Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
श्री
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
शार्दूलविक्रीडितम्,
पूजामाचरतां जगत्रयपतेः संघार्चनं कुर्वतां । तीर्थानामजिवंदनं विदधतां जैनं वचः शृण्वताम् ॥ सदानं ददतां तपश्च चरतां सत्वानुकंपाकृतां । येषां यांति दिनानि जन्म सफलं तेषां
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
REGISTERED No. 5. 106.
૧. વૈરાગ્ય પ્રમેાધક અષ્ટક... ૨ જ્ઞાનસાર સૂત્ર વિવરણમ્. ( ઉપસ દ્વાર )... ૩ દરાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતે સાર.
844
૪ કાર્ત્તિપાલન. ( ગિયારમું સૌજન્ય. ) ૫ આવસ્યકના સૂત્રેા સંબંધી પ્રશ્નોત્તર. હું ઉત્તમતા ને આરેાગ્ય પ્રાધે નિયમે, છ મચાવલે કન....
".
પુણ્યાત્માઓના દિવસા ત્રિજગત્પત્તિ જિનેશ્વરની
કરતાં, સલનું સેવન
કરતાં, તીર્થોનું વંદન કરતાં, જિનવાણી સાંભળતાં, સુપાત્રદાન આપતાં, તપસ્યા તપતાં અને પ્રાણીઆપર અનુક પા કરતાં વ્યતીત થાય છે તેમના જન્મ સફળ છે. ”
પુસ્તક ૩૧ મું.
કાન્તિક, સંવત ૧૯૭૨, વીરરસંવત્ ર૪૪૨ અંક ૮ મ
પ્રગટ કો.
શ્રી જૈનધમ પ્રસારક સભા, ભાવનગર. अनुक्रमणिका.
R
For Private And Personal Use Only
॥ १॥
...
શ્રી ‘સરસ્વતી’” છાપખાનું'—ાવનગર, વાર્ષિક મૂલ્ય રૂા. ૧) સ્ટેજ રૂ. ૦-૪-૦ ભેટ સાથે.
236
રા
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
'
''.
-
- *
* :
' ' .
लाइफ मेम्बरोने जेट.... આ સભાના લાઇફ મેમ્બરોને લોટ તરીકે આપવા માટે નીચે જણાવેલો છે ને બુકે મુકરર કરવામાં આવેલ છે.
's પમ ચયિ. માગધી ગાથાબંધ. રામચંદ્રાદિકનું ચરિત્ર,
આ ગ્રંથમાં કોઈ ગ્રહસ્થની મદદ મળી નથી. ફોરમ ૫૬. કી. રૂશા ર રાનપંચમી (જ્ઞાનપંચમીને લગતી તમામ બાબતેને સંગ્રહ). ઠીં. રૂ. બા ૩ ચૈત્યવંદન ચાવશો ગુજરાતી આવૃત્તિ પાંચમી.
* - કઠણ શબ્દના અર્થ સાથે પાકી બંધાવેલી.
ઈ. રૂ. ૦) ૪ ઉપધાનવિધિ. (શા. આણંદજી પુરૂષોત્તમ તરફથી ભેટ ). ૫ આનંદઘન પદ્ય રત્નાતળી (પ૦ પદે વિવેચન યુક્ત).
ઘણે વિરતારથી–ઉપયે ગી હકીકતનો સંગ્રહ, પૃષ્ટ ૮૧૨ કી. રૂ૨) ૬ જૈન દષ્ટિએ યોગ (ગા સંબંધી સરલ સમજણ.) પૃષ્ટ ૧૦. કીં.રૂ. ૭ શ્રી ઉપદેશ પ્રસાદ ગ્રંથ, થંભ ૬ મૂળ, રાકૃત, ઠીં. રૂ. ૧ાા ૮ શ્રી ઉપદેશમાળા મૂળ ને ચગશાસ્ત્ર મૂળ. માગધી ને સંરકત. ક. ૩. છો ૯ શ્રી જબુદ્વીપ રાંગડણી પ્રકરણું, ટીકા સહિત. સંસ્કૃત, કી. રૂ.
ઉપર જણાવેલ૯ ગ્રંથે પૈકી પ્રથમ ગ્રંથ રૂ. ૧) બાદ કરીને રૂ. ૧૫ થી મને બુક ૫-૬ એક બુકનાજ બે વિભાગ હોવાથી એકદરે કિંમતમાંથી રૂ. ૧) ગાઠ કરીને રૂ. ૧ાા થી આપવામાં આવશે. પરંતુ જે લાઇફ મેમ્બર મેકલવાનું લખશે તેને જ તે મોકલવામાં આવશે. બાકીના ૬ પુસ્તકે પત્રની રાહ જોયા બાદ રિટેજ પુરતા વેલ્યુથી તરતમાંજ મોકલવામાં આવશે. તંત્રી
દશાશ્રીમાળી વણિક (ત્રિમાસિક) દરેક દશાશ્રીમાળી વણિકને જાણવા જેવી બાબતે થી ભરપૂર રોયલ છથી આઠ ફામ (૪૦ થી ૬૪ પાના) નું ચિત્ર દશાશ્રીમાળી વણિક નામનું ત્રિમાસિક અમારા તરફથી બહાર પાંડવો વિચાર છે. પિતાની જ્ઞાતિનું શ્રેય ઈચછનાર દરેક દાશ્રીમાળીને ગ્રાહક થવા ગ્ય છે, તેને માટે નીચે લખેલ શિરનામે પત્ર લખી
' હનલાલ નાગજી ચીનાઈ
' ડીસ્ટ્રીકટ પ્લીડર. ધોરાજી. પંચાંગમાં થયેલી ભૂલ. અમારી તરફથી છપાયેલા જેનપંચાંગમાં સં. ૧૯૭૨ને કારતક માસની દરર માત્ર શુદિ ૩ નો ક્ષય લખવામાં આવેલ છે પણ કારતક વદમાં ઘટ
લખવી રહી ગયેલ છે તે નીચે પ્રમાણે : ' યાદી ૪ બે ગુરૂ-શુક
વદી ૧રને ક્ષય, આ બૂરા કેમ થઈ તે સમજી શકાતું નથી. દરેક પંચાંગમાં સુધારી લેવું.
I
,
,
' '
1
, ,
, , **
*
*
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री जैन धर्म प्रकाश.
तदिदं सन्मुनियचनमाकर्य ते हितइतस्या नकलव्यमिथ्याग जीवा निश्चिन्वन्ति तेषां जगवतां सन्मुनीनां वत्सलतां, बक्षयन्ति परिहानातिरकं । ततो निवर्तयन्ति तमुपदेशनायाप्तशनवासनाविशेषाः सन्तो धनविषयगृद्धिप्रतिबन्ध, पृच्छन्ति च विशेषतो मुनिजनं ते धर्ममार्ग, दर्शयन्ति शिष्यत्नावं, रञ्जयति गुरू नपि विनयादिगुणैः। ततः प्रसन्नहृदया गुरवस्तंभयो गृहस्थावस्थाचितं साधुदशायोग्यं च प्रतिपादयन्ति धर्ममार्ग, ग्राध्यन्ति त. पार्जनोपायं महायत्नेन ।
उपमितिनवमपंचा कया. આ પ્રમાણે સમુનિનાં વચનને સાંભળીને હિતને જાણનારની જેવા તે ક્ષદ્રિક અને ભવ્ય એવા મિયાદષ્ટિ છો તે પૂજ્ય સમુનીશ્વરની વત્સલતાનો નિશ્ચય કરે છે, અને જ્ઞાનના અધિકપણાને જુએ છે, પછી તે ગુરૂના ઉપદેશથી વિશેષ પ્રકારની શુભ વારના પ્રાપ્ત થવાથી ધનના વિષયવાળી લોભની આસક્તિનો ત્યાગ કરે છે, અને મુનિજનેને તમે વિશેષે કરીને ધર્મના માર્ગ પૂછે છે, પોતાનો શિધ્યભાવ દેખાડે છે તથા ગુરૂજનોને (માતપિતાદિકને ) પણ વિનયદક ગુણે એ કરીને રંજન કરે છે. ત્યાર પછી પ્રસન્ન હદયવાળા ગુરૂમહારાજ તેમને ગૃહસ્થાશ્રમને ઉચિત અને સાધુપણાને યોગ્ય એવો (બંને પ્રકારને ) ધર્મમાર્ગ બતાવે છે અને તે ધર્મને ઉપાર્જન કરવાનો ઉપાય પણ પ્રયત્નથી પ્રાણ કરો છે–અંગીકાર કરાવે છે.”
પુસ્તક ૩૧ મું.
કાત્તિક. સંવત ૧૯૭ર. શાકે ૧૮૩૭.
અંક ૮ મા.
वराग्य प्रवाधक अष्टक.
( હરિગીત છંદ.) એવું ન જળમાં સ્થાન જ્યાં સુખ દુખ તે ન અનુભવ્યા, આ જગ સંબંધિ દ્ધિના બહુ વખત અનુભવ મળ્યા; સ્વજન સંબંધો બહુ બદલતો ભવ વિશે જગમાં ફરે, ચેતિ લહે જાવું નકી એક દિન તારે આખરે વધ બંધન સહ્યાં અનંનાં જન્મ મરણ ને જરા, નરકો તણાં દુ:ખથી અધિક નિૉાદના દુ:ખે ખરા; પા અનંતિવાર તો પણ નિજ સ્વભાવ ન આરે, ચેતિ લહે જાવું નકી એક દિન તારે આખરે. આ શરિર ક્ષણભંગુર સંધ્યા રંગ જેવું તો દિસે,
૨
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હિ૩૮
જે ધર્મ પ્રકાશ. રહે આત્મ શાશ્વતરૂપ મેહ વડે મુંઝાયે તે વિશે; કરિ સ્વજનની આજીવિકાની કેટલી ચિતા અરે, ચતિ લહે જાવું નકી એક દિન તારે આખરે. ૩ હિત કે અહિત કરે ન કઈ દીન, મુખે તું કેમ રહે, આરંભ બહુવિધ જે કરિ ધન મેળવ્યું સ્વજને લહે; આખર બધું ફળ ભોગવે તું એકલો જ્યાં જઈ ચડે, ચતિ લહે જાવું નકી એક દિન તારે આખરે. ૪ આ આર્ય ભૂમિ ધમ ઉત્તમ મનુપભવ પુજે , ઇંદ્રિય પુરણ ગુરૂગ પામી જે વિચારી શું રહે; ચિન્તામણિ હાથે ચડેલે વખત પાછો ક્યાં જડે, રીતિ લહે જાવું નકી એક દિન તારે આખરે. તરવાસી પંખી પંથી મેળા સમ બધી મુસાફરી, ન િકાય કાયમ જગતમાં નથી જાણ હેતુ કે અરી; તજી રાગ રેષ કષાય સમતા પંથે પડિયે પાધરે, ચિતિ લહે જાવું નકી એક દિન તારે આખરે ૬ જારો જુવાનિ પૂર ઇંદ્રિો શિથિલતા પામશે, વૃધ વય વિષે વ્યાધિ અનંતા મૃત્યુ સન્મુખ આવશે પછી અગ્નિ વેળા કૂપ ખણવા રૂપ પસ્તા કરે, ચેતિ લહે જાવું નકી એક દિન તારે આખરે. તૃણ વત તજી ખટ ખંડ લહી વિરાગ્યને મુક્તિ વયો તાર્થ કરો સિધ મુનિવરાદિ શાધતા સુખો વર્યા એ માર્ગ દુર્લભ ફોરો પુરૂષાર્થ તે લીધે રે, ચેતિ લહે જાવું નકી એક દિન તારે આખરે. ૮
દુલા ભજી વિ. ગુલાબચંદ મહેતા, વળા.
संतोष अने लोभ.
(કડળીઆ). સંતોષી સુખીઆ સદા, હાય નહીં કાંઈ ધન, તોપણ તે ધનવંત છે, માની બેઠા મન; માની બેઠા મન, કુબેર ભંડારી જેવા ચક્રવર્તી રાજન, છતાં નહિં લેવા દેવા: છે છે દિલ ખુશદાસ, તજી તૃષ્ણા નવ પોલી; માટે રષ્ટિમાંહી, સદા સુખીઆ તાપી. ૧ સંતોષી સમતાઈથી, કાઢે સઘળા દિન; આવે સુખદુ:ખ કર્મથી, નહીં તેમાં તલ્લીન; નહીં તેમાં તલ્લીન, ઉદાસી કદિ ન ભાળી, સ્વર્ગ સમાણું સુખ, માનીને જીંદગી ગાળી, કે છે દિલખુશદાસ રહે આતમને પિવી; લે સંસારે સુખ, સદા સમતા સતપી. ૨
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાનસાર સૂત્ર વિવરણમલોભીનું મન લોભથી, રહે ઉદાસી રેજ; અને વળી એથી અધિક, ખુએ પિતાનું છે ? ખુએ પોતાનું બાજ, ગણે નહીં જ્ઞાની અને સમજુ વર્ગ રામગ્ર, ગણે અાસમતુ તેને કે છે કપૂરદાસ, મરે એ મિથ્યા લેબી, શોધે નહીં કાંઈ સુખ, દિલખુશ દુ:
ખિલોરીડ
ज्ञानसार सूत्र विवरणम्.
- ૩૧iાર છે ઉપસંહાર અથવા ગ્રંથ સમાપ્તિ કરતાં છેવટના બે બોલ કહે છે: ---
पूर्णी मग्नः स्थिरोऽमोहो, ज्ञानी शान्तो जितन्द्रियः ।। त्यागी क्रियापरस्तृप्तो, निलेपो निःस्पृहो मुनिः ।। ? | विद्याविवकसंपन्नो, मध्यस्थो भयवर्जितः ।। अनात्मशंसकम्तत्व-दृष्टिः सर्वसमृद्धिमान् ।। २ ।। દાતા વિના-મુઢિા મવવાધિઃ છે. लोकसंज्ञाविनिर्मुक्तः, शास्त्रहक निष्परिग्रहः ।। ३ ।। शुद्धानुभववान योगी, नियागप्रतिपत्तिमान् ।। માવાવાળાનતાનાં, માપ: નયાયઃ || 8 || स्पष्टं निष्टंकितं तत्त्व-मप्टकैः प्रतिपत्तिमान् ।।
मुनिमदोदयज्ञान-सारं समधिगच्छति ॥ ५ ॥ ભાવાર્થ–મહાપ્રભાવશાળી જ્ઞાનસારના અધિકારી પુરૂષો કેવા હોય અક્ષય અને અવ્યાબાધ એવું મોક્ષસુખ મેળવી આપનાર શ્રેષ્ઠ વાનસંપન્ન કોણ થઈ શકે ? તેનું રામાધાન કરે છે. જે સર્વથા ઉપાધિમુક્ત થઈ સડક ગુણસંપત્તિનેજ સાર લેબી તેનેજ ગ્રહે છે, તેમાં જ મગ્ન થાય છે, તેમાં જ રિતા કરે છે, દતર કઈ વસ્તુમાં મુંઝાતું નથી, બીજ સંક૯પ-વિકલ્પ ક રી પણ શાન્ત ચિત્તથી સ્વભાવમાંજ રમે છે, મન અને ઇન્દ્રિયો ઉપર જે જપ મેળવ્યા છે પણ તેમને પરાધીન થઈ રહેતો નથી, બાધભાવનો જેણે ત્યાગ કરી છે છે, અને અંતભાવ જેને જાગૃત થયો છે, તેની પુષ્ટિ માટે જે પ્રયત્ન કરે છે પણ બીજી નકામી બાબતમાં રાચતા નાચતો નથી, સહજ સંતોષી છે, એટલે જેણે વિષયાદિ તૃષ્ણાને છેદી છે, જે જગતથી ન્યારો રહે છે, તેમાં લેતા . જે કેઇની આશા રાખતો નથી, કેવળ નિઃપૂડ થઈને રહે છે, જે સારાસારને સિ
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધમ પ્રકાશ.
રોતે સમજે છે અને સમજીને અસારને તજી સારજ આદરે છે, સુખદુ:ખમાં સમદર્શી છે, તેમાં હું વિષાદ કરતા નથી, જે ભય તછનિર્ભયપણે સ્વ-ઈષ્ટ સાધે છે, જે કદાપિ સ્વલાધા કે પરનિન્દા કરતેાજ નથી, જે તત્ત્વષ્ટિ હાવાથી વસ્તુને વસ્તુગતેજ જાણે-જુએ છે, જે ઘટમાંજ સકલ સમૃદ્ધિ રહેલી માને છે, જૈ કર્મનું સ્વરૂપ યથાર્થ સમજીને શુભાશુભ કર્મના ઉદય વખતે સામ્ય (સમતા) ધારે છે, પણ મનમાં તે સંબધી નકામા સંકલ્પ-વિકલ્પ કરતા નથી, વળી જે આ ભવસમુદ્રથી ઉદ્વિગ્ન છતા તેને વેગે પાર પામવા માટે નિત્ય પ્રમાઃરહિત પ્રયત્ન કર્યાં કરે છે, જેણે લેાકસંજ્ઞા તજી છે એટલે મિથ્યા લેાભ લાલચમાં નહિ તણાતાં જે આશા તૃષ્ણાને મારી સામા પૂરે ચાલે છે, જે શાસ્ત્ર ષ્ટિથી સર્વભાવને પ્રત્યક્ષની પેરે દેખે છે, જેણે મૂર્છાને તેા મારી નાખી છે તેથી કાઇ પશુ પદાર્થમાં પ્રતિબંધ કરતા નથી; જેને શુદ્ધ અનુભવ જાગ્યા છે તેથી જેણે ચેાથી ઉજાગરદા ધારી છે અને અવધ્ય ( અચૂક ) મેાક્ષફળ મળે એવે સમથ ગ જેણે સાધ્યા છે, વીતરાગની આજ્ઞાનુ અખંડ આરાધન કરવારૂપ નિશ્ચિત યાગ જેણે સેવ્યા છે, ભાવપૂજામાં જે તટ્વીન થયેા છે, શ્રેષ્ઠ ધ્યાન જેણે સાધ્યુ છે, તેમજ સમતાપૂર્વક વિવિધ તપને સેવી જેણે કઠિન કર્મના પણ ક્ષય કર્યો છે, અને સ નયમાં જેણે સમતાબુદ્ધિ સ્થાપી છે, તેથી તટસ્થપણે રહી સર્વત્ર સ્વપરહિત સુખે સાધી શકે છે-એવા પરમાર્થદશી નિષ્પક્ષપાતી મુનિરાજ અનતરક્ત ૩૨ અષ્ટકવર્ડ સ્પષ્ટ એવા નિશ્ચિતત્ત્વને પામીને પરમપદ પ્રાપક ( અક્ષય સુખ દાયક ) ‘ જ્ઞાનસાર ’ ને સમ્યગ્ આરધી શકે છે. ૧-૫. જ્ઞાનસારને પ્રાપ્ત થયેલા મહાભાગ્યવતે કેવી ઉત્તમ દશાને અનુભવ કરે છે ? તે કહે છે:--
निर्विकारं निराबाधं, ज्ञानसारमुपेयुषां ॥
વિનિXત્તાશાનાં, મોક્ષોત્રેય મહાત્મનાં ॥ ૬ ॥
ભાવા સર્વથા વિકારવર્જિત ( નિર્દોષ ) અને વિાધરહિત એવા આ જ્ઞાનસારને પ્રાપ્ત થયેશ અને પરઆશાથી મુક્ત થયેલા મહાત્માઓને અહિંજ એક્ષ છે. અર્થાત્ એવા યાગીશ્વરેા જીવન્મુક્ત છે. ૬
चित्तमात्रीकृतं झान-सारसारस्वतोर्मिभिः ||
नामोति तीव्रमोदानि - प्लीपोपकदर्थनां ॥ ७ ॥
ભાષા --જ્ઞાનસારના ઉત્તમ રહસ્યવડે જેનું મન દ્રવિત (શાન્ત-શીતલ) થયું છે, તેને તીત્ર મેહુઅગ્નિથી દાઝવાના ભય નથી. અર્થાત્ આનું સાર રહસ્ય જેને પરિણમ્યુ છે તેને મેહુ પરાભવ કરી શકતા નથી, છ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાનસી ચૂત્ર વિવરણમ.
૨૪૬ अचिन्त्या कापि साधूनां, ज्ञानसारगरिष्ठता ॥ નથીષ્યમેવ સ્થા–રાવતા રા ર || ૮ |
ભાવાર્થ-જ્ઞાનસારથી ગુરૂ (ભારે વજનવાળા ) હોવા છતાં સાધન ઊંચી ગતિજ પામે છે. કદાપિ નીચી ગતિમાં જતાજ નથી એ આશ્ચર્ય છે. કેમકે ભારે વજનવાળી વસ્તુ તો સ્વાભાવિક રીતે નીચેજ જવી જોઈએ, અને આમાં તે એથી ઉલટું જ બનતું દેખાય છે. ૮
क्लेशक्षयो हि मंडूक-चूर्णतुल्यः क्रियाकृतः ॥
दग्धतच्चूर्णसदृशो, ज्ञानसारकृतः पुनः ।। २ ।। ભાવાર્થ-જ્ઞાન વિના શુષ્ક ક્રિયાથી માત્ર નામનોજ (લેશમાત્ર ન9 ) 'કલેશ-ક્ષય થાય છે અને જ્ઞાનસારની સહાયથી તે સમૂળગો કલેશનો ક્ષય થઈ શકે છે. ૯, - ज्ञानपूतां परप्याहुः, क्रियां हेमघटोपमां ॥
युक्तं तदपि तद्भावं, न यद्भग्नापि सोज्झति ॥ १० ॥ ભાવાર્થ-જ્ઞાનયુકત ક્રિયા સોનાના ઘડા જેવી છે, એમ વેદવ્યાસાદિક કહે છે તે વ્યાજબી છે. કેમકે કદાચ તે ભાગે તૂટે તો પણ તેમાનું સેનું તો જાય નહિ, ફકત ઘાટ ઘડામણ જાય. તેમ કદાચ કર્મવશાત્ જ્ઞાની કિયાથી પતિત થઈ જાય તોપણ તક્રિયા સંબંધી તેની ભાવના તો નષ્ટ થઈ જતી જ નથી. ૧૦
ક્રિયા જ્ઞાનં, જ્ઞાનશૂન્યા જ વા સિા |
નોરંત જ્ઞાં, માનુરીયાતપારિવ | ?? || ભાવાર્થ_ક્રિયાન્ય જ્ઞાનમાં અને જ્ઞાનશન્ય ક્રિયામાં જેટલો સૂર્ય અને ખજુવામાં આંતરો છે તેટલેજ આંતરો છે. અર્થાત્ કિયારહિત ભાવનાજ્ઞાન સૂર્ય સમાન છે અને જ્ઞાનશૂન્ય શુષ્ક ક્રિયા માત્ર ખજુવા જેવી છે. ૧૧
चारित्रं विरतिः पूर्णा, ज्ञानस्योत्कर्ष एव हि ॥
જ્ઞાનાતન દવારોના II ૨ | ભાવાર્થ—વિભાવથી સંપૂર્ણ વિરમવારૂપ યથાર્થ ચારિત્ર પણ વિશિષ્ટ જ્ઞાનનું જ ફળ છે એમ સમજીને એવા ઉત્કૃષ્ટ ચારિત્રની સિદ્ધિ માટેજ સંયમથી અભિન્ન એવા નિર્વિકલ્પ જ્ઞાનમાર્ગમાં દૃષ્ટિ દેવી જોઈએ; અર્થાત્ જેથી સંયમની પુષ્ટિ થાય એવાજ જ્ઞાનગને અભ્યાસ પ્રમાદરહિત કરવા જોઈએ. સંપૂર્ણ જ્ઞાન અભ્યાસથી સહજ ચારિત્ર સિદ્ધ થાય છે. ૧૨ * ૧૬ઃખ ૨ એકાતક અને આત્યંતિક, સર્વયા ૩ તફાવત ૪ પરભાવ,
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-:
ગા
૨૪૨.
જેના પ્રકાશ. ગ્રંથ સમાપ્તિના સ્થળનું વર્ણન અને ગ્રંથકારનો અમૂલ્ય આશીર્વાદ
सिद्धिं सिद्धपुर पुरंदरपुरस्पधावहे लब्धवांપિગમવારના રીવાસ પણ II एतद् भावनभावपावनमनश्चंचचमत्कारिणां ॥
तैस्तदीप्तिशतैः मुनिश्चयमनित्योस्तु दीपोत्सवः ॥ १३ ॥ ભાવાર્થ–સ્વર્ગ પુરી જેવા સિદ્ધપુરમાં દીવાલી પર્વ સમયે ઉદાર અને સાર જ્યોતિયુકત આ જ્ઞાનસાર રૂપ ભાવદીપક પ્રગટ થયા છે. અર્થાત્ આ ગ્રંથ સિદ્ધપુર નગરમાં દિવાળીના દિવસે પૂર્ણ કર્યો છે. આ ગ્રંથમાં કહેલા સુંદર ભાવથી ભાવિત પવિત્ર મનવાળા ભવ્ય જેને આવા સેંકડોગમે ભાવ દીપકેવડે નિત્ય દિવાળી થાઓ ! એવી આ ગ્રંથકારની અંતર આશિષ છે. ૧૩. સંસારી જીવોની બાલ્યતાથી જેવી કઢંગી સ્થિતિ હોય છે તેને ચિતાર
कंपांचिद्विषयज्वरातुरमहो चित्तं परेषां विषावेगोदर्ककुतर्कमूर्छितमथान्येपां कुवैराग्यतः ॥ लग्नालर्कमवोधकूपपतितं चास्ते परंपामपि । स्तोकानां तु विकारनाररहितं तद्ज्ञानसाराश्रितं ।। १४ ॥ ભાવાર્થ –કેટલાકનું ચિત્ત વિષયપીડાથી વિદ્દલ હોય છે, કેટલાકનું ચિત્ત કુત્સિત (મંદ) વૈરાગ્યથી હડકવાવાળું હોવાને લીધે જે તે વિષયમાં ચોતરફ દોડતું હોય છે, કેટલાકનું વળી વિષયવિષના આવેગથી થતા કુતકમાં મગ્ન થયેલું હોય છે, તેમજ કેટલાકનું તો અજ્ઞાનરૂપ અંધકૃપમાં ડૂબેલું હોય છે; ફક્ત થોડાંકનું જ ચિત્ત જ્ઞાનસારમાં લાગેલું હોવાથી વિકારવિનાનું હોય છે. તાત્પર્ય કે જ્ઞાનસારની પ્રાપ્તિ મહાભાગ્યેજ થઈ શકે છે. જેમનું ચિત્ત વિવિધ વિકારરહિત હોવાથી અધિકારી (યોગ્ય ) બન્યું હોય તેમને આ જ્ઞાનસાર સંપ્રાપ્ત થઈ શકે છે; બાકી યોગ્યતા વગરના જેને જ્ઞાસારની પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી. ૧૪. ચારિત્રલમીના પૂણાનંદઘન-આત્મા સાથેના હસ્તમેળાપ સમયનું સંગીત
जातोद्रेकविवेकतोरणततो धावल्यमातन्वते ॥ हदगेहे समयोचितः प्रसरति स्फीतश्च गीतध्वनिः ॥ पूर्णानंदघनस्य किं सहजया तद्भाग्यभंग्याभवन् ॥
नेतद्रग्रंथमिपात करग्रहमहश्चित्रं चरित्रश्रियः ॥ १५ ॥ ભાવાર્થ-ચારિત્રલક્ષ્મીને થતો વિવાહ મહોત્સવ આ ગ્રંથના મિષથી પૂર્ણાનંદી આત્માના સહજ તેની ભાગ્ય રચનાવડે વૃદ્ધિ પામેલા વિવેકરુપી તેર
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાનસાર સૂત્ર વિવરણમ. ણની શ્રેણિવાળા મનમંદિરમાં ધવલતાને વિસ્તાર છે અને ફીત ( વિશાળ ) મંગળ ગીતનો ઇવનિ પણ માહે પ્રસરી રહ્યા છે. તાત્પર્ય કે ચારિત્ર-લક્ષ્મીનો પૂર્ણાનંદઘન ( આત્મા ) ની સાથે વિવાહુ થાય છે ત્યારે તેનું મન ઉચ્ચ પ્રકારના વિવેકવાળું અને ઉજજવલ (નિર્મલ) બને છે. તેમજ મહા મંગલમય સ્વાધ્યાય યાનનો ઘેષ થઈ રહે છે. લેકિકમાં પણ વિવાહ સમયે ઘરમાં ઉંચા તેરણ બાંધવામાં આવે છે, ઘરને ધોળવામાં આવે છે અને વિવિધ વાજિંત્ર તથા મંગળગીત ગાવામાં આવે છે તેમ અહિં ચારિત્રલક્ષ્મીને વરનાર પૂર્ણનંદીને સર્વ પરમાર્થથી થયું છે, સમ્યગ જ્ઞાન અને ચારિત્રના મેળા સમયે સર્વત્ર આવી ઘટના થાય છે અને એજ યોગ્ય છે.
૧૫. પૂણાનંદઘન એ આત્મા વિરતિ–નગરીમાં પ્રવેશ કરે છે તે વખતના મંગળ પ્રસંગનું વર્ણન:–
भावस्तोमपवित्रगोमयरसैलिप्तेव भूः सर्वतः ॥ संसिक्ता समतोदकैरथ पथि न्यस्ता विवेकानः ॥ अध्यात्मामृतपूर्णकामकलशचक्रे शास्त्रे पुरः ।। पूर्णानन्दघने पुरं प्रविशति स्वीयंकृतं मंगलम् ॥ १६ ॥ ભાવાર્થ–પૂર્ણાનંદઘન પોતે સચ્ચારિત્રરૂપ અપ્રમાદ નગરમાં પ્રવેશ કર્યો છતે પવિત્ર ભાવનાઓ રૂપી ગોમયથી ભૂમિ લિંપેલી છે, ચિતરફ સમતારૂપી જળનો છંટકાવ કરેલો છે, માર્ગમાં વિવેકરૂપી પુષ્પની માળાઓ પાથરેલી છે, અને અધ્યાત્મરૂપી અમૃતથી ભરેલે મંગલ -કલશ આ શાસ્ત્રદ્રારાજ આગળ કરેલ છે. એમ વિવિધ ઉપચારથી નિજ ભાવમંગલ કર્યું છે. ૧૬. શ્રીમાન ગ્રંથકારની પ્રશસ્તિ ( ગાદિક પરિચય ).
गच्छ श्रीविजयादिदेवसुगुरोः स्वच्छे गुणानां गणः । प्रोटिं प्रौढिमधाम्नि जीतविजयपाज्ञाः परामैयरुः ॥ તમામૃતાં નારિવિઝાનાજ્ઞાામાનાં ફિરોઃ |
श्रीमन्न्यायविशारदस्य कृतिनामपा कृतिः प्रीतये ॥ १७ ॥ ભાવાર્થ–ચારિત્રાદિક ગુણોના સમૂહથી નિર્મળ અને ઉન્નતિના સ્થાનરૂપ શ્રીવિજયદેવસૂરિના ગચ્છમાં પ્રાણ શ્રીજિતવિજ્યજી શ્રેષ્ઠ ઉન્નતિને પામ્યા. તેમના ગુરૂભાઈ શ્રીનવિજયજી પંડિતમાં શ્રેષ્ઠ થયા. તેમના શિષ્ય “ શ્રીમનુન્યાયવિશારદ ” બિરૂદ ધરાવનાર શ્રીયશોવિજયજીની આ રચના પંડિત લોકોની પ્રીતિને અર્થે થાઓ ! વિવિધ ગુણ વિશાળ એવા તપગચ્છમાં થયેલા પંડિત શ્રીનવિજયજીના શિષ્ય શ્રીયશોવિજયજીએ આ
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
રાનસાર સૂત્રની રચના કરી છે. આ ગ્રંથમાં શાન્ત રસનીજ પ્રધાનતા હોવાથી તે રસજ્ઞ પંડિતને અભીષ્ટજ થશે. કેમકે સર્વ રસમાં પ્રધાનરસ શાન્તરસજ છે અને તે રસની પ્રાપ્તિ અને સિદ્ધિથીજ આત્મા નિરૂપાધિક સુખ પામી શકે છે. ૧૭
આ અપૂર્વ અને અતિશય ગંભીર ગ્રંથનું રહુસ્ય યથામતિ નિરૂપણ કરતાં જે કંઈ પુણ્ય ઉપાર્જન થયું હોય તેવકે આ લેખકને તથા શ્રોતાજનોને પવિત્ર શાન્તરસની પુષ્ટિ થાઓ ! તથાસ્તુ ! શુભ યાત્ સર્વ સત્વાનામ્.
ગ્રંથકારના મૂળ આશયથી અને શાસ્ત્રશૈલીથી મતિમંદાદિક દેષવડે જે કંઈ વિરૂદ્ધ લખાયું હોય તે માટે મિથ્યાદુકૃતપૂર્વક સહુદય સજજનને નિવેદન કે, પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં જે કંઈ ખલના થયેલી જણાય તે જણાવી ઉપકૃત કરશે તો તે અન્ય પ્રસંગે સુધારી શકાશે અને જે કંઈ રહસ્યાર્થી પરિફુટ થયેલો જણાય તે આત્માથીપણે અન્ય અર્થજનોને સમજાવશો તો મહાન લાભ હાંસલ થઈ શકશે. ૧૭
વિવેચન—આ વિભાગનું વિવેચન લખવાની કિંચિત્ પણ અપેક્ષા નથી છતાં તેમાં શું શું છે તે બતાવવાને મિષે અત્ર કાંઈક લખ્યું છે.
પ્રથમના પાંચ કલેકમાં જે જે નામના ૩ર અદકે આવ્યા છે તે તે ગુણવાજ આ જ્ઞાનસારનું સમ્યગ આરાધના કરી તેના ફળરૂપ મેક્ષને પ્રાપ્ત કરી શકે એમ કહ્યું છે. તે આ પ્રમાણેક-૧ પૂર્ણ, ૨ મગ્ન, ૩ સ્થિર, ૪ અહી, ૫ જ્ઞાની, ૬ શાંત, ૭ જિતેંદ્રિય, ૮ ત્યાગી, ૯ કિયાપર ૧૦ તૃપ્ત, ૧૧ નિર્લેપ, ૧૨ નિઃસ્પૃહ, ૧૩ મુનિ, ૧૪ વિદ્યાવાન, ૧૫ વિવેકી, ૧૬ મધ્યસ્થ, ૧૭ નિર્ભય, ૧૮ અનાત્મશંસી, ૧૯ તત્વષ્ટિ, ૨૦ સર્વસમૃદ્ધ, ૨૧ કર્મવિપાકધ્યાતા, ૨૨ ભદ્વિગ્ન, ર૩ લોકસંજ્ઞાવિનિમુક્ત, ૨૪ શાસ્ત્રદ, ૨૫ નિપરિગ્રહી, ૨૬ શુદ્વાનુભવી, ર૭ યોગી, ૨૮ નિયાગી, ર૯ ભાવાર્ચક, ૩૦ સ્થાની, ૩૧ તપસ્વી અને ૩૨ સર્વનયાશ્રયી–એવા મુનિજ આ અષ્ટકમાં બતાવેલા સ્પષ્ટ નિણંકિત તત્વને પામીને મહોદયવાળા શાનના રહસ્યને પ્રાપ્ત કરે છે. આ ગ્રંથનું જ્ઞાનસાર નામ કર્તાએ અનેક પ્રકારે સાર્થક કરેલું છે. શ્રી જિનેશ્વરે બતાવેલા જ્ઞાનને સાર આ ગ્રંથમાં સંગ્રહિત કરેલ છે તે જેમ જેમ વાંચે ને વિચારે તેમ તેમ વિશેષ લક્ષ્યગત થઈ શકે તેમ છે.
છઠ્ઠા સાતમા લોકમાં આ જ્ઞાનસારના ફળની વિવક્ષા કરી છે. તેની પ્રાપ્તિ કરનારને જીવન્મુકત તેમજ મોહકદનામુકત ઓળખાવેલ છે. ત્યારપછીના પાંચ લોકમાં પણ તેને અનુસરતું જ કથન છે. તથાપિ તેના પ્રથમ કલેકમાં જ્ઞાન. સારથી ગુરૂ થયેલા ભવ્યાત્માઓ અધોગમનને બદલે ઉર્ધ્વગમન કરે છે તે આશ્ચર્ય જણાવ્યું છે. કારણકે આ જ્ઞાનસારને પ્રાપ્ત કરનારા પ્રાણીની કદાપિ અધોગતિ
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ્ઞાનસાર સૂર વિવરણમ.
થતી જ નથી, તે તો કમસર ઉર્થ ગમન કરતાં કરતાં મહાદય સ્થાનને અવશ્ય મેળવે છે. ત્યાર પછીના કોકમાં જ્ઞાન વિનાની ક્રિયા અને જ્ઞાનયુકત ક્રિયાના ફળમાં જે મડદંતર છે તે બતાવ્યું છે. એ વાત ખરેખરી છે કે જ્ઞાનરહિત શુષ્ક ક્રિયા જ્યારે અતિ અપ ફળ આપે છે ત્યારે જ્ઞાનરયુકત નિબ્ધ કિયા (યથાપ્રખ્યાત ચારિત્ર) સવ કર્મનો ક્ષય કરી પરમાનંદમય સ્થાનને પ્રાપ્ત કરી આપે છે. ત્યારપછીના દશમાં લોકમાં જ્ઞાનયુકત ક્રિયાને સુવર્ણ ઘટની ઉપમા આપીને તે ઘટાવી છે. જ્ઞાનયુકત કિયા કરનાર જ્ઞાની કદાપિ કિયાથી વિમુકત થઈ જાય તો પણ તેની શુદ્ધ ભાવના નાશ પામતી નથી, તેથી તે પાછો અપકાળમાં શુદ્ધ કિયા મેળવી શકે છે. શુદ્ધ બોધ તેને રાત્વર રસ્તા પર લાવી શકે છે. સુવર્ણનો ઘટ લગ્ન થઈ જાય તો પણ તેનું સુવર્ણ પણું નાશ પામતું નથી, તેનો પાછો કાબાંતરે ઘડા થઈ શકે છે. એ દષ્ટાંત અત્ર યથાર્થ ઘટમાન થાય છે. અગ્યારમા કલેકમાં જ્ઞાનરહિત કિયા અને કિયારહિત જ્ઞાન એ બંનેમાં મહદંતર બતાવ્યું છે. અહીં કિયારહિત જ્ઞાનને સૂર્યની ઉપમા આપી છે તે ભાવના જ્ઞાન છે, તેની અંદર ભાવકિયા તે પહેલી જ છે, તેથી શુન્ય નથી, અને જ્ઞાન હિત કિયા તો તદન જ્ઞાનશુન્ય શકિયા છે, તેથી તેને પોતાની ઉપમા યથાર્થ ઘટે છે. કેમકે તેવી કિયા સાંસારિક ફળ આપી શકે છે, પરંતુ એ સારના પારને પમાડી શકતી જ નથી. ભાવના જ્ઞાનવાળા પ્રાણીને તો શુદ્ધ માર્ગ યથાર્થ સમજાઈ ગયે હોય છે, તેથી સહજ પ્રયત્ન કરે એટલેજ તેને વિલંબ છે. તેને ભવનો પાર પામવો મુશ્કેલ નથી. જ્ઞાનરહિત કિયાવાનને તો હજુ શુદ્ધમાર્ગજ સમજાયેલ નથી. તેથી તે બંનેમાં જે અંતર બતાવ્યું છે તે ગ્ય છે. બારમાં કોકમાં જ્ઞાન અને ક્રિયાને અભેદ ઉપદિક્યો છે. તેમાં કહ્યું છે કે પૂર્ણ વિરતિ તે જ્ઞાનને ઉત્કર્ષ છે, તેમાં ને જ્ઞાનમાં કોઈ ભેદ નથી. તેથી આત્મહિતનાં સાધક મહાત્માએ જ્ઞાનાત નમાજ ટણિ દેવી કે જેથી જ્ઞાન ને ચારિત્ર બંનેની આરાધના પૂર્ણપણાને પામશે અને કાર્ય સિદ્ધ થશે.
૧૩ થી ૧૭ સુધીના પાંચ કલેક શાલ વિકીડિત વૃત્તના છે, બીજા બધા અનુપજ છે. તેમાં ૧૩મા લેકમાં આ ગ્રંથ જ્યાં અને જ્યારે બનાવ્યો છે તે સ્થળ ને મિતિ બતાવેલ છે. ૧૪મા લેકમાં અનેક પ્રાણીઓનાં ચિત્ત જુદા જુદા વિષયમાં લાગેલાં હોય છે તે બતાવીને આ જ્ઞાનસારમાં તો કોઈક જ પ્રાણીનું ચિત્ત ચાટે છે–ચટેલ હોય છે એમ સ્પષ્ટ કર્યું છે. આ વાત ખબરી છે. આ માસિકના વાંચનારાઓ પૈકી પણ કોઈ કથાવિષય રસપૂર્વક વાંચે છે, કઈ નીતિના વિષય વાંચે છે, કોઈ અન્ય વિષે વાંચે છે, માત્ર ઘણા થોડા મનોજ આ વિષયને લક્ષપૂર્વક વાંચીને તેના રહસ્યને હૃદયમાં ઉતારનારા હોય છે, કારણ કે
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેનધામ પ્રકાશ.
-------- ----- ----::::-----:-:-:-:::
:
આવા વિષય પર પ્રીતિ થવી તેજ પ્રથમ રેગ્યતા વિના બનતું નથી. પ્રીતિ થયા પછી જ તે રસપૂર્વક વંચાય છે અને ત્યારપછી જ તેનું રહસ્ય ગુરૂકૃપા હોય તે લભ્ય થઈ શકે છે, કારણકે આ ગ્રંથ અપૂર્વ તેમજ સવોઇ રસથી ભરેલા છે; સાધારણ ગ્રંથ નથી.
મા કોકમાં પૂણાનંદદાન જે આત્મા તો ચારિત્રલકમી સાથે વિવાહ થવાના કારણભૂત આ ગ્રંથ છે એમ સ્પષ્ટ કરીને તેવા લોકોત્તર વિવાહનું વર્ણન આપ્યું છે તેનો વિવાહ કરાવ્યો છે. અર્થાત્ આ ગ્રંથનું પરિણામ મેળવવાથી જ્ઞાન અને વિરતિ એકપણાને પામે છે એમાં કોઈપણ સંદેહનું સ્થાન નથી. આવા સર્વોત્તમ ગ્રંથના અભ્યાસથી તેમ બનવું એ સર્વ પ્રકારે સંભવિત છે. * દમા કલેકમાં પૂર્ણાનંદઘન જે આત્મા તેનો અપ્રમત્તપુરમાં પ્રવેરા થતી વખતનો મહોત્સવ વર્ણવ્યા છે. ચારિત્રલક્ષમી સાથે વિવાહ કરીને પછી પોતાના અપ્રમત્તપુરમાં નિવાસ કરવા અને તેની સાથેનો અપૂર્વ અવિનાશી સુખને અનુ‘ભાવ કરવા આત્મા આવે તે યોગ્ય છે. તેથી ગ્રંથકારે તેનો પ્રવેશ મહોત્સવ યથાવ વર્ણવે છે.
છેલ્લા ૧૦મા લોકમાં કર્તાએ પોતાની ગુરૂ પરંપરા ટુંકામાં બતાવી છે અને પ્રાંતે આ ગ્રંથ પંડિત અને પ્રીતિ ઉત્પન્ન કરનાર થાઓ એમ કહી ગ્રંથ પૂર્ણ કર્યો છે.
આ ગ્રંથ મહોપાધ્યાય શ્રીયશોવિજયજી વિરચિત છે, અત્યંત ગંભીરાર્થથી વરેલા છે, તેનો અર્થ કેટલાક વિસ્તાર સાથે મુનિરાજ શ્રીકરવિજ્યજીએ લખેલ નહિતોપદેશમાં છપાયેલો છે, તેની અંદર તે મહાત્માએજ કેટલોક સુધારો વધારો કરી વિવેચન પણ લખેલ તે પ્રમાણે આ માસિકના જુદા જુદા અંકમાં એકેક અછક દાખલ કરીને આખો ગ્રંથ પૂર્ણ કરવામાં આવ્યો છે. તેનું વિવેચન ૧૯મા અણકથી એ મહાત્માનાં સૂચવનથી અમારા તરફથી યથામતિ લખવામાં આવ્યું છે. આ અપૂર્વ રહસ્યથી ભરેલા ગ્રંથમાં ચંચુપ્રવેશ કરવા તેજ મહા મુશ્કેલ છે, છતાં ગુરૂકૃપાદ્રારા ધૃષ્ટતાથી તેમજ ગુમ યથારા િયતનામું એ સૂત્રને અવલંબીને યત્કિંચિત્ વિવેચન લખવાનો પ્રયાસ કર્યો છે તેમાં જે કાંઈ ખલના થઈ હોય-કત્તાના આશયથી વિરૂદ્ધ લખાયું હોય તેને માટે વારં વાર મિરઝા દુકકડ આપવામાં આવે છે અને એ મહાપુરૂષની ક્ષમાયાચના કરવામાં આવે છે.
ઈત્યક્ષમ તંત્રી.
Rા
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચંદરાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતો સાર.'
चंदराजाना रास उपरथी नीकळतो सार.
(અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૧૧૯ થી )
પ્રકરણ ૨૨ મું. નટપુત્રી શિવાળા પાસેથી કુર્કટનું પાંજરૂ પ્રાપ્ત થતાં પ્રેમલાએ તેમાંથી કુર્કટને બહાર કાઢી અને પિતાના હાથ ઉપર રાખી તેની પાસે પોતાના હૃદયના ઉભરા કાઢવા લાગી. તે કુર્કટને કહે છે કે, “હે કુર્કટ ! તું સોળ વર્ષે મારા સસરાનો પક્ષી ભેળે થયે છું. તારા નગરનો રાજા તે મારો રવાની છતાં મેં જેમ ભિક્ષુક રત્નને ગુમાવી દે તેમ તેને હાથ આવેલા ખોઈ નાખ્યા છે. તેના વિરહથી મારૂં રૂધિર સુકાઈ ગયું ને પાંસળીઓ નીકળી પણ તારા રાજા હજુ સુધી મને મળ્યા નહીં, એટલું જ નહીં પણ મેં તારા રાજાની એવી શી ચોરી કરી કે આજસુધી મારી ખબર પણ લીધી નથી ? મને પરણીને કુષ્ટીને
પી ચાલ્યા ગયા એમાં ઈજજત શું વધારી? મારો જન્મ અકૃતાર્થ કર્યો. આવું તેને કોણે શીખવ્યું ? જે હાર વહેવા કાયરજ હતા તો પાણિગ્રહણ શા માટે કર્યું? અને કયી પછી તરતમાંજ શા કારણથી મારી ઉપર અભાવ થયો ? હે પક્ષી! મેં તારા રાજા જેવો તો નિર્મોહી જ ન દીઠે કે જેણે પરણને ગયા પછી કાગળથી પણ મારી ખબર લીધી નહીં. કયાં આ પુરી ને કયાં આ નગરી ! મન પણ ત્યાં પહોંચી શકે નહીં એટલું છેટું. તેમાં મારા કંથે જે કર્યું તેવું તો વૈરી પણ ન કરે ! તેઓ અહીં ન આવી શકે, હું ત્યાં જઈ ન શકું. આવી સ્થિતિમાં મારા દિવસો શી રીતે જાય ? વળી આ જગમાં એ પરમાથી પ્રભુનો વહાલો કોઈ માણસ પણ દેખાતો નથી કે જે જઈને મારા સ્વામીને સમજાવે અને તેનું કઠોર હદય પીગળાવે તેમાં કરૂણા ઉત્પન્ન કરે. સેળ સળ વર્ષ થયાં પણ તેમના મનમાં નેહ જાગે નહીં તે મન તે કેવું કઠોર સમજવું ! એને માટે મારા પિતાએ પણ મને ઘણું કઈ આપયું પણ તેની ફરીયાદ કેની પાસે કરવી ? આ જગતમાં સ્નેહ બધા સહેલે છે પણ તેને નિવાહ કરવો તેજ અતિ મુશ્કેલ છે. તેમાં પણ જે નિઃસ્નેહીની સાથે સ્નેહ બાંધવો તે તો માત્ર દુઃખ સહેવા માટે જ છે. તું તેના ઘરનો પક્ષી છે તેથી તેને જોઈ મને રોમાંચ ઉપર થાય છે એટલે મેં તારી પાસે મારા દુ:ખની પિથી વારી બતાવી છે-તને દેખવાથી મારું દુ:ખ કેટલેક અંશે નઇ રહ્યું છે, જાણે મારા સ્વામીને જ દીઠા હોય એમ લાગે છે પણ તું રખે તેના જે ધીઠે ન થતો ! ”
આ પ્રમાણે પ્રેમલાનાં સ્નેહગર્ભિત માર્મિક વચને કુર્કટે સાંભળ્યા પણ તે પક્ષી હોવાથી તેને ઉત્તર આપી ન શકે. જે કે દંપતી એકત્ર મળ્યા છે
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનમ પ્રકાગ્ર
૨૪૮
પરંતુ તે એની વચમાં કર્મનિત મદતર છે એટલે તે મેળાપના લાભ એમાંથી એકે મેળવી શકતા નથી.
પ્રેમલા પક્ષીસાથે આવા ગાંડાઘેલાં વચના કડી ઉભરા કાઢે છે, તેવામાં શિવમાળા ત્યાં આવી; તેણે કુકડાને પેાતાના ખાળામાં લઇને રમાડયા. તેની ઉપર સુગંધી પદાર્થો છાંટત્રા, તેની પાસે મેવા મોડાઇ મૂક્યા, અને તેને રીઝ વવ! મધુર સ્વરે ગીતગાન કર્યું. ત્યારપછી તે પ્રેમલાને કહેવા લાગી કે-“ તમે આ ટુકડાને ચાર મહિનાસુધી તમારી પાસે રાખે!, ચાતુમસ ઉતર્યં અમે જ્યારે અહીંથી ચાળુ ત્યારે હું તેને પાળે લઈ જઇશ. ત્યાંસુધી તમે તેને સ્નેહપૂર્વક જાળવશે. હું પણ દરરાજ આવીને તેના ખબર લઇ જઇશ. ચાર મહિનાની અંદર જો એ તમારી વાંચ્છા પૂર્ણ કરે તેા પછી અમારે કાંઈ તમારી સાથે વાંધા નથી. ”
આ પ્રમાણે ગર્ભિત વચના કડ઼ીને શિવમાળા પેાતાને ઉતારે ગઇ, પણ પ્રકલા તેમાં કાંઈ સમજી નહીં. તે તેા કુકડાને લઈને રમાડવા લાગી.
હવે પ્રેમા નિર ંતર કુકડાની સામું જોયા કરે છે, તેની ભકિત કરે છે, તેની સામે બેસીને ઉંડા નિસાસા મૂકે છે, આંખમાંથી આંસુની ધારા વરસાવે છે, વચનદ્વારા ખેદ નહેર કરે છે. અત્યારે વર્ષાઋતુ હાવાથી આકાશમાં વરસાદ ચડી આવે છે, વિજળી ઝકારા કરે છે, ગર્જવ થાય છે, મેઘ પણ જળધારા વરસાવે છે, જગત તેનાવડે શાંત થાય છે, પણ પ્રેમલાના હૃદયના વિરહાગ્નિ તેનાથી શાંત ન થતાં વિશેષ પ્રદીપ્ત થાય છે. તેથી તે પેાતાનુ દુ:ખ અનેક પ્રકારે ર્કિટ સમીપે પ્રકાશિત કરે છે અને શિવમાળાનાં વચનેા સભારી તેનાં કાંઈક રહસ્ય રહેલું છે એમ વિચારી યુર્કટને કહે છે કે- હવે તમે મારે હાથે આવ્યા છે. તે અંતર શામાટે રાખે! છે?’
અન્યદા ચાતુર્માંસ પૂર્ણ થવા આવતાં પ્રેમલા સિદ્ધાચળની યાત્રા કરવા તત્પર થઈ. આ વિમળાપુરી તેની તળેટીમાંજ હતી, સખીએને પણ સાથે આ વવા તૈયાર કરી. તેવામાં એક નિમિત્તિએ ત્યાં આળ્યે, તેના અનેક પ્રકારે સત્કાર કરીને પ્રેબલ પૂછે છે કે હું કવિકુળણું ! મારા સ્વામી મને કયારે મળો તે કહે, હું તમને રાજી કરીશ.' નિમિત્તિએ બેલ્વે કે-“હું તમારે માટેજ પાતિશાોના અભ્યાસ કરવા કીટક ગયા હતા. ત્યાંથી અનેક શા સાના અભ્યાસ કરી આજે ઘરે આવ્યો છું અને તમારા વગર એલાવ્યા એ વાત કવાજ આવે! હું કે તમારા પતિ તમને આર્ષે કે કાલે જરૂર મળશે, તે આ વાત ખરી પડે તો મને સાબાશી આપળે. મે જે નિમિત્ત કહ્યું છે તે કદી ગુજુ એવુ પડે તેવું નથી, તેથી એમાં તમારે કિંચિત્ પણ સ ંāહુ ન કરવો,
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચંદરાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતા સાર
*&
તેની આ પ્રમાણેની વાણી સાંભળીને પ્રેમલાલડી ઘણી પુરી થઈ અને તેને
યથાચિત દાનમાન આપી વિસર્જન ક.
પછી ઘેાડીક સખીઓને સાથે લઇને પ્રેમલા પિતાની આજ્ઞા લઈ, કુર્કટના પાંજરાને પાતાનાજ હાથમાં રાખી પુંડરિંગરિની યાત્રા કરવા ચાલી. ઉપર ચડતાં કુકડાને પાંજરામાંથી કાઢી હાથ ઉપર રાખ્યા. કુકડા પણુ ગિરિને બ્લેઇને અત્યંત ખુશી થયા અને પાતાના દિવસને લેખે ગણવા લાગ્યા. ઠેઠ ઉપર પહોંચ્યા એટલે શિવપદના શેખર શ્રીઋષભેશ્વરનું ચૈત્યદીઠું. પ્રેમલાએ ચૈત્યમાં પ્રવેશ ક, યુગાદિ દેવને ભેટયા અને તેમની અષ્ટપ્રકારી પૂર્વી કરી. ઋષભ જિનેન્દ્રના દર્શન થવાથી કુટે પણ પેાતાના જન્મને સફળ ગણ્યા. પ્રેમલા મૂળનાયકજીની ભકિત કરી મુખ્ય ચૈત્યમાંથી બહાર નીકળી અને ખીજા પ્રત્યેક ચૈત્યમાં કુટસહિત જઈને તેણે દર્શન કર્યાં. ત્યાંથી ફરતી ફરતી રાયણના વૃક્ષ પાસે આવી. ત્યાં ભૂમિપર પડેલ પત્ર ચાંચમાં લઇ કુકડે પાતાની ચાંચને સુશેાભિત કરી. એમ સર્વ વિધિ સાચવીને પછી ત્યાંથી સૂર્યકુંડ જેવા ચાલ્યા. નિર્મળ જળથી ભરેલે અને કમળાવડે સુશોભિત સૂર્યકુંડને જાણે સમતા રસનેાજ એ કુંડ ન હેાય એમ પ્રેમલા માનવા લાગી. અને તેના જળને ફરસીને આવતા શીતળ અને સુગંધી સમીરનો લાભ લેવા માટે તેના કિનારા ઉપર પક્ષીને હાથમાં લઇને એડી. ડને જોઇને કુર્કટ પ્રથમ તેા ઘણા દુષિત થયા પણ પછી તે એકાએક વિચારમાં પડી ગયે. તે વિચારવા લાગ્યું કે—“ અહેા ! આ પ્રમાણે તિ ચૈચ અવસ્થામાં મને સે વર્ષ વહી ગયાં, કયાં સ્ત્રી ! કયાં ઘરમાર ! કયાં સ જ્જનો ! કાં મારૂં રાજ્ય ! એ અધુ અત્યારે મારે તે નકામું થઈ પડયુ છે. મારી માતા ખરેખરી વેરણ થઈ કે જેણે મને આ દશાએ પહોંચાડયા છે. આ સસાર ખરેખરા સ્વાર્થથીજ ભરેલા છે, તેમાં સારભૂત કાંઇપણ નથી. વળી નટે મને લઈને અનેક દેશમાં કર્યા પણ મારા દુષ્કર્મનો અંત આવ્યે નહીં. હું મનુષ્ય પ્રીટીને ઉકરડામાં ફરનારા કુકડા થયેા. હવે આટલા બધા વખત વ્યતીત થયા પછી મનુષ્ય થવાની આશાજ શી રાખવી ? શા ઉપર રાખવી ? પાતાની સ્ત્રીની પાસે પંખીપણે રહેતાં રાત દિવસ શી રીતે વીતાડવા ? દેખવું ને દાઝવું એ શી રીતે સહન થઇ શકે ? મારૂં યોવન તમામ નિષ્ફળ ગયું ! મારા દુ:ખની હકીકત ચિંતવી પણ શકાય તેમ નથી. જરૂર કાઈ ખરેખરા ચાડીયા મારા દેવની પાસે જઈ ચડયે કે જેણે મને આટલું દુ:ખ અપાવ્યું. આવું જીવવું શા કામનું ? ખાટી આશામાં કેટલા દિવસ કાઢવા ? અને આવા તિર્યંચપણામાં ક્યાં સુધી રહેવું? તેથી હવે તે! આ કુંડમાં ઝંપાપાત કરૂં કે જેથી મારૂં કલ્યાણ થઈ જાય. આ મસામાં ફેણુ કેાનુ છે? કેાની માતા, કાના પિતા, કેાની સ્ત્રી, કેાની
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૦
જૈનધમ પ્રકાર.
નગરી, કોઇ કોઇનું નથી, તેના પર છે મેહ કર ? એમાંનું કોઈ આપણું થયું નહીં તો પછી આપણે તેને મારું મારું કયાંસુધી માનવું? આ તાગ વિનાના સંસાર સમુદ્રમાં સે સ્વાર્થનું સમું છે.” આ પ્રમાણે વિચારીને સંસાર ઉપર પૂર્ણ વિરાગવૃત્તિ આવવાથી કુકડે પ્રેમલાના હાથ ઉપરથી ઠેકીને એકદમ કુંડમાં ઝંપાપાત કર્યો. પ્રેમલા તે જોઈને એકદમ ગભરાઈ ગઈ. તે બોલી કે-“ અરે બુડા ! તે આ શું કર્યું? હું શિવમાળાને શું જવાબ દઈશ ? મારા માતપિતાને પણ શું કહીશ ? ડા દિવસના સંબંધમાં તે આ શું કર્યું ? પણ મને લાગે છે કે તે મારા પ્રેમની પરીક્ષા કરવા માટે જ આમ કર્યું જણાય છે, તે હવે જે તારી ગતિ તેજ મારી ગતિ.” આ પ્રમાણે વિચારીને પ્રેમલાએ પણ કેઈને કહ્યા શિવાય એકદમ તેની પાછળ કુંડમાં તેને પકડવાને મિષે પૃપાપાત કર્યો. તે જોઈ સર્વત્ર હાહાકાર થઈ રહ્યું.
પ્રેમલા કુકડાને પકડવા ગઈ, તેવામાં અપરમાતાએ બાંધેલા દોરો કે જે દાણા જીર્ણ થઈ ગયા હતા. તે એકદમ હાથમાં ભરાવાથી ત્રુટી ગયો એટલે ચંદરાજ તત્કાળ કુકડા મટીને નુષ્ય થઈ ગયા. સર્વને આશ્ચર્ય થયું. તે વખતે શાસનદેવીએ તે બંનેને કુંડમાંથી બહાર કાઢવા. કુ ડને કિનારે આવ્યા એટલે પ્રેમલાએ ચંદરાને ઓળખ્યા. તે અત્યંત હર્ષિત થઈ. તેની સર્વ આશાઓ અત્યારે એકાએક ફળીભૂત થઈ. અંદર જા મનુષ્યપણું પાયાની વાત એક ક્ષણવારમાં સર્વત્ર પ્રસરી ગઈ. ચારે બાજુ આનંદ આનંદ પ્રવતી ગયે. તીર્થનિવાસી સમકિતણિ દેવોએ તેનાપર પુપની વૃદ્ધિ કરી. સર્વત્ર તીર્થને પ્રભાવ વિસ્તાર પામે. સૂર્યકુંડનું જળ પાપરૂપ કમષને દૂર કરનાર તરીકે પ્રસિદ્ધિ પામ્યું. તેના પ્રભાવથી જ ચંદરાજાને મનુષ્યપણું પ્રાપ્ત થયું એમ સર્વના લક્ષમાં આવ્યું.
પછી પ્રેમલાએ ચંદરાજાને યથાયોગ્ય લજજાપૂર્વક કહ્યું કે-“હે સ્વામી ! હવે આ સૂર્યકુંડના જળવડે સ્નાન કરી શ્રી કષભદેવની પૂજાભકિત કરો. આ ગિરિરાજના પસાયથી આપણા સર્વ કાર્ય સિદ્ધ થયાં છે તેથી તેની પણ સેવા કરો, અને સમકિતરૂપ વૃક્ષના કંદને ભક્તિરસવડે સિ ચો કે જેથી તે વૃક્ષ અત્યંત પ્રકુટિલત થાય અને તેના પર વિરતિરૂપ ફળ ઉગી નીકળે.”
ચંદરાજાએ પ્રેમલાના કહેવાનો સ્વીકાર કર્યો. બંને જણાએ સ્નાન કરીને અત્યુત્તમ વડે કીષભ પરમાત્માની દ્રવ્ય પા કરી, ત્યારપછી ભાવપૂજા પણ કરી. તેની અંદર અંદરાજાએ જિનેશ્વરની અપૂર્વ સ્તુતિ કરી. તે હવે પછીના અંકમાં વિસ્તારથી પ્રકટ કરવામાં આવશે.
હાલ તે દુખમાત્ર નાશ પામ્યાં, સંપૂર્ણ ભાગ્યને ઉદય થયે, સર્વત્ર
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચંદરાના રાસ ઉપરથી નીકળતો સાર.
વધામણીઓ દેવાવા લાગી અને આનંદ આનંદ થઈ રહ્યો. તે આનંદમાં લાગી લેવા માટે વાંચકોને પણ કાંઈક વિશ્રામ આપવા આ પ્રકરણ સમાપ્ત કરવામાં આવે છે. હવે આગળ તે ચંદરાજાના અભ્યદયનું વૃત્તાંતજ આવવાનું છે. આખી લાઈન બદલાઈ જવાની છે. તેનો રસ કમે કેમે વાંચકને ચખાડવામાં આવશે. દરમ્યાન આ પ્રકરણમાંથી આપણે સાર શું ગ્રહણ કરવાના છે તેને કાંઇક વિચાર કરીએ.
પ્રકરણ ૨૨ માનો સાર. આ પ્રકરણના પ્રારંભમાં તો ચંદરાજ પ્રત્યે પ્રેમલાએ કહેલાં વાકયોને વિસ્તાર છે. જ્યારે મનુષ્યને પોતાના સંબંધીનો દીઈ કાળે મેળાપ થાય છે ત્યારે પોતાનું સર્વ વીતક કહી દેવાની ઈચ્છા થાય છે, તેમ કરવાથી કાંઈક હદ
નો ભાર પણ ઓછો થાય છે, દુ:ખમાં દિલા મળે છે અને બંને સરખા સુખદુ:ખના ભાગીદાર થાય છે. અહીં તો વિલક્ષણ પ્રકાર છે. એક સ્ત્રી છે ને સામે કુકડે છે, પરંતુ તેના તરફ અવ્યક્તપણે સ્નેહનું આકર્ષણ થયા વિના રહેતું નથી. તેથી પ્રેમના પોતાનું હૃદય તેની પાસે ખાલી કરે છે. પ્રેમલાના દરેક વચમાં સ્નેહને, પ્રેમનો, મેહનો ઇત્યાદિ આવેલ છે. તેનું હૃદય નિર્મળ છે. તેણે પાતિવિરહનાં સેળ વર્ષમાં પપુરૂષ સામે દૃષ્ટિ પણ કરી નથી. કુર્કટ તેનાં દરેક વચને અને તેમાં રહેલું રહસ્ય બરાબર સમજે છે, પણ તે નિરૂપાય છે, જોકે તે કહેવા ધારે તો કહી શકે તેમ છે; પણ શિવમાળાની જેમ પ્રેમલા પશુ પક્ષીની ભાષા જાણતી નથી. કદી ચાંચવડે અક્ષરો લખવા ધારે તો લખી શકે તેમ છે, પરંતુ તેને આ સ્થિતિમાં પોતાની ઓળખાણ આપવી યોગ્ય લાગી નથી. કુકડા તરીકે તેના પતિપણે ઓળખાવું, ને પછી તેની પાસે રહેવું. તે ઉલટું વધારે દુઃખદાયક થઈ પડે છે. આર્થિક સ્થિતિ મંદ પડે ત્યારે અથવા બીજી રીતે દુ:ખદાયક સ્થિતિ પ્રાપ્ત થાય ત્યારે સજજનોમાં વસવા કરતાં અજ્ઞાત સ્થાનમાં જઈને રહેવું દાદિત છે. કારણકે જ્યાં માનવતી સ્થિતિ ભોગવી હોય ત્યાં અધમ સ્થિતિમાં રહેવું તેના જેવું બીજું દુ:ખ નથી. આવા હેતુથી જ કુક ટે પિતાની સ્થિતિ પ્રેમલાને જણાવી નથી. . શિવમાળા પ્રેમલા પાસે આવીને કુર્કટને રાખવાની મુદત ચાર માસની કહી જાય છે, તે સાથે કેટલાંક ગર્ભિત વચનો કહે છે, પણ તે મુગ્ધા પ્રેમલા સમજી શકતી નથી. આ વખતે વર્ષાઋતુ ચાલે છે, તે નિમિત્તેજનટે અહીં રહેલા છે, તે હકીકત આગળ આવી ગયેલી છે. વર્ષાઋતુ કામી જનને-વિરહી જનોને વધારે હેરાન કરે છે. તે સમયે વિરહીને કામોત્પત્તિ વિશેષ થાય છે. કુર્કટની પાસે તે પ્રસંગના ઉભરા પણ પ્રેમલા કાઢે છે. કેટલેક અંશે તે કુર્કટપર પતિવત
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૨
જેનધનું પ્રકાશ..
પ્રેમ આવે છે અને તેથી જેવી વાક્યરચનાવડે પોતાના પતિ પાસે કહેવામાં આવે તેવી વાક્યરચનાવ જ કુકટ પાસે તે પોતાનું દુ:ખ નિવેદન કરે છે.
અનુક્રમે વષી ઇતુ પૂર્ણ થાય છે, એટલે પ્રેમલાને સિદ્ધાચળ યાત્રા કરવા જવાની ઈચ્છા થાય છે. વિમળાપુરી તેની તળેટીમાં આવેલી હોવાથી તેની અપૂર્વ યાત્રા તેને સહેલી છે. તે જવાનો વિચાર કરે છે તે અવસરે ત્યાં અનેક નેમિત્તિક આવે છે. તેને પૂછતાં તે સ્પષ્ટ શબ્દોમાં એક કે બે દિવસની અંદર પતિને મેળાપ થશે એમ કહે છે. તેના નિમિત્ત જ્ઞાનની પણ બલિહારી છે. શાસ્ત્રોની અંદર અનેક પ્રકારનું વિજ્ઞાન ભરેલું છે. તેને જાણનારા, સમજનારા, સમજાવનારા દુર્લભ છે. આવા નિમિત્તજ્ઞા પૂર્વ ઘણે સ્થાને લભ્ય હતા; હાલ તો તેને સર્વથા વિરહજ દેખાય છે. નૈમિત્તિક પ્રેમલાને કહે છે કે “હું તે વાત કહેવાજ આવ્યો છું.” તેણે સ્વરેાદય જ્ઞાનને અનુસાર આ નિમિત્તે કહ્યું છે એમ રાસકર્તા કહે છે. સ્વરનું પરિજ્ઞાન પણ ભવિષ્ય કહેવામાં અતિ ઉપયોગી છે. આવા ઉપકારી તેમજ ચીવટવાળા મનુષ્યો પણ જગમાં હોય છે, તે આ નિમિત્તિયાએ કહેલાં વચનો પરથી ધાનમાં લેવાનું છે. ચંદરાજા પ્રેમલાને તજીને ચાલ્યાં ગયા એટલે તે કયાં છે ને કયારે મળશે? ઈત્યાદિ હકીકત જાણવા માટેતેટલું જ્ઞાન મેળવવા માટે આ નિમિત્તિઓ કહે છે કે હું કર્ણાટક ગયે હતો. આવા વિજ્ઞાનશાસ્ત્રીઓ તે વખતમાં કર્ણાટકમાં વિશેષ હોવાનું સંભવે છે. નિમિત્તિયાનાં વચનને વધાવી લઈ પ્રેમલા તેને રાજી કરે છે, અને પછી પોતે સિદ્ધાચળ યાત્રા કરવા જાય છે. એ વખતે પણ તે વિનય ચૂકતી નથી. માબાપની આજ્ઞા લે છે અને કુર્કટ તો જીવ જેવો વહાલે હોવાથી તેને સાથે જ લઈ જાય છે.
પુંડરગિરિ ઉપર ચડતાં તે પર્વતને જોઈને ચંદરાજા પોતાના આત્માને ધન્ય માને છે. કારણ કે તે કાળમાં આભાપુરી જેટલા દૂર વસનારા મનુષ્યને સિદ્ધાચળની યાત્રાનો લાભ મળે તે આશ્ચર્યવાળું મનાતું હતું. રેવે વિગેરેના સાધનો ન હોવાથી એટલે દૂર આવી શકાતું નહોતું, માર્ગમાં પણ બીજી દાણ ઉપાધિઓ હતી, તેથી જ આભાપુરીમાં પોતાની પુત્રીનો હવામી ચંદરાજ છે એમ જાણ્યા છતાં પણ મકરધ્વજ રાજ તેની ખબર લેવા કે તેમને તેડાવવા માણસ મોકલી શકો નહોતો. પુંડરગિરિપર જેમ જેમ ઉપર ચડતા ગયા તેમ તેમ આનંદમાં વૃદ્ધિ થવા લાગી. ઉત્તમ જીવોને આવા સવોત્તમ તીર્થની અપૂર્વ યાત્રાનો લાભ મળે તો આનંદ ઉત્પન્ન થાય તેમાં કાંઈ નવાઈ નથી. અહીં દુઃખમાત્ર તો યાત્રાને પૂરે લાભ લેવાતો નહોતો તેજ હતું. પ્રેમલા સાથે સે ઉપર પહોંચ્યા, દાદાને ભેટયા, પ્રેમલાએ પ્રભુની અષ્ટપ્રકારી પૂજા કરી, કર્કટ તે બંધુ જોઈ રહ્યો અને તેની અનુમોદના માત્ર કરીને તેણે પોતાના મનને શાંત કર્યું.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૩
ચંદરાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતો સાર. ભગવંતની પુજા કર્યા પછી પ્રેમલા ફરતી ફરતી પવિત્ર સુર્યકુંડ ઉપર આવી, અને ત્યાં શીતળ જળને ફરસીને આવતા શીતળ પવનને લાભ મેળવવા બેઠી. કુકડાને હાથ પર રાખ્યો. તે વખત કુકેટે કરેલા વિચાર ખાસ ધ્યાન આપવા લાયક છે. આ સંસારની અસારતાનું ખરું ભાન દુ:ખી અવસ્થા વખતે જ આ પ્રાણને થાય છે. જેવું જ્ઞાન દુઃખની વખતે થાય છે તેવું જે સુખી અવસ્થામાં થતું હોત તો પ્રાણીમાત્રની ગતિ થયા વિના રહેજ નહીં, પરંતુ સુખને વખતે તો પ્રાયશ: મનુષ્ય વિષયસુખમાં નિમગ્ન થઈ જાય છે, તે વખતે ધર્મ સાંભરસ્તો નથી. સંસારની અસારતા કે અનિત્યતાનું સ્મરણ પણ થતું નથી. તે વખતે તો પિતાની વર્તમાન સ્થિતિ કાયમ રહેશે એમ માની તેમાં આસક્ત બની જવાય છે. ઉત્તમ છે તો તે વખતે પણ સાધ્ય ચુકતા નથી, પણ તેવા જીવે બહુ અપ હોય છે. બાકી બહોળે ભાગે તો વિષયમાં અથવા કષાયમાં એટલે કે મુખ્યતાએ દ્રવ્યોપાર્જનમાં કે સ્ત્રીસંસર્ગાદિકમાં લુબ્ધ થઈ જનારાજ ઘણા છો રષ્ટિએ પડે છે. કુટપણાની સ્થિતિમાં અંદરાજાને સોળ વર્ષ વ્યતીત થઈ જતાં જે ખેદ થયો છે તે રવાભાવિક છે. તેવો ખેદ જ જોઈએ, અને તેથી એવું જીવિત પણ અકારું લાગે એમાં આશ્ચર્ય નથી. જેવું ને રેવું, દેખવું ને દાઝવું, એ કહેવત તો તેને યથાર્થ અનુભવમાં આવેલી છે. એ પ્રસંગે આવું ઉત્તમ સ્થાન મળવાથી ત્યાંજ પાપાત કરીને મૃત્યુ પામવું તેને યોગ્ય લાગે છે, પરંતુ તે વખતે આત્મઘાત કરે તે મહા પાપ છે. ઉત્તમ અને તે ઘટિત નથી. એ વાકય તેમજ જીવતો નર ભદ્ર પામશે એ વાકય મરણમાં આવતું નથી. તે પ્રેમલાની નજર ચુકાવીને સુર્યકુંડમાં કંપાપાત કરે છે અને
આ શું ? ' એમ વિચારતી પ્રેમલા પણ તેની પાછળજ તેને પકડવા અથવા તેની ગતિ તેવી મારી ગતિ ભલે થાય, એમ ચિતવતી કંપાપાત કરે છે. તે પણ વિયોગના દુ:ખવડે તો ચંદરાજની સમાનજ દુ:ખવાળી છે, માત્ર તેનું મનુષ્ય પણું વિદ્યમાન છે એટલું જ વિશેષ છે. '
- જ્યારે રોગની સ્થિતિ પૂરી થાય છે ત્યારે ધુળની ચપટી વડે પણ આરામ થઈ જાય છે, તેમ આજસુધી કોઈ પ્રકારે પણ પશુપણું ટળી શકયું નહોતુંતેનો ઉપાયજ હાથ લાગ્યો નહોતો, તે ઉપાય અણધાર્યો હાથ લાગે છે અને મંત્રિત દોરો કે જેના પ્રભાવથી કુકડાપણું પ્રાપ્ત થયું હતું તે એકાએક ત્રુટી જાય છે, તેથી ચંદરવાજા અસલ સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરે છે. શાસન દેવી બંનેને કુડની બહાર લાવે છે, જો કે તે બંને પાણીમાં તરવાની કળાના જાણ હતા; તે કાંઈ બુડી જાય તેવા નહોતા. તેઓ કિનારે આવ્યા, સર્વત્ર જયજયકાર , સ ખુથી ખુશી થયું અને આનંદનો તે મેઘ વરસે.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધન પ્રકામા
અહીં ચકરાને મનુષ્યત્વ પ્રાપ્ત થવામાં આ તીર્થના અને સૂર્ય કુંડના પણ પ્રભાવ નિમિત્તે કારૂપ સમજવો. કારણકે જે કાર્યસિદ્ધિ અન્યત્ર પ્રબળ નિમિત્ત નંગ્યા વિના ધતી નથી, તે કાર્યસિદ્ધિ પ્રબળ નિમિત્તે કારણે મળ્યે તત્કાળ થઈ યું છે. આ પ્રભાવક તીર્થ પ્રાણીતા મનવાંછિતની સિદ્ધિ કરી આપનાર છે. તેના સેવનથી આ વના સુખની પ્રાપ્તિ થાય તેમાં તો શું આશ્ચર્ય ! પણ આખી ભવ શ્રેણી તાડી નાખી સર્વ કર્મના કાર્ય કરી મધ્યે પહચાડી ? એવુ આ પ્રભાવિક તાઘ છે. માત્ર તેની સેવા કરનારના હૃદયમાં તથાપ્રકારના ઉજ્જવળ નિર્મળ ભાવ પ્રકટ થવા જોઇએ. કારણકે ઉપાદાન બુદ્ધ થવાની સૌથી પ્રથમ અપેક્ષા છે,
ચંદા મનુષ્યત્વ પા! પછી પ્રથમ કર્તવ્ય તરીકે પ્રેમલા તેમને કહ્યું છે કે હું સ્વામી ! અહીં સ્નાન કરીને ત્રણ જગતના નાથની પૃથ્વકિત કરો.
પ્રથમ કર્તવ્ય તરીકે તે બતાવે છે. તેટલા ઉપરથી તેના હૃદયમાં તીર્થભક્તિ કેટલી છે તે અને પૈગળિકભાવ કરતાં આત્મિકભાવ તરફ કેવુ ઉંચુ વલણ છે તે સ્પષ્ટ સમજી શકાય છે. ચદરાળ પણ તેની ઉત્તમ સલાહના તરતજ સ્વીકાર કરે છે, અને જે કુંડના પ્રભાવિક જળથી પોતે મનુષ્યત્વ પામ્યા, તે કું ડનાજ જાવડે નાન કરી પરમાત્માની અષ્ટપ્રકારી પુખ્ત ભાવસયુક્ત કરે છે. પછી એકલી ભાવજા કરવા તત્પર થાય છે. તેની અંદર અનેક પ્રકારે પ્રભુના ગુણગાન કરે છે, તે આપણે હવે પછીના પ્રકરણમાં વાંચીશુ. હાલ તો આ પ્રકરણની પ્રાંતે પ્રેમલા ને ત્રદાનને થયેલા અપૂર્વ આનંદમાં ભાગ લઇએ અને આ પ્રકરણમાં આવેલ મારના વિલાસ, સસારની અસારતા અને તીર્થના પ્રભાવ-તદ્રુપ રહુસ્યને વિચારી આપણા આત્મામાં પણ તેને સ્થાન આપીએ. આગળ ઉપર તો હવે પુણ્યપ્રકૃતિ અન્ય સુખસંચયનું જ દર્શન કરવાનુ છે; તેથી તેને માટે તત્પર ધઇએ. આટલું હો આ પ્રકરણ ને તેનું રહસ્ય સમા કરવામાં આવે છે.
कीर्तिपालन. ( અગિયારમું સજન્ય
(અનુસંધાન પુષ્ટ ૨૨૫ શ્રી. )
પ્રથમ કહી ગયા પ્રમાણે હાવાથી ત્યાં સુધી પાણી વ્યવહારમાં હોય છે અને વિશેષ પ્રગતિ કરીને આગળ વધેલો હોતો નથી ત્યાં સુધી તેને લોકચ શા વ્યવહાર કરવાની ઇચ્છા રહે છે. પાતાના નાના કે મેટા વર્તુલમાં તેને માટે છે ખરાખ શબ્દોમાં વાહ કરે તે તેને પસંદ આવતું નથી અને પોતાની
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કીર્તિ પાલન જરા પણ અપકીર્તિ થાય તે તેને તે બટ દુ:ખ ઉપજાવે છે. પાન નું માન જાળવી રાખવા માટે અને સંબંધીઓ સારું બોલે તેને માટે તે બહ કાળજી રાખે છે અને આ જ હાનિ થાય તેવી કોઇ વાત કરે તો ત પ ર તે સહન કરી શકતા નથી. કેટલાંક કાચાં તે ખાસ પોતાની આબરૂ વધારવા અથવા ના રાખવા ખાતર જ કરે છે. એક અહીના લગ્નાદિ પ્રસંગે થતા ખરચ સંબંધી વિચાર કરવામાં આવશે તો જરૂરીઆત કરતાં માન-પ્રતિષ્ઠાનું તત્ત્વ તેમાં કેટલું હોય છે તે જોવામાં આવશે. આવી જ રીતે બાહ્ય વર્તન અને અચાને અંગે જોવામાં આવે છે. દુનિયાદારીના લેકે આબરૂ મળવવા અનેક પ્રયત્ન કરે છે, તેને જાળવી રાખવા અનેક કામ કરે છે અને તેને જરા પણ અબ લાગે તેવી વાત સાંભળી અતિ પદ પામે છે. આ નવ મનુષ્યસ્વભાવમાં છે તે અવલેક કરીને સમજવા ગ્ય છે. અને લાભ કેવી રીતે આ વ્યાનને અગે. લઈ શકાય તે જોઈશું.
સાચી હકીકત તો એ છે કે કોઈ પણ વિશિષ્ટ કાર્ય ફળની અપેક્ષા વગર કરવું. કુવાની ઈચ્છા થનાં અમુક કાર્યમાં જે વિશિષ્ટ તત્વ હોય છે તે નાશ પામે છે. ગુણ પછાદનના જન્મમાં મુખ્યત્વે અજ વાત કરી છે કે જયારે આ પ્રાણીની ફરજ અન્યના સદગુગાની વધારે કિમત કરવાની છે ત્યારે પોતાના ગુણને ઢાંકી રાખવાની જરૂર છે. નિરાશી ભાવે કઈ પણ કાર્ય કરવામાં આવે છે ત્યારે તેની મજ આર આવે છે. ચેતનાની કુજ-આમધર્મ એ છે કે એ એહક કે આમિક કોઇ પણુ કામના કલાની અપેક્ષા રાખ્યા વગર માનકીર્નિના લાભ લો રાખ્યા વગર માત્ર સાધ્ય તરફ ગમન કરવાના ઈરાદાથી કોઈ પણ કાર્ય કરવું, પરંતુ આ સ્થિતિ ન બની આવે ત્યાં સુધી વ્યવહાર કેવી રીતે ચલાવવો તે ખાસ વિચાર વેગ છે.
મનુષ્યસ્વભાવના આવિભૉવ લક્ષ્યમાં રાખી શરૂઆતમાં આબરૂ મેળવવાના ઇરાદાથી કોઇ કામ કરે તે પણ ભવિષ્યમાં વિચારણા કરી શુદ્ધ માર્ગ પર આવી જવાની સંભાવ રહે છે, અટલ શરૂઆતમાં માનકીને તેટલા પૂરતું અવલંબવામાં અડચણ લાગતી નથી. શરૂઆતમાં કદાચ માની અપેક્ષા છોડી ન શકાય તે તેમાં બે વાંધો ન લઈ તે પણ તેમાં એવું તે હે વું જ જોઈએ કે નથી બવારના દેખાવ માટે રાખી જે માન પ્રતિષ્ઠા પર હક પણ ન હોય તે મેળવવાની દ: રા . સાથે આપને જરા પણ અનુભુતિ ન જ હોય. માન છે અરૂ મેળવવાની ઈચ્છા રાખનારાના કેટલાક ભાગ મચી કે બેટી રીતે તેની પાછળ પડવા કરે છે અને અંદરથી ગમે તેટલી દુર ચારવૃત્તિ હોય તે પણ જાણે પિત આબરૂના હકદાર છે. આવી રીતે વર્તે છે. આ રીતિ તદ્દન ખોટી છે. ભવિષ્યની અપક્ષાએ આવી માન મેળવવાની ઈચ્છાને કંઈક બચાવ થઈ શકે અલસે
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાસ. એમ થાય કે આગળ જતાં પ્રાણી પિતાની સ્થિતિ સમજી માન છોડી દેશે. પરંતુ એ માન છતા સદગુણ માટે હોવું જોઈએ. પોતામાં ગુણ ન હોય તેને માન મેળવવાની ઈચ્છા થાય તે અતિ અધમ છે, ગુનુપ્રાપ્તિમાં પાછળ હઠાવનાર છે અને ગ્યવહારથી અને વિશિષ્ટ દૃષ્ટિથી વર્જવા ચોગ્ય છે.
પ્રતિકા–આબરૂ મેળવવાની અને તેને જાળવી રાખવાની વ્યવહારને અગે જરૂર એટલા માટે સ્વીકારવામાં આવે છે કે તેથી કાર્ય કરવામાં એક પ્રકારની પ્રેરણા થાય છે. જયાં સુધી વિશિષ્ટ સાધ્યને સ્પષ્ટ ખ્યાલ થતું નથી અને તેને પ્રાપ્ત કરવા નિર્ણય થ નથી અને તે નિર્ણયને વળગી રહેવા દૃઢ ભાવના થતી નથી ત્યાં સુધી શુભમાર્ગ પર દેરનાર તત્ત્વ માન-પ્રતિષ્ઠા છે. સારી આબરૂ જાળવી રાખવા માટે પ્રયત્ન કરવામાં કાંઈ નુકશાન ખાસ નથી. માત્ર જે ઉત્તમ લાભ કાર્ય પરત્વે થવાનો હોય છે તેના કુળની મર્યાદા બહુ ટૂંકી થઈ જાય છે, છતાં પ્રેરક તરીકે તે બહુ ઉપયોગી છે. વ્યવહારમાં કીર્તિને કેવું પ્રાધાન્ય આપવામાં આવે છે તે આપણે વિચારીએ. એક ચાલુ હકિતમાં કહે છે કે --
નામ રહંતા ઠક્કરા, નાણું નહિ રહેત;
કીર્તિ કેરા કેટડા, પાડયા નહિ પડંત. ઠાકોર-રાજા રાણા-લડવૈયા રજપૂતને ઉદ્દેશીને અહીં કહે છે કે, ઠાકરે ! આ દુનિયામાં પૈસા કોઇના બેસી રહેતા નથી, નામ-આબરૂ રહી જાય છે. કીત્તિના કેટ કે પાડી શકતું નથી; ધનમાલ હોય તે લુંટી જઈ શકે છે, પણ આબરૂને લુંટવાની કેદની તાકાત નથી. આવા પ્રકારની બિરૂદાવાળી બેડાતી હોય તે વખતે પિતાની ફરજ બજાવવાને કે સારો ખ્યાલ રહે તે સહજ સમજાય તેવું છે. ધર્મ યુદ્ધ કરનાર, શત્રુને તૈયાર થવાની ચેતવણી આપ નાર, રવિના કે અંધારામાં કાપ મારવામાં નિર્દયપણું સમજનાર, યુદ્ધમાં સિંહની જેમ લડનાર રાજપુતો કીર્તિ ખાતર કેવા શુદ્ધ પર કામ કરતા હતા તે વર્તમાન યુદ્ધમાં નહિ લડનાર ગ્રામવાસી પ્રજા પર થતા હુમલાઓ, શત્રુને ભૂલથાપ ખવરાવવાની યુકિતઓ અને નિર્દય શાસ્ત્રના ઉપગ સાથે સરખાવતાં કીર્તિ પાલનના ઉચ્ચ
ની મહત્તા દર્શાવે છે. એવા વીરનો જ્યારે સર્વવનો ત્યાગ કરી ધર્મમા. - માં જોડાય છે ત્યારે એવી પ્રબળ રીતે પોતાની જાત પર અંકુશ રાખી શકે છે. તેને પિતાના લીધેલા નિયમો છેડવામાં એટલી કાયરતા લાગે છે અને તેને ધ ધ્વજ ફરકાવવાની ફરજ એટલી ઉરચ લાગે છે કે તે કાર્ય ક્ષેત્રમાં પણ તે જફર નામ કાઢે છે. આવી રીતે કવિને પાળવાના ખ્યાલથી એકંદરે બહુ લાલ થાય છે, કારણ કે સ્થળ બાબતમાં આદરેલ નિયમ પછી જીવનનો એક ભાગ ડી જાય છે. સ્વાભાવિક બની જાય છે અને તેને મૂકવાનું મન થતું નથી. આવા
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કીર્તિ પાલન.
૫૭ કારણથીજ કાર્તિને જાળવી રાખવાની જરૂરીઆત વારંવાર બતાવવામાં આવે છે, કીર્તિ સ્વતઃ કાંઈ લાભ કરનાર નથી, કારણ કે અહીં કેઈ બેસી રહેવાનું નથી, પણ તેને ઉંચે ખ્યાલ હોય તે પ્રેરક તરીકે બા ઉપાગી ભાગ બજાવે છે. દલપત્તનપુરમાં ગંગાસુંદરીના વિવાહપ્રસંગને અગે શ્રો પાળ મહારાજ દક્ષા નિપુણા વિગેરે પાંચ સખીની સમસ્યા પૂર્યા પછી છેવટે ગારસુંદરીની સમસ્યા પૂરતાં કહે છે કે -
જીવંતા જગ જસ નહિ, જસ વિણ કાંઈ જીવંત
જે જસ લેઈ આથમ્યા, રવિ પહેલા ઉગત, સુંદરીનો પ્રશ્ન એ હતો કે “પ્રભાતમાં સૂર્ય પહેલાં ઉગે છે -રવિ પહેલા ઉગંત તે સમસ્યાની પાદપૂર્તિ કરતાં શ્રીપાળ મહારાજ બહુ યુક્તિપુર:સર કહે છે કે “જે પ્રાણી અહીં જશ વગર–માન આબરૂ કીર્તિ વગર-જીવતા હોય તે ખરેખર જીવતાજ નથી, મતલબ તેનું જીવન વાસ્તવિક જીવન નથી પણ તે જીવત મુવા જેવા જ છે. માન કીર્તિ વગર જીવવું એ વ્યવહારદષ્ટિએ તદ્દન નકામું છે અને વ્યવહારથી તેવો પ્રાણ મરી ગયેલો છે એમ કહેવામાં અથવા તો તેનું જીવિતવ્ય વસ્તુતઃ છેજ નહિ એમ કહેવામાં અડચણ નથી. એવી રીતે
જીવવું કે ન જીવવું સરખું છે. ચારી કરનાર, દગા ફટકા કરનાર, સેનેરી ટેળીના અધમ પરાક્રમ કરનાર, ફાંસીઆ, ચાડીઆ, અભિમાની, અતિ વિષયી, અપ્રમાણિક, પરધન કે પદારામાં આસક્ત, વાતવાતમાં મીજાસ કરનાર, પરના અવગુણ બેલનાર, અન્ય ઉપર મત્સર કરનાર, અન્યનો તિરસ્કાર કરનાર, લોભી, કૃતઘી, માયા કપટ કરનાર, અને એવા એવા એક કે વધારે દુર્ગુણમાં આસક્ત પ્રાણીઓ જીવે કે ન જીવે તે સરખું છે, તેઓ અહીં આવ્યા અને જીવન વહન કર્યું તે નહિ જેવું છે. તેઓ જીવતાં હોય છે ત્યારે માનહાનિ પામે છે અને મરી જાય ત્યારે તેમને કોઈ સંભારતું નથી. પરંતુ જે સામ્ય પ્રકૃતિવાળા, દાન આપનારા, શાંત, પોતાની ફરજ બજાવનારા, સત્ય માર્ગે ચાલનારા, પ્રમણિક વ્યવહાર કરનારા, પોતાના સંબંધમાં આવનાર પર ઉપકાર કરનારા, દયાળુ, નમ્ર, ધીરજવાળા, કૃતજ્ઞ, પરભવની બીક રાખનારા અને એવા એક કે અનેક સદ્દગુણ ધારણ કરનારા હોય છે અને કરેલ નિયમેને દઢપણે ચીવટથી વળગી રહેનાર હોય છે તેઓ પોતાની મહત્તાને અંગે જીવનમાં માન પામે છે, પિતાની માન લેવાની ઈચ્છા હોય કે ન હોય પણ લે કે તેની ગેરહાજરીમાં પણ તેનું સારૂં જ બોલે છે, અને મરણ પછી પણ સૂર્ય પહેલાં તેનું નામ લેવાય છે. મહાત્મા પુરૂને આદશ રૂપ ગણી, વિશુદ્ધ વર્તન કરનારને ભાવનારૂપ ગણી તેઓનાં નામ પ્રભાતમાં લેવાને આર્યાવર્તના નિયમ જાણીતું છે. જેઓ સારું વન નિર્વહન કરે છે તેઓ પ્રભાતનું નામ થઈ જાય છે. કોઈ માણસે પ્રભા
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ટે
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
તમાં કૃપણ, દરીદી, લેભીનાં નામ લેતાં નથી, પણ આવા પુરૂનાં નામ લે છે. સૂર્ય ઉદય પહેલાં જાગવાના નિયમ અને તેના લાભે જાણીતા છે. તે વખતે આ પણે ભરતેશ્વર, બાહુબલી, ચંદનબાળા. ગામગણઘર આદિ મહાન સાનાં નામે લઈએ છીએ. એવા પુરૂ આ મનુષ્યદેહમાં નથી છતાં પણ મનુષ્યના હૃદયમાં તો જીવતાજ છે. "
એક શ્રીપાળાનું નામ સંભારીએ તે તેટલાથી પણ આપણને તેની મહત્તા કેટલી હતી તેને ખ્યાલ આવે છે. એનું નસર્ગિક રીતે જ ચારિત્ર એટલું ઉત્તમ હતું કે એવા જીની પ્રગતિ જરૂર થાય. ધવલ શેડ જેનું નામ પ્રભાતમાં લેતાં કઈ પણ પ્રાણી અચકાયા વગર નહિ રહે તેણે તેને કચ્છમાં પાડવા અનેક ઉપાય કયાં, તેને સમુદ્રમાં નાખી દીધો, તેને ડુંબનું કલંક લગાડ્યું, છેવટે તેને પોતાના હાથથી મારી નાખવા પ્રયત્ન કર્યો, પરંતુ શ્રીપળે પોતાની નૈસર્ગિક મહત્તા છેડી નહિ. એને આત્મસંયમ એટલા જંબર હતી કે એને મનમાં પણ ધવળ શેઠ ઉપર કંટાળો આવ્યો નહિ. સાજન્યને આ ઘણી સુંદર દાખલે છે. એવા સપુરૂષની અહીં કીર્તિ થાય અને એવી કીર્તિની પાલના થયા કરે એ તદ્દન એગ્ય છે, ચોગ્ય નિયમને અનુસરતું છે અને બનવા જોગ છે. ગારસુંદરીની સમસ્યાપાદપૂર્તિ માં તેઓ કહે છે કે “ એવા પુરૂષનું જીવન એજ ખરૂં જીવન છે અને તેઓ ખરેખર એગ્ય રીતે રવિ પહેલાં ઉગી નીકળે છે. દુનિયા એવા મહાત્મા પુરૂને ભૂલી શકતી નથી, અની વાત સંભારી સંભારીને વારંવાર કરે છે અને વાત કરવામાં પણ પિતાને માન મળેલું ગણે છે, એનું નામ જીવન કહેવાય, એનું નામ વ્યવહાર કહેવાય, એનું નામ વાસ્તવિક સ્વરૂપજ્ઞની શરૂઆત કહે વાય. એમણે આખા જીવનમાં જરા પણ ઉશ્કેરે તે ભાગ ભજવ્યો હોય તે તે માત્ર પ્રાપાળ રાજાને-પોતાના સસરાને-કોદાળી સહિત આવવાની આજ્ઞા હતી. પરંતુ તેમાં પણ રાયણાસુંદરીની ઈચ્છા અને જનધની મહત્તા દર્શાવવાની ઈચ્છાને પ્રાધાન્ય મળ્યું હતું અને એવી ઈચ્છા છતાં રાજાને દૂરથી એવા પ્રકારે આવતાં જોતાજ પોતાની મહુત્તા જાગ્રત થઈ ગઈ અને પોતે ઉડીને તેનો કુહાડે લઈ લીધો અને અલંકાર પહેરાવી સિંહાસનારૂઢ ક. આ સર્વ બાબત શ્રીપાળની મહત્તા બતાવે છે. એમના જીવનમાં જે વિશાળ દષ્ટિ એમણ બતાવી છે તે જીવન નિર્વહન કરવાની અગત્યની સુચીઓ પૂરી પાડે છે. એવી રીતે જે મહત્તામાં જીવન ગાળે તે તિની પાલના સારી રીતે કરે છે. આવા પ્રકારે દીપિાલના કરવી એ જીવનનો અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.
જીવન વહન કરવા માટે ચારિત્ર ધારણ બહુ અગત્યનો ભાગ બજાવે છે. અમુક બાબતમાં રસ નિયમને અનુસરીને ચાલવું એમાં ચિત્તની મહત્તા
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કીર્તિ પાલન :
૨૫૦ છે, પછી તે નિયમોને અનુસરવામાં ધનની કે બીજી સગવડની હાનિ થતી હોય તો તેની દરકાર કરવી ન જોઈએ. આવી રીતે અમુક નિયમને ચીવટથી વળગી રહેનારનું એક પ્રકારનું જીવનનું ધોરણ મુકરર હોય છે અને તેને અનુસરવામાં ગમે તેટલે આમભેગ આપવાની તત્પરતાને અંગે તેને અમુક પ્રકારનો યશ થાય છે. એ યશને ૫ બાવાની પ્રબળ ઇચ્છા તે યશ ખાતર નથી હોતી, પરંતુ નિયમને વળગી રહેવાની ચીવટને અંગે હોય છે આ દ્રષ્ટિથી વિચાર કરતાં કીર્તિપાલન એ ખાસ મહત્વ દશાંવનાર સદ્ગુણ થાય છે. એટલું ખરૂં કે ચારિત્ર બંધારણના નિયમોનો નિર્ણય કરવામાં બહુ વિશાળ નજર રાખવાની, અવકન કવાની અને વ્યવહારદક્ષતા સમજવાની જરૂર રહે છે. પરંતુ યેગ્ય સંભાળ પૂર્વક અમુક જીવન નિર્વહન કરવાના નિયમો બંધાઈ ગયા તેને પછી પ્રાણાંત કષ્ટ પડે, ગમે તેટલે આત્મભેગ આપ પડે તોપણું મૂકવા નહિ-આનું નામ કીર્તિપાલના છે. એમાં કીર્તિની ખાતર કાર્ય કરવાની ઈચ્છા જરાપણ રહેતી નથી, પણ નિયમને અનુસરવાની ચીવટ એ સજન્ય છે. આપણે એને દાખલો લઈએ. હરિશ્ચંદ્ર વિગેરેનાં ચરિત્ર વાંચવાથી, આત્મગુખ્ય અને ફરજનો પણ ખ્યાલ થવાથી કે બીજી કોઈ રીતે, અમુક માણસે એ નિર્ણય કર્યો કે સત્ય વચન ગમે તે ભેગે બોલવું. હવે પ્રસંગ એ બની આવે કે એક અસત્ય વચન બોલે તો તેને લાખો રૂપિયાનો લાભ મળે, અથવા સારી જગે મળે અથવા બીજે કાંઈ મેટો લાભ થાય-આ પ્રસંગ આવતાં લાલચને લાત મારનારના મનમાં કીર્તિ મેળવવાની ઈચ્છા હોતી નથી, પણ નિયમપાલનામાં કાતિ મળી જાય છે અને એવી કીર્તિ પાલન કરવી એ આત્મસંયમને અંગે બહુ અગત્યનો ભાગ બજાવે છે.
કોઈપણ કાર્ય કીર્તિ મેળવવાના ઈરાદાથી કરવામાં મજા આવતી નથી અને તે અનુષ્ઠાન પણ ઠીક થતું નથી. આલેક કે પરલેકની ઈચ્છાથી કરેલા અનુષ્ઠાનને વિષ અને ગરલ અનુષ્ઠાન અનુક્રમે કહેવામાં આવે છે. એ બને ત્યાજ્ય છે. આટલી વાત છતાં યણ અહીં કીર્તિ પાલન માટે ખાસ સુજનત્વ બતાવવામાં આવ્યું છે, તેને આશય વ્યવહારમાં આગળ વધવાની ઈચ્છા રાખ-- નાર, મુમુક્ષુને અંગે પ્રગતિ કરાવનાર તરીકે હોય તેમ પણ લાગે છે. શ્રીભગવત્ ગીતામાં પણ સ્પષ્ટ કહ્યું છે કે “તારો અધિકાર કાયપર છે, ફળ ઉપર નથી. તારે ગમે તે કરવું તે ભગવત્પાદમાં અર્પણ કરવું. આ પ્રમાણે કહવાના આશય ધન માન કે પરભવમાં શુભપદપ્રાપ્તિની ઈચ્છાનો ત્યાગ બતાવે છે. આટલું છતાં પણ જેઓનું ઉત્થાન હજુ થવાનું છે, તેને માટે જેણે શરૂઆત કરી છે અને જે આગળ વધવાની ઈચ્છા રાખે છે તે કદાચ કીર્તિ મેળવવાની
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધમ પ્રકાશ.
૨૦
ખાતરજ કાઇ કાર્યાં કરે તે તે બહુ ગ નથી. સાંસારિક અપેક્ષાએ પ્રાથમિક અવસ્થામાં કીર્તિ પ્રાપ્તિ માટે પ્રાણીને વિશેષ ઈચ્છા રહ્યા કરે છે એ સ્વાભાવિક છે. એવા વખતમાં આગળ વધવા માટે કદાચ લેકચ મેળવવા ખાતરજ અમુક અનુષ્ઠાન કરવામાં આવે તે પણ આગળ જતાં તેથી તેનું ચારિત્ર ધારણ થઈ જંતુ હાવાયી તે દરવા ચેગ્ય છે.
આટલા ઉપરથી જણાય છે કે પ્રેક તરીકે કીર્તિ પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા આત્મ પ્રગતિની શરૂઆતમાં ઉપયેગી ભાગ ખાવે છે, નિયમેને ચીવટથી વળગી રહેવાની ઈચ્છાથી આગળ વધતાં કીતિ થઇ જાય છે, તેને માનને અંગે ઇહુભવ કળની અપેક્ષા સાથે સબંધ નથી અને તેવી રીતે કીર્તિ પાલના થઇ જતી હોય તેમાં તે કેઈ પણ પ્રકારે વાંધો લેવા જેવુ' હેજ નહિ. માન થઈ આવે ત્યારે વિચાર કરવા યુકત છે કે એમાં કાંઈ દમ નથી, માન આપનાર અને લેનાર ઘેડા વખતમાં ચાલ્યા જવાના છે, પણુ પાતાની આબરૂ જાળવી રાખવા માટે અમુક નિયમને અનુસરવાની ઇચ્છા થાય તેમાં કાંઇ અડચણુ જેવું નથી. કા શુભ અનુષ્ઠાન કરવા પહેલાં સદ્દગુણુ સેવનના પ્રેરક તરીકે કીર્તિના વિચાર ઉપયેગી છે, કાર્ય થઇ ગયા પછી તેનુ અભિમાન કરવું એ ત્યાઢ્ય છે.
આ સંબંધમાં સમાજના અકુશ બહુ ઉપયેાગી થાય છે. જ્યાં સુધી આત્મ જાગૃતિ યધાયેાગ્ય ન થઇ હૈાય ત્યાંસુધી પેાતાના સંબધીએના અભિપ્રાય ઉપર બહુ આધાર રહેછે. આથી ઉઘાડી રીતે દુરાચાર સેવનાર અધમ માણસેાને બાદ કરીએ તે બીજા સ સમાજના-એટલે કે પેાતાના સબંધીવના અભિપ્રાય ઉપર બહુ આધાર રાખે છે અને તેએમાં પોતાની માનહિન ન થાય તે માટે બહુ આતુર રહેછે. દૂર દેશમાં અપરિપકવ વયમાં યુવકને ન મેાકલવા માટે કેટલાકેા આગ્રહ કરે છે તેમાં એક એ પણ તત્ત્વ હાય છે કે ત્યાં સમાજને અંકુશ ન રહેવાથી પાત થાય છે અને ભઠ્યાલય, પેથાપેય, રવદારા સ'તાષાદ્ધિ નિયમે રાખવા માટે જે પ્રેરક તત્ત્વ હોય છે અથવા જે બધનકારક તત્ત્વ હોય છે અને નીતિના બીજા અનેક નિયમેાતે તથા કુળધર્માંતે પાળવાની માંઢા હેાય છે તેને ત્યાં નાશ થાય છે. આ બાબતમાં મધ્યવયથી સસ્કાર આદિ અનેક વાત વક્તવ્ય છે જે અત્ર પ્રસ્તુત નથી, પરંતુ એમાંથી એક રહસ્ય પાપ્ત થાય છે તે એ છે કે દૂર દેશમાં-પરદેશમાં સમાજના અકુરા રહેતા નથી. આ રીતે વિચારતાં બાળ વેને પ્રીતિ પાલનને ખ્યાલ માપર રાખવામાં કેટલે ઉપયેગી ભાગ ખાવે છે તે જણાઇ આવે છે.
આવી રીતે આદરેલ નિયમેને વળગી હેવામાં ચીવટ રાખી પેાતાની આબરૂ જળવી રાખવી, દિવસાન્રુદ્દિવસ તેમાં વધારે કર્યા કરવા અને તેને કલ
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કળત્તિ પાલન.
૨૬ લાગે તેવું કોઈ કાર્ય કરવું નહિ. જેઓ નેતા જેવી સ્થિતિમાં હોય તેણે પિતાની કીર્તિ પાલનામાં વધારે ચીવટ રાખવાની જરૂર છે. તેઓનાં દૃષ્ટાન્તથી ઘણા માણસ ખરાબ માગે ચાલ્યા જાય છે. અમુક ગૃહસ્થ " આ પ્રમાણે કરે છે કે વર્તે છે તો પિતાને શું વાંધો-આવા પડવાઈ દાખલાઓ લેવાની કરીતિ જે કે પ્રશસ્ય નથી, છતાં તેવી પદ્ધતિ છે, તે જોઈને નેતાઓએ પિતાના વર્તન માટે પિતાના લાભ ખાતર ચીવટ રાખવા ઉપરાંત અન્યના હિત ખાતર પણ સંભળ રાખવાની ખાસ જરૂર છે. આગેવાન અથવા નેતાને માથે એક ખાસ ફરજ છે કે એણે અન્ય તેનું દાન્ત લઈ ખરાબ માર્ગ પર ચાલ્યા જાય તેવી સ્થિતિમાં પિતાની જાતને કદિ મૂકવી નહિ. કીર્તિ પાલનનો નિયમ તેઓને બહુ સારી રીતે લાગુ પડે છે અને તેમાં ગફલતી કરતાં તે પિતાની જાતને અને અન્ય અનેકને બહુ નુકશાન કરે છે.
માનલાંગ અવસ્થામાં આ દુનિયામાં રહેવું તે ઘણાને મરણલ્ય જણાય છે. જે નીતિ નિયમથી પાત થવાને લીધે માનભંગ થયેલ હોય અથવા થવાને હોય તો તેમ ન થવા દેવા ખાસ જરૂર છે. બાકી વ્યવહારૂ, માન, કીર્તિ માટે જે જીવનને ખ્યાલ હોય તેમ વર્તવું. અમુક રીતે વરઘેડો ન કાઢવામાં માનભંગ માનનાર કે જમણવાર ન કરવામાં આબરૂને હાનિ માનનારના - વ્યવહાર વિચાર ગમે તેવા હો તેને આત્મિક ઉન્નતિ સાથે સંબંધ નથી, છતાં માનભંગ થવાથી જે સમાજમાં જન્મ થયેલ હોય તેને કાંઈ લાભ ન કરી . શકાય તેવા ઉતાવળીઆ સુધારાઓ કર્તવ્ય મનાય તો પણ સંભાળથી લેકસમક્ષ મૂકવા અને સમાજની ઉન્નતિ કમસર અને ધીમી થાય છે એ નિરંતર લક્ષ્યમાં રાખવું. ઉંચામાં ઉંચા સુધારાઓ રજુ કરવામાં તર્કની દષ્ટિએ દેષ ન લાગતો હૈય તો પણ દેશ કાળ ભાવ વિચારવાની વ્યવહારમાં ખાસ જરૂર છે. સમાજ સાથે જેમ ઘસડાઈ જવાની જરૂર નથી, તેમ ઉત્કટ રીતે આક્ષેપક શૈલીથી સમાજને નાકથી ખેંચવાનો પણ અધિકાર નથી. એ ... વિચાર કરી શાંતિ રાખી સમાજને ધીમે પણ મકકમ રીતે દેરવાનો નિયમ આદરવાથી આ જીવનમાં કાંઈ કરી શકાય છે અને તેટલી અપેક્ષાએ માનની બાબતમાં વિચાર કરવાની આવશ્યકતા રહે છે. અહીં જે માનપર વિચાર રાખવાનું કહેવામાં આવે છે તે પોતાના હિત ખાતર અથવા સ્વાર્થી તરીકે નહિ, પણ આબરૂ-કીતિ ગયા પછી કાંઈ પણ કરી શકાય તેવો પોતાનો અભ્યાસ અથવા બીજી સગો હોય તે આવેશને લઈને ફેકી દેવાની ઉતાવળ ન થાય તેને અંગે ચેતવણીરૂપે છે.
ગુ ચ્છાદનને અને આ વિષયને વિરોધ નથી. સદ્દગુણને ઉઘાડા પાડવાની
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાર.
જરૂર નથી, માનમાં મહત્તા નથી તેથી આત્મિક ગુણમાં ખાસ વધારે થતું નથી. આ વાત આગળના વિષયમાં સ્પષ્ટ કરી. અહીં પ્રાપ્ત થયેલ માન કીતિને સ્વપર હિત ખાતર જાળવી રાખવાની જરૂર આત્મપ્રગતિને અંગે બતાવી. માન માટે કોઈ કાર્ય કરવું નહિ, પણ અમુક આબરૂ બંધાઈ ગઈ હોય તેને સત્ય માર્ગે જાળવી રાખવી, દેશની સેવા કરવી નહિ, એ વાત ઉચિત છે, તેમજ જાહેર રીતે કે પ્રછન રીતે તેને આદરવાને વિચાર આવે ત્યારે પિતે કેવી મહત્તાને સ્થાને હતો તે પર પણ ધ્યાન રાખવું જોઈએ. સદ્દગુણ પ્રાપ્તિમાં માનની જરૂર નથી, પણું એની જાળવણી કરી રાખવાનો પ્રસંગ આવે ત્યારે કદાચ બીજા લાંબા વિચાર ન આવે, વિભાવદશાનું જોર થઈ જાય અને ચેતન વિસરાઈ જાય તે પણ છેવટે માન જાળવી રાખવાની ખાતર પણુ ગુણને છેડી ન દેવા, દેષને આદરવા નહિ અને સ્વાસ્થાન જાળવી રાખવું–આ આખા વિષયનું રહસ્ય છે, એનું વારંવાર મનન કરવું. એ પર જેમ વિચાર કરવામાં આવશે તેમ તેમાંથી બહુ નવીન પ્રતિભાસ થતો જશે. માન ખાતર કામ કરવામાં આત્મિક લાભ નથી, મળેલી આબરૂ જાળવી રાખવા ખાતર કામ કરવામાં પણ આમિક લાભ નથી, પણ એક વખત અમુક સ્થિતિ બની રહે તે આગળ પ્રગતિ થાય છે અને તેવી રીતે ટકાવ કરી રાખવામાં કદાચ આમિક લાભ લયમાં ન હોય પણ માનઆબરૂ કીતિને ખ્યાલ જ રહે તે પણ આગળ વધવાના પગથીઆ તરીકે તે ઉપચગી હોવાથી તેને સંસ્થાપક અને પ્રેરક તરીકે બહુ ઉપગી સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે, આટલી વાત ધ્યાનમાં રાખી જે કીર્તિ પ્રાપ્ત થઈ હોય તેની પાલના લક્ષ્યબિન્દુ પ્રાપ્ત કરવાની નજરે કર્યા કરવી.
એ કીર્તિપાલનને સોજન્ય ગણવાનું કારણ હવે સ્પષ્ટ જણાય છે. કીતિને જાળવી રાખવાથી આગળ પ્રગતિ થાય છે, વધારે થાય છે, કાન્તિમાં વધારો થવાનો પૂરો સંભવ રહે છે. લાભ થાઓ કે ન થાઓ, એ જુદો સવાલ છે; પણ કીર્તિપાલના પર મક્કમ રહેવાથી નુકશાન થતું નથી અને “ પપા પાપ ન કીજીએ તે પૂન્ય કીધું સે વાર એ વ્યવહારિક ઉક્તિ પ્રમાણે એથી જે આડકતરે લાભ થાય છે તે અવશ્ય છે. એ નિયમ લક્ષ્યમાં રાખી જેમ બને તેમ કીર્તિની પાલના કરવી અને તે હોય તેટલી બની રહે તેટલું ધ્યાનમાં રાખવું તેમજ આત્મિક વધારા માટે તેમાં વધારે કર્યા કરે, એ સંત જીવો-મુમુક્ષુ મહાત્માઓનું લક્ષણ છે.
માક્તિક
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આવશ્યકને યુ સંબંધી પ્રશ્નોત્તર आवश्यकना सूत्रों संबंधी प्रश्नोत्तर. પ્રશ્ન–પ્રતિક્રમાના સુમાં જિનેશ્વરાદિના તુવિ ગર્ભિત સૂત્રો ક્યાકયા છે? ઉત્તર–નવકાર-લેગસ-પુખરવરદી-સિદ્ધાણંબુદ્વાણું-કિચિ-નમુપ્પણું-અરિ
હત ચેઈઆણું-જગચિંતામણિભાવતિ ચેઈઈ–મેલ્ડ-ઉવસગ્નહર -નમેતુ વર્ધમાનાય-વિશાળલોચન–વરકનચઉકસાય-સકળતીર્થ–લઘુ શાંતિ-સકલાતુ-વૃહશાંતિ-અજિતશાંતિસ્તવ-ઈત્યાદિ અરિહંત સિદ્ધાદિની
સ્તુતિગર્ભિત સૂત્રે છે. ક–પ્રતિકમણુના સૂત્રોમાં ખાસ ગુરૂમહારાજની સ્તુતિ વિગેરેને કરીને તેને
લગતા સૂત્રો કયા ક્યા છે? ઉ– ચિંદિય-ઈચ્છકારી-વાંદણું-અદ્ભુઠ્ઠિઓ-આયરિય ઉવજઝાએ-ખડ્રાઈજ જે
જાવંત કેવીસાહ-ભનંદન-ઈત્યાદિ ખાસ ગુરૂમહારાજની સ્તુતિ પ્રાર્થનાદિ
ગર્ભિત સૂત્ર છે. પ્ર-પ્રતિકમણના સૂત્રોમાં ખાસ પાપની આલેચના વિગેરેને કશીને કહેલા
ક્યા ક્યા સૂત્રો છે? ઉ–ઇરિયાવહી–તસઉત્તરી-અન્નાથ ઉસસિએ-સવસવિ-ઇચ્છામિઠામિ-સ્માત
લાખ-અઢાર પાપથાનક-વદિા–અતિચાર-ઈત્યાદિ પાપઆયણ નિમિ.
સના સૂત્રે છે, પ્ર—તમે પાડેલા ત્રણ વિભાગ સિવાયના સૂત્રો ! હરેશીને કહેલા છે? ઉ –એ સૂત્રે જુદા જુદા ઉદ્દેશથી કહેલા છે. પ્ર–તે જુદા જુદા દેશ સમજાવશે? ઉ–જુઓ ! કલ્યાકંદ, સંસારદાવાને સનાતચાની ચાર ચાર સ્તુતિ-અરિહંત,
સર્વ અરિહંત, આગમ ને શાસનદેવની સ્તુતિ ગર્ભિત છે. અતિચારની આઠ ગાથા કહેવાય છે તેમાં પાંચ આચારનું વર્ણન છે, કરમિતે-સામેયિકના પ્રત્યાખ્યાનરૂપ છે. સામાઈય વયજુરો-સામાયિક પારતી વખતે કહેવા માટે છે. એ જ પ્રમાણે પિસહની કરેમિ ભંતે ને સાગરચંદ પિસડ માટે કહેલા છે. મજિણાની સઝાય શ્રાવકના ૩૬ કૃત્યે સમજાવવા માટે છે. મહેસરની સઝાય ઉત્તમ સતાસતીઓના નામ મરણ ટહેલ છે. સૂતદેવતા ક્ષેત્રદેવતા ભુવનદેવતાની સ્તુતિએ તેના તેના સ્મરણાર્થે કહેલ છે. વિયાવચ્ચગરા તેજ હેતુરૂપ છે. ખમાસમણ દેવગુરૂવંદનાદિમાં
સર્વત્ર પ્રવર્તે છે આ પ્રમાણે સર્વ સૂત્રે જુદા જુદા હેતુથી કહેલા છે. મ–આ બધા સૂત્રો ગણધર મહારાજના કહેલા છે કે તેમાં કોઈ ખાસ હા
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
- જુદા. આચાર્યાદિના રચેલા છે? ઉ૦-૬-એને બહાળે ભાગ તે આવશ્યક સૂત્રોતર્ગત હોવાથી ગણધર મહારાજને . . કહે છે. બાકી કેટલાક અન્ય આચાર્યાદિના કરેલા પણ છે. પ્ર–અન્ય આચાર્યાદિના ચેલા કયા કયા સૂવે છે? ઉ૦–અમારા જાણવા પ્રમાણે નીચે પ્રમાણે જુદા જુદા આચાર્યાદિ કથિત છે. ૧ જગચિંતામણિ-શ્રીતમસ્વામી કૃત છે, તેમણે અષ્ટાપદ પર્વત પર પધાર્યા
ત્યારે ત્યાં કહેલ છે. એ મુખ્ય ગણધરજ છે. ૨ નમુઠુણું–જેનું બીજું નામ શાસ્તવ છે તેને મેટો ભાગ શક અથવા સુધમાં
ઇદ્રિને કહે છે એમ શ્રીકલ્પસૂત્ર પરથી જણાય છે. ૩ ઉવસગ્રહ-શ્રીભદ્રબાહુ સ્વામીકૃત છે, એમણે શ્રી સંઘને ઉપદ્રવ નિવા
વા માટે બનાવી આપેલ છે. તેમાંથી બે ગાથા પૂર્વાચાર્યોએ પ્રભાવિક હોવાથી સંક્ષેપી લીધી કહેવાય છે. ૪ જયવીયરાય તેની પ્રથમની બે ગાથા પછીનો ભાગ પાછળથી આચાર્યોએ
ઉમેરેલો છે. - ૫ નમોહેં-નમોસ્તુવર્ધમાનાય-વિશાળ લોચન ને વરકનક એ બારમા અંગ
દષ્ટિવાદમાંથી ઉદ્ધરેલ છે તેથી તે બોલવાની સ્ત્રીને આજ્ઞા નથી. ૬ સંસારરાવાની રતુતિ-શ્રી હરિભદ્ર સૂરિકૃત છે, તેમણે ૧૪૪૪ ગ્રંથે પિકી
પ્રાંતે એ ચાર સ્તુતિ સમસંસ્કૃત ભાષામાં રચેલી છે. ૭ લઘુશાંતિ-શ્રી માનદેવસૂરિકૃત છે, તે મરકીના ઉપદ્રવના નિવારણ નિમિત્તે
બનાવેલ છે. ૮ વૃહશાંતિ-શ્રીનેમિનાથ પરમાત્માની માતા શિવાદેવીએ દેવીપણુમાં કરેલી છે. ૯ અજિતશાંતિસ્તવ-શ્રીનદિ પણ મુનિ શ્રી નેમિનાથજીના અથવા મહાવીર
સ્વામીના શિષ્યકૃત છે, એમાં પણ પાછળની ત્રણ ગાથા ક્ષેપક છે. શત્રુજય મહાક૯પમાં કહ્યા પ્રમાણે તેઓ મિનાથના શિષ્ય સંભવે છે. સકળતુંતુ-શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યનું છે. એ શ્રી ત્રિષષ્ટિ શલાકા પુરૂષ ચરિત્રનું
મંગળાચરણ છે. ૧૧. નાતસ્યાની સ્તુતિ-શ્રીહેમચંદ્રાચાર્યના શિષ્ય બાળચંદ્ર મુનિની કરેલી છે. ૧૨ અતિચાર-કોઈ પૂર્વ પુરૂષના મારવાડી ગર્ભિત ગુજરાતી ભાષામાં આધુ
નિક ગુ થેલા જણાય છે, ઘણા પ્રાચીન જણાતા નથી. ૧૨ સકળતીર્થ – શ્રી જીવવિજયકૃત આધુનિક છે. ૧૪ રહેશની સઝાયની. ૧૨ મી ગાથા શ્રીક૯પસૂત્રમાંથી લીધેલી જણાય છે,
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉત્તમતા ને રેગ્ય પ્રાપ્ત્યર્થ નિયમા
उत्तमताने आरोग्य प्राप्त्यर्थे नियमो.
૧. મન, વન અને જાતીયત્વના સત્ય ગુણેાને કેળવે.
૨. જ્યારે તમને કોઈ પણ વસ્તુ તમારા માર્ગમાં માલુમ પડે ત્યારે તેને સદુપયેાગ કરે. તેમાંથી સારભૂત હોય તે ગ્રહણ કરો.
3.
શરીર સુસ્થિતિમાં હોય ત્યારે તમારા મન સાથે અને આખી સૃષ્ટિ સાથે શાંતિ રાખા, મનને કેઇ રીતે વ્યગ્ર થવા દેશે નહુિ.
૨૬૫
૪. કેઇ પ્રત્યે પણ અવિશ્વાસના ભાવ હંમેશને માટે દૂર રાખજે. પ્રત્યેક વ્યક્તિ ઉપર વિશ્વાસ રાખો. તેમ કરવાથી તમને સત્વરજ માલુમ પડશે કે દરેક ચીજ, દરેક વ્યક્તિ—સર્વ તમારે માટે સારૂ ધારે છે. તમારી ઉપર વિશ્વાસ રાખે છે.
પ. આ મહાન્ અને આશ્ચÎત્પાદક સત્ય હકીકતને હુમેશાં ધ્યાનમાં રાખજો કે-“કાઇ ચીજ ઉપર,લક્ષ્ય આપ્યા વગર તે કદીપણું તમને સ્પર્શી કરશે નહુિ. ૬. જે મનાવ ઉપર આપણું લક્ષ્ય ખેંચાય છે, અથવા જે સ્થિતિની આપણે મનમાં વિચારણા કરીએ છીએ, તેજ ખામત અગર સ્થિતિની મન અને શરીર ઉપર અસર થાય છે, તેથી સારી હકીકતજ લક્ષ્યમાં રાખે અને સુસ્થિતિનાજ વિચાર કર્યાં કરે.
૭.
તમારા વ્યાધિ-દુઃખા માટે તમે કદી પણ ખેલશે નહિં. જીંદગી, તેની શિત, આત્મવિકાસ, સપ, સ`તેષ, આરેગ્ય વગેરે આદરણીય વસ્તુ તરફ તમારૂ' સમરત ધ્યાન ખેંચી આધિ-વ્યાધિને જેમ અને તેમ ભૂલી જાએ, તેવી રીતે લક્ષ્ય ખેચાવાથી આધિ-વ્યાધિ તમને લેશઢાયી થશે નહિ.
૮ તમે તમારા મનથી કદી એમ માનશે! નહિં કે કેઈ પણ વસ્તુ તમને ઇજા કરી શકે છે. જો કેાઈ ચીજ તમને નુકશાન કરશે તેમ લાગે તે તેને દૂર કરે, પણ તે નુકશાન કરનારી છે તેવે વિચાર કઢી કરશે નહિ.
૯. સર્વ સ્થળેથી-સ વસ્તુમાંથી સારા પરિણામનીજ આશા રાખે, સ સ્થિતિથી ફાયદેજ થશે એમ ખાત્રીથી માને, એટલે સર્વ વસ્તુને અગર સ સ્થિતિને તમે સારા રૂપમાંજ પરિણુમાવી શકશે। એમ ખાત્રીથી માનો.
For Private And Personal Use Only
""
૧૦. કુદરતી કાયદાની સાથે મનથી અને શરીરથી સંપૂણૅ શે મળતા થઇને ચાલવાથીજ સપૂર્ણ આનંદ અગર ઉત્તમ કાર્ય કુશળતા મેળવી શકાય છે. ૧૧. સત્ર આનંદજ નીરખે। અને સ કાર્યોંમાં કુશળ નીવડી તમે સુપરિણામજ લાવી શકશેા તેમ ખાત્રીથી માને, તે પ્રમાણે વર્તા એટલે સ કાર્યસિદ્ધિ અવશ્ય થશેજ,
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- જેનધામ પ્રકાઝ.
૧૨. તમારા અંતઃકરણમાં ખાત્રીથી માનો કે સંપુર્ણ આરોગ્ય તમે ભેગવશે. એટલે જેવા નિશ્ચયથી તમે તે માનશે તેવું તમારૂ આરોગ્ય પશે.
૧૩. તમારા શરીરને અને મનને સંપૂર્ણ આરોગ્યમાં ને શાંતિમાં રાખવા તમે પૂરા શક્તિવાનું છે, અને તમે પિતેજ કઈ પણ સમયે તમારા મનને અને શરીરને સંપૂર્ણ શાંતિમાં લાવી શકે તેમ છે, તેવી તમારી માન્યતા હમેશા દ્રઢતાથી ચાલુ રાખજે.
૧૪. અમુક હદ સુધી જ કાર્ય કરવાની તમારી શકિત છે તે વાત કદી સ્વીકારશો નહિ. દુનિયામાં જે મોટા વિશાળ કાર્યો કરવાનાં છે તેમાંથી કઈ પણ મહાન કાર્ય કરવા તમે પૂરા શક્તિવાનું છે તેમ હિંમતથી માનજો. અને તેવા અત્યુત્તમ કાર્ય કરવા માટે તમારી જીંદગી સાધનભૂત થવાની છે તેમ ચેકસરીતે મનમાં સમજજે.
૧૫. દરેક સમયે મનની સંપૂર્ણ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ માટે જ વિચાર કરજે. ત્યારે તમે આમ કરી શકવા સમર્થ છો તેમ જાણશે ત્યારે આ બહુ સહેલી બાબત થઇ પડશે. વળી તમારા મનમાં આ બાબત ચાલુ રીતે ઠસાવ કે તમે મનને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિએ મૂકવા પૂર્ણ શક્તિવાન્ છે.
૧૬. જ્યારે તમને કોઈ બાબતમાં મુંઝવણું લાગે ત્યારે તમારા મનમાં માને અને કહે કે “આ મુંઝવણ હમણાજ ચાલી જાઓ.” પછી તે સ્થિતિ સત્વર ચાલી જાય છે તેમ તમારા મનમાં લાગણી ધરાવે, એટલે તેવી સ્થિતિ સત્વજ ચાલી જશે.
૧૭. સર્વ સ્થળે અને સર્વ સ્થિતિમાં સારૂં જ માનો અને તે અંતઃકરણ પૂર્વક ઉંડી લાગણીથી માનો. જેમ ઉંડી લાગણીથી તેમ માનશે તેમ તેની અસર વધારે થશે.
૧૮. સંસાર પ્રવાહમાં જે કાંઈ વિરૂદ્ધ સ્થિતિ–કષ્ટ આવી પડે તે સર્વ ફર કરવા તમે ઘણુ બળવાન છે તેમ જાણે, આ વાતનું વારંવાર રટણ કરો અને આ મહાન બળ પ્રાપ્ત કરવા માટે સંપૂર્ણશે પ્રયત્ન આદરી. એટલે કેઈ પણ મુશ્કેલી કે સંકટ તમને વિઘતાં રહેશે નહિ.
૧૯ સુઆરોગ્ય કુદરતી છે, તેવા દ્રઢ વિચારમાં હમેશા રહે. આખી જંદગીમાં સંપૂર્ણ આરોગ્યવાન રહેવું તે કુદરતી છે અને શરીરના દરેક અવયવ આરોગ્ય રાખવા માટે જ કુદરત પ્રયત્નવાન રહે છે તેમ ખાત્રીથી માને.
૨૦ માંદા પડવું, તબીઅત બગડી જવી, તે કુદરતી વિરૂદ્ધ છે, તેવી દ્રઢતા રાખો. અને કુદરતમંદવાડ ઉત્પન્ન કરતી જ નથી તેમ ચેકસ ધારી કુદરતના કાયદાનુસાર દ્રઢતાથી વર્તે.
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગ્રંથાવલેાકન.
૧૭
૨૧.
નવરાશના વખતમાં સારા, મજબૂત, સત્ય, દ્રઢતાના વિચારા તમારા મનમાં કેળવેા, તમારા મનમાં વાવેલા આ ઉત્તમ બીજો છે તેમ ચાકસ રીતે તમે જાણજો કે જે ખીજેમાંથી તેવીજ જાતના ઉત્તમ મહાન વૃક્ષ્ા થશે,
૨૨. નહિં ઈચ્છવા લાયક જે સ્થિતિ તમારા માર્ગમાં તમને જણાય તે સવ ક્ષણિકજ છે, સ્થાયી અસ્તિત્વમાટે તેમને કાંઇ પાયેાજ નથી અને તેને બદલે સુવિચારવાળા મનના શુભ આંદોલનેાથી તે તરતજ દૂર થઇ શકે છે તેમ તમે ચેાકસ ધારો, ૨૩. દરેક વખતે મનને શાંત, સ્થિર, નિયમિત સ્થિતિમાં રાખેા. તમારા મનની આ ઉત્તમ સ્થિતિથી તમારી આંતરિક શક્તિને બહુ વિકાસ થશે, અને તે શક્તિ સ્થાયી રહેશે.
૨૪. સપૂર્ણ આરોગ્ય પ્રાપ્ત કરવા અને ચાલુ રાખવા તમે દૃઢીભુત ચો, તેની પ્રાપ્તિ માટે તમારૂ સપૂર્ણ લક્ષ્ય તે તરફ ઢારજો; અને દઢતાથી માનને કે તમને જરૂ′′ વિજય મળશે.
૨૫. તમારા શરીરના દરેક સ્થળે આરેાગ્ય છે, તેમાં સ'પૂતાજ રહેલી છે તેમ ખાત્રીથી માનવા તમારી જાતને ટેવ પાડો, અને આ લાગણી એવી દૃઢ અને ઉંડાણવાળી કરજો કે તમને સત્ર તેમજ લાગે એટલે તમારા શરીરના દરેક ભાગમાંથી આરોગ્ય-મળજ પ્રગટ થશે.
કાપડીયા નેમચંદું ગીરધરલાલ
ग्रंथावलोकन.
શ્રી યુગાદિ દેશના ( સામમડન કૃિત, )
આ ગ્રંથ બહુ વખતથી કાઁગત થયેલા, અમુક ભાગ વાંચેલે, અમુભાગ સાંભળેલે અને તેના રસ હૃદયમાં રહેલે, તેથી તે ગ્રંથ સાદ્યંત વાંચવાની ઇચ્છા પ્રગટ થતાં તે છપાયેલ હેાવાથી તેપરથી વાંચવાની શરૂઆત કરી. આ ગ્રંથ શ્રી ઋષભદેવ પરમાત્માએ પેાતાના અડાણુ પુત્રને જ્યારે ભરત ચક્રીએ પેાતાનું
>
સેવકપણુ સ્વીકારવા હેવરાવ્યું ત્યારે ‘હવે આપણે મોટાભાઇ સાથે લડવું કે આજ્ઞા સ્વીકારવી ? ત્યારે તે વિષે પિતા ( ભગવંત } ની સલાહ પૂછવા તેએ આવતાં તેમને આપેલા ઉપદેશના છે. તેની અંદર ધણી, રસીક અસરકારક કથાઆને સમાવેશ કરવામાં આવ્યે છે.
આ ગ્રુપના પાંચ ઉલ્લાસ છે. તેમાં પ્રથમ ઉલ્લાસમાં કષાયનું ત્યાજ્ય પશુ બતાવી તે ઉપર એક સકષાયી કુટુંબનું દૃષ્ટાંત આપેલું છે. તેની અંતર્ગત કામલક્ષ્મીની 1 From · Eternal Progress «
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ
જૈનધમ પ્રકાશ.
રસીક કથા આપેલી છે. ખીન્ન ઉલ્લાસમાં મેહતુ ત્યાજ્યપણુ` બતાવી તે ઉપર અભવ્યાદિ પાંચ પ્રકારના વેાનું દૃષ્ટાંત આપેલુ છે. ત્રીશ્ત ઉલ્લાસમાં લક્ષ્મીનુ ત્યાપપણું બતાવી તેની ઉપર પ્રથમ રત્નાકર શેડનું દૃષ્ટાંત અને પછી શુચિવેદ્ર, શ્રીદેવ, સયરળ અને ભગદેવ શ્રેષ્ટીની કથાઓ આપેલી છે. ચેચા ઉલ્લાસમાં સ્રોનું ત્યાજયપણું બતાવી તેની ઉપર પાતાળસુંદરીનું ઘણું રસીક દૃષ્ટાંત આપેલું છે. આ ઉદ્યાસને પ્રાંતભાગે ભગવંતના ઉપદેશથી પ્રતિòધ પામી અડાણુ પુત્ર ત્યાંજ દીક્ષા ગ્રહુગુ કરે છે, અને અલ્પકાળમાં કેવળજ્ઞાન પામે છે. પાંચમા ઉલ્લાસમાં ભરતચક્રી બાહુદ્ધિને આજ્ઞા માનવાનું કહેવરાવે છે અને તેને પરિણામે તે બન્ને વચ્ચે યુદ્ધ થાય છે, માહુબળિ ચારિત્ર અંગીકાર કરે છે, કેવળજ્ઞાન પામે છે અને ત્યાર પછી ૯૯ પુત્ર સાથે ભગવંતનું નિર્વાણું થાય છે, બ્રાહ્મી સુંદરી પશુ મેÀ જાય છે. પછી ભરત ચક્રી આરિસાભુવનમાં શુભ ભાવના ભાવતાં કેવળજ્ઞાન પામે છે અને તે પણ પરમપદના ભાકતા થાય છે. અહીં ગ્રંથ પણ સમાપ્ત થાય છે. આ ગ્રંથ પતિ અમૃતલાલ અમાંચ દે શેાધેલે છે, છતાં ભૂલે રહી ગયેલી છે. પ્રેસના કારણથી પણ કેટલીક લેા રહેલી છે. છપાવતાર શા. મગનલ લ વેલચંદ છે, અને તેના કાગળા બહુ હલકા વાપરેલા છે. અને તેના પ્રમાણમાં કિંમત રૂ. ૧૫ રાખી છે તે વધારે છે. હાલ તેા તેની કિંમત રૂ. ૧) કરેલી છે.
આ ગ્રંથના પાંચ ઉલ્લાસના પ્રત્યેક શ્લોક અનુષ્ટુપ્ છે. પ્રાસગિક કેન્દ્રલીક માગધી ગાથાઓ મૂકેલી છે. પાંચે ઉલ્લાસના મળીને (૪૦૫-૬૯૧-૨૮૦-૪૭૭ ૫૭૭)૨૪૦૦ શ્લોક છે. આ ગ્રંથ વાંચતાં તેની અશુદ્ધિના નિણૅય કરવા માટે પંડિત હીરાલાલ હુ‘સરાજે આ ગ્રંથ છપાવેલા હાવાથી તે જોવા ઇચ્છા થઈ. તે શ્વેતાં તેનાં પાંચ ઉલ્લુસના મળીને (૨૪-૧૪૪-૨૧૩-૧૭૦-૮૮ ) ૮૧૯ બ્લેક છે, કાગળ જાડા વાપર્યો છે, શુદ્ધિમાં કાંઇ વધે તેમ નથી, બાકી કિંમતમાં વધે તેમ છે. કારણકે, કિંમત રૂ ૧૫ રાખેલ છે, અને તે હજી કાયમ છે. તેમાં ઘટાડો કરવામાં આવ્યેા નથી. આ હકીકત યુગાદિ દેશનાના નામ માત્રથી ભુલાવે! ન થાય અને ચેાવીશેને બદલે આશે. લેટના લાભ લેવાની ઉદારતા ન વપરાય તેટલા માટે લખવાની જરૂર જણાણી છે. આવી રીતે ગ્રંથ સક્ષિપ્ત કરી નાખવાથી ગ્રંથની ભુખીમાં અત્ય’ત હ્રાસ થયેલે છે. તેની ખબર સાદ્ય ત વાંચનારનેજ પડી શકે તેમ છે. આશે. બ્લેકના અધની કિંમત દેહ રૂપીએ રાખવામાં આવે અને તે પણ ખપી જાય તે સમયની અલિહારી જણાવે છે અને ઝાડને નામે ફળ વેચાય એ કહેવતની સત્યતા સૂચવે છે: આ ગ્રંથ ઘણા અસરકારક અને રસીક તેમજ ઉપદેશક જણાવાયી અમે તેનું ભાષાંતર છપાવવા માટે તૈયાર કરાવ્યુ છે. અને તે કેાઈ ગ્રહસ્થની મદદથી છપાવી શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશના ગ્રાહકેાને ભેટ આપવા ઇચ્છા વર્તે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પુસ્તકાની પહેાય.
પ્રકાર સાથે સ્વીકા
વી છે. આવી રીતે
ભાદરવા તથા આસા માસમાં ભેટ આવેલાં રવામાં આવે છે. તેની પહોંચ આ નીચ પ્રગટ જાહેર સ’સ્થાને પેાતાના યોગ્ય પુસ્તક ભેટ સાલવામાં તેના ઘણા માણસા લાભ લે છે. વળી તે ઉપરાંત તેની પહોંચ પ્રગટ થવાથી. એક જાહેર ખબરની પણ ગરજ સારે છે એ લાલ સમજવાના છે. તેથી વિદ્યાનાએ પેાતાની તરથી પ્રગટ થતાં પુસ્તક ભેટ મેાકલવાની પ્રવૃત્તિ શરૂ રાખવી તેજ યાગ્ય છે. ૨૬. રત્નસાગર (વા) મેહનગુ માલા, શેઠ વલ્લભજીભાઇ હીરજી ૨૭ આહિંતપદેશ
કલકત્તા
૨૮ સમક્તિ શયે દ્વાર,
૨૯ વ્યાખ્યાન સાહિત્ય સંગ્રહ ભા. ૧ લે. મુનિરાજ શ્રીવિનયવિજયજી, જામનગર,
૩૦ ભરત માહુબલિચિત્ર. ૩૧ સ્નાત્ર પૂજા. ૩૨ જીવવિચારપ્રકરણ સટીક. ૩૩ અનિત્યાદિ ભાવનાસ્વરૂપ ૩૪ ચૈદ સ્વપ્નનુ' હેરય. ૩૫ વિવિધ પૃથ્વ સંગ્રહ. ૩૬ શ્રી
૩૭ ઉપર સુત્ર સુબાધિકા ટીકાયું.
સપ્તતિ કા. સટીક (લઘુ )
શા અચરતલાલ જગજીવન શ્રીહ સંવિજ્યજી જૈનલાઇબ્રેરી. શ્રીજૈન શ્રેયકરમ ડળ, શા, માનચંદ વેલચંદ. શ્રાવક ભીમસિદ્ધ. માણેક શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા,
૩૮ કુમારપાળ મધ.
૩૯ ગુરૂગ્રુષ્ણુ ષત્રિ શત્ષત્ર શિંકા કુલક, સટીક ૪૦ શ્રી નાસાર સૂત્ર. (દેવચંદજી કૃત ટીકા ) ૪૧ સમયસાર પ્રકરણ. ૪૨. ધસ્મિલ કયા. ૪૩ પ્રતિમા શતક, સટીક, ૪૪ ચતુવિંશતિ જિન સ્તુતિ સગ્રહે,
૪૫ ભાવ આવશ્ય,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૬ શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર.
૪૭ પ્રાણીપુકાર.
૪. કામધેટ કથાપ્રણવ. ૪૯ શ્રી સંગ્રહણી સૂચ. સટીક. ૫૦ શેડત્રીસે વનદાસમાણુજીનું જીવનચરિત્ર. ૫૧ જૈનસંસ્કૃત સ્તુત્રરત્નસ ગ્રહ
તથા ગુજરાતી સ્તવન તથા ગહુ'લી સગ્રહ.
ક
For Private And Personal Use Only
ભાવનગર.
અમદાવાદ. મેસાધ્યુા.
સુરત..
મુખ
ભાવનગર.
19
29
,,
27
,,
""
પારેખ માહનલાલ અમૃતલાલ. શા, જેઠાલાલ દલસુખભાઇ. શેઠ મેઘરાજજી વીરચંદજી. શ્રી જૈન શેઠ દેવચંદ બોલ શેઠનરોત્તમદાસ ભાણજી. ભાવનગર. શેઠજમનાભાઇ ભગુભાઈ.
મંડળ. લલભાઈ.
સાણંદ. સુમન.
અમદાવાદ
39
''
રાજકોટ.
અમદાવાદ.
છેટીસાદરી.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir श्री सूक्ष्मार्थ सारोकार सार्धशतक. सीक. આ ગ્રંથમાં કમ સંબંધી વિષય બહુ ઉત્તમ પ્રકારે ચર્ચ લે છે, મૂળ મારા આ દેઢ હોવાથી તેનું નામ સાર્થક . મૂળકત્તાં શ્રીજિનવલ્લભ સૂરિ છે. ટેકાના કર્તા શો ધનેશ્વર રૂરિ છે. એકંદર 3800 કલેક પ્રમાણ છે. તે નિરાજશ્રી હેનવિજયજી (પંન્યાસજી કમળવિજ્યજીના શિષ્ય ) ના ઉપદે દી કડોદવાળા શ્રાવક સળચંદ ભલાજીની આર્થિક સહાયથી અમે છપાવીને બહાર પાડેલ છે. શુદ્ધ કરવાના સંબંધમાં પંન્યાસ આણંદસાગરજીએ પ્રયાસ કરેલ છે. કર્મ ગ્રંથના અભ્યાસી સંસ્કૃતના બોધવાળો સાધુ સાધવોને વોટ આપવાનો છે. માત્ર પિતાના ગુરૂદ્વારા મંગાવવાની અમારી વિજ્ઞપ્તિ છે. લખેલા પુરતકના ભંડાર ખાતે પણ ભેટ આપવાનું છે, અન્ય તેના ઈચ્છક માટે કિંમત રૂ. 1) ખેલ છે. પિરટેજ બે આના જુદું સમજવું. અવશ્ય લાભ લેવા લાયક ગ્રંથ છે. શ્રીપાળરાજાનો રાસ. અર્થ રહસ્ય યુક્ત. શ્રીમીયાગામનિવાર શેઠ નેમચંદભાઈ પીતાંબરદાસની આર્થિક સહાયથી આ રાસ ગુજરાતી ટાઈપથી પુસ્તકાકારે બહાર પાડેલ છે. મૂળ અને અર્થ લખ્યા બાદ તેનું રહસ્ય બહુ સારી રીતે બતાવવામાં આવેલું છે. વાંચનારને બહુ ઉપકારક થાય તેમ છે. બુકના પાછળના ભાગમાં નવપદ ઓળીની વિધિ ઘણા વિસ્તારથી આપેલ છે. પ્રારંભમાં અનુક્રમણિકા પણ વિસ્તૃત લખેલી છે. કિંમત રાખવામાં આવેલ નથી. આર્થિક સહાયકને પત્ર લખીને મંગાવવા તસ્દી હોવી. અમારી તરફ માગણી આવશે તે તેની પણ સહાયકના આશય અનુસાર જે ગ્ય વ્યવસ્થા કરવા માં આવશે. ભેટ મંગાવનારને પણ પિરટેજના અઢી આના મેકલવાના છે. જાહેર સંરથાઓને ખાસ ભેટ આપવામાં આવશે. ખાસ ખરીદ કરવા લાયક નવા પુસ્તકે. 1 આનંદઘન પદ્યરત્નાવલી. (50 પદનું વિવેચન) 2-0-0 2 જૈન દષ્ટિએ ચોગ. 0-8-0 3 પfમ ચરિયમ્ (પદ્મ-રામચંદ્ર ચરિત્ર) માગધી. 2-8-0 4 ઉપદેશ માળા મૂળ ને રોગશાસ્ત્ર મૂળ. 5 જબૂઢીપ સંગ્રહણી સટીક. 6 જ્ઞાનપંચમી. (અતિ ઉપયોગી બુક). 7 ઉપદેશ પ્રાસાદ ગ્રંથ મૂળ. થંભ. 6 8 ત્યવંદન ચોવીશી. સુધારેલી આવૃત્તિ. 9 શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર. સ 1. ગધબંધ, 0 0 0 o winan 0 0 0'' For Private And Personal Use Only