે ખુરશીની અડચણ નથી.
૬ પ્રશ્ન-જીવને સુખ દુઃઅ પ્રાપ્ત થાય છે તે પૂના પુણ્ય પાપના ઉ યથી થાય છે, પણ આ ભવમાં કરેલા પુણ્યથી કે પાપથી સુખ દુ:ખ મા થાય ખરૂ ?
રૃ ઉત્તર—જીવને આ ભવમાં જે સુખ દુઃખ પ્રાપ્ત થાય છે તે પૂર્વ ભ ના પુન્ય કે પાપના ઉદ્દયથી થાય છે. આ ભવમાં બાંધેલ તીવ્ર પુન્ય કે ૫! આ ભવમાં પણ ઉદય પામે છે. કહ્યું છે કે
अत्युग्रपुण्यपापानाम्, इहैव फलमश्नुते ।
છ પ્રશ્ન—તિવિહાર ઉપવાસ વિગેરેમાં માં ધેાતાં ટાટુ પાણી વપરાય અને એવે વખતે મેઢામાં લેાહી નીકળે તે તેથી અતિચાર દેષ લાગે ?. ૭ ઉત્તર-તિવિદ્ગાર ઉપવાસાદિ પચ્ચખ્ખાણવાળા મુખના બહારના ભાગ ટા ઉંના બન્ને પ્રકારના પાણીથી ધોઇ શકે છે. મુખમાં ટાઢુ પાણી ન જાય એટ ઉપયોગ રાખવા પડે છે. મુખ ધોતી વખતે કે ખીજે વખત મુખમાં અચાનક લે: નીકળે તે અચિત્ત પાણીને કાગળા કરી કાઢી નાખવું. એ અશકય પશ્ચિ હાવાથી અટકી શકે તેમ નથી. બાકી અંદર ખેાતરીને ક!ઢવુ' નહીં.
૮ પ્રશ્ન—સામાયિક કે પેસમાં શ્રાવક ખેલતી વખત માઢા અ

Page #22

શ્રી જૈન દસ પ્રકાશ.
316
પત્તિ રાખવાના ઉપયેગ ન રાખે તે દોષ લાગે ? મુત્યુત્પત્તિ ખાંધવાને રીવાજ આપણા સંપગમાં અગાઉ હતા અથવા હમણા છે ? આ ખાત બધા સ્પષ્ટતાથી ઉત્તર આપશે.
૮ ઉત્તર––સામાયિક કે સિડુમાં શ્રાવકે બાલી વખત સુખપાસે મુહ સત્ત શ્ય રાખવી, તેમાં ગફલત કરવી નહીં, મુહપત્તિ ખાંધવાની વાત વ્યાગાન વખતે મુનિરાજ માટે છે. હાલ કેટલાક મુનિ બાંધે છે, મહાળેા ભાગ બાંધતા નથી. એ વિષે ચર્ચા ઉભી કરવાની જરૂર નથી. માત્ર સાધુ કે શ્રાવકે મેલતી વખત મુહુપત્તિ મુખપાસે રાખવી, તેમાં ગફલત કરવી નહીં. એટલુ જ ખસ છે.
~~
લાલા લજપતરાયે જૈનધમસબંધે લખેલા લેખમાં વાંધા ભરેલા પાંચ મુદ્દાએના ઉત્તર.
(લેખક-પડિત લાલન)
મુદ્દે ૧ લા— ( ૧ ) જૈનલાગા ચહુ માનતે હૈં કિ જૈનધમ કે મૂલ પ્રવક શ્રી પાર્શ્વનાથ શે.
ખુલાસા— (૧) જૈન લેાકેા એમ માનતા નથી કે સનાતન જૈન ધર્મના મૂળ પ્રવક શ્રી પાર્શ્વનાથ હતા; પરંતુ જૈન લેાકેા એમ માને છે કે અનાદિ કાળચક્રના બે ભાગ છે. એક ઉન્નત અને એક અવનત.તેમાંના અવનતવિભાગમાં આ સનાતન જૈન ધર્મના મૂળ પ્રવર્તક શ્રી ઋષભદેવ ભગવાન હતા, અને ત્યાર પછી કાળે કાળે અન્ય મહાપુરૂષોએ મૂળ પ્રવર્તતા સિદ્ધાંતને સ`પૂર્ણ વળગી રહી એ સિદ્ધાંતાને પહોંચી વળે એવી સમાન રચનાએ ( તીર્થ સ્થાપના )કરી. તીથ એટલે સઘ(Brotherhood-Cengregation). આ પ્રમાણે શ્રી પાર્શ્વનાથજીએ પણું મૂળ પ્રવકના સિદ્ધાંતાને વળગી તીર્થ સ્થાપન કર્યું હતું.
નેટઃ-શ્રીમદ્ યાન દસ્વામી આર્ય સમાજના કદાચ મૂળ સંસ્થાપક × ગણાય; પરંતુ વેઢધર્મના મૂળ પ્રવર્તી ક કે પ્રચારક ન ગણાય; તેવીજ રીતે શ્રી પાર્શ્વ
× લઘુતમ લાલન કહે છે કે-ડુ ભુલતા ન હોઉં તે સ્વાનીએ સ્વમુખે કહ્યું હતુ કે હું આર્યસમાજને મુરબ્બી (Ptou) થવા માગતા નથી, હું તે આ સમાજને એક રાજ્ય થઈ ર!કું આપે તે આપણે છીએજ, પરંતુ એ હાલ થઈ પડેલા આ સમુદાયમાંથી આપણે આર્યસમાજ (Organised institution) સ્થાપીએ.

Page #23

પંડીત લાલનના લેખ.
૩૧૭
નાજી જૈન ધર્મના મૂળ પ્રવર્તક નહિ, મૂળ પ્રવર્તકના સિદ્ધાન્તને વળગીને તે વખતના જેના વર્તી શકે એવા નિયમેવાળા જૈનસમાજ તેમણે સ્થાપ્યા. મુદ્દા ૨ જો-કુછ વર્ષ કે પશ્ચાત્ ઉન્ડાને (શ્રી મહાવીરજીને) એક નવીન
સ‘પ્રદાયકી નીવ ડાલી.
ખુલાસા ૨ શ્રી પાર્શ્વનાથજીની પછી કેટલાકએક વર્ષે ( આશરે ૨૫૦ વર્ષે શ્રી મહાવીરસ્વામીજીએ નવીન સંપ્રદાયના પાયે નાંખ્યા નથી, પશુ આ અવનત કાળવિભાગના આદિ પ્રષક શ્રી ઋષભદેવજીના અહિંસાદિ સિદ્ધાંતાને વળગીને જેમ શ્રી પાર્શ્વનાથજીએ સમાજરચના કરી હતી, તેમ શ્રી મહાવીરસ્વામીએ પણ કાળને ચાગ્ય પરિવર્તન કર્યું. દાખલા તરીકે શ્રી પાર્શ્વ - નાથજીના સમયમાં સાધુગણાને અને ગૃહસ્થગણાને જે નિયમો પાળવાના હતા તેમાં સાધુઓને ચાર મહાવ્રત હતાં. એ કાળે સ્ત્રી પણ પરિગ્રહમાં સાથે ગણાતો હતી; એટલે સાધુએને પરિગ્રહની સાથે સ્ત્રીને ત્યાગ થતા, પરંતુ આ નિયમ શ્રી રાહાવીરસ્વામીએ પોતાના સમયમાં ચેગ્ય રીતે પળાય એટલા માટે સ્ત્રીત્યાગનું વ્રત છુટું ઉમેરી ચારને બદલે સાધુએના સંબંધમાં પાંચ મહાવ્રત કર્યો. આમ મહાવીરસ્વામીએ મૂળ પ્રવર્તકના સિદ્ધાંતને વળગી સમાજરચનાના નિય મમાં પરિવર્તન કર્યું, પશુ નવીન ધ સ્થાપ્યા નથી.
મુ ૩ જ જૈન સ્પષ્ટ રૂપસે' ઇશ્વરકે
અસ્તિત્વસે ઇન્કાર કરતે હૈ. ખુલાસા ૩ જેઃ— જૈન લેાક સ્પષ્ટ રૂપે ઇશ્વરના સ્વીકાર કરે છે, પરંતુ પરાવલખી માનવગણુ પાતાથી ભિન્ન ઈશ્વરને જેમ સ્વીકાર કરે છે, તેમ કરતા નથી. ને અંતરાત્માની પરમ વિશુદ્ધિ થતાં પેાતાના પરમ શુદ્ધ આત્માનેજ ઈશ્વર ગણે છે.
નેટઃ—સૃષ્ટિરચનાના સબધમાં નેાની એવી માન્યતા છે કે આ વિવ ચેતન અચેતન એવા ઉભય પદાર્થોથી બનેલુ છે. ચેતન પાતાની આંતરિક શક્તિએને દબાવી બાહ્ય શક્તિએથી આંતરિક પુદ્ગલ પરમાણુઓને આ વિશ્વમાંથી ખેચી નાના પ્રકારના સ્વરૂપા આપે છે. જેમકે એક ચેતને પુદ્ગલ પરમાણુઆને પેાતાની છાહ્ય શક્તિવર્ડ આકર્ષી એવું પરિણામ બનાવ્યુ` કે જેથી વૃક્ષનું સ્વરૂપ ઉપસ્થિત થયું. આ પ્રમાણે જગના સંસારી જીવા પેાતાના સ્વરૂપો પોતાની ખરી આંતરિક શક્તિને દબાવી બાહ્યશક્તિએવડે નાના સ્વરૂપે રચતા જાય છે. આ જ સૃષ્ટિરચનાનું કારણ જેને માની શકે.
મુદ્દા ૪ થ— જૈનધર્મીકા સામાન્ય પ્રભાવ ભારતકે રાજનૈતિક અધઃ૫તનકા એક કારણ જુવાહૈ.

Page #24

કરી જૈન ધમ પ્રકાશ,
!!!!
૮ની પ્રતને આશ્વાસન આપો, એ વાસનમાં પેાતાના હૃદયની સરિતાના વેગ આ છૂટછે. પરાણે ધર્મપ્રેમ કે કાગડની પ્રક્રિયા નિર્ણ કરે પણ ધર્મ તરફ મનના તેજથી કશે ! સિાત્રાના મેધા અર્થ સમતાવા દેશો તેમની પાસે નહિં જવુ પડે, પણ તેએજ પોતાના આચાર અને વિચારથી હિંસા’ શબ્દના રૂપ બાસો. ક્રોધ, લેબ, પેડુ, માયાના મિત્ર નહિ પણ પ્રતિસ્પર્ધ બનશે-શત્રુ બનશે. શત્રુવટ ખેલતાં મહાન મહાન ક્રાંતિએ થશે પણ અંતે તે ફાવશે. ધીરજ અને નમ્રતા તેમની વાણીમાંથી હેકી ઉડશે. દુઃખી પ્રાણી દેખી દીલ દુભાશે. પ્રભુશ્રી મહાવીર જેવાને અનુસરીને સાચા ક્ષત્રી મનશે. ઞપ્તિમાત્ મવેત્ સાધુ ને લાગે જૈનપ્રજા માટે નિહ' હાય ! નહિ રાખે ! જૈન સાધુમડળમાંથી એકાએક એકજ એવે હીરા બહાર નીકળી આવશે કે તેની પાછળ મોટા મોટા આચાર્ય અને ઉપાધ્યાયે અનુસરશે, તેના વચનમાંજ સિદ્ધિ સમજાશે, તેની આજ્ઞા પાળવામાંજ ધમ ગણાશે અને ધના ધ્વજદંડ પુનઃ ફરકાવશે. .
નયુગના સાધુ
વિધીઓના પ્રચંડ વિરાધાદિ વચ્ચે પેાતાનું નાવડુ ઝપાટાખ ́ધ નચિંત આગળ ધપાવશે. વચમાં ટેકરા ખાડાઓ આવશે, પણ હિંમતઞા સાધુએ હિંમતના શસ્ત્રથી તેને કુઢી જશે, તેની આંખમાંથી ઝરતી આત્માની યેાતથી જગતમાં દીવા પ્રગટાવશે, વેશથી સાદાઈના મત્રાને પુનઃ ગુજારત કરશે, આજના ચુમમાં “ ગાંધી અને ખાદી “ શબ્દથી ભડકતા બીનચારિત્રી કેટલાક સાધુએ એજ ગાંધીની પ્રતિમામાંથી કાંઇક શીખવા માથું નમાવશે, ખાદી એ તે તેમનુ સામાન ન્ય ઉંચી કેાટીનું મહામૂલ્યવાળું વસ ગણાશે! દેશને, સમાજને, ધર્મ ને દુખતાં
તારશે. !!
નયુગના સાધુ
કપટી નહું પણ ભેળા થરો, પણ એ ભેળપણમાં તે લક્ષ્યબિંદુ નહિ ચૂકે ! પાણી માગશે ત્યાં દુધ મળશે, પેાતાના પાપોની ક્ષમા માંગી પશ્ચાત્તાપ કરશે અને એ પશ્ચાતાપથીજ તેઓ જગતને તરી જશે. ! પ્રખર્ચ અને ઉછું ખળપણુ નાશ પામશે. પાનાના કરતાં કોઇ વધુ સરકારી સારીજન તેમને માલુમ પડશે તા અચૂક તેઓ તેને વઢના કરશે !!! તેમના વિદ્વારા સંપાટાબંધ નહિ થાય. ગામડે ગામડાની નાડીએ તપાસશે, સંત નાડીવાળાએને દવા આપશે, ને હુ ધીમાં સડતી રગેામાં સુંગધી પ્રસરાવશે.

Page #25

મહાપુરૂષોના વિચારરત્ને,
નકયુગના સાધુએ
પ્રાચીન કાળની રાક રાજા મહારાન્ત અને ચકવી એના મુગટો પોતાની ચરણધરામાં પ્રત્યક્ષ હેશે, ત્યારે એ સાધુએ અમારીહની માગણી કરશે. તેમની ત્યાગવૃત્તિ નહિ કે ફકત કચન અને કામીન પૂરતી રહેશે પણ વિલાસ વૈભવ અને દેહને ત્યાગની ભાવનાથી ભસ્મ કરશે. જૈનને સાચા ન બનાવશે. શલ્યાની અહલ્યા મનાવશે ! તેમની ભાષામાં ગલીચ શબ્દો નહિ આવે, તેમને સ્વભાવ દ્વેષી નિહ હોય ! તેમની પાસે ફકત પાંચજ વચ્ચે હશે. મેાટી મેટી સંસ્થાએની કુંચી તેમની પાસે નહિ રહે, પણ દષ્ટિજ તેમની ઉપર રહેશે. નવયુગના સાધુએ
૩૨૧
આંખમાં અમીશત, જીભમાં નમ્રતા, સ્વભાવમાં ધૈય તા, ચિત્તમાં શાંતતા, અને આચરણમાં આદર્શ નીવડશે. આધુ ખેલશે પણ કરશે ઘણું, ઇંદ્રિયેપર વિજય મેળવશે અને તેથીજ જગતન: ધન્યવાદાના પુષ્પોથી વધાવાશે.
--
( અપૂર્ણ ) મહેતા પભુદાસ ૐ મંસી ’’--ભાવનગર.
महापुरुषांना विचाररत्नो.
સગ્રાહક:-૫ તીલાલ છબીલદાસ સંધવી–મારીવાળા હાલ મુ ંબઈ,
CATVERY
શાંતિ શાંતિ એ અશ્વિનુ શસ્ત્ર છે, તે તેના હાથમાંજ તે શાલે છે. હું પત્થરની શાંતિ નથી માંગતે. હું કમરસ્તાનની શાંતિ નથી ઇચ્છતા. આખી દુનિયાના બાણુના વરસાદની સામે ખુલ્લી છાતીએ, એક માત્ર ઈશ્વરને આશરે ફરનારા મનુધ્યાના હૈયામાં વસતી શાંતિ મારે જોઇએ છીએ. (મહાત્મા ગાંધીજી) કરજ-અફીણુ કરતાં કરજ વધારે ઝેરી છે, અફીણુ ખાનારનેજ મારે છે, ત્યારે કરજ દીકરાના દીકરાને પણ મારે છે.
સદ્ઉદ્યોગ-સઉદ્યોગ સદ્ભાગ્યને સાદર છે, આજની કિંમત આવતી કાલથી ટાલ છે, માજે અને તે કાલ ઉપર રાખે! નહિ. ( શતાવધાની શ્રી રત્નચંદ્રજી મહારાજ )
બાળ કેળવણી આપણા સાંસારમાં ઠેકરા કે છેકરી ગમે તે હોય તેના કાનમાં સાસુ, વહુ, સાસરૂં એ શબ્દ હૅાનપણથીજ પડે છે. આાથી અકાળે ને અજાણુપણે કુવાસના દાખલ થાય છે. ઘરમાં બાળકેાને ઉછેરનાર, આખે દિવસ સંભાળનાર ઘાટીઓને ખાળીકેના કાનમાં અપશબ્દ અને બાળકોને ન

Page #26

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
સંભળાવવા જેવી કુટુંબકથા સંભળાવતા કોણે જોયા નથી? નિશાળમાં ગીર વદનના પુટરાં દેખાતાં છોકરાં કે જેઓ નીતિમાં શિથિળને અસંસ્કારી હોય છે, તેમની મેટી વયના છોકરાઓ શરૂઆતમાં નિર્દોષ મશ્કરી કરે છે અને આમ અનીતિના વિચારો દાખલ કરે છે. જે સમયે નવું લોહી ખીલાવું જોઇએ, શરીર બંધાવું જોઈએ અને ખીલતા ગુલાબની માફક શરીર ખીલવું જોઈએ, તે સમયે જ કાયમના હલકા વિચારથી ને આચરણથી ખાધે પીધે સુખ છતાં મોટાનાં છોકરાં શરીરે નબળાં અને નબળાંજ થાય છે. હિંદુસ્થાનની ભવિષ્યની પ્રા ઉન્નત થાય એવી ઈચછા રાખનાર માબાપ અને શિક્ષકોએ નિશાળમાં રજા દરમિયાન બાળક કયાં ફરે છે? શું ખાય છે ? શું વાંચે છે? અને કેવી કેવી વાત કરે છે ? એની ખાસ તજવીજ રાખવાની જરૂર છે. કરાં ભણે છે, પહેલા નંબર રાખે છે, બહુ સારૂં ગાય છે, એમાંજ સંભાળ આવી જતી નથી, પણ છોકરા કે છોકરીમાં નીતિના કેવા સંસ્કાર પડે છે ? કોની સાથે ફરે છે? અને કેવું વર્તન રાખે છે ? તે જોવાનું છે. (જોગિન્દ્રરાવ. ૨. દીવેટીઆ)
પુસ્તકે--સારાં પુસ્તકે એ વિદ્યાનો ખજાનો છે, જ્ઞાનનું એક મુખ્ય દ્વાર છે અને અમુક દ્રષ્ટિએ ખરો મિત્ર અને સાચે સત્સંગ છે.
(ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠી) બાળકની પથારી-બાળકને કઠણ પથારીમાં-ખુંચે એવી પથારીમાં સુવાની ટેવ પાડવી જોઈએ. આવી ટેવ પડે તો પછી ગમે તેવી પથારીમાં બાળક નિદ્રાનું સુખ અનુભવી શકે. સામાન્ય નિયમ એવો છે કે સખ્ત જીવન ગાળવા રહેણી કહેણી કઠણ રાખવાથી જીંદગીમાં આપણે ભારે આનંદ ભોગવીએ છીએ. સુખશીળીયું જીવન ગાળવાથી-કાયાને બહુ કોમળ કરી નાંખવાથી પારાવાર નુકશાની વેઠવી પડે છે. મશરૂની તળાઈ હોય તોજ ઉંધ આવે એવી ટેવવાળાના કેાઇ વેળા બૂરા હાલ થાય, પરંતુ ચટાઈ કે જમીન ઉપર સુવાની ટેવવાળાને હમેશાં આનંદજ હોય છે. ઉંઘ તુરત આવી જાય એવી તંદુરસ્તી હોય એને સુંવાળી કે કઠણ પથારીની પરવા નથી. (૨) વર્તન-જીવનને ત્રણ ચતુર્થાંશ ભાગ વતનમાં આવી રહેલ છે.
(મેગ્યુ. આર્નોલ્ડ) કરકસર–કરકસર એક ભાઈની ગરજ સારે છે. પણ તે પણ માં ન ભળે ત્યાંસુધી. કૃપણુતા એ હોટું કલંક છે. | ઘર—દરેક ઘરને સત્યજ્ઞાનને બગીચો બના, કે જેથી આવનાર માણ સને સદ્ધ રૂપ રૂપની સુગંધીને લાભ મળે.

Page #27

ઉચ્ચ કેળવણી
૩૨૩
માણસની શૈભા-જેમ સૂર્યથી દિવસ, ચંદ્રથી રાત્રિ, અને સુપુત્રથી કુળ શાસે છે તેમ બુધ્ધિન! પ્રકાશથી માણસ શાભે છે.
વડીલેાની આજ્ઞાા—પૂન્ય વડીલેાની આજ્ઞા નહિ પાળે, અને તેમનુ સન્માન નહિ કરે, તે તમારી સહિત તરફથી તમારી આજ્ઞાનું પાલન થાય કે તમારૂં સન્માન થાય એવી આશા રાખવી ફાકટ છે.
( શતાવધાની શ્રી રત્નચંદ્રજી મહારાજ) ફરજ—માણસ જેટલે અંશે પોતાની કુજ મળવે છે તેટલે દરજ્જે તે પ્રેમપાત્ર થાય છે.
મનુષ્ય કેવ્ય-વેર લેવું કે કરવું એ મનુષ્યનું કર્તવ્ય નથી, પણુ ક્ષમા એ તેનુ કન્ય છે. ક્ષમા એ વીરતાનેા ગુણુ છે.
-
એકાગ્રતા——એક કામ પૂરૂ ન થયુ હાય ત્યાંસુધી તેને માટેજ જીવવુ અને તેને માટેજ મરવું એ મ્હારા સિદ્ધાંત છે.
પ્રતિજ્ઞા—પ્રતિજ્ઞા લઈને જે તેાડે છે તે હેવાન બની જાય છે, નામ મની ાય છે, પ્રતિજ્ઞા લેવીજ નહિ એ બહેતર છે, પણ પ્રતિજ્ઞા લઇને તેડવી એ ભારે ગુન્હા કર્યા ખરાખર છે.
ધર્મજમાં ધર્મ નથી ત્યાં નથી વિદ્યા, નથી લક્ષ્મી, કે નથી આ રાગ્ય. ધર્મ રહિત સ્થિતિમાં પૂરી શુષ્કતા છે, સર્વદા સર્વ રીતે શૂન્યતાજ છે. આવા ધર્મશિક્ષણને આપણે ખાઇ બેઠા છીએ, આપણી શિક્ષણપદ્ધતિમાં તેનુ સ્થાનજ નથી. આ વાત એવી છે કે ‘વર વિનાની જાન.' ધર્મને જાણ્યા સિવાય વિદ્યાથી કઈ રીતે નિર્દોષ આનંદ પ્રાપ્ત કરી શકે? ખરા આનદ મેળવવા માટે શાસ્ત્રનુ અધ્યચન, તેનું મનન અથવા વિચાર અને એ વિચાર અનુસાર અસ્ખલિત આચરણ આવશ્યક છે.
(મહાત્મા ગાંધીજી)
*
ઉચ્ચ કેળવણી. તે મેળવવાના દ્વાર અને તેની આવશ્યકતા.
ઉચ્ચ કેળવણી એટલે મન અને હૃદયને સુવિચાર અને પવિત્ર ભાવનાઓથી અનેશુભ પ્રવૃત્તિએ થી ખીલવવાં અર્થાત્ માનસિક રાક્તિને પ્રબળ કરવી. તેમનાં મન સત્ય ન્યાય અને પ્રેમથી પૂર્ણ ભરવા કે જેથી મનમાં ખરાબ વિચારના અંશ પશુ ન આવવે વ્હેઇએ અને તેમનુ' આચરણ નૈહિક મળતા તરક વળેલું ડાવુ જોઇએ. “તેણેજ ખરી કેળવણી લીધી છે કે-જેની ઇન્દ્રિયા કાબુમાં છે. એટલે જે આત્મસંયમી છે અને જેનામાં દણુ છેજ નહિ. તેજ કેળવણી પામ્યા છે

Page #28

324
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
સમજી ભાઈએ ખાસ રામજવાનું છે કે કેઇ પણ દેશનું કલ્યાણુ નિવના ચતુ નથી. જ્ઞાન એ એવા તેજસ્વી પ્રકાશ છે કે જેથી જ્ઞાની દરેક
શ્ય ચીજ પશુ ભેઇ શકે છે, ને દરેક સુખ સમૃદ્ધ મેળવી શકે છે; માટે બાઇ ! તમે ગમે તે સ્થિતિમાં હા તે પણ તમારા બાળકને અને ખળએને ગમે તે પ્રકારે ભણાવા. તે વગર કદાપિ તમારા અજ્યુય થશે નહીં. ખુદના થોડાક દાખલા જુએ!—
હાથી જેવું માટુ પ્રાણી શાથી વશ થાય છે? અકુશથી. ઘેાડા જેવા જોરાવર આત્મા શાથી વશ થાય છે?લગામથી, બળદ જેવુ મળવાન પશુ શાથી વશ થાય છે? રાશથી. કહે તેમને વશ કરવાની શક્તિ કેનામાં રહેલી છે ? મનુષ્યમાં, તે પણ બુદ્ધિના-ભણવાના પ્રતાપે. વીરપુત્રા ! ગમે તે પ્રકારે ભણે!, ભશ્ચાવે, બ્રહ્મચર્ય પાળેા, ગુરૂકુળ સ્થાપા, બહાદુર બને, વીરપુત્રા થઇ શા માટે પુરૂષાર્થ કરતા નથી? કપર ન જીવે, તેનાપર આધાર ન રાખેા, ક શબ્દને અતત અથ કામ [ Action ] થાય છે તે તેને શા માટે
તમે કામે લગાડતા નથી ?
તમે ગમે તે સ્થિતિમાં હૈ। તે પણ ભગે ને ભણાવે, એથી બહુજ લાભ યશે. આપણા બાળકે બાળકીએ કે જેમનાપર આપણા ભવિષ્યના ખરા સુખને આધાર રહેલા છે, જેઆમાં સારા સસ્કારોની છાપ પડવાથી આપણે ચડતીમાં આવવાની આશા રાખી શકીએ છીએ, તેમને ભણાવવાથી બહુજ લાભ થશે. જે ભણે છે તે આખી જીંદગી સુખી થાય છે. ખેડુત રામાસામાં ખેડે નહુિ તો આખુ વસ પસ્તાય છે; તેમ જેએ બાલ્યાવસ્થામાં ભણતા નથી તે આખી જીંદગી સુધી પસ્તાય છે. બાળકને સ્ત્રીના પાસમાં નાખી પરણાવવાની લાલસા કરે છે તે માળલગ્ન શબ્દ જે બેલ પ્રમાણે ખાળી મૂકવા જોઇએ તેમ છતાં તે કરીને ફસાવા છે. ઉપાશ્રયમાં જનાર ખાઈએ તરક જુએ, કેટલી માઇએ વિધ.. છે ? તે માળલગ્નનાજ પ્રતાપ. તેનું કાંઈ ભાન આવે છે ? જે આવતુ હોય તે ગાળલગ્ન ટાળી ફરજીયાત કેળવણી તરીકે ભણાવા. બુદ્ધિખળ માટે વધારે તે શુ કહું ? કેળવાયેલું કુટુ ંબ કદી પણ અવનત દશામાં આવતુ નથી. ભણે તેનું માનસિકમળ, શરીરબળ બહુજ જગરૂ અને છે, કારણ કે તે શુીરપણે બ્રહાચ યથાર્થ પાળી શકે છે. બ્રહ્મચર્યવાળાની સત્તાનું શુ કહેવુ? તે અન ંત બળને ઘણી થાય છે.
રા.
વિદ્યાસી કા ધન નહીં, અમૃત ફળ દાતાર; ક સમ જાણવી, પુરૂષોત્તમ સુખકાર.

Page #29

પુસ્તક વિગેરેની પહેાંચ.
पुस्तको विगेरेनी पहोच. ૧ જૈન બંધુ. માસિક દર
આ માસિક ચાલુ માગશર માસથી ઇંદોર ખાતે પ્રગટ થયું છે. તેને પ્રથમ અંક મળ્યા છે. પ્રકાશક-એસવાલ મિશ્રીલાલ પાલરેચા છે. કદ ડેમી
પૃષ્ઠ ૨૦ નું છે. વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૨) છે. ભાષા હિંદી છે. ટાઈપ શાસ્ત્રી છે. લેખે જોતાં સારી આગાહી આપે છે. અમે તે માસિકની ઉન્નતિ ઇચ્છીએ છીએ. ૨૧ વૃક્ષ.
૩૨૭
જીવના ૫૬૩ ભેદની અંદર આઠ પ્રકારના વ્યતરાના ઉત્તર ભેદ ૧૫૬ ને અને સિદ્ધના ૧૫ ભેદના ઉમેરા કરી કુલ ૭૩૪ ભેદે નુ આ વૃક્ષ બનાવ્યું છે. શ્રી આગમાય સમિતિ તરફથી છપાયેલ છે. મુનેિાજ શ્રી સ ંપવિજયજીએ તૈયાર કરી આપેલ છે. પાંદડાએને રંગ લીલેા વિશેષ હાવાથી તેમાં લખેલા નામ ખરાબર વચાતા નથી. હવે પછી રંગ ફીકે અથવા ખીજો રાખવાની જરૂર છે અને વ્યતરેાના ઉત્તર ભેદ દાખલ કરવાની ખાસ આવશ્યકતા નથી. ૩ શ્રી શમામૃત. છાયાનાટક વિગેરે,
આ નાટકમાં કર્તાએ પેાતાનું નામ આપેલ નથી. નાટક માત્ર ૧૦ પાનામાં આવેલું છે, પરંતુ બહુજ સુંદર છે. તેની પછી નેમિનાથજીનુ એક સ્તવન અને બીજા તેમના ફાગ નાખ્યા છે, તે તે ગુજરાતી પદ્યમ ધ છે. મુનિરાજશ્રી સંપòિજયજીના શિષ્ય મુનિ ધર્મવિજયજીએ પ્રયાસ કરેલા છે. કિંમત રાખવામાં આવી નથી. ખાસ વાંચવા લાયક છે
૪ ધ વીર–કુમારપાળ
(શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યના ચરિત્ર યુક્ત-સચિત્ર.)
આ બુક શ્રી જૈન સસ્તી વાંચનમાળા-ભાવનગર તરફથી નબર ૪ તરીકે હાલમાં બહુાર પડેલ છે. કિ ́મત રૂ ૧--૪-૦ રાખેલ છે તે સસ્તા નામના હિસાબે વધારે લાગે છે. પ્રારંભમાં પ્રસ્તાવના ઉપયાગી લખી છે. કુમારપાળના ચરિત્રની અંદર પણ ઘણી હકીકતાના સગ્રહ કરેલા છે,
૫ મહાવીર રવામીના દશ શ્રાવકો,
આ બુક પણ ઉપર જણાવેલ સરથા તરફથી બહાર પડેલી છે. કિમનુ

Page #30

કી કૌન ધ
પ્રકાશ.
" જ છે. પ્રારંભમાં ઉપધાન સારા લાગે છે. દશે કરાવકના અધિકારમાં કાળાગી અનેક બાબતો સમાવી છે.
ઉપરની બેને બુક રાખવા લાયક છે. અને એ સંસ્થા આગળ ઉપર - સારા પુસ્તક ની કિંમતે બહાર પાડે એમ ઈર છીએ છીએ કે જેથી તે લાભ જેને વગ લઈ શકે.
૬ સંસ્કૃત ચૈત્યવંદન વીથી સા. તથા
ચઉમરણ પયને સાથે વિગેરે. આ બુક શ્રાવક ભીમસિંહ માણેક તરફથી રાથી આત્તિ તરીકે બહાર પડી છે. કિંમત લાખ નથી. સોળ પેજીદ ફારની બુક છે. સારી બાંધેલી છે. સંગ્રહ સારો છે, પરંતુ ગાઢતા ઉપર પૂરતું ધ્યાન આપવામાં આવ્યું નથી તે ઠીક નથી. આશા છે કે હવે પછી તે બાબત ઉપર વધારે ધ્યાન આપવામાં આવશે. બુકમાં છેવટે રત્નાકર પચીશી અનુવાદ છે અર્થ સાથે આપવામાં આવેલ છે.
૭ રત્નાકર પચ્ચીશી. ઉપરની બુકમાંથી આ બ્યુટી પાડેલ છે. માસ્તર શામજનો કરેલો અનુવાદ પવગંધ છે ને ગુજરાતી અર્થ છે. ટાઈપ શાસ્ત્રી રાખ્યા છે. કિંમત દોઢ આનો છે.
૮ કર્મ નિર્જરાણી અને સંઘ વાક્યામૃત. આ બુક સાધવજી પ્રદશ્રીજીના ઉપદેશથી શ્રાવક કપુરચંદ ઠાકરશીએ તૈયાર કરીને છપાવી છે. પ્રારંભમાં બે પયાના અર્થ આપ્યા છે. કલ્યાણ મંદિરના કર કાચ ઉપર રચેલા ૪૪ ગીતો આપ્યા છે. જીવના ૫૬૩ ભેદની ગતિ આગતિ અને પ૩ જીવ ભેદ દર માર્ગણ ઉપર ઘટાવ્યા છે. પાંચ કારણનું સ્તવન આપ્યું છે. સંગ્રહ સારે છે. કિંમત રાખી નથી. ભેટ આપવા માટે જ છપાવેલ જણાય છે. શ્રાવકની આર્થિક સહાય છે. ગતિ ગતિ વિગેરેમાં તેના અનુભવી પાસે શુદ્ધતા કરાવેલ નથી એ ખામી દૂર કરવાની ખારા અગત્યતા છે. ૯ ભાવનગર કાંટાવાળા ડેલામાં અપાતા અન્નદાનનો
સં ૧૯૭પ થી ૧૯૭૮ સુધીનો રિપોર્ટ. આ રથળે ગરીબ માણસને ખીચડી, છાશ, જેટલા વિગેરેને બરાક બેસવને આપવામાં આવે છે. આ બાબતમાં પોપકારી પુરૂષો પ્રયત્ન કરે છે. અનેક ગુડ તથા એ એને આર્થિક સહાય આપે છે. આ હીસાબ દશ હજાર રપીઓને છે. આવ. હીરાબ છપાવાની ખાસ જરૂર છે. આ ખાતું ખાસ સહાય આપવા ૨૫ છે.

Page #31

--
'
' 3
'
*
*
*
*
ભાઈશ્રી બ્રધરદાસ વચ્છરાજને ખેદકારક સ્વર્ગવાસ.
આ ગુહુર્ઘ કાતિક દિ ૧૦ ને આ વિનાશી દંડ તજી દીધો છે. પરંતુ એમની ધમપરની તીવ્ર લાગણું એ પ્રસંગે સારી રીતે જણાઈ આવી છે. વ્યાધિ અસતાવાળા છતાં અસાતા વેદી નથી. અને દરેકે બધુને ઉપદેશ આપતાં સંસારની અનિત્યતા સમજાવતાં સમાધિ મરણની રીતે દે છેડેચા છે અંત સમયસુધી વારવારે ચાર આરને ત્યાગ કરી સારી અસણ કરતા હતા અને આત્મરમણતામાં લીન રહેતા હતા પગથિક પરતુઓને કે સગાસંબધીઓને ને સંભારતા ચાર શરણ કરે તો તેનું કરતા હતા પણ પુરના સમુદાયને એની ન પુરાય તેવી ખામી પડી છે. એમણે પોતાની પાછળ બીલકલ. શક સંતાપ ન કરવા કહેલ તેના ચહલે તેમની વિધવાએ પણ જાણે રાતે કર્યો છે. અમે તેમનો પુત્ર તમારા મન મોતા, તેમાં તેમના સ્વજનને અંતકરણથી રીલાસે આપીએ છીએ અને એસગતિગામી જીવના આત્માને શાંતિ ઈચ્છીએ છીએ
"
'
ન *
વનની
જિ
:-
''
..
*
*, *
*
,
તો
આ બં, ત્રણે માસની માંગી લેગીને માગશરવિધિ કે ખોવન માં પિચર ત્વ પામેલ છે. વય બાવન વર્ષની થઈ હતી. ઉભાવ બહુ સાર હતે. સભાના મેમ્બર હતા. અમે તેમના કુટુંબને દીલાસે આપીએ છીએ અને તેમની આત્મા શોતિ ઈચ્છીએ છીએ.
જૈન વિદ્યાર્થી સ્વંયસેવક મંડળ, અમદાવાદની ત્રણ બેન બોડીગોનુ (શેઠ ચી. ન. શેડ, લ: રા. શા. મો. ) એક સંયુકત “ જેન વિદ્યાથી મડળ તા. ૧-૯ર૩ ના રોજ થાપવામાં આવ્યું છે. તેને અંગે એક જૈન વિદ્યાથી વયસેવક, મ ડળ પણ ઉભ કરવામાં, અધ્યું છે. જે ભાઈઓ સેવાથે મડળના સ્વયં સેવક મારફત લાભ લેવા ઈચ્છતા હોય તેઓએ નીચેના શિરમે પૃત્ર વહારે ફેરવે
મંત્રી. જે વિદ્યા થી મડળ. એમદાવાદ,
છે. શેઠ ચીમનલાલ નગીનદાસ ડી. જૈન પાઠશાળા માટે શિક્ષકની જરૂર છે. પાંચ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર અર્થ સહિત અને પ્રકરણમાળા અર્થ સહિતના બોધવાળા ને સંત વ્યાકરણના અભ્યાસીને બપ છે. પગાર વિષે નીચેને શિરોએ લે.
શેઠ જમનાદાસ હરાચંદ છાણી-દેદરાર

Page #32
" ; ; . હાદા ખાર પણ છે. તેમ છે. પણ કયો છે. જેની ર ડીલ સુરતી નથી, છતાં અનેક સંસ્થાઓને તેમજ મુનિ મહારાજને : Sii : સેટ અપાયેલ છે. જે મંગાવે છે અને લેટ આપવાના સંબંધમાં . : દો. લાઇફ મારો માં એક રૂપો છે એ હવામાં . . . પિન. આડ રમના લા છે. આ જ ઉપોગી છે. આ દષ્ટિ શલાકા પુરૂષ ચરિત્ર ભાષાંતર દશે પવ મળી શકે છે. - દરેક જૈન બંધુએ અવશ્ય રાખવા લાયક છે. વિકલાગ 1 લે. પર્વ 1-2. શ્રી ઋષભદે - અજિતના શરિત્ર. .3-4- વિભાગ 5 છે. પૂર્વ 3 થી 6. શ્રી સંભવાયથી સુનિ ના સ્વામી * સુધીના ચરિત્ર 24- વિલાં વે છે. પર્વ ઋ૮–૯. ન. રામાયણ અને ૨૧-ર-ર૩ માં પ્રશ્ના ચરિ. 4-00 વિભાગ જ છે. પર્વ 10 મું. શ્રી મહાવીર સ્વામી ચરિત્ર. 28 - ચારે દવભાગ સાથે મેગાવનાર પાસેથી રૂ. લેવા ખ્યાવ.' પશિશ પર્વ ભાષાંતર પણ આના સંબંધવાળું જ છે. તેમાં કશી જ બવામીનું ચરિત્ર 19 કથાઓ સાથે અને બીજા આચાર્યોનાં ચરિત્ર છે.. 1-8-0 શ્રી પ્રિયંકર નૃપ ચરિત્ર ભાષાંતર આ શ્રી ઉવસગહર સ્તોત્રના પ્રભાવ ઉપર આપેવું ચરિત્ર છે. તેની આ બીજી આવૃત્તિ છે. બહુ રિાક છે. વાંચવા માંડ્યા. પછી પુરૂં કઈ શિવાય મૂકાય તેમ નથી, પ્રાંત ભાગમાં વધારે ગાથાના રાહેર અપડેલા છે. કિમત છે આના રાખેલ છે. આવા પિસ્ટેજ 0-1-6 પ્રતિકમણા હતુ. પ્રતિક્રમણ કરનારા દરેક બંધુઓએ-શ્રાવકેએ તેમજ શ્રાવિકાઓએ ખાસ વાંચવા લાયક છે. તે વાંચ્યા પછી પ્રતિક્રમણ કરવામાં જુજ ભાવ પ્રગટ થાય છે. પ્રતિ મણની અંદરના સૂત્રોના અર્થ જાશેનારને આ બુક વાંદાંતાં બહુ આહાદ થાય તેમ છે. આવી કંપની બુક સાધુ સાદરીઓએ પણ છે એ વાંચી ન શકે તેમણે વાંચવા ગ્ય છે. અિત આ ના. " પિજ એક આને. - શ્રી ઉમરાળા પાંજરાપોળ લેટરી હેડ ઓફીસ-ભાવનગર સાથે પરમાઈ સાધે. છે શાનનગરની નામદાર કાઉન્સીલ ઓફ એડમીનીસ્ટેશનની ખાસ પરવાનગીથી. - બી ઈ તા. 134 24 રામનવમીના રોજ નીકળશે. ટીકીટ, 12550. એક ટીકીટની કિંમત રૂ. 1. ઈનામોની સંખ્યા 76 છે. ઈનામ રૂ. 1500 નું છે સિચ્યું તાપમાવવાની આ સુંદર રંકને લાલ હ. For Private And Personal Use Only