Jain Dharm Prakash 1892 Pustak 008 Ank 07

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533091/1

Page #1

irenauer,
Argupaas 10-10-gh
श्री जिन धर्म प्रका डा.
JAINA DHARMA PRAKASHA.
પુસ્તક ૮ મુ.આધિન સુદ ૧૫ સવંત ૧૯૪૮ અંક. ૭મા
शार्दूलविक्रीडित.
कृत्वात्पदपूजनं यतिजनं नत्वा विदित्वागमं । हित्वा संगमधर्मकर्मठनियां पात्रेषु दत्वा धनं ॥ गत्वा पद्धतिमुत्तमक्रमषां जिवांतरारिव्रजं । स्मृत्वा पंचनमस्त्रियां कुरु करक्रोडस्थमिष्टं सुखं ॥ १ ॥ प्रगट करती.
श्री जैनधर्मप्रसारक सभा. ભાવનગર.
मनोभ्युसर प्रीन्टींग प्रेसमां
अमदावादमां- “ નથુભાઈ રતનચંદ્ર મારફતીયાએ છાપી પ્રસિદ્ધ ક
सन १८८२
४१८१४. मूल्य वर्ष १ नो ३१) मगाथी पोस्टेन्ट ३०-३-०
छुट
३०-२-०

Page #2

अनुक्रमणिका. વિષય, ૧ ઉપદેશ (કાવિતા ) ૨ સાયસત્તરી ૩ માયા મહીનાથજી ચરિત્ર ) ૪ જેન કાનગેસ ભરાવાની જરૂર મુ વર્તમાન સમાચાર
જે છે
ચાપાનીયુ રખડતુ મુકી આશાતના કરવી નહિ.
સને જનઆધુએાએ અવય ખરીદ કરવા લાયક.
ચરિતાવાળી.
યુ થવા,
જેતકથા સ ચહ. જેની અદ૨ સુસંસ્કૃત કથાત્મક ગુ થા માંથી ચુટી ચુ ટીને રસિક અને એથે દાયક ૫દૂર કથાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યા છે, જેઓએ એ ચાપડી વાંચી છે તેઓએ તેની સારી પ્રશસા કરી છે. કથાઓ રસીક હોવાથી વાંચતા આન' થાય છે અને તે સાથે દર પ્રસ ગે. મસ'ગે આધ દાયકે વિવેચના - વવાથી એ મૃણ મળે છે. પૃષ્ટિ આશરે ( ૩પ૦ ) છે. પુસ્તકના અને મહેનતના પ્રમાણ માં કિંમત ઘણી જ છે. સારી અને ક્ષરના નામવાળીના ૩ ૧૬-૦ અને સાદીના રૂ ૧-૪-૦ પાસ્ટ ખર્ચ ૭-૨-૭ વધારે જોઈએ તેણે અમારી પાસેથી મંગાવી લેવી.

Page #3

श्री जैनधर्मप्रकाश.
JAINA DHARMA PRAKASHA.
& 4 6 8 8 8 $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $
હિ હર
દોહરે, જિનમતરસ રસનાથકી, પાનકર પ્રતિમાસ છે રસિકબને રસમન્ હૈ, વાંચી જૈનપ્રકાશ.
છે છે....છે ?
છું
પુસ્તક ૮ મુ.શક ૧૮૧૪ આધિન શુદિ ૧૫ સંવત ૧૯૪૮ અંક ૭મો.
૩પ. (સુણે દીલ્લી તખત ધરનાર એ રાહ.) જે જે આરે જગતના ખ્યાલ, મુરખ શું તું મોહી રહ્યોરે. ધારી પ્યારી પણ તારી નથી નાર. મુરખ શું તું મોહી રહ્યારે. બંધું બેન પીતા પરીવાર, મુરખ૦ સહુ સ્વારથી સંસાર.
મુરખ૦ મારૂ મારૂં કરે છે તું ગમાર. મુરખ૦ તેમાં તારૂં નથી તલભાર.
મુરખ ૦ મળ્યો મનુષ્ય જન્મ મુશ્કેલ, મુરખ૦ કેમ ખવે છે ખેલીને ખાલી ખેલ, મુરખ૦ છળ કપટ પ્રપંચ પડ્યા મેળ. મુરખ૦ ફંદી ફીતુરી તજી દે સહુ ફેલ. મુરખ૦ ઠાલી ઠોકર ખાચે છે શઠ ઠેઠ, મુરખ૦ તેય વહાલી લાગે બેલને વેઠ. મુરખ૦ મૂઢ મુકી દે મમત્વ માથાકુટ, મુરખ૦ વિકરાળ કાળ જાળમાંથી છૂટ. મુરખ૦ - એક જૈનધરમ જગ સાર.
મુરખ૦ સેવ ઝવેર પામીશ ભવપાર. મુરખ૦

Page #4

ટ
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ.
संबोधसत्तरी.
( અનુસંધાન પાને ૯૬ થી)
કાઇ એક ગ્રામને વિષે એ મુનિ ગુરૂ અને શિષ્ય ચતુમાસ રહ્યા હતા. એક દિવસ પારણાને અર્થે બે જણા ગેાચરીએ ગયા, ત્યાં વર્ષાઋતુ ને લીધે ઘણા જીવે ની ઉત્પત્તિ થયે તે માર્ગમાં ગુરૂના પગ નીચે એક સુક્ષ્મ ડેડકી આવી તે ચંપાઇને મરણુ પામી. શિષ્યે કહ્યુ કે મહારાજ તમારા પગ નીચે ડેડકી આવી ગઇ. તે સાંભળી ગુરૂને રીસ ચડી અને તકાળ ક્રોધને પરવશ થઈ જઇ, વ્રતભંગના ભયને દૂર કરીને ખેલ્યા કે અરે એ ડેડકી તે પ્રથમથી મૃત્યુ પામેલી હતી. મેં કાંઇ મારી નથી. ચેલાએ બહુ રીતે સમજાવ્યા પરંતુ ગુરૂભે માન્યું નહીં. ચેલે વિચાર્યું કે અત્યારે ના પાડે છે પરંતુ પ્રતિામણુ કરતાં આલેયણા લેશે. સાય’કાળ થયા અને પ્રતિમણુ કરવા બેઠા એટલે ગુરૂએ સર્વ પ્રકારની બીજી આવ્યાયણ લીધી પરંતુ ડેડકી સબંધી પાપ આળેયુ નહીં એટલે વળી ચેલાએ સભારી આપ્યું કે મહારાજ ! ડેડકી સબધી પાપ આળાયે. આ વચન સાંભળતાંજ ગુરૂને અત્યંત રીસ ચડી અને હાથમાં એષાની ડાંડી લઇને શિષ્યને મારવા દાડયા. રાત્રિ અધારી હતી એટલે શિષ્ય તે પેાતાને સ્થા નથી ખસી ગયે.. પરંતુ ગુરૂ એની પાછળ દોડતાં વચ્ચમાં એક સ્થંભ હતેા તેની સાથે જોરથી અથડાયા એટલે મસ્તક છુટવુ અને ત્યાંથી ટાળ કરી જ્યેાતીપીમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થયા. માત્ર એક સહજની બાબતમાં ક્રોધ કરવા થકી ચારિત્રના મહા મેાટા ફળને હારી જઈને અજ્ઞાનકષ્ટ કરનારા પશુ જ્યાં ઉત્પન્ન થાય છે ત્યાં ઉત્પન્ન થયા. ક્રોધના ફળ આવાં માઠાં છે. હજી ક્રોધના ફળની કાંઈ સમાપ્તિ થઇ નહેાતી એટલે જ્યેાતીષીમાંથી આવીને ચ’ડંકાશી નામે તાપસ થયે. તેને પાંચશે શિષ્ય થયા પરંતુ મે તે ઘણુંાજ સુધી હતા. એટલે એક દિવસ કાઈ રાજપુત્રાને પેાતાની ડીમાંથી કુલ લેતાં દેખીને ક્રોધે ધમધમ્યા થકા તેને મારવા નિમિતે હાથમાં કસી લઈને દોડયા. માર્ગમાં અધકુપ આવ્યે તેની ફ્રેાધાંધપણાથી ખબર ન રહી એટલે તેમાં પડીને પેાતાનીજ સીવર્ડ મરણુ પામ્યા. ત્યાં થી હજુ ક્રેધર્ન ઉદય બાકી રહેવાથી તેજ આશ્રમમાં ચડકેાશિયા નામે દૃષ્ટિવિષ સર્પ થયા.
વા
દ્રવિધ સપાના નેતમાં ઝેર અત્યંત હ્રાય છે એટલે સૂર્ય સન્મુખ જોઇને જેના સામી દૃષ્ટિ નાખે તે બળીને ભસ્મ થઇ જાય એ પ્રમાણે -

Page #5

સએધસત્તરી.
ટ
છુ તાપસાને મળ્યા, બાકીના નાશી ગયા. લોકેાને પણ ખબર પડવાથી એ માગ છેડી દઇ બીજે રસ્તે ચાલવા લાગ્યા, શ્રીવીરભગવંત દિક્ષા ગ્ર શુ કર્યા પછી બીજે વર્ષે એ તરફ્ આવ્યા. લેકેએ બહુ પ્રકારે નિવાર્યા છતાં પશુ તેને ઉપદેશ આપવાના હૅતુથી ભગવત એ સર્પવાળે માર્ગેજ ચાહ્યા અને તેના બીલની ઉપરજ કાઉસગ્ગ ધ્યાને રહ્યા. ચડકાશીયે આ વીને ધણી તીવ્ર દૃષ્ટિએ નાખી પશુ ભગવતને તેની કાંઈ અસર થયેલી જાણી નહીં એટલે અત્યંત ક્રે।ધ કરીને ભગવતના ચરણની ઉપર જોરથી ડંખ દીધેા. ભગવતના પગમાંથી દુધ સરખું ઉજ્વળ રૂધીર નીકળ્યું એટલે સર્પ વિચારવા લાગ્યા કે હું ખીજાને તે દૃષ્ટિ માલથી ભસ્મ કરી
હું અને આમને મારી દૃષ્ટિની અસર તેા ન થઈ પણ મારા ડાંસથી પણ આવું ઉજ્જળ રૂધીર નીકળ્યુ માટે આ કોઇ મહત પુરૂષ છે. આમ ચિંતવે છે. એટલામાં ભગવત ખેલ્યા કે “અરે! ચડકાશીયા! યુઝ બુઝ ! તું નથી જાણતા કે ક્રેાવના ફળ કેવા દુ:સહુ છે. ” આ પ્રમાણે સાંભળતાંજ તેને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું. અને પાતા ભવ દીઠા. ક્રોધના ઉદયથી ચારિત્રારાધનના મહાન કુળને હારી જઈને તિર્યંચ ગતિની પ્રાપ્તિ થયાનું જાણતાં હૃદયમાં બહુજ પશ્ચાતાપ થયો અને વારંવાર પેાતાની આત્મનિંદા કરવા લાગ્યા. પછી ભગવંતને ત્રણ પ્રદક્ષિણુા દઈ વિનંતિ કરી ખેળ્યે કે હે કરૂણાસાગર ! આપે મારા દુર્ગતિરૂપ ગ્રૂપ થકી ઉદ્ધાર ક મેં.” આ પ્રમાણે કહીને પેાતાનું આયુષ્ય સ્વલ્પ ડ્રાવાથી પન્નર દિવસનું અણુસણુ કરી અન્ય પ્રાણીઓને પેાતાની દૃષ્ટિવડે ફ્રાની ન થવાનું ચિંતવી પેાતાનું મોઢું બિલમાં અને શિર બહાર રાખી રહ્યા અને શ્રીવીરપરમા ભાનું સ્મરણ કરવા લાગ્યા.
હવે તે માર્ગે ચાલવાના ભય દૂર થયે જાણીને લેાકે તે માર્ગ જવા આવવા લાગ્યા. માર્ગે ચાલતી હેરણીએએ નાગરાજને સ ંતુષ્ઠ થયેલ જા ણીને તેની દુધ, દહીં, ધૃત અને શર્કરાદિવડે પૂજા કરી. તે વસ્તુઓની ગંધ વડે ત્યાં ફ્રીડી ઉભરાણી અને નાગરાજના શરીરને ચાળણી પ્રાય કરી નાખ્યું. પરંતુ ક્રોધના વિપાક પ્રત્યક્ષ દૃષ્ટિગત થયેલા ઢાવાથી તેમજ ભગવતના માત્ર એકજ વચનથી એધ પામેલા ચંડકાશીયાએ લેશ માત્ર ક્રોધ ન કર્યું અને સમ્યગ પ્રકારે એ અસહ્ય પીડાને સહન કરી સુભ ધ્યાને કાળ કરી, તીર્યંચગતિને નષ્ટ કરીને આઠમે દેવલેકે દેવપણે ઉત્પન્ન થયે. આ પ્રમાણે ક્રોધના ઉદયથી એનુ યમનું નિરતિચાર ચારિત્ર તે હારી ગયા એટલા માટેજ ચમની ગાથામાં કહ્યુ છે કે દેશેા ક્રેપૂર્વે

Page #6

૧૦૦
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. પર્યંત ચારિત્રનું આરાધન કર્યું હોય તે પણ પ્રાણી બે ઘડીના શોધમાં હારી જાય છે. આ વાત ઉપરના દૃષ્ટાંત વડે સિદ્ધ થાય છે.
હવે આ ગાથામાં પ્રથમ કહ્યું છે કે ક્રોધ પ્રીતિનો નાશ કરે છે એ વાતને સ્થાને સ્થાને દૃષ્ટિગત થાય છે. પછી કહ્યું છે કે માન વિનયનો નાશ કરે છે આ વાત પણ સિદ્ધજ છે. એ સંબંધમાં મુખ્ય શ્રીમન - વિભદેવ ભગવંતના પુત્ર બાહુબળનું દૃષ્ટાંત માત્ર સંક્ષેપમાં લખીએ છીએ.
ભગવંત ઋષભદેવજીએ દિક્ષા અંગીકાર કર્યા અવલ પિતાના ૧૦૦ પુત્રોને રાજય વહેચી આપ્યું. તેમાં ભરત ચક્રવર્તી મુખ્ય હોવાથી તેને અયોધ્યાનું મોટું રાજ્ય આપ્યું. ત્યારપછી ભગવત કેવળજ્ઞાન પામ્યા અને ભરત ને ચરન પ્રગટ થયું. પ્રથમ ભગવંતને જ્ઞાનોત્સવ કરીને પછી ચરત્નનો અષ્ટાબ્લીક મહત્સવ કર્યો ચક્ર આગળ ચાલ્યું એટલે સાઠ હજાર વર્ષ પર્યત છ ખંડ પૃથ્વી સાધી પાછા ઘેર આવ્યા. પરંતુ છ ખંડમાં કોઈ પણ સ્થાનકે ચવર્તીની આજ્ઞા મનાવી બાકીમાં રહેલ હોવાથી ચક્રરત્ન આયુદ્ધશાળામાં ન પડું. મંત્રીએ જણાવ્યું કે હજુ આપના ૪૮ ભાઈઓએ આપની આજ્ઞા માન્ય કરી નથી તેથી ચક્રરત્ન આયુદ્ધશાળામાં પેસતું નથી. ચક્રીએ તરતજ બાહુબળ શિવાય ૮. ભાઈ
ને દૂત મોકલીને પિતાની આજ્ઞા પ્રમાણ કરવાનું કહેવરાવ્યું. ભગવંત નીરાગી થયેલ છતાં કાંઈક યુગળીક ભાવ હોવાથી ૪૮ ભાઈ ભગવંતની પાસે ભરતની ફરીયાદ કરવા ગયા અને કહ્યું કે “અમને રાજ્ય તે આપે આપ્યું છે માટે અમે ભારતની આજ્ઞા માનવાના નથી. ભરત અમને આશા માનવાનું કહેવરાવે છે માટે અમારે શું કરવું ?” ભગવંતે અનેક પ્રકારની યુક્તિવડે સંસારની અસારતાનો ઉપદેશ કર્યો એટલે ચરમ શરિરી હોવાથી તત્કાળ ૯૮ એ બંધુઓ પ્રતિબોધ પામ્યા અને રાજ્ય ઋદ્ધિ તજી દઈને
ભગવંતની સમીપે ચારિત્ર અંગિકાર કર્યું. પાછળ તેના પુત્રએ શરતચક્રિીની આણ માન્ય કરી.
હવે એક માત્ર બાહુબળને આજ્ઞા માનવાનું બાકીમાં રહ્યું તેની પાસે પણ ભરતશ્વરે દૂતને મોકલ્યો. પરંતુ એ બહીલદેશની તો વસ્તી પણ એવી ઉત્કટ શૈર્યતાવાળો છે કે ભારતનું નામ સરખું પણ જાણતી નથી અને તેને કાંઈ ગણલીમાં પણ લેખવતી નથી. જ્યારે દૂતે બાહુબળને ભરતની આજ્ઞા જણાવી ત્યારે તેને પ્રથમ ભાઈઓના રાજ્ય છેડાવ્યાની હકીકત જાણેલ હોવાથી બહુજ ક્રોધ ચડે અને ભરતનો તેમજ દૂતનો તિરસ્કાર

Page #7

સંબોધસારી,
૧૦૧ કરીને કહ્યું કે ૯૮ ભાઈઓના રાજ્ય લઈને તેમજ છખંડ પૃથ્વી સાધીને હજુ પણ તે સંતુષ્ટ થયું નહીં એટલે તેણે મારી પાસે આજ્ઞા મનાવવા મોકલ્યા છે પરંતુ મેં તો માલ ભાઈ જાને તેની લોભ દષ્ટિ તરફ ઉપેક્ષાવડેજ જોયું છે. નહીં તો તેની શક્તિ હું ક્યાં નથી જાણતા. બાલ્યાવસ્થામાં તેને દડાની પેરે આકાશમાં ઉછાળતે તે વાત શું ભરત ભૂલી ગયું છેમાટે તુ જા અને તેને ખુશીથી યુદ્ધ કરવા આવવાનું કહે !
આવા તિરસ્કાર યુક્ત વચનો તે સારી પેઠે મશાલે ભભરાવીને ભરત ચક્રીને કહ્યા એટલે તેણે એકદમ રણબંભા વજડાવી. ચક્ર એ દિશા તરફ ચાલ્યું અને પાછળ બેસુમાર સૈન્ય સાથે ભરત પણ ચાલ્યો. જુઓ બંધુઓને હ ! માત્ર રાજ્યના લેભાને અર્થે ભગવંતના પુલ છતાં બંધુ સ્નેહાદિબધી વાતને ભૂલી જઈને યુદ્ધ કરવા તૈયાર થઈ ગયા !
બંને સૈન્યો એકઠા મળ્યા એટલે બાહુબળના સૈન્યનું પરામ માલ વાકય રચનાથી પણ અત્યંત જાણીને ભરતચીનું લકર નિ:સત્વ થઈ ગયું. ભરતેશ્વરે પિતાના પરામની પરીક્ષા બતાવી ને સૈન્યને દઢ કર્યું. પછી યુદ્ધ ચાલતાં અનેક પ્રાણુનો નાશ જેઈને ઇદ્રે આવી બંને ભાઈઓને સમજાવ્યા અને સૈન્યને લડતાં અટકાવીને પાંચ પ્રકારના યુદ્ધનું સ્થાપન કર્યું. તેમાંના ચાર યુદ્ધમાં તે ભરતી હાર્યા. પાંચમા મુષ્ટિયુદ્ધમાં પણ પ્રાતે બાહુબળની એક મુષ્ટિવડે ભરત કંઠ પર્યંત ભૂમિમાં પેસી ગયા. પછી બીજી મુષ્ટિ ઉપાડીને મારતાં બાહુબળને વિચાર થયો કે અહો ! આ મુટિવડે અવશ્ય ભરતના પ્રાણ જશે અને છખંડ રંડાશે. વળી કોમાં પણ ભગવંતના પુત્રએ લોભને વશ થઈને એક ભાઈએ બીજ ભાઈને પ્રાણુ વધ કર્યો એ મહાન અપવાદ ચાલશે. માટે ધિક્કાર છે આ રાજ્યને છે કે જેને અર્થે મારે બંધુવને પ્રસંગ આવ્યો માટે હવે આ રાજ્યવડે સ! ભરતજ છ ખંડ ઋદ્ધિને ભોગ. પરંતુ હવે મારી આ મુષ્ટિ ઉપાડેલી હું વૃથા કેમ જવા દઊં. ઉત્તમ પુરૂષનું આદરેલ કાર્ય કુળવાનુજ હૈય છે એમ વિચારી સંપૂર્ણ વૈરાગ્ય વડે તેજ મુષ્ટિથી પિતાના મસ્તક પરના કેશનું લુંચન કર્યું અને ચારિત્રને અંગીકાર કરી તેજ સ્થાનકે સ્થિત થયા.
પ્રથમ ભગવંતના ચરણકમળને વંદન કરવા માટે જવાની આવશ્યકતા લાગી પરંતુ તે સાથેજ મનમાં વિચાર આવ્યો કે “મારાથી નાના મારા ૮૮ બંધુઓ કેવળજ્ઞાન પામેલા છે અને હું તો છદ્મસ્થ છું તેથી ત્યાં

Page #8

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ
૧૦૨
જવાથી મારે મારા નાના ભાઇને વાંદવા પડશે. માટે હું કેવળજ્ઞાન ઉપન્ન કરીનેજ ભગવંતની સમિપે જાઊ જેથી મારે લઘુ બધવેાને વદન કરવુ ન પડે. ” આવા વિચારથી અભિમાનને વશ થઈને તેજ સ્થાનકે કેવળજ્ઞાન નિષ્પાદન કરવા માટે કાઉસગ્ગધ્યાને રહ્યા.
સમારાવસ્થા છેડયા પછી તે ભક્ષુ વૃદ્ધપણું ચારિત્રગુણુ કે જ્ઞાનગુણુની ઉપરજ આધાર રાખે છે એમ જાણતાં છતાં અને અનેક પ્રકારના રાજ્ય સુખને તજી દીધા છતાં પણ માનદ્દશા છેડાણી નહીં અને તેથી શુ ભ અધ્યવસાયવડે તરત ઉપજી શકે તેવું કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થતું અટકયું. અનુક્રમે એક વર્ષ પુરૂ થવા આવ્યું, ભરત ચક્રવાત્તતા તરતજ બહુબળ મુનિરાજને પગે લાગી વારવાર પેાતાને અપરાધ ખમાવી બહુ પ્રીતિš તેમના પુત્ર સેયસાને રાજ્યપુર રથાપન કરી તે યે ધ્યામાં આવ્યા. ચક્ર આયુધશાળામાં પેઢું,
અહીં એક વર્ષમાં તે બાહુબળરાજર્ષિને શરિરે અનેક પ્રકારની વે લડીએ વીંટાઈ ગઈ. દાઢી મુનાવાળ ખેસમાર વૃદ્ધિ પામ્યા. પક્ષીઆએ શાળા નાખ્યા. ખીજા પણ કૈક જીવ જંતુઓનુ વાસ ગૃહ થઇ પડયું. શરિર ઉપર તદ્દન મમત્વભાવ ન હોવાથી આ બાબતને કિંચિત્ માત્ર પશુ ગણુનામાં ન લેતાં માત્ર ભગવંતના ધ્યાનમાં લીન થઇ ગયા તે જાણે કેપર્વતતુ નાનું સરખું શિખર પૃથક્ પડેલુ હાય નહી! તેવા દેખાવા લાગ્યા.
લેાકાલેાકના ત્રણ કાળના સમગ્ર ભાવને કેવળ જ્ઞાનવર્ડ એક સમ યમાં જાણનાર શ્રી ઋષભ દેવે અવસર જાણીને બ્રાહ્મી અને સુદરી નામની પેાતાની પુત્રી સાધ્વીઓને બાહુબળને ખેલાવવા મેકલી. તેમણે બાહુ મૂળ રાજર્ષં સમિપે જઇને કહ્યું કે હું વીર! ગજરાજધી ઊતરે.” આપા પરિચિત વચના કશુદ્વારા દાખલ થયા કે પેાતાની બહેનને એ સ્વર છે એમ ઓળખ્યા. અને તે વાકયના અર્થને વિચારવા લાગ્યા. “ બહેને મને હસ્તી થકી ઊતરવાનું કહે છે પરંતુ હતેા ભૂમિ ઉપર છુ. હસ્તી ઉપર ચડેલ નથી માટે એ ખેલતાં ભૂલે છે. પણ ના!ન! એમ હોય નહીં! એતે સતિ છે અને સાધ્વી છે તે તે! કદાપિ પણ મૃષા વચન ન ખાલે! મા2 તેમાં કાંઇ અપેક્ષા હાવી જોઈએ. હાહા હું ભૂલ્યે!! એ ખરી વાત કહે છે કારણ કે હું ગાનરૂપી હસ્તી ઉપર ચડેલે છુ. મારા મનમાં મારા લહ્યુ છે! ગુણે કરીને વિશેષ હોવા છતાં વંદન કરવા જવામાં હલકાઈ

Page #9

સંબોધસત્તરી
૧૦૩ જણાણી અને તે અભિમાન વડે હું ગયો નહીં માટે તેમનું કહેવું ખરેખરું છે. હું હસતી ઉપર આરૂઢ થયેલેજ છું. તે હવે મારે મારી ભૂલ સમજવી જોઈએ અને શિગ્રપણે મારા લઘુ બંધ જ્યાં છે ત્યાં તેમને તેમજ પિતાજીને વંદન કરવા જવું જોઇએ. એમને વંદન કરવા જતાં તો મારી વાઈ છે. હલકાઈ નથી. કેમકે લઘુ બંધો વિશેષ લાભ મેળવે એમાં મોટા ભાઈને પણ યશ છે.” આમ વિચારી સર્વથા માનનો ત્યાગ કેરી, ચારે કાયાને દૂર કરી રાગ ની પરણતીને તજી દઈને જેવું - ગળ પગલું ભર્યું કે તકાળ માત્ર માનના કારણથી જ અંદર પ્રવેશ ન કરતાં ફરતા ફેરા મારતું કેવળજ્ઞાન ઉપન્ન થયું, દેવતાઓએ જ્ઞાનને મહાસવ કર્યો. ભગવંતની સમિપે આવ્યા. અને ઘણું વર્ષ પર્યત વિહાર કરી અનેક ભવ્ય જીવોને પ્રતિબોધી પ્રાંતે શ્રી ઋષભ ભગવંતની સાથે જ શ્રી અટાપદ પર્વત ઉપર અણુસણ કરી એક સમયે સિદ્ધિ પદને વર્યા. લેકના અગ્રભાગ નિવારસી થયા.
આ પ્રમાણે માત્ર સહુજના માનથી પણ બાહુબળ જેવા રાજર્વિને એક વર્ષ પર્યત કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન ન થયું અને માને કેવળજ્ઞાની લઘુ બંધનો કરવા યોગ્ય જે.વંદનાદિ વિનય તેનો નાશ કર્યો. માટે માન પ્રત્યક્ષ રીતે વિનયનો નાશ કરનાર છે.
હવે ત્રીજી માયા મિત્રાઇનો નાશ કરે છે એ સંબંધમાં શ્રીમન મલીનાથનું ચરિત્ર “માયા એ મથાળા નીચે લખાય છે તેમાં પ્રગટ છે કે પૂર્વ ભવે છએ મિત્રો સાથે અત્યંત ભિવાઈ છતાં માયાવડે તેઓને ઠગ્યા અને વિશેષ તપ કર્યો. આ ઉપરથી વધારે શિક્ષા તો એ પણ ગ્રહણ કરવાની છે કે માયા મિત્રાઈનો નાશ કરે છે એટલું જ નહીં પણ શ્રી મલીનાથજીની જેમ સ્ત્રી વેદ બંધાવે છે અને તેથી પણ વિશેષ પ્રકારની માયા વડે તિર્યંચ ગતિની પ્રાપ્તિ થાય છે માટે સર્વથા માયાને સંગ તજી દેવો તેમાં પણ ધર્મ કામાં તો કદાપિ માયા કપટ ન કરવું. એમાં કપટ કરવાથી મહા આકરા કર્મને બંધ થાય છે.
છેવટે ગાથાના ચોથા પદમાં કહે છે કે લોભ સર્વ વિનાશક છે એ ઉપર સંભૂમ ચકવર્તનું દૃષ્ટાંત છે તે નીચે પ્રમાણે-- અપૂર્ણ.

Page #10

૧૦૪
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ
માયા. શ્રી મલ્લીનાથજી પારિત્ર.
સાંધણ પાને ૮૮ થી. ઉત્તમ જનોની પ્રકૃતિ સ્વભાવથીજ ઉત્તમ હોય છે. પિતાના સમાગભમાં આવનાર સર્વ મનુષ્ય-પ્રાણિઓને તે સબોધ આપી તેઓના આ તમાને ઉચ્ચગતિ ગામી કરે છે. મિત્રો ઉપરજ કૃપા રાખે છે એમ નહિ પણ શત્રુ મિલ સર્વ ઉપર સમાન ભાવ રાખી સર્વનું હિત ચવાય છે. સામે માણસ પિતાનું નુકશાન કર્યા કરે છે તો પણ તેનું ભલું વહાવું એવા ઉચ્ચ વિચારને માટે ઉત્તમ જનોની જેટલી પ્રશંસા કરીએ તે થોડી છે. પ્રશંસા શું પણ ખરેખરી રીતે જોતાં એવો સ્વભાવ એજ ભવસમુદ્રથી તકાળ તારવાનું સાધન ભૂત થાય છે. મલ્લીકુમારીએ પણ જ્યારે અવધિજ્ઞાન વડે પિતાના પૂર્વભવના છ મિત્રોને જુદે જુદે સ્થળે જન્મેલા જાણ્યા અને તેઓ પૂર્વભવની પ્રીતિને લીધે પોતાની માગણી થોડા વખતમાં કરશે એમ જાણ્યું કે તરત તેઓ સંસારની વૃિદ્ધિ કરનારા વિચારથી પાછા ફરે અને વૈરાગ્ય પામી પિતાનો જન્મ સફળ કરે એવો ઉપાય પ્રથમથી કરવા માંડયો. સેવકજનેને બોલાવીને આજ્ઞા કરી કે-આપણું અશોક વાડીમાં મનોહર, રમણીક, અનેક સ્થાએ યુક્ત અને તત્કાળ મોહને ઉત્પન્ન કરે એવું એક મોહન ગૃહ બનાવો. તે મેહન ગૃહના મધ્ય ભાગની ફરતા અત્યંત શોભનિક છ વાસગૃહ બનાવો અને એના મધ્ય ભાગમાં છ બાજુએ કાષ્ટાદિકની કરેલી જાળીઓથી છ હાંશવાળું અને એ વાસગૃહમાંથી જેની અંદર જોઈ શકાય એવું એક જાળગૃહ બનાવો. એ જાળગૃહમાં બરાબર મધ્ય સ્થળે મણિરત્નોની એક મનોહર પીઠિકા રચાવે. એ પ્રમાણે સત્વર તૈયાર કરી મને ખબર આપો.”
સેવકજનોએ એ પ્રમાણે રચના કરી ખબર આપ્યા એટલે મલ્લીકુમારીએ પિતાની જેવડા કદની, પોતાની જેવા વર્ણની, પિતાની જેવી ત્વચા દેખાય એવો ભાસ કરાવનારી, રૂ૫, લાવણ્ય અને પૈવન ગુણે પિતાનું સ્વરૂ૫ દર્શાવતી એક સુવર્ણની પુતળી બનાવી અને તે મણિપાઠકા ઉપર સ્થાપના કરી. એ પુતળીને મધ્ય ભાગ સઘળો પાલ રાખ્યો હતો તેના મસ્તક ઉપર એક છીદ્ર રાખી તેને માટે એક નીલકમળનું સુશોભિત ઢાંકણું કર્યું. પછી દરરોજ પોગ્ય અવસરે ચાર પ્રકારના સ્વાદિષ્ટ આહાર - નારી તે રાજબાળાએ ભજનમાંથી એક એક કવળ તે પુતળીના મસ્તક

Page #11

માયા,
૧૦૫ નું ઢાકણું ઊઘાડી તેમાં નાખવા માંડ્યો. નિરંતર આહારના કોળીઆ નાખવાથી મૃતકસના, મૃતકગાયના અને મૃતકમનુષ્યના કલેવરની દુર્ગધ કરતા પણ અત્યંત અનિષ્ટ દુર્ગધ તેમાં ઉત્પન્ન થયો.
અનેક તીર્થકરને એ સિદ્ધાંત છે કે જે કાર્યમાં અ૮૫ પાપ અને બહુ નિર્જરા અથવા લાભ હોય તે કાર્ય ખુશીથી કરવું. સિદ્ધાંતમાં–આગમમાં ગણધરોએ એ ભાવ ઉઘાડી રીતે અને માર્મિક રીતે ઘણે સ્થળે દર્શાવ્યું છે તો પણ એ વચનને નહિ માનનારા, જિનેશ્વરની પૂજા વિગેરે કાર્યમાં સ્નાન કરવું પુષ્પને અડકવું અને બીજી એવી સહજ પાપવાળી ક્રિયા કરવી તેને લાભ ઉપર ધ્યાન ન આપતા પાપમય ગણી પિતાને દુરાગ્રહ પકડી રાખનારા અને એમ કરવાથી આપણે ભગવંતના વચનનું ઉથાપન કરીએ છીએ એવો વિચાર નહિ કરનારા અથવા વિચાર આવ્યા છતાં દુર્ભાગ્યના યોગથી તેને ગુપ્ત રાખનારા અમારા ટુંઢીઆ બંધુઓએ અને તેની જેવાજ બીજા વિચારવાળાઓએ આ ઉપરથી વિચારી જેવું કે મલીકુમારીએ આ કામ કર્યું એ કેવું કામ ? એ પોતે તીર્થંકર, સર્વથી અધિક અને ત્રણ જ્ઞાને સહિત હતા તે પણ કાર્યના ફળમાં અત્યંત લાભ જાણે એમણે જે દુધમાં અનેક જીવ ઉત્પન્ન થઈ વિનાશ પામે એવો દુર્ગધ પ્રાપ્ત થાય તે મ થવા દીધું ! એ ઉપરથી વિચારો, શુદ્ધ બુદ્ધિથી અવલોકન કરે અને દુરાગ્રહ તજ ખરા વિચાર ઉપર આવે તો આવી શકાય એવું આ દ્રષ્ટાંત છે.
જે સમયે મહદ્વીકુમારીએ મોહન ગૃહની ઉપર પ્રમાણે રચના કરાવી તે જ સમયે પૂર્વ ભવના છ મિત્ર જેઓ જુદે જુદે સ્થળે રાજકુળમાં અવતર્યા હતા અને પોતે રાજા પણ થયા હતા તેઓને જુદા જુદા પ્રકારના કારણથી મલી કુમારી ઉપર મોહ થયે અને તેમના દૂતો માગણી કરવાને માટે ત્યાં આવ્યા. મોહ–રાગ ઊત્પન્ન થવાના કારણે નીચે પ્રમાણે બન્યા હતા
પ્રથમ મિત્રનો જીવ કોશલ દેશની અયોધ્યા નામની નગરીમાં પ્રતિબુદ્ધ નામનો રાજા થયો. તેને પદ્માવતી નામે રાણી હતી અને સુબુદ્ધિ નામે પ્રધાન હતો, એ નગરની ઈશાનકૂણે એક મોટો નાગદેવને પ્રાસાદ હતે. તેમાં નાગદેવની સર્પાકાર મૂર્તિ હતી. એ દેવ લોકોની સાંસારીક સર્વ વાં. છના પૂર્ણ કરે છે એવી લોકોમાં ખ્યાતિ ચાલવાથી તે સત્યદેવ ગણાતો. એક વખત તે નાગદેવના વાર્ષિક ઉત્સવનો દિવસ આવ્યા તે સમયે ૫. ઘાવતી દેવીએ રાજા પાસે જઈ બે હસ્ત જોડી વિજ્ઞાપના કરી કે-“સ્વા

Page #12

૧૦૬
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ મિન! આવતી કાલે નાગદેવને વાર્ષિક ઉત્સવ છે માટે આપ આજ્ઞા આપિ તો હું ત્યાં જઈ ભવ્ય પ્રકારે ઊસવ કરવાની ઈચ્છા રાખું છું. આપ પણ મહારા એ ઉત્સવમાં પધારે તો હું અત્યંત આનંદ પામેલાશ.” ૨જાએ આજ્ઞા આપી–પોતે પણ ત્યાં પધારવાની મરજી જણાવી એટલે રાણી હર્ષ પામતી સ્વસ્થાનકે ગઈ. પછી રાજાએ સેવકોને આજ્ઞા કરી કે- તમે માળી લોકોને જઈને કહી આવો કે આવતી કાલે પદ્માવતી રાણી હેટા ઊત્સવથી નાગદેવની પૂજા કરનાર છે માટે તમે પ્રાતઃકાળે જળ સ્થળથી ઉત્પન્ન થયેલા પાંચ વર્ષના પુષ્પોની માળાઓ તૈયાર કરીને નાગદેવના પ્રાસાદમાં પહોંચાડજોતે સાથે અનેક પ્રકારના સુગંધમય પુના સમુહ થી કરેલી માળાઓ વડે ગુંથેલો એક મોટો ફુલને દડે બનાવીને લાવજે. માળાકારોને એ પ્રમાણે કહી તમે નાગદેવના મંદીર પાસે એક સુશોભિત પુષ્પ મંડપની રચના કરે. એ મંડપના મધ્ય ભાગમાં ચંદુવાને વિશે, માબાકારે સુગંધમય પુષ્પને દડે બનાવી લાવે તે બાંધીને મારી અને દેવીની આવવાની રાહ જોતા તમે બેસજે.”
સેવક જેનેએ તરતજ આજ્ઞાનું અનુકરણ કર્યું. માળીઓ ઉત્તમ જાતના પાંચ વર્ણના પુષ્પથી અંદર હસ્તી, અશ્વ, વૃષભ, મનુષ્ય, મકર, સર્પ, પક્ષી દેવતા, હંસ, કોયલ અને શરભ વિગેરે અનેક પ્રકારના આકારો પાડી એક અનુપમેય દડો બનાવી પ્રાતઃકાળે ત્યાં લાવ્યા. સેવકોએ મંડપની રચના કરી હતી તેમાં રાજાની આજ્ઞા પ્રમાણે મધ્ય ભાગે એ અનોપમ પુષ્પ દડો બાંધ્યો, જેમાંથી ચોતરફ સુગંધ વિસ્તાર પામ્યો.
રાણીએ પણ અગાઉથી પિતાના સેવકોને આજ્ઞા કરી રાખી હતી તે પ્રમાણે તેઓએ પ્રાતઃકાળે નગરના સર્વ રસ્તાઓ સાફ કરી જળનો છંટકાવ કર્યો અને આખા નગરને સારી રીતે શણગાર્યું. રાણીએ પોતાને બેસવાનો ઊત્તમ રથ મંગાવે. સ્નાન કરી ઊચા પ્રકારના વસ્ત્રાલંકાર ધારણું કરી તે ધર્મયાનમાં બેસી અનેક દાસ દાસીના પરિવારે યુક્ત તે સાકેતપુર ( કા)ના મુખ્ય માર્ગે થઈ નગર બહાર જ્યાં પુષ્કરણી છે ત્યાં આવી. પુષ્કરણીમાં પુનઃ સ્નાન કરી ભીની સાડી સહીત પૂજન કરવાને યોગ્ય કમળ પુષ્પો ગ્રહણ કરી નાગદેવના પ્રાસાદમાં ગઈ. ત્યાં તે પુષ્પથી તા દાસીઓએ તૈયાર કરી રાખેલી બીજી પૂજન સામગ્રીથી નાગદેવની પૂરી કરી પતિને આવવાની રાહ જોતી બેઠી.
રાજા પણ પ્રાતઃસમયે ઊઠી સ્નાન મજજનાદિ કરી, ઉત્તમ પ્રકા

Page #13

જૈન (
કેસ) ભરવાની જરૂર.
૧૦૭
રના વસ્ત્ર ધારણ કરી હસ્તિ ઉપર બેસી નગર બહાર જવાને નીકળ્યો. તેની બે બાજુ ચામર વીંજાઈ રહ્યા હતા અને માથે છત્ર ધારણ કર્યું હતું. એ શિવાય બીજી સર્વ રાજ્ય ઋદ્ધિથી નગરના મુખ્ય ભાગને શેભાવતો નાગદેવના પ્રાસાદ પ્રત્યે આવ્યો. નાગદેવને પ્રણામ કરી પુષ્પ મંડપમાં જ ઈને બેઠે. ત્યાં અત્યંત સુગંધી પુષ્પ દડાને જોઇ આહાદ પામી સુબુદ્ધિ મંત્રીને પૂછયું કે–મિત્ર! તું રાજ્ય કાર્યને માટે ઘણા રાજ્યોમાં જાય છે, ત્યાં કોઈ સ્થાનકે આવો અપૂર્વ પુષ્પદડે જે છે?' '
પ્રધાનઃ “રાજેદ્રા એક દિવસ રાજ્ય કાર્યને માટે હું મિથિલાપુરીગયે હતો. ત્યાંના કુંભ રાજાને મલ્લીકુમારી નામે અત્યંત રૂપવતી એક પુત્રી છે. તેની વર્ષ ગાંઠના મહોત્સવમાં દર વર્ષે વર્ષની સંખ્યા જાણવા માટે એકેક ગાંઠનો બંધ થાય છે. તે ગ્રંથી બંધનના મંડપને વિષે મેં જે પુષ્પ દડો જોયો છે તેની શોભા તથા સુગંધને લક્ષાંસે પણ આ “શ્રીદામ નથી.” એ પ્રમાણે કહેવા સાથે તેણે મલકુમારીના રૂપનું પણ વર્ણન કર્યું. રાજા પુષ્પદડાની એવી રચના જાણીને તથા મલીકુમારીનું અનુપમેય વર્ણન સાંભળીને મલ્લીકુમારી ઉપર રાગવત થયે, પૂર્વ ભવના સ્નેહને લીધે પ્રાણિને સહજ કારણ મળે અપૂર્વ રાગ ઉત્પન્ન થાય છે. તરતજ દૂતને બોલાવી આજ્ઞા કરી કે—તું સત્વર મિથિલા નગરી પ્રત્યે જા. ત્યાંના કુંભ નૃપતિને મળી તેની મલ્લીકુમારી નામે પુત્રોની મારે માટે યાચના કર. કદી એ આનાકાની કરે અથવા કોઈ કારણ બતાવે તો આ સમગ્ર રાજ્ય આપી દેવાનું કહીને પણ બદલામાં તે રાજ પુત્રીની માગણી કરજે.'
સ્વામીની એ પ્રમાણે આજ્ઞા થવાથી ત ઊત્તમ વાહનમાં બેસી યોગ્ય પરિવાર લઈ મિથિલાપુરીએ આવે.
અપૂ.
જૈન સમુદાયની એક મહટી સભા.
(કેન્ગસ ) ભરાવાની જરૂર મુસલમાની રાજ્યના જુલમી પ્રસંગથી આર્યવૃત્તની કેટલીક જાહોજ લાલ નરમ પડી તે સાથે વ્યવહાર, વિચાર, વિવેક અને વિદ્યામાં પણ આર્યજનોની સ્થિતિ નબળી થઈ. ઈંગ્રેજી રાજ્યના પ્રસંગથી કેળવણીને પુન:પસાર થવા લાગ્યો અને તેથી નબલાઈ ઓછી થઈ સારી સ્થિતિ પર આવવાનો આભાસ થવા લાગ્યા. ધીમે ધીમે કેળવણી પામેલાઓએ પિતા

Page #14

૧૦૮
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. ની વિદ્યાને દેશને લાભ આપવા માંડશે અને વિદ્યા વૃદ્ધિના કેટલાક સાધને તૈયાર કરી લોકોને રસ્તા પર દે. એ બાબત ઉપરથી આગળ વધી દેશના વિદ્વાન જનોએ રાજ્યકાર્ય બાબતમાં પણ ધ્યાન આપવા માંડયું અને તે કાર્યમાં લોકો તરફથી સરકારને સૂચનાઓ કરવા માટે દેશના સમગ્ર ભાગના આગેવાન જનોથી બનેલી નેશનલ કોગ્રેસ નામની સભા દરવર્ષે જુદે જુદે સ્થળે ભરવા માંડી. એ સભા કેટલેક દરજે પોતાના કાર્યમાં વિજય પામવા લાગી તે જોઈ સાંસારીક વ્યવહારીક કાર્યોને માટે પણ એવી સભાઓ થવા લાગી. હમણું ગુજરાતના આદીચ્ય બ્રાહ્મણેએ પિતાની જ્ઞાતિના સુધારા માટે ઔદીચ્ય કોગ્રેસ નામની એક સભા અમદાવાદમાં ભરી હતી. અગર જો કે સઘળા કાર્યો એકદમ રસ્તા પર આવી શકતા નથી તો પણ આપણે જોઈએ છીએ કે આવી સભાઓથી કેટલીક જાતના લાભ અવશ્ય થઈ શકે છે.
આર્યવૃત્તમાં જૈન વર્ગની બહેળી વસ્તી છે તેમાં પણ મુખ્ય ભાગ મુંબાઈ ઈલાકામાં વસનારો છે. વ્યવહારીક બાબતમાં જન સમુદાય સારી રીતે પકાયેલ છે. વિદ્યા ઉપર લક્ષ્ય નહીં હોવાને લીધે બીજી બાબતમાં જૈન સમુદાય પાછળ છે તો પણ ઘણું દ્રવ્યવાન, ડાહ્યા અને સમજુ ગૃહસ્થો આ કોમમાં છે. જન વર્ગ તરફથી ધર્મ કાર્યમાં દ્રવ્ય પણ પુષ્કળ ખર. ચાય છે. જૈન સમુદાયની આવી સર્વ દેશીય સભાજનથી ભરેલી એક કેગ્રેસ ભરાયતો તેથી ઘણું લાભ થાય. પરસ્પરનો સંબંધ વધે, એક બીજાના સારા વિચારે લેવાય દેવાય, કેટલીક જાતના સુધારા પણ થાય, ધબે કર્યો વધારે સગવડથી સારી રીતે બન્યા જાય અને બીજા અગણિત ફાયદા થાય. આવી બાબતમાં જેને પાછળ હોવાથી જે વિચારો જૈન કોમના આગેવાન ગૃહસ્થ એ કરવા જોઈએ છીએ તે થઈ શકતા નથી અને એવી ઘણી બાબતે ઉપર સારી રીતે વિચાર કરી તે તે સંબંધમાં સુધારા કરવાની જરૂર છે.
જેને તરફથી જે પુષ્કળ દ્રવ્ય વર્ષોવર્ષ શુભ માર્ગે ખરચાય છે તેમાં બહુધા લોકો એક બીજાનું જોઈને કરનારા અથવા કીતિનો લાભ રાખી ખરચનારા હોવાથી તેઓનું લક્ષ કેટલીક ખરી બાબતો ઉપર જતું નથી. તેવા કામ પડયા રહે છે, બગડયા કરે છે અને જે રસ્તે દ્રવ્ય ખરચાય છે તેજ રીતે સા ખરચ્યા જાય છે. આ બાબતને માટે વિવેચન કરી, રહી જતા સારા કાર્ય સંબંધી લોકોને સમજાવી તેઓનું તેવા કાર્ય ઉપર લક્ષ

Page #15

જેન (કન્સેસ)ભરાવાની જરૂર. ૧૦૯ ખેંચવું એ આ સભાનું પ્રથમ કામ છે. - આચારદિનકરાદિ વિધિ ગ્રંથોમાં જૈનાચાર્યોએ જેનોના સર્વ સંસ્કા૨ વ્યવહાર સંબંધી વિધિ બતાવેલો છે તે પણ તે વિધિ કાળક્રમે પલટાઈ ગયો છે અને હાલમાં વિવાદાદિ સર્વ ક્રિયાઓ અન્ય દશેની બ્રાહ્મણોને હાથે એમનીજ રીતિ પ્રમાણે થાય છે. તે સંબંધી વિવેચને કરી તેવા ગ્રંછે માં ની વ્યાખ્યા પ્રસિદ્ધિ માં લાવી લોકો શુદ્ધ રીતિ પ્રમાણે સર્વ ક્રિયાઓ કરે એમ કરવું એ આ સભાનું દિતીય કામ છે.
શાન ખાતામાં દર વર્ષે જુદી જુદી રીતે પુષ્કળ પૈસા ખરચાય છે તો પણ કોઈ સ્થળે એવો એક પણ જૈન ભંડાર નથી કે જ્યાં સર્વ જૈન ગ્રંથે મળી શકે. જે જે સ્થળે ના મહાટા પણ ભંડારે છે તેમાં કેટલાક ભંડારો નો અજ્ઞાન જનના તાબામાં હાઇને બધી ખાતા પડ્યા છે, કેટલાક બરો માંથી કોઈને પણ એક પુસ્તક વાંચવા ન મળી શકે તેવી સ્થિતિમાં છે, કેટલાની નાંધ–ડીપ પણ મળી શકતી નથી, કેટલાક ભંડારના પુસ્તકો ઉપરીઓ વેચી ખાય છે, અને કેટલાક ભંડાર કયા ટંટાથી લોઢાના તાળાને સ્વાધ પડેલા છે. આવા ભંડારાના ઉપરીઓને સમજાવી તે તે ભંડારના પુસ્તકને સદુપયોગ થાય તેમ કરવું, એક સ્થળે તમામ જન પુસ્તકો મળી શકે એવી પુસ્તકશાળા બનાવવી, અને જે ઉપયોગી પુસ્તકોની દશ પંદર પરત લખાવવાથી છપાવવા જેટલો ખર્ચ થઈ જાય તેવા ગ્રંથો લખાવવાને મદદ કરનારાઓ પાસેથી મદદ લઈ તે તે ગ્રંથોનો સમુદાયને સર્વ માણસો લાભ લઈ શકે માટે છપાવી પ્રસિદ્ધ કરવા વિગેરે બાબતે ઉપર લક્ષ આપી જૈન ગ્રંથોનો ઉદ્ધાર કરવો એ આ સભાનું ત્રીજાં કામ છે.
જન વર્ગમાં વિદ્યાને પ્રસાર ઓછો છે તે વૃદ્ધિ પામે એટલા માટે ધર્મષ્ટ અભ્યાસીઓને કેળવણી પામવામાં ઉત્તેજન આપવાના ઉપાય જવા એ આ સભાનું ચોથું કામ છે. - જૈન સાધુઓ અને ગૃહોને સંસ્કૃત ભાષાનો અભ્યાસ કરવા માટે જૈનાચાર્યોના બનાવેલા વ્યાકરણ–કાવ્ય કોષ વિગેરે સમર્થ જૈન ગ્રંથ છે તો પણ અભ્યાસીઓને અન્ય ગ્રંથન–અન્ય ધમની મદદથી—અભ્યાસ કરવો પડે છે તે બાબત ધ્યાનમાં લઈ મહેદી હેટી જન પાઠશાળાઓ સ્થાપવાની યેજના કરવી, તેમાં જૈન ગ્રંથોનો જ અભ્યાસ થાય એવી ગોઠવગુ કરવી, એવાં ઉપયોગી ગ્રંથ બહાર પાડી અભ્યાસીઓને સગવડ કરી આપવી અને એ રીતિ પ્રમાણે અભ્યાસ કરી પોતાનો અભ્યાસ આગળ ચલાવનારાઓને ઊત્તેજન આપવું વિગેરે કામ કરવું એ આ સભાનું પાચમું કાર્ય છે.

Page #16

૧૧૦
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. જ્યાં ઘણું દેરાંઓ હોય છે ત્યાં પણ લોકો નામનાને માટે દેરજ કરવા ખુશી થાય છે, ખીચખીચ પ્રતિમા હોય તેવા દેરામાં પણ પ્રતિમા બેસારી (ભલે પછી આશાતના થતી હેય) આનંદ માને છે તેવાઓને જી
દ્ધારના લાભ પૂર્ણ રીતે સમજાવી તે કાર્યમાં પૈસા ખરચવાનો ઉપદેશ કર એ આ સભાનું છઠું કાર્ય છે.
કેટલાક તીર્થોના કાર્યભાર સંબંધી કેટલીક વાર અવ્યવસ્થા થયેલી જણાય છે, તે માટે કેટલીક વાર મોટા ઝગડા-તકરાર ઉઠે છે, હજી ૫ણ કેટલેક સ્થળે એવી અવ્યવસ્થા ચાલતી પણ હશે તે બાબતને માટે વિચાર કરી એવી ગોઠવણ કરવી કે કોઈ વખત કોઈ પણ તીર્થના કામમાં અવ્યવસ્થા કે ગોટાળો થઈજ ન શકે એ આ સભાનું સાતમું કાર્ય છે.
ને એ શિવાય ધર્મવૃદ્ધિના તથા સ્વધર્મ બંધુઓના ઉદયના બીજ ધણા ઉત્તમ કાર્યો કરવાના છે. એટલા માટે સર્વ દેશના–સર્વ નગરના જનબંધુઓ તરફ આમંત્રણ પતિ મોકલી તેઓની તરફથી પ્રતિનિધિઓ આવે અને એવા પ્રતિનિધિઓની રીતસર અમુક દીવસે અમુક સ્થળે સભા ભરવી એ બાબત ઉપર સર્વ જૈનબંધુઓએ ધ્યાન આપવાની જરૂર છે. આ કાર્યથી અવશ્ય ઘણા લાભ થઈ શકશે, જુદા જુદા દેશના જનબંધુઓનો મોટો મેળો થશે અને અપૂર્વ આનંદ વ્યાપશે.
વિશેષ કરીને આ વાત મુંબઈની જન એસોસીએશન અને અમદાવાદ ના શેઠીયાઓ ધારે તે બની શકે તેવી છે. એઓને અમારી વિનંતી છે કે આ કાર્ય જૈનવર્ગને અત્યંત લાભકારી છે એમ ધારી તેઓએ આ બાબતમાં સંપૂર્ણ ધ્યાન આપવું. એસસીએશને તે ઉપર બતાવેલા કાર્યોમાંથી કેટલાક કાર્યો કરવાને પિતાને વિચાર મૂળથી જ જાહેર કર્યો છે તે વિચારને આવી સર્વ દેશીય કાન્ચેસ ભરાવાથી સારી પુષ્ટિ મળશે માટે એસોસીએશનના આગેવાનોએ આ બાબત ઉપર જરૂર લક્ષ આપવાનું છે. - મદાવાદના શેઠીયાઓમાં હાલ કેટલાક ખાનગી કારણેથી બહુ ખટપટો ઉભી થએલી છે. તેઓએ પોતાના વડીલોએ સમુદાયના લાભાર્થે કરેલા કામ ઉપર વિચાર કરી પોતે પણ ખાનગી ખટપટોને દૂર મુકી–અથવા તેને વ્યવહારીક કાર્યમાં જ રાખી સમુદાયને લાભ કરનારે આવા કાર્યમાં બનતો યત્ન કરવો એ તેમની ફરજ છે. આશા છે કે તેઓ પણ પિતાની ફરજ બજાવવા ચુકશે નહીં.
છેવટે સર્વ જૈનબંધુઓને સવિનય પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે કે આ

Page #17

વર્તમાન સમાચાર,
૧૧૧ થી (કોગ્રેસ સધળા દેશના-ગામના-સભાસદોથી ભરાયેલી મહેદી સભા) ભરાવાથી ઘણી જાતનાં ફાયદા છે માટે એ ધારણા પારપડે તેવા ઉપાય જાતે કરવા, પોતાથી ન બને તે બીજાઓને તે કામને માટે ઉમેરવા અને તન, મન તથા ધનથી બનતી રીતે મદદ આપવી. આશા છે કે જેનબંધુઓ આ વાત ઉપર ધ્યાન આપશે અને આ ઉપયોગી–જેને ઉદય - રનારું–કાયે સિદ્ધ થશે.
આ કાર્યને માટે જેઓએ ચર્ચા ચલાવવી હોય–પિતાના વિચાર બતાવવા હોય તેઓએ ખુશીથી આ રોપાનીયાધારા તે પ્રમાણે કરવું. આ બાબતને માટે જનબંધુઓના આવેલા લખાણે ઘણે ઉપકાર માનવા સાથે તકાળ પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવશે.
જે જે વર્તમાનપત્રોના અધિપતિઓ જન છે તેઓએ આ વિષયને પિતાના વર્તમાનપત્રમાં સારી રીતે ચર્ચા એવી તેમને પ્રાર્થના છે.
वर्तमान समाचार. (શ્રી મનુનિ મહારાજ શ્રી વૃદ્ધિચંદજીની આરેગ્યતા)
મુનિ મહારાજ શ્રી વૃદ્ધિચંદજી પાંચ છ મુનિઓ સાથે શ્રી ભાવનગરમાં ચતુર્માસ રહેલા છે. પિતાને પગે થયેલા વ્યાધિની પ્રબળતાથી વિહાર કરવાની અશક્તિ થયેલી છે તેથી તેઓ સાહેબ હાલમાં ભાવનગરના સંધને ઉપદેશામૃત વડે આનંદ પમાડે છે. અગર જો કે એમની જન્મભૂમિ પંજાબ દેશમાં હોવાથી શરીરના બાંધા ઉપસ્થી જોનારાને મજબુત જણાય તેવો છે પરંતુ અશાતા વેદનીના ઉદયથી પગનો વ્યાધિ, સ્પંડિલને વ્યાધિ વગેરે વ્યાધિથી શરીરની અંદરનો સર્વ ભાગ ક્ષીણ થયેલ દ્રષ્ટિગત થાય છે. તેમાં પણ હાલ છાતીમાં અસહ્ય વ્યાધિ ઉત્પન્ન થયે અને દુખાવાને વ્યાધિઓ દિવસે દિવસે વધારે જોર પકડ્યું. ભાદરવા સુદ ૧ને દિવસે તો વ્યાધિઓ ભયંકર સ્વરૂપ ધારણ કર્યું, શ્વાસ ચડવા લાગ્યા અને બોલવાની પણ શક્તિ રહી નહિ. આથી સંઘને સર્વ મનુષ્યો અત્યંત દિલગિરીમાં નિમગ્ન થઈ ગયા. પરંતુ વધ ઉપચારથી અને શ્રી સંઘના ભાગ્યોદયથી પ્રબળ થપેલ ધિ ધીમે ધીમે નિર્બળ થવા લાગ્યો અને સર્વના ચિત્ત કાંઈક શાંત થયા. હાલમાં જેકે સંપૂર્ણ રીતે આરોગ્યતા નથી. કારણકે જિનમંદીર સુધિ પણ દર્શન કરવા જવાની શકિત નથી તોપણ જે વ્યાધિએ વૃદ્ધિ ૫

Page #18

૧૧૨
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશે. મી ઉગ્ર સ્વરૂપ પકડી ભક્તજનેને ઉંડી ચિંતામાં નાખ્યા હતા તે વ્યાધિ શાંત થઈ ગયો છે એટલે તે સ્થિતિ સાથે મુકાબલો કરતાં હાલની સ્થિતિ સંતોષકારક છે.
મહારાજ શ્રી બુટેરાયજી (બુદ્ધિવિજયજી) હાલના સમયમાં મુનિઓના આચાર વિચારમાં પ્રથમ પંક્તિમાં ગણાતા. એઓના તેજસ્વી પ્રતાપ થી તેમનો કહેવા સંઘેડો સાધુ સાધ્વીની સંખ્યામાં વિશેષ પ્રકારે વૃદ્ધિ પામેલ છે. હાલમાં વિધાન કહેવાતા અને સાધુપણાના ગુણને માટે પ્રખ્યાત ગણાતા સાધુઓમાં મેટો ભાગ આ સંધાડાને છે. મહારાજશ્રી પણ એ ગુરૂ મહારાજાના શિષ્ય છે. મુનિ મહારાજશ્રી મુળચંદજીના કાળ કર્યા ૫છી આ સંધાડામાં મહારાજશ્રી વૃદ્ધિચંદજી મુખ્ય છે. એમને સ્વભાવ શાંત છે. ગંભીરતાના એ સાગર રૂ૫ છે. એમનામાં એવા ઊંચ ગુણ પ્રકાશમાન થઈ રહ્યા છે કે એની સાથે બે ઘડી વાત કરી જનાર પણ મનમાં ખુશી થયા વગર રહેતા નથી. જેઓને એમનો સારી રીતે અનુભવ થયો હશે તે માણસને તેમના ઉત્તમ ગુણને માટે પ્રશંસા કર્યા વગર રહી શકે તેવું નથી. ખટપટની બાબતતો એઓને પસંદ જ નહિ. એક કામ કરવું હોય તે તે સારી રીતે વિચારીને કરે. કોઈ પણ માણસને દુઃખ લાગે એ વું વચનતો એમના મુખમાંથી નીકળ્યુંજ નહિ હોય. આ સાથે એમનું જ્ઞાન ન પણ ઊંચા પ્રકારનું અને વૈરાગ્ય વૃત્તિ પણ ઊંચા પ્રકારની છે. જે માણસને એમને ડે અનુભવ થયો છે તે એમના અનુભવી આતમજ્ઞાનને માટે ઊંચા મત પ્રસિદ્ધ કર્યા વગર રહી શકતા નથી.
મહારાજશ્રીનું આષધ ભાવનગરની દરબારી દવાશાળાના મુખ્ય ડાકતર સાહેબ શીવનાથભાઈ કરે છે. આ કાર્યમાં એમણે એટલો પ્રયાસ કર્યો છે અને એવા શુદ્ધ અંત:કરણથી ભક્તિ કરી છે કે એવી રીતે કોઈ શ્રાવક પણ ન કરી શકે. આ કાર્યથી એમણે પુણ્ય બંધ પણ વિશેષ કર્યો છે કારણ કે એક ભક્તજન હોય એવી રીતે એઓએ મહારાજશ્રીની ભક્તિ કરી છે. આ બાબતને માટે ભાવનગરને શ્રાવક સમુદાય એમને અત્યંત આભારી છે. હજી પણ મહારાજશ્રીને એમનું જ ઔષધ જારી છે અને તેને આ વ્યાધિને નિમૂળ કરવાને માટે ગુરૂતર પ્રયાસ કરે છે. અમે ઇચ્છીએ છીએ કે એઓ પિતાના કાર્યમાં ફતેહમંદ થાય અને જૈન સમુદાયને વિશેષ હર્ષ પમાડી અધિક યશ પ્રાપ્ત કરે.
તથાસ્તુ.

Page #19

સૂચના
આ વર્ષના આ સાતમા અ ક છે, ગ્રાહકોએ હવે આળસ. તજી લવજમ તાકીદ્દે ચાલવું જોઈએ. ચાપાનીચુ રૂપ શ્ર
લ્ય માં સારી સેવા બજાવે છે એ ઉપર દેથાના અાપી લવાજમ માલવામાં ત્વચાવાળા થવું' એ કદરદાન ગ્રાહુ કેાની ફરજ છે કેટલાકે પાસે બે લણ ચાર પાંચ વર્ષના લવાજમ ચડેલાં છે તે જ આળ સુ ચાહુ કેાએ આખુ ઉબાડી લવાજમ ાલી ૫ લુ વર્ષે ઉધા રાણીને માટે એ ૫સાના ખર્ચ થાય છે અને બેરની ચાપડીનો હુંક જાય છે. વળી લવાજમતા જયારે ત્યારે યુહેલુ મા' પણ દેણુ” પડરોજ એ સર્વ માઅતને વિચાર કરી ચડેલા પિસા મનીઓર્ડરથી મોકલી આપવા અથવા અમારા એજટાને ભવા. જ સુબઈના ગ્રાહુ કેા ઉપતા આ વર્ષમાં એક વખત પત્ર લખાઈ ગયા છે તેઓએ તે બાબત ઉપર ધ્યાન આપી લવાજમ વાળા દેવું અને મીજા ગામ વાળાએાએ પૂણ પુત્ર પચે કર્યા અગાઉજ ઉદારતા જણાવી દેવી દયાન માં રાખવું કે આ શાન ખાતાનું કામ છે, કેાઇના ધરનું નથી,
મુંબઈ, સુરત, ભરૂચ, પુના, વડાદેશ, અમદાવાદ, વીરમગામ, ધાશાજી, ભુજ વગેરે જેજે ગામમાં અમારા એજટા છે તેનાં નામ ઇ-હાર પડેલાં છે માટે સવળ પડે તેમણે તેની સારફત માકલવા અને બીજાઓએ મનીઓર્ડરથી એકલવા ટીકીહે માકલનારને ગેશ્વલે ગયાનું જે ખમ તેને સાથે છે.
અમારી ઓફીસમાં વેચાતાં પુસ્તકોનું લીસ્ટ ૬ ઇ-ન્હાર, પડેલું છે તે શિવાયની ચાપડીના નાં ગયા ચાપાનીઆમાં કેસિટ થયેલ છે તે ઉપરથી જેને કોઈ પણ પુસ્તક જોઇએ તેના છે ખુશીથી એ મારી પાસેથી મગાવવુ વેલયુએલથી મંગાવવું એ વધારે ફાયદાકારક છે,

Page #20
लवाजमनी पहोच. 1-3 શા માનીચંદુજી પદમાજી 14 રા. હીરાચંદ વેલી. 13 દાસી મેયર ટાકરશી - 27 ગાંધી. મેહનલાલ મુઠ ચં. ર૭ શેઠ. લખ મીચંદ સે હનલાલ. 3 . શા. હીરાચંદ દીપ, દ. 2-3 શા. લાલ જી મુલા) 13 બૅદ એવી જતુ. 2-6 શા. લીલાભાઈ જે કેનાઈ.. 13 શા. લલું ખુલશીદાસ. 13 શા. સરૂ પદ કિસ્યદ. 310 શા. ડાયાલર ઈ દલા પતભાઈ 13 ચા. ચુનીલાલ હીરાય. ર-છે રોક, અનપસંદ શિલુક'. 26 સી. ભાગીલાલ દલીચ 6. 1-3 શા. દુલા સુખ હરીલાલ, 2-3 શેઠ. દીપચ દે તે દ. 3-4 શા.નગીનદાસ છગનલાલે. 6-11 શા. ગભિાવન ખાડીદાન. 1 3 શા છે ક દ [ભાઈ. રે 9 શા ચુનીલાલ મુશા. 1.- 3 શા. ઝવેરચે 6 રઈ ચદ. 13 રા, વીઠલદાસ ઉમે ચંદ.. 6 શt. 9 દ. હ-૬ શા ધવી હ રખા 45 . 13 ટાદ, નરશી ડાયા - 1 3 સા. ઉમેદ તરશી. 1-3 શા તાજી એ પાજી - મહેતાજી. મુળચંદ સુરવ્ય 6. ર— પારી. ઠાં ફરશી લાલ ચંદ.. | 1 - 0 કાઢરી, જેચંદ જેઠીભાઈ. | ૨૭શા. વીચ જ જીવ ભાઈ. e ૧સા. ર aa 11 લાલા'). 1- 3 શા છે મને પાન ચ'. 11 મેતા 4t | !! કચ6. 1 3 શ. મીચંદ જીલચ6. 13 (ાળશા શ્રી હી રાચે જે શેરો કે છે રા. શા. મેહુલાલ લલુભા છે. 13 શા. (શાનદાસ વેણીદ 1-3 શા. લીવોવન પીતામ્બરદાર પ૧૫ શ. ખુબચંદ કટા!ચ', અ ર શા અને પચ'દ લ૯મીચદા ર-૬ શા ઝવેરચંદ ડાયાઈ. o-7 શા. હી મતલાલ મદનલાલા 1 3 શા. સામા ગ દ તુમુચ 6 - 3 શેઠ, વધું સાન એ ચર. 4-10 શા. એ જમાવ્યું કે હાલાભાઇ 2-6 25. ડલ ધ મેચદ. 1 હું રી, ગીરધર લાલચ દ. 1 - 4 aaaa લેલું દેવ, 13 ગાધી નું તીલાલ રે છબડદાસ 1-3 શા. વચ૮ મીએ દે, 8-5 સેંતા, કુરાધતા. 6-4 શા. 5 મુદ્દે રતન .. 1 3 શા. સેતી જેચ' 1 3 શા. વીર એ 6 રાજી . 1-3 શા. બે મુખ્ય 9 માર્ચ , 1-3 શા. મામા') જેત . 13 શા ઈ) લાલ છ. - a = 211. ઈ૬ 2 ૨ાણ શહ For Private And Personal Use Only