Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
श्री जैन धर्म
ગ
वांच्छा सज्जनगमे परगुणे प्रीतिर्गुरो नम्रता । विद्यायां व्यसनं स्वयोषिति रतिर्लोकापवादाद् भयं ॥ भक्तिश्चार्हति शक्तिरात्मदनने संसर्गमुक्तिः खले । येष्वेते निवसंति निर्मलगुणास्तैरेव भूर्भूषिता ॥ १ ॥
પુસ્તક ૩૬ મુ. ] માગરાર. સવંત ૧૯૬૭. વીર્ સંવત-૨૪૪૭. [ ક ૯ મે. मुनिगुण सझाय.
ધન્ય
ધન્ય
ધન્ય ધન્ય સુનિવર સમતા રસ રમે, નિજ ધ્યાને ચકચૂર, ધન્યઅાનિશ આનંદ અંતર દીપા, પૂગલ ભાવે સબૂર; પારસ ને પાષાણુ સમ દ્રષ્ટિએ, કામિની કંચન દૂર. દુ:ખ ઉપજાવે નવી કે જીવને, ભાષણુ પણ સુખરૂપ; આડંબરથી અલગાનિત રહે, સેવે તપ પદ ધૂપ. નિંદા સ્તુતિ કદી નવી ચિત્ત ધરે, જ્ઞાન વિષે મશગુલ; ગ્રંથ અધ્યાતમ પઠન મનન કરે, ઉપદેશે અનુકૂલ. સ્વગુણુ રંગીલા રે મુનિવર હીરલા, ભારત ભૂષણ ભૂપ; નિજ તારણુ સહ પરને તારતા, નિયામક એ અપ. એવા ઉત્તમ મુનિ નિત્ય વટ્ટીએ, આતમ ધ્યાને હજૂર; અમર અચલ પદ નિશ્ચય પામવા, ચિત્ત આનંદ ભરપૂર.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧ જ્યાંથી પાછું તું નથી એવા મેાક્ષસ્થાને
For Private And Personal Use Only
ધન્ય
ધન્ય
.
સતિ પ્રભુ નામ સુધારસ પીજે, ( ૨ )
રે પ્રભુ॰
આ ભવસાગરથી હીને; રે પ્રભુઅંત યામી સમર તુ ઘટમાં, ત્રિકથા વેર તજીને; નાવ મળ્યું તરવાનું તજ મા, શુભ ભાવે સમજીને માનવ દેહુ સફળ કર ભાઈ, જીવન નાથ ભજીને; અમર કહે ભક્ એજ કૃતાય, ખેડા ડામે ડરીને,૧ અમૃતલાલ માવજી શાહે—કલકત્તા.
૨ પ્રભુ
ધન્ય
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૦૮
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકારા,
अभेद भावना.
જગતમે જૈનધસ ફેલાએ. ( ૨ ) બાલકથી વૃદ્ધ લેકે સખકે, શાસન રસીક બનાએ; સહનનું શિક્ષણ આપે, આતમ શાય બતાઓ, અનુપમ આનંદ થાઓ. જગતમે એક પિતાકા સુપુત્ર હાકે, અલગ પથે યુ જાએ; ભ્રાતૃભાવના પ્રગટાકે, એક પ્રવાહે વહાવા, ભાઈ ભાઈ અન જાએ. જગતમે
શ્વેતાંબર દિગંબર સ્થાનક-વાસી નામ મીટા; ભેદ ભાવકું તજકે ભાઇ, અભેદ ભાવ પ્રગટા, જૈન એક નામ ધરાએ, જગતમે જાહાજલાલી જૈન ધર્મકી, જય જય નાદું જમાવા; પ્રભુમયતા પ્રગટાવી દેહે, શાસન રાજ્ય દ્વીપાવા, જ્ઞાનામૃત રસ પા. જગતમે (24.41.)
जेबी करणी तेवी पार उतरणी. ૧ નિષન સ્થિતિ છતાં ઉદાર દીલથી દાન આપે, ૨ મેટા અધિકારી છતાં ક્ષમા-નમ્રતાદિક રાખે. ૩ યુવાવસ્યા છતાં દેહદમન-ઇન્દ્રિયદમન કરે. ૪ જ્ઞાનીવિદ્વાન છતાં માન-નિરભિમાનતા રાખે. ૫ સહુ વાતે સુખી છતાં મનેાવૃત્તિ કબજે રાખે.
૬ તથા સહુને નિજ આત્મા સમાન લેખે, તે સુકૃત કરણી તેને સદ્ગતિ-દેવકૃતિ પમાડે છે.
૧ અઢળક ધન છતાં કૃપક્ષુતાથી ખચ કરી ન જાણે. ૨ પ્રભુતા પામી મદ-અહુ કારથી અનર્થ કર્યો કરે. ૩ તરૂણ્યુ વયમાં સાંઢની જેમ સ્વચ્છ ંદતાથી ચાલે.
૪ શાસ્ત્ર ભણી મદથી પુલાઇ જઇ તેના ગેરઉપયાગ કરે. ૫ સુખી સ્થિતિ પામી ઇન્દ્રિય વશ થઇ ન કરવાનું કરે.
.
For Private And Personal Use Only
"
૬ તથા તુચ્છ સ્વાર્થની ખાતર અનેકને ત્રાસ આપે. તેમની નીચ-અધાતિ તાં કાણુ અટકાવી શકે? અર્થાત્ ‘જેથી કરણી તેવી પાર હુએ દુષ્ટાચરણથી દૂર રહેવુ.
ઉતરી જાણી તિમ.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉન્નતિ ઈ ઉન્માર્ગ” ત્યજી માર્ગને વગર વિલને સેવવાની ભારે જરૂર. રક स्वउन्नति इच्छके उन्मार्ग त्यजी सन्मार्गने वगर विलंबे
सेववानी भारे जरुर.
(લેખક–સદગુરુ પૂવિજ્યજી–પાલીતાણા.) ૧ આપણામાં અજ્ઞાનતાના જોરથી વેચ્છાચાર ઘણે વધી ગયેલ છે. તેના સ્થાને શાસ્ત્રાચાર આદરવા અને શાઅરહસ્ય વિનય બહુમાનપૂર્વક ગીતાર્થ જ્ઞાની ગુરૂ સમીપે જાણવા-અપ કરવાની ભારે જરૂર છે.
૨ ગમે તે સુકૃત્ય-આચરણ પણ સમજપૂર્વક સાવધાનતાથી કરવું જોઈએ.
૩ અર્થ–પરમાર્થના લય વગર ઘણું કરવા કરતાં અર્થના ઉપગ સહિત ગુરૂ આજ્ઞાથી ગ્યતાનુસાર થોડું પણ કરવું સારું છે.
૪ તીર્થયાત્રા, દેવપૂજા, ગુરૂભક્તિ, સંધ-સાધર્મિ સેવા, સામાયિક, પૈષધ, પ્રતિકમણ, તથા શાશ્વશ્રવણ-મનન અભ્યાસાદિક દરેક પ્રસંગે તેને હેતુ-પરમાર્થ સમજી તેની સફળતા થાય એવી કાળજી રાખવાની જરૂર છે.
૫ શત્રુજ્ય ગિરનારજી જેવા પવિત્ર તીર્થની યાત્રા કરવાના પ્રસંગે જયણા રહિત ધસમસીને ઉપયોગશૂન્યતાથી ઘણી એક યાત્રા કરવા કરતાં જયણાસહિત સ્થિરતા રાખી ઉપગપૂર્વક પ્રસન્નતાથી થોડી પણ યાત્રા કરીને તેષ પકડ લાભદાયક જણાય છે.
૬ શરીરમાં અત્યંત ક્ષીણુતા તથા ગાદિક કારણ વગર યાત્રા પ્રસંગે સુખશીલપટ્ટાથી જાનવરને ત્રાસ ઉપજાવીને કે ડોળીવાળાઓની ખાંધ ઉપર ચઢીને જવાનું શ્રીમંતને પણ વિવેક ત્યજી દેખાદેખી ચલાવવા દેવાનું સલાહ ભર્યું નથી, એજ રીતે કંતાનનાં બૂટ-મોજાં પહેરી ડુંગર ઉપર જવા આવવાની વધતી જતી રૂઢી પણું નુકશાનકારી જ છે.
૭ શરીર-ઈનિદ્રાનું દમન કરવા, ક્રોધ માનાદિક કષાયને જીતવા, હિંસા અસત્યાદિક પાપસ્થાનકને પરિહાર કરવા તથા મન વચન કાયાને યથાગ્ય નિગ્રહ કરી, તેમને પવિત્ર કરવા નિમિત્તે જે ઘરબાર ત્યજીને યાત્રાળે ચાહીને માર્ગમાં અનેક કષ્ટ ઉઠાવીને પણ જવા ખાસ પસંદ કરવાનું કહ્યું છે.
૮ દરેક શ્રદ્ધાળ ગૃહસ્થ માગનુસારી થવાને માટે ન્યાય-નીતિ-પ્રમાણિકતાથીજ કમાણી કરીને, સ્વકુટુંબ પાલન કરવા ઉપરાંત શુભ ક્ષેત્રમાં તેને સદુપયોગ વિવેકથી કરીને હાવો લેવા સદાય લક્ષ્ય રાખવું જોઈએ.
૯. સકમાણીનું જેટલું દ્રવ્ય ખરા ઉત્સાહથી સારા માર્ગે (પરમાર્થ દવે)
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૩૦
શ્રી જૈન ક્રમ પ્રકાર
૧૦.
વહુને તુચ્છ યશ કીર્ત્તિની કામના રાખ્યા વગર, આત્મ કલ્યાણાર્થે ખર્ચો શકાય તેટલુંજ લેખે, બાકી સ્વચ્છાએ તા ઘાએ રળે ખર્ચે છે તેમાં નવાઇ શી ? કામ કરવાની તાકાત છતાં નિધનને ગરીબ જાણીને તેમને કઈ સદુધમ કર્યા વગર ખેડા ખેડા નકામા પાણી તેએ વધારે દુ:ખી થવા પામે છે, તેથી તેમને કે તેમનાં બાળકોને યોગ્ય ઉદ્વેગમાં બેડી પરિણામે તેઓ જાતેજ પોતાના સુખે નિડું ચલાવી શકે તેવા કરવા માટે સ્વદ્રવ્ય પ્રમુખના વિવેકથી વ્યય કરવા ડહાપણ ભર્યાં છે. અનેકવાર મિષ્ટાન્ન જમાડવા કરતાં તે રૂડું છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧. નાત જમણુ પ્રમુખમાં ઢળક દ્રવ્ય કેળ યશ કીર્ત્તિ માટેજ ખ નાખવા કરતાં નાત જાતમાં રહેલા કલેશ સપ અને કુરિવાજો (કુધારા) દૂર થાય તથા લેસ્ડ શાન્તિ અને સુધારા મજબુતીબી દાખલ થાય તેવા ઉચ્ચ ઉદાર આશયથી ખરા દિલસેજ સદ્દગૃહસ્થાની સંમતિ મેળવી તે સિદ્ધ થાય તેવા સફળ પ્રયત્ન કરવા પાછળ અને તેટલું દ્રવ્ય વિવેકથી ખવામાંજ તેની ખરી શેાભા ને સફળતા છે.
૧૨. વ્યવહારિક નૈતિક અને ગ્રામિક કેળવણી, દેશ કાળ અનુસાર આપણી પ્રજામાં ઉદારતાથી દાખલ કરી તેને ખીલવવા પાછળ અઢળક દ્રવ્ય ખર્ચાય તે અ વનતિનાં અનેક કારણા આપે।આપ દૂર થાય અને સહુ સમુદાયમાં ઉદાત્ત ભાવના પ્રગટ થતાં આપણી ઉન્નતિ ઘણીઉતાવળે થાય તેમજ લક્ષ્મીની પણુસા કતા થાય.
૧૩. પ્રજાની ઉંચી કેળવણી પાછળ પુષ્કળ દ્રવ્ય ખર્ચાવાની જરૂર છે, તેથી ત્રીજી અનેક દિશાઓમાં સ્વેચ્છા મુજબ ખર્ચ કરતાં પહેલાં આપણી પ્રજાને જ્ઞાનદાન વધારે અનુકૂળતાથી મળે તેવી સુ ંદર સગવડ કરવા પાછળ ઉદ્ગાર શ્રીમતાએ જરૂર લક્ષ આપવુ જોઇએ. દેશ કાળને ખરેખર એળખીને ચાલવાથીજ આપણી કેંન્નતિ થઇ શકશે.
૧૪ અવિનાશી સુખ મેળવવા આપણે સહુએ દ્રઢ પ્રયત્ન કરવા જોઇએ,નિર્મળ આત્મશ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને સંયમવડેજ તે મેળવી શકાશે. અશ્રદ્ધા, અજ્ઞાન અને અસયમને આદરવાવડેજ આપણે ખરા સુખથી એનશીખ રહીએ છીએ. એ દરિયા જેવડી ગ'ભીર ભૂલ સુધારી ખરે માર્ગ આદર્યો વગર આપણેા છુટકેાજ નથી એચ સમજી સ્વચ્છંદતા ત્યજી વગર વિલએ આપણે, ખરે રસ્તે વળવુ જોઇએ. એજ આપણી ઉન્નતિના ખરા માર્ગ છે. એનેજ વગર વિલ'એ આદરવાની ખરેખરી જરૂર છે તેથી તેમાં પ્રમાદ ન કરવા સહુને સમુદ્ધિ સૂઝે. ઇતિશમૂ.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તકના સાથ સતા કરવાની ૬૩ SN:
સ્વજીવનની સાર્થકતા કરવાને ટૂંક ઉપાય.
૧ માતા પિતા શેઠ રવાની અને ગુરૂજન પ્રત્યે સાચે અકૃત્રિમ વિનય કરે, ઉતજ્ઞ પણે તેમના ગુણનું બહુમાન કરી આપણે પણ એવા સદ્દગુણ થવા પ્રયત્ન કરે, તેમની અનુમતિથી વગ્યતાનુસાર આરાધન કરવું અને તેમાં પ્રતિદિન વધારો કરવા લક્ષ રાખવું.
૨ ધર્મપ્રાપ્તિ માટે કુંચી જેવી મૈત્રી પ્રમોદ કરૂણા અને મધ્યસ્થતા રૂપ સદ્દભાવનાવડે સ્વઅંત:કરણને સદાય સુવાસિત રાખવું.
૩ સહુને આત્મા સમાન સમજી તેમને સદાય સુખ શાન્તિ ઉપજે તેમ અનુકૂળપણે ચાલવું. પ્રતિકૂળપણે ચાલી અને પીડા ઉપજાવવી નહીં.
૪ સહને હિતરૂપ થાય તેવું પ્રિય અને સત્ય વચન ડહાપણથી કહેવું. ૫ અગીયારમાં પ્રાણ જેવા પ્રિય પરાયા દ્રવ્યને અનીતિથી લેવું નહિ. . ૬ મન વચન કાયાથી પવિત્રપણે સદાય સ્વશીલ-બ્રહ્મચર્યની રક્ષા કરવી.
૭ અતિભ-મમતાવશ થઈ જરૂર વગરની ઘણું વસ્તુઓનો સંગ્રહ કરી અનેક જીવોને અંતરાયરૂપ થવું નહીં–સંતોષવૃત્તિ રાખવી.
૮ મહા પુરૂએ બતાવેલા સરલ માગે પ્રમાદ રહિત પ્રયાણ કરવા સતત લક્ષ રાખવું. ઈતિશામ
મુનિ કપૂરવિજયજી.
थोडाएक बोधदायक प्रश्नोत्तरो.
પ્રવક્તીર્થ એટલે શું? ઉ૦-જે આપણને તારે અથવા જે વડે તરી પાર પામી શકાય તે. પ્રટને તીર્થના ભેદ કહો. ઉ૦-દ્રવ્ય ને ભાવ, લેકિક ને લેતર, સ્થાવર ને જંગમ. પ્ર-તે તે તીર્થના ભેદને સામાન્ય અર્થ કહે.
ઉ૦-ઉપયોગ રહિત તે દ્રવ્ય અને ઉપયોગ સહિત તે ભાવ. સામાન્ય લોકસંમત તે લેકિક, સર્વજ્ઞ સર્વદશી સંમત તે લેકર. એકજ મુકામે ( હાલ્યા ચાવ્યા વગર) સ્થિર રહેનાર શત્રુ જ્ય, ગિરનાર પ્રમુખ સ્થાવર અને સર્વજ્ઞ પ્રભુની આજ્ઞાનુસાર સ્વસ્વ ઉચિત મર્યાદા મુજબ ચાલનારા સાધુ સાધ્વી શ્રાવકશ્રાવિકારૂપ ચતુર્વિધ સંઘ અથવા તમાદિ ગણધર પ્રમુખ જંગમ તીર્થરૂપ જાણવા.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
17-2
.
પ્ર-લોકેસર સ્થાવર જંગમ તીર્થની સેવા-ભકિત શામાટે કરવી?
ઉ૦-જન્મ મરણ દુઃખરૂપ જળથી ભરેલા ભવસાગરને પાર પામવા, અનાદિ જડતા-અજ્ઞાન-મિથ્યાત્વ-કષાયાદિક દેને દૂર કરવા, સદ્દભાવના યોગે વીલાસવડે નિર્મળ જ્ઞાન દર્શન અને ચરિત્ર અથવા આત્મજ્ઞાન, શ્રદ્ધા અને સ્થિરતાદિક સદ્દગુ પ્રાપ્ત કરવા, ટૂંકાણમાં પશુ જેવી મુદ્ર વૃત્તિને તજી, મનુષ્યત્વ આદરી, સફલાવનામય દિલ જીવનનો અનુભવ કરવા માટે.
પ્ર–પશુ જેવી જ સ્વાર્થ-અંધ વૃત્તિ કેને કહેવી?
ઉ –જેથી જીવની અપતિ -અવનતિ થાય એવા હિંસા, અસત્ય, અદત્ત (ચારી છે. મૈથુન અને દ્રવ્યમૂછદિક પાપસ્થાનકવડે આત્માને મલીન કરે તે.
પ્ર-અરું મનુષ્યત્વ કોને કહેવું ?
ઉ૦-નિર્મળ જ્ઞાન પ્રકાશ વેગે, પશુવૃત્તિ તજી, અહિંસા, સત્ય, અર્થ, સૂર્ય અને અસંગતા ( નિઃપૃડતા) દિક ઉત્તમ વ્રતનું યથાર્થ પાલન કરવા13 અનાદિથી અવરાયેલી સ્વશ્રદ્ધા જ્ઞાનાદિક સમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી લેવા પૈર્ય અને તથી અડગ પ્રયત્ન કરવા તદનુકૂળ વૃત્તિનું સેવન કરવું તે.
પ્ર—સભાવના ઉઈ કઈ છે? ઉ –ત્રી, મુદિતા, કફશા અને માધ્યખ્યાદિક પ્ર–નિર્દોષ દિવ્ય જીવન કોને કહેવું ? ઉ૦-સફભાવના વેગે વહુદયની વિશુદ્ધિથી સ્વયેગ્યતાનુસાર સર્વજ્ઞકથિત ના યથાર્થ પાલનવડે સ્વજીવનની સાર્થકતા કરવી તે.
વ-શત્રુંજય, ગિરનાર પ્રમુખ પવિત્ર તીર્થસ્થળની યાત્રા કરવા જવાનું વજન શું ?
ઉ-આધિ વ્યાધિ અને ઉપાધિ રૂપ અનેક વિધ સાંસારિક તાપ સમાવવા લે ખરી શક્તિ મેળવવા માટે.
પ્ર-નિર્મળ જ્ઞાન, શ્રદ્ધા અને ચારિત્રસંપન્ન સંત મહંતોની સેવા ભક્તિ કે ગમ કરવાનું પ્રોજન શું ?
ઉ૦-જન્મ જરા મરણ સંબંધી અનંત દુઃખથી પરિત આત્માને તેમાંથી થવાને ખરો મા એવા નિરાગી-નિ:સ્પૃહી–ત્યાગી જ્ઞાની પુરૂષના સંસર્ગથી શવાને સંભવ છેવાથી અક્ષય સુખના અથી અને તેવા મહા પુરૂની સેવા ને સમાગમ એક નિષ્ઠાથી કરવા ચાહે છે–કરે છે. પ્ર--સર્વથા રાગ દ્વેષ રહિત વીતરાગ દેવની સેવા-ભક્તિ શામાટે કરવી? ઉ૦-અનંત જન્મ મરણને આપનારા આપણામાં જડ ઘાલીને રહેલા રાગ હાદિક મહા ને નિમ્ળ કરવાને માટે.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હિતશિક્ષાના રાસનું રહસ્ય. પ્ર-રાગ દ્વેષ રહિત વિતરાગવડે અનુગ્રહ કે નિગહ શી રીતે થઈ શકે ?
ઉ–જો કે વિતરાગ દેવ સાક્ષાત અનુગ્રહ કે નિગ્રહ કરતા નથી, પરંતુ જેમ ચિતામણિ રત્ન, કામકુંભ, કલ્પવૃક્ષ અને કામધેનું પ્રમુખની સેવા સફળ થાય છે તેમ વીતરાગ પરમાત્માની સેવા ભક્તિ પણ ભવ્યાત્માઓને ફાયદાકારક થાય છે, અને તેને અનાદર (આશાતનાદિક) કરનાર દુરાત્માઓને હાનિ-નુકશાનકારક પણ થાય છે. ચિન્તામણિ રત્ન પ્રમુખ જડ-અચેતન છતાં જેમ યથાવિધિ સેવનારને ચિહ્નિત ફળ આપે છે અને અગ્નિ પ્રમુખ અવિધિ સેવનથી બાળે છે તેમ પ્રભુ-ભક્તિ અભક્તિ કરનારને પણ આડકતરી રીતે અનુક્રમે અનુગ્રહ નિગ્રહ
થાયજ છે.
પ્ર-
શયાદિક તીર્થસેવાની સાર્થકતા શી રીતે સમજવી? ઉએ પવિત્ર તીર્થનું આલંબન લડી વિશુદ્ધ લેશ્યા-પરિણામથી આનનાદિકવડે પૂર્વે સિદ્ધિપદને પામેલા તીર્થકરાદિકના અનંત જ્ઞાનાદિક ગુણનું ચિન્તવન કરીને તેમજ અત્યારે વિદ્યમાન સંત-મહેતાદિક સાધક મહાશયેની સેવાભક્તિ બહુમાનાદિકવડે આત્માસ્થિરતા-રમણતા-સમાધિ ગે.
સન્મિત્ર-કવિજયજી.
हितशिजाना रासनुं रहस्य.
( અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૨૦૦ થી ). પાટણ શહેરમાં શ્રીમાળી જ્ઞાતિના નાગરાજ નામે શેઠ હતા. લેકે તેને કોટીક્વેજ કહેતા હતા. તેને મેલાદેવી નામે સ્ત્રી હતી. અન્યદા તે સગર્ભા થઈ, તેવામાં નાગરાજ શેઠ મરણ પામ્યા, એટલે રાજાએ તેને અપુત્રીઓ જાણીને તેનું સર્વ દ્રવ્ય લઈ લીધું. મેલાદેવી પિતાને પીયર ધોળકે ગઈ. ત્યાં તેને અમારી પડહ. વગડાવવાને દેહલે થયે. તેના પિતા દ્રવ્યવાન હોવાથી તેણે અમારી પડડ વગડાવી-જીવહિંસા અમુક દિવસે બંધ રખાવી તેને દેહલે પૂર્યો. અનુક્રમે તેને પુ ત્રનો પ્રસવ થશે. તેનું નામ તેના માતામહે અભય રાખ્યું, પરંતુ લોકોમાં તે તે આભડ નામથી પ્રસિદ્ધ છે. તે પાંચ વર્ષને થયે એટલે તેને નિશાળે ભણવા મૂ. છોકરાઓ તેને નબાપ” કહીને ખીજવવા લાગ્યા. અત્યાર સુધી તે તે પોતાના માતામહને જ પોતાના પિતા સમજતો હતે. છોકરાઓથી તેણે જોયું કે તે તો તેની માતાના પિતા છે. માતા પાસે આવીને તેણે પિતાના પિતા વિષે પૂછયું. બાળકના બહુ આગ્રહથી માતાએ તેના પિતા સંબંધી બધી વાત કહી, એટલે આ
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકારો.
ભડ માતાની રજા લઈને યોગ્ય ઉમરે પાટણુ ગયેા. ત્યાં પેાતાના જીણુ ગૃહમાં રહેતાં તેમાંથી તેના પુણ્યયેાગે દ્રવ્ય પ્રગટ થયુ'. તે દ્રવ્યવાન થઇને વ્યાપાર કરવા લાગ્યા, અને લાલદ નામની સ્ત્રી પરણ્યો. અનુક્રમે કેાટીલજ થયે અને તેને પણ પુત્ર થયા. વળી પાછે અશુભ કર્મોના ગાઢ ઉદય થવાથો તે નિન થઇ ગયે, એટલે તેની સ્ત્રી ત્રણે પુત્રને લઇને પેાતાને પીયર ગઇ. આભડ ઘરમાં એકલા રહ્યું. પો તાને ન છાજે તેવા ચર્મની ડોથળી ઘસવા વિગેરે ઉદ્યોગ પેટને માટે કરવા લાગ્યા. એમ કરતાં એક માણુ અનાજ મળે એટલે તે પોતાને હાથે દળે, હાથે રાંધે અને એકલા જમે. આ પ્રમાણે દુ:ખમાં દિવસે વ્યતિકમાવવા લાગ્યા. કર્તા કહે છે કે— ક્ષણ ખાંડા ક્ષણ વટલા, ક્ષણ લાખ ક્ષણ લીહ; વે ન દીધાં ચંદને, સર્વે સિરા દઉં.
જગાર ખરે વિવિધ લખે, વિધિ શિર લખિયા કેણ; રાવણ ઘર કેવુ ઢળે, એમ પૂછ્યુ... હુએણ નલિની સરાવર ઘર ક્રિયા, દવ દાઝણા ભયેણ; તે દાધી ત્યાં હિમજળે, પુરવ દત્ત લેણ, ના લીધે તે નિવ રહે, દેવ કરે તે થાય; મચ્છુ ચણાયર ઘરે કરે, સાંઝ સાથ વેચાય. અવળી ગતિ છે દૈવની રખે પતીજા કોઇ આર્બ્યા સુહી રહે, અવર અચિ’ત્યા હૈદર મુકુળ ઉપજ્યા શું કરું, જાફરાર ફર્મ ન હેાય; નાચ્યા વિધ્ધા ને હુછ્યા, શંખ ભમતા જોય. રાખ સિખા નર ભવે, આભડ કેધ્વિજ; પુરૂષષ માન ન કીજીએ, કાલ તિસ્યુ` નહિ અજ્જ. સુખીયા મ કરીરા ગારવો, નિધન પાય મ ફેલ કોઇ કુવાયા વાયરા, જ્યું તું...ડીને વેલ, ગયવર કાં તું ગવિયા, દેખી વડવડ દત; અહુજ દંતહ દ્વેગથી, ચું ખરુ હેઠ પડત
For Private And Personal Use Only
1
3
५
3
ભાવાર્થ—ચદ્રમા એક દિવસ ખાંડે!, એક દિવસ ગાળ, એક દિવસ લાંખે ને એક દિવસ માત્ર લીટી જેવા દેખાય છે; તેના પપ્પુ સરખા દિવસે જતા નથી. જગતના મસ્તક પર ( કપાળ પર ) વિધાત્રા લેખ લખે છે, પણ તેના કપાળમાં કાણે લેખ લખ્યો કે જેથી તેને રાવણને ઘેર કાદરા દળવા રહેવુ પડ્યું? આમ ઝુનુમાને પુછ્યું. ( આ વાત અન્ય મતના રામાયણુની છે. ) કમલિનીએ સરોવરમાં ઘર કર્યું કે જેથી દવમાં બળેવુ ન પડે, પશુમાં પાણીના હિમથી ( ઠંડકથી ) જ મળી ગ-પૂર્વે કરેલા કર્મના મૂળ ત્યાં પણ ભાગલા પડ્યા. કર્મ, ના કીધાથી
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હિતશિક્ષાના રાસનું રહસ્ય.
૨૭૫
અટકે તેમ નથી, તેનું કર્યું તે થાયજ છે. જુઓ છે રત્નાકરમાં નિવાસ કર્યો છતાં ત્યાંથી પણ પકડાઈને વેચાવા વખત આવે. દેવની ગતિ જ અવળી છે, માટે કોઈ તેને વિશ્વાસ કરશે નહીં, કેમકે તેના વિપરીતપણથી આરંભેલા કામ
એમના એમ પડ્યા રહે છે, અને અણચિંતવ્ય થઈ જાય છે. સારા કુળમાં ઉપજેલ પણ કર્મ સારાં ન હોય તે શું કરે? શંખ ઘણે રત્નાકર જેવા સુકુળમાં ઉત્પન્ન થયે છતાં નથાણ, વિંધાણે, હણાણો, તેને ઘેરઘેર ભટકવું પડ્યું. આ આભડ શેઠ પણ કેટીક્વજ હતું, છતાં નિધન થઈ. જવાથી શંખની જેમ જ્યાં ત્યાં ભટકે છે; માટે હે પુરૂષ! માન કરીશ નહીં, કેમકે જેવી કાલ તેવી આજ નથી. હે સુખી મનુષ્ય ! તું તારા સુખને ગર્વ કરીશ નહીં અને નિર્ધનને પગે ઠેલીશ નહીં, કારણ કે કોઈક માઠે પવન વાશે તે તુંબડીનો વેલો મીઠાને કડવો થઈ જાય છે તેમ થઈ જશે. હે હાથી ! તું તારા મોટા મોટા દાંત જોઈને ગર્વ કરીશ નહીં, કારણકે એ દાંતના કારણથી જ તારે ખાડામાં પડવું પડશે.”
આ લકમી કેઈની થઈ નથી ને થવાની નથી. સમુદ્ર જેવા પિતાને પણ તેણે તજી દીધો છે. નારાયણને તેના ઉપર પૂર્ણ પ્રેમ હતો છતાં ત્યાંથી તે નીકળી ગઈ છે, બીજા પુરૂષે તે લક્ષમીને પામીને ખરચે છે, ખાય છે, ઉપગ લે છે; આ ભડે તેવું કાઈ ન કર્યું છતાં ત્યાં સ્થિર થઈને રહી નહીં. મૂર્ખ માણસો તે તે જોઈને વિસ્મય પામ્યા; પણ સમજીને તેની અસ્થિરતા ભાસેલી હોવાથી તેમાં કાંઈ આશ્ચર્ય થયું નહીં. અન્યદા આભડશેઠ હેમચંદ્રાચાર્ય પાસે ગયા અને તેને મની પાસે શ્રાવકના બાર વ્રત ઉશ્ચર્યા. તેમાં પાંચમા વ્રતમા પરિગ્રહનું પરિમાણુ કરતાં તેણે સો પચાસ રૂપિયા રાખવા ધાર્યું. ગુરૂમહારાજાએ કહ્યું કે- “આટલા દ્રવ્યથી તારું મન સ્થિર નહીં રહે, કારણકે આગળ ઉપર તને ઘણું લક્ષમી મળવાની છે.” તેણે હજાર રાખવા કહ્યું. ગુરૂએ તેપણ ના કહી, એટલે લાખ રાખવા ઈચ્છા જણાવી. લેકે તે તેને હસવા લાગ્યા, પણ “ગુરૂમહારાજે તેટલાથી પણ નહીં સરે એમ કહ્યું, એટલે નવ લાખ રાખ્યા અને તેનાથી વધારે થાય તે પુણ્યકાર્યમાં ખરચીશ” એમ કહ્યું. ગુરૂએ તેને તે પ્રમાણે નિયમ કરાવ્યું.
હવે તેની પાસે પાંચ દામ હતા–તેટલાવડે એક બકરીના ગળામાં ઈન્દ્રનીલ બાંધેલું હતું તે ખરવું. પછી તેના ઘણા મણકા ક્યાં અને લાખ લાખ રૂપિયે એકેક મણકો વેચાણે, તેથી તેની પાસે ઘણું દ્રવ્ય થયું. તે પાછા અનુક્રમે કેટવજ થયો, એટલે સ્ત્રી પુત્ર પણ આવીને મળ્યા. તેણે નગરમાં દુઃખોનું દુ:ખ ટાળવા પડડ વગડા અને મુનિરાજને વ્રત વિગેરેનું દાન દેવા લાગ્યો.
કર્તા કહે છે કે–સાહસિકને લક્ષ્મી મળે, કાયરને ન મળે, અને વસ્તુ પણ
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩૬
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકારા.
ભાગ્ય પ્રમાણે પ્રાપ્ત થાય. કાનને સોનાના કુંડળ મળે ત્યારે આંખને માત્ર કાજળ જ મળે. સત્યવાન્ માણસે સત્ય ન છોડવું, સત્ય છોડવાથી પત–આબરૂ જાય છે અને તે પાછી આવતી નથી. જે સત્ય હોય છે તો ગયેલી લક્ષ્મી પણ સત્યથી આ– કર્ષાઈને પાછી આવે છે, ઘણી લક્ષમી મળે છે, ભ્રમરને એક કવિએ કહ્યું છે કે તું અત્યારે શભા વિનાના કેતકીના ઝાડને ડેલીશ નહીં, કારણ કે કાલે કેતકી ફુલશે ને રંગરેલ થઈ જશે.” - આભડશેઠ લક્ષ્મી મળી એટલે આનંદથી સ્વામીવચ્છળ કરે છે, જિનેશ્વરની પૂજા-ભક્તિ કરે છે, દાનશાળા મંડાવી છે, શ્રી સંઘની (તમામ જૈન બંધુની) વર્ષમાં બેવાર ભકિત કરે છે. જિણોદ્ધાર ચૈત્યેનો તેમજ પુસ્તકને કરાવે છે. આ પ્રમાણે તેના ૮૪ વર્ષના આયુષ્યમાં કુલ સરવાળા કરતાં તેણે ૯૮ લાખ દ્રવ્ય ખJ. અંત સમયે એ સરવાળો જાણીને તેને ખેદ થયું કે હું એક કેડ પૂરા ખચી ન શકો ? તે સાંભળીને તેના પુત્રે તેને શ્રેયાર્થે આઠ લાખ બીજા ખર્ચ– વાનું કબૂલ કર્યું અને દશ લાખ અચી એક કેડ ને આઠ લાખનો સરવાળો કર્યો. આભડ શેઠ અનશન કરી મૃત્યુ પામીને સગે ગયે.
આ પ્રમાણેનો આભડશેઠનો પ્રબંધ સાંભળીને ઉત્તમ પુરૂષે ધન જાય ત્યારે શૈર્ય ને ધર્મ છોડે નહીં, અને ધન આવે ત્યારે ગર્વ કરે નહી. કરી પાછું ન આવે તે પણ હૃદયમાં ખેદ કરવો નહીં-સમભાવમાં રહેવું, કારણકે જગતમાં સંતેબજ સર્વ કરતાં વડે છે, શ્રેષ્ઠ છે, કલ્પવૃક્ષ સમાન છે. જુઓ પવનનું ભક્ષણ કરતાં છતાં સર્ષ પુર્ણ થાય છે, તૃણને ચય છતાં હાથી પુષ્ટ થાય છે, વનના કંદમૂળ ખાય છે છતાં તાપસો સુખી રહે છે. આ સર્વ સંતોષને પ્રતાપ છે. વળી પિતાને જે મળ્યું હોય તે ઉપર સંતોષ માનો. આપણા દેશમાં મીઠો કે કડવો લીંબડે હોય તે તે કામને, પરદેશમાં ભલે દ્રાક્ષના મંડપે હોય પણ તે આપણે શું કામના ? માટે પારકી ઋદ્ધિ દેખીને મત્સરન કરે, અદેખાઈ ન કરવી. જેવું તેં વાગ્યું હશે તેવું જ લણશ, ગત ભવમાં જેવું કર્યું હશે તેવું અહીં મળશે, માટે જે મળે તેમાં સંતોષી રહેવું.
અપૂર્ણ.
ક્ષમા જે આત્માને માણસે અન્યાય આપે છે અને જે હૃદયને તેઓ સૂરતા પૂર્વક વાલ્કા દ્વારા આઘાત પહોંચાડે છે તે આત્મા તથા તે હૃદયને થતા દુઃખને જે તેઓ સ્વયં અનુભવ કરવાની સ્થિતિમાં મૂકાય તે તેઓ મમતા ભય વચને અને લાગણીથી તેના ઉપર દિલાસાની અકસીર દવા જરૂર લગાડે.”
* મિ. જેમ્સ એલનની વિચાર સુષ્ટિ.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મા.
“ દયા એ વર કરતાં વધારે ઉમદા ચીજ છે.”
નુકસાનાને યાદ કરવા, એ અજ્ઞાન છે. વેરની લાગણીને પેાષવી, એ આત્મઘાત છે. ક્ષમાના અનુભવ કરવા અથવા ક્ષમાશીલ માણસને આશ્રય લેવા, એમાં ખરૂ જ્ઞાન, સુખ અને શાંતિ રહેલાં છે. નુકસાન અથવા ખેાટના વિચાર કરનારને શાંતિ હોતી નથી. તેનું હૃદય સદા દુ:ખી રહ્યા કરે છે. જે માણસા પેાતાને અન્યાય થયા છે, એમ માને છે અને જેએ પેાતાના શત્રુને હેરાન કરવાના હરેક પ્રયત્ના ગાદર છે તેએ વૈરાગ્નિમાં નિરંતર ખળ્યા કરે છે. ખુરાઇથી ભરેલા દિલમાં સુખ ક્યાંથી હાઈ શકે ? ખળતા માળામાં ૫'ખીએ વસી શકે ? વરના વિચારથી બળતા હૃદયમાં ડહાપણના વાસ હાઇ શકે જ નહિ.
૨૦
ક્ષમાના સ્વરૂપને નહિ પીછાણનારા દિલને વૈર જ સુંદર લાગે છે, પણ જ્યારે તે ક્ષમાના માધુર્યનું એકવાર પાન કરે છે કે તરતજ વૈરની અનહદ કશતા ( સTMાઈ ) ને સમજી શકે છે. તૃચ્છ્વાઓથી ઘેરાયેલા માણસેાનેજ વૈર સુખદાયક લાગે છે; પરંતુ જ્યારે તે તૃષ્ણાઓની પર ંપરાને ત્યજી દે છે અને ક્ષમાના મહુક ભાવનું શરણુ થંડુલ્લુ કરે છે, ત્યારેજ તેને માલૂમ પડે છે કે વૈર દુ:ખદાયક છે.
For Private And Personal Use Only
વેર, એક ઝેરી જંતુ છે. તે આપણા મનના સત્ત્વને ખાઇ જાય છે અને જીવનમાં—આત્મામાં ઝેર ભેળવે છે. ક્રોધ, એ મનની તદુરસ્ત શક્તિબેને બાળી નાંખ નાર-તેના નાશ કરનાર માનસિક ખીમારી છે. દ્વેષ, પણ સદ્દવૃત્તિ અને વાત્સલ્યતાના પવિત્ર ઝરણા પી જનાર-સૂકવી નાંખનાર માનસિક બીમારી છે. આ સે ઉપાધિમાંથી છુટા થવા મુમુક્ષુ જનાએ પ્રયત્ન કરવા જોઇએ. ક્રોધ, એ સર્વ દુ:ખ-માકુતનુ મૂળ છે. જે માણસા તેને ઉત્તેજન આપે છે, પોષે છે, ડી દેતા નથી તે ઘણું સુખ ખાવે છે અને ખરા પ્રકાશ મેળવી શકતા નથી. ક્રૂર થવુ', એ દુઃખી થવા માટે અથવા સુખ અને પ્રકાશથી દૂર થવા માટે છે. દયાવાન થવું, એ સુખી થવા માટે અને આન ંદ અને પ્રકાશ મેળવવા માટે છે. ક્રૂર માણસાને ઘણું સહુન કરવુ પડે છે; કારણ કે તેએ બીજા ઉપર વેરની ભાવના રાખે છે, એટલુંજ નહિ પણ તેમની ક્રૂરતા, એ બધાં દુ:ખનું મૂળ છે. જ્યારે જ્યારે કોઇ માજીસ પાતાના જાતિભાઇ ઉપર દુ:ખને વરસાદ વરસાવે છે, ત્યારે ત્યારે તે પેાતાની જીત ઉપર પાંચ પ્રકારનાં દુ:ખા લાવે છે. તેને પ્રેમ અને ભ્રાતૃભાવના વિયાગનું દુ:ખ સહન કરવુ પડે છે; તેને મનની ખેચેનીનુ અને ખીન્તઓની શિક્ષાનુ દુઃખ સહુન કરવુ પડે છે, તેને પોતાના જખમી થયેલા અભિમાનનુ દુ:ખ સાલે છે. આ શિક્ષા હરેક ક્રૂર માણુસને સહન કરવી પડે છે. તેવી રીતે ક્ષમાવાન માણસને પાંચ જાતનાં સુખા મળે છે. તે પ્રેમ અને ભ્રતૃભાવનુ સુખ મેળવે છે; તે મનની શાંતિ અને
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તનનું સુખ મેળવે છે, અને જેની વાસનાઓ શાંત થયેલી હોય છે તે માણસ બીજા માણસોના અંતરના પૂર્ણ આશીર્વાદ મેળવે છે.
આજે ઘણા માણસો કરતાની સષ્ઠ શિક્ષા ભગવે છે અને જ્યારે તેઓ તેને દૂર કરવા મથે છે, ત્યારે જ તેઓ કેવા ફર શેઠીયાની નોકરીમાં છે, તે સમજી શકે છે. ક્ષમાના સ્વરૂપને સમજવા માટે જેમણે એને આશ્રય ત્યજી દીધો છે, તેઓ જ બન્ને પ્રકારની નેકરીમાંથી કઈ નકરી સારી અને કઈ ખરાબ છે, તે સારી રીતે સમજી શકે છે. માણસોને દુનીયાની જંજાળને વિચાર કરવા દ્યો. કુટુંબીઓ, જાતિઓ, પાડોશીઓ અને જૂદી જૂદી પ્રજાઓ કેવા વૈરભાવથી એકબીજા સાથે વર્તે છે તેને પણ ખ્યાલ કરવા છે. જ્યાં ભાઈઓ એકબીજાની ગરદન ઉપર છુરી મૂકે છે; તેની ભયંકર ચીસે સાંભળીને કોઈનું હૃદય પણ દયા થતું નથી, એ સરમતનું તેને શાંતિથી નિરીક્ષણ કરવા ઘો. અને આ બધું સમજ્યા પછી તેઓ કેટલા દુઃખી છે તે જાણ્યા પછી તે કદી પણ ક્રોધના અવિચારી વિચારેને તાબે થશે નહિ, તે કદી પણ બીજાનાં કાર્યો માટે ગુસ્સો લાવશે નહિ.
બધા માણસે તરફ માયા રાખે. ફરતા, લોભ અને કોઈને મારી નાંખે. તેથી તમારું જીવન અતિ કમળ થશે.
જ્યારે માણસો કેધને ત્યજી ક્ષમાને ગ્રહણ કરે છે, ત્યારે તેઓ અંધકારમાંથી પ્રકાશમાં આવે છે. કરતા એટલી અંધ અને અજ્ઞાન છે કે કેઈ પણ સુજ્ઞ માણસ તેને સંગ કરતા નથી, પરંતુ જ્યાં સુધી કુરતાને ત્યજી દેવાય નહિ અને વર્તનનો ઉત્તમ વિકાસક્રમ શોધી અથવા મેળવી શકાય નહિ, ત્યાં સુધી તેના અં. ઘકારને આપણે સમજી શકતા નથી. માણસે પિતાના અજ્ઞાન અને પાપવૃત્તિથી આંધળા થાય છે; વૈરની લાગણીને ત્યજી દેવી એ વાસના અને અહંકારને ત્યજી દેવા બરાબર છે. જ્યારે આપણે તેને ત્યજી દઈએ છીએ ત્યારે અભિમાન અને વાસનાના અંધકારમાં દબાઈ રહેલું જીવન પિતાના અસલ સ્વરૂપમાં આપણી સામે રજુ થાય છે.
પછી કે, ઈર્ષ્યા અને ભૂલનાં આછાં દર્શને પવિત્ર વર્તનને બગાડી શકતાં થિી. આ બધા દુર્ગ અહંત્વના પાપમાંથી જન્મ પામે છે. અહંકારનું પ્રમાણ જેમ જેમ વધતું જાય છે તેમ તેમ કેધનું પ્રમાણ પણ વધતું જાય છે. નજીવી
બતે માટે ગુસ્સો કરવાથી ધિક્કારને પોષણ મળે છે અને પછી ધીમે ધીમે અહં. રિ, દુઃખ અને આત્મ આવરણમાં આપણે ડુબી જઈએ છીએ. કેઈના ઉપર ગુસ્સે શો નહિ, તે નિમિત્તે તમારી લાગણી દુભાવા દેશો નહિ. સામા માણસને ગુસ્સે વાનું કારણ આપશો નહિ. શાંત, ક્ષમાવાન અને દયાળુ બનજે.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ક્ષમા. જે ક્ષમાવાન હોય તેજ બીજાને ક્ષમા આપી શકે છે. માણસ જ્યારે બીજાનાં કાર્યો તરફ ગુસ્સે થતા બંધ થાય છે ત્યારે તેઓ બીજાના તરફ માયાથી વતી શકે છે અને તેમને પહેલે વિચાર કરે છે. આવા માણસેજ પોતાના કાર્ય અને વિચારમાં નમ્ર થાય છે, પિતાને માટે બીજામાં સ્નેહ અને મમતાને જાગૃત કરે છે અને પોતાના તરફ તેમને સદ્દભાવ એવો અને એ કાયમ રખાવવા પ્રયત્ન કરે છે બીજા માણસની તેમને બીક રહેતી નથી. કારણ કે કેઈને નુકસાન નહિ કરનાર માણસને બીક કોની હોય? પિતાને થયેલ નુકસાન બદલ બીજાને નુકસાન કરવા તૈયાર થયેલ કેધી માણસ બીજા માણસ તરફ નમ્ર થઈ શકતો નથી, કારણકે તે પહેલાં પિતાને વિચાર કરે છે અને હરેક સાથે દુશ્મનાવટ રાખે છે તેથી હંમેશાં બીજાની બીકમાં રહે છે, બીજા પિતાને નુકસાન કરશે, એમ માની ડરતે ચાલે છે. બીજાને નુકસાન કરવાનો પ્રયત્ન કરનારને જ બીજાથી બહીવું પડે છે. અભિમાનને છેડી દેવું, એ વિકટ છતાં પવિત્ર કાર્ય છે અને તે નમ્રતાના સતત અભ્યાસથી અને બીજાનાં તેવાં કાર્યો અને વિચારોનું સેવન તથા મનન કરવાથીજ સાધી શકાય છે. માણસના નીખાલસપણાના પ્રમાણમાં ક્ષમા આદિ ગુણે તેના હૃદયમાં ઉદ્દભવે છે, પ્રગટ થાય છે. તિરસ્કારથી તિરસ્કાર શમતે નથી પણ ક્ષમાથી જ તે શમે છે.” એ કદી ભુલવું ન જોઈએ. આ સૂત્ર સમજાવવા માટે આર્યાવર્તના એક સાધુ પુરૂ પિતાના શિષ્યોને દીર્ધાયુની વાત કરી હતી તે નીચે પ્રમાણે - બનારસના સમર્થ રાજા બ્રહ્મદરે કેશલાનું રાજ્ય પોતાની સરહદ સાથે જોડી દેવાના ઇરાદાથી તેના રાજા દીર્ઘતિ ઉપર ચડાઈ કરી. શત્રુને જીતવા જે. ટલી સત્તા દીતિમાં નહિ હોવાથી તે હારી ગયે અને તેનું રાજ્ય બ્રહ્મદત્તને હસ્તગત થયું. થોડા વખત સુધી દીતિ છુપા વેશમાં અહીંથી તહીં ભમ્યો અને છેવટે કઈ કારીગરની ઝુંપડીમાં પિતાની રાણું સાથે રહેવા લાગ્યો. ત્યાં રાણીએ પુત્રને પ્રસા. લોકો તેને દીર્ધાયુ કહેવા લાગ્યા. - બ્રહ્મદર દીતીને શોધી કાઢવા મથતો હતે. તેને વિચાર તેને મારી નાખવાને હતે. કારણ કે તે માનતા હતા કે મેં તેનું રાજ્ય છીનવી લીધું છે, તેથી જો હું તેને નહિ મારૂં તે કઈ વખતે તે મને મારી નાખશે, પરંતુ ઘણાં વર્ષ વીતી ગયાં છતાં તે પોતાનું ઈચ્છિત કરી શકો નહિ. દરમ્યાન દીતિએ પિતાને બધો વખત છોકરાની કેળવણમાં ગાળે. પરિણુમ દીર્ધાયુ ઘણો ડાહ્યો અને વિદ્વાનું છે. શેડા વખત પછી બ્રાદો દી તિની જગ્યા શોધી કાઢી. દીતિને પિતાના પુત્રને મારી નાખશે એવી બીક હતી, For Private And Personal Use Only