Jain Dharm Prakash 1892 Pustak 008 Ank 06

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533090/1

Page #1

राजेनधर्मप्रकाश
JAINA DHARMA PRAKASHA. ' પુસ્તક ૮ મુ. ભાદ્રપદ સુદ ૧૫ સંવત ૧૯૪૮ અક. ૬ .
शार्दूलविक्रीडित.. कृत्वाहत्पदपूजनं यतिजनं नत्वा विदित्वागमं । हित्वा संगमधर्मकर्मठधियां पात्रेषु दत्वा धनं ॥ गत्वा पद्धतिमुत्तमक्रमजुषां जित्त्वांतरारित्रज । स्मृत्वा पंचनमस्कियां कुरु करकोडस्थमिष्टंसुखं ॥२॥
प्रगट कर्ता. श्री जैनधर्मप्रसारक सभा
ભાવનગર.
अमदावादमां- वनीयुसर प्री-
रासस નથુ ભાઈ રતનચંદ્ર મારફતીયાએ છાપી પ્રસિ કર્યું
શક ૧૮૧૪. સન ૧૮૯૨ भूय वर्ष ना ३१) मगाया पास्टेन्ट ३०-3-0
छुट स मेहना ३०-२-०

Page #2

अनुक्रमणिका. વિષય : ૧. ભવસ્થિતિ, (શિખરિણી) ૨ શ્રી પાલીતાણા જનપાઠશાળા (૩ માયા (શ્રી મલ્લીનાથ ચરિત્ર) જ ખેદ કારક સમાચાર (મૃનિ અમરતવિજયજીના સ્વર્ગવાસ.) ૫ મનુષ્ય જન્મ, હું સમાધસત્તરી
૨
ચાપાનીયુ રે ખડતુ મુકી આશાતના કરશો નહીં
ને પુસ્તકાની પહાચ. શ્ર રામાશ્રી ગથે શુ – શ્રી અમદાવાદે નિવાસી શાળા કચરાઈ ગોપાળદાસ તરફથી ભેટ દાખલા મળી છે તે સ્વીકારીએ છીએ. ઉપદેશમાળા ગ્રંથ જૈનવર્ગ માં બહુ જ જાણીતા છે. અન્વય યુક્ત અર્થ સહીત બાળમેધ લીપીમાં છા પી પાકે પુઠા અંધાવેલ છે. કિ મત રૂ ૨ ) બુકના પ્રમાણ માં વિરોધ નથી. એ
શ્રવીર ભગવતિના હસ્તે દીક્ષીત શિષ્ય શ્રીધ મેદાસ ગણીના અનાવેલા અનેક પ્રકા૨ના ઉપદેશવડે ભરપુર છે. જોઈએ તેણે અમારી પાસેથી તેમજ અમને ભેટ મોકલનાર પાસેથી મગાવા લેવા. તેનું ઠેકાણું” ધનાસુતારનો પાળ માં પડીપાઈ માં છે,
દેરાસ્ટTચના-શ્રી માવાડ નિવાસી લાલાજીસાહેબ રાણા, જીતસિ હજી ત શ્રી અમદાવાદ નિવાસી શા૦ બાલાભાઈ છગનલાલ તરફથી ભેટ દાખેલ મળેલ છે હેક મતીને ઉપ ચાગની.. જણાય છે કિંમત અલ્દી આના છે. જોઈએ તેણે તેમની પાસેથી સગાવવી ઠે. કીકાભટ્ટની પાળ છે.
જાહેર ખબર.. અમારી ઓફીસમાં વેચાણ મળતાં (૧૯૭) પુસ્તક તકશાએ વિગેરેની જાહેર ખુબર તે જુદી છપાવીને વેચેલી છે તે તે ઉપરાંત નીચે જણાવેલ ચાપડીઆ વિશેષ મળે છે. માટે જેએને જોઈએ તેમણે ખુશીથી મગાવવી. ૭ શ્રી જૈનકથા શનકોષ ભાગ પહેલો (સિદુપ્રકરણ તથા | ગાતઅપછી અર્થ કથા યુક્ત) ૨ ) ભાગ મી (શ્રી તેમનાથજીના રાસ ) ર--૦ 8 59 ભાગ ત્રીજો (સભકીત સત્તરી અર્થે કથા યુક્ત તથા

Page #3

श्री जैनधर्मप्रकाश.
JAINA DHARMA PRAKASHA.
{δροφόρο ο
દાહા. જિનમતસ રસનાથકી, પાનકરે। પ્રતિમાસ; રસિકને રસમગ્ન હૈ, વાંચી જૈનપ્રકાશ.
પુસ્તક ૮ મુ. શક ૧૮૧૪ ભાદરવા શુદ્ધિ ૧૫ સવત૧૯૪૮ એકર ડો,
नव स्थिति.
શીખરણી.
મદનસમ મહાલે મદ કરી, કૃશવપુ ધરે હાલત હરી;
જને જે સાંદર્ય થતા જો તે રાગી કઢંગા કા અતિ વિકૃતિર થાએ દુ:ખ ભરી, જીવા ભબ્યો! ભારે સ્થિતિ ભવતણી આ ભયકરી. ઘણી વિધાથી જે ગુરૂસમરે ગૈારવ અતિ, ગિરા ધારાથી જે ગરવ ધરતી છે શુભમતિ; બને જો તે મુગા સ્ખલિત રસના થાય અધરીપ, જુવે। ભવ્યેા! ભારે સ્થિતિ ભવતણી આ ભયકરી. ગર્તિ જે ચાલેછે નિજ બળથકી જાતિ હયની, ધરા ધ્રુજે જેના ચરણ બળથી પીડિત બની; બને તે પણ્ તે અપરજન ચાલે કર ધરી, જીવા ભવ્યેા! ભારે સ્થિતિ ભવતણી આ ભયકરી.
૧ કામદેવ. ૨ વિકાર. ૩ બૃહસ્પતિ. ૪ જિન્હા, પ નીંચી
ર
ર

Page #4

૮૨
શ્રી જૈનધર્મપ્રકાશ.
જને! જે પદ્માક્ષે અતિ અણુ વિષે નેત્ર ધરતા, અહિં દૂરે દેખી નિજ નજર નાંખી પ્રસરતા; અને તે જે અધા અપરજન દોરે મધરી, જુવા ભવ્યે! ! ભારે સ્થિતિ ભવતણી આ ભયકરો. નરેશ જે ગાજતા હય ગજ રચાના કટકમાં, હણે શસ્ત્ર અસ્ત્ર ધરી અરિ જાને લટકમાં; પડે જ્યારે ચુથે બહુ ૠગણુર ને વાયસ ફ્રી, જીવા ભવ્યે! ભારે સ્થિતિ ભવતી આ ભયકરી, જમે જે સ્વાદેથી વિવિધ પકવાના રસ ભર્યા, ગમે તેવા પહેરે વસન ખુશમેથી અતિ ભયા; ધરી વચ્ચે મેલા ધરધર ભમે તે ભિખ ધરી, જીવા ભબ્યા ! ભારે સ્થિતિ ભવતણી આ ભયકરી.
( અપૂર્ણ )
પ
'e,
શ્રી પાલીતાણા જૈન પાડશાળા,
પ્રથમથી જાહેર કર્યા પ્રમાણે બાબુ રસાહેબ રાય બુદ્ધસિંહજી બહાદુર તરથી ભાદ્રપદ કે હું કે શ્રી પાલીતાણામાં જૈનપાઠશાળાનું સ્થાપન કરવામાં આવ્યુ છે. હાલમાં સ્થાન મેાતીશા રોડની ધર્મશાળાના દિવાનખા નામાં રાખેલું છે. કાંકણુદેશીયશાસ્ત્રી દિનકરરાવ શ્રીઅહીબાગ વાસીને અધ્યાપક તરીકે દાખલ કર્યા છે. વિદ્વત્તા સારી છે. વિશેષ અભ્યા સીઓની વૃદ્ધિ થવાથી જણાશે. તેમજ અધ્યયન કરનારની સંખ્યામાં વધા રે થશે એટલે બીન શાસ્ત્રીને માટે પણ ગોઠવણુ કરવામાં આવશે. અ ભ્યાસ કરનારા મુની મહારાન્તને ત્રણુ વર્ષ કે એક વર્ષની મુદત સુધી સ્થાચીપણે રહેવાને વિચાર કરીને આવવું એ વિશેષ લાભકારક છે, કારણ કે લાંબી મુદત એક સાથે કરેલા અભ્યાસ ફાયદા કારક વિશેષ થાય છે. તે છતાં કદી આછી મુદ્દત રહેવાની અનુકુળતા હાય તે તેમણે પણ અભ્યાસ માટે ખુશીથી પધારવું. દાખલ થવામાં અડચણ નથી.
સ્થાપન કરવામાં મુખ્ય મુનિરાજ શ્રી દાનવિજયજી વિગેરે મુનિરાજો૧ કમળના જેવા લેનવાળા. ૨ કુતરાના ટોળા, ૩ કાગડા,

Page #5

શ્રી પાલીતાણા જૈન પાઠશાળા
૮૩
એ, તાર્થે નિવાસી થયેલા સુન તલકચંદભાઈ માણેકચદે, શેડ આણંદજી ક લ્યાણજીના મુનીમ રા. રા. દુલભદાસ મેહનભાઇએ,શ્રી મહુવા નિવાસી શ્રાવક પરમાણુ દાગ મુળ દે તથા શ્રી પાલીટાણાના રહીશ મેાદી જસરાજ ખેડા વગેરે ગ્રહસ્થોએ મુખ્ય ભાગ લીધા હતા. ભાવનગરથી કોઇપણ ગ્રહસ્થ કેટલીએક ડચણના કારણથી જઇ શકયા નહતા. સ્થાપન મેાટી ધામધુમ સાથે કરવામાં આવ્યું છે. પ્રથમ એક મોટા વરઘેાડા ચડાવવામાં આવ્યેા હતેા અને સર્વે જૈની બંધુઓને આમંત્રણુ કરવામાં આવ્યું હતુ, તે ઉપરથી નગરશેઠ વિગેરે ગ્રહસ્થે તથા ગતિ હેમચંદજી અને મેડી કારખાનાના આગેવાને વિગેરે એ સુમાર માણસ મેળશા શેઠની ધર્માળામાં એકઠું થયુ હતુ. ત્યાં સર્વેની સમક્ષ મુનીરાજ શ્રદાનવિજયજીએ, શાસ્ત્રી દિનકરરાવે, મુનીમ દુલભદાસે તથા શ્રાવક પરમાણુદાસે પાશાળા સંબંધી વિવેચન, વ્યાખ્યાન અને ભાપણ કયા હતા. મેદી જસરાજ ખાડા તરફથી રૂ૨૫-૩૦ ને! ખર્ચ પ્રભા વના વગેરેમાં કરવામાં આવ્યા હતા,અને પરમાણુદદાસ તરથી સુમારે રૂ૧૫ ની પાઘડી શાસ્ત્રીજીને બધાવવામાં આવી હતી. માણસે હર્ષભેર વીખરાઇ ગયું હતું.
આ ઉત્તમ કાર્યની સ્થાપના મુખ્ય શ્રી મમુનિરાજ શ્રી દહિદજી મ હારાજના પ્રયાસવડે થઇ છે અને આ કાર્યમાં અવનિય ઉત્કંઠા મુનિરાજ શ્રી દાનવિજયજીએ બતાવેલી છે તથા પ્રશંસાપાત્ર ઉદારતા ભાજીસાહેબ રાય બુસિહજી બહાદુરે બતાવેલી છે તેમજ શાસ્ત્રી મેળવી આપવાના પ્રયાસ શ્રીમંત ગાયકવાડ સરકારના સંસ્કૃત પાશાળાના અધ્યક્ષ શાસ્ત્રી રાજારા મજીએ લીધેલા છે. જેથી ઉત્તરાત્તર એ સર્વને આખા શ્રાવક સમુદાયે આભાર માનવાનો છે.
અને
આ પાાાની અંદર સાધુ મુનિરાજને, ધર્મ ચીવાન્ પતિને તથા શ્રાવક ભાઈઓને પણ અભ્યાસી તરીકે દાખલ થવાની છુટ એ પ્રમાણે દાખલ થઇને લાંબે વખત એક ચિત્તે અભ્યાસ કરશે તે આકાર્યના સર્વોત્તમ ફળ ચાખવાના વખત જૈનવર્ગને બહુજ વહેલા આવશે.
આ પાઠશાળામાં અભ્યાસને માટે જૈન વ્યાકરણ, કાવ્ય, કાત્ર, અલકાર અને ન્યાય વિગેરેનું નિર્માણ કરેલું છે પરંતુ એ શાસ્ત્રા અભ્યાસ બહુ વર્ષથી ભંધ પડી ગયેલ હાવાથી શુદ્ધ પ્રતેા મળવાને માટે હુ પ્રયાસ પડે તેવુછે. કદી પ્રયાસ કરતાં એકાદ પ્રત શુદ્ધ મળી આવે તે પણ અભ્યાસ

Page #6

८४
શ્રી જૈનધર્મપ્રકાશ.
કરનારને માટે પૃથક પૃથક પ્રતાની જરૂર પડશે અને તેથી લહીયા પાસે લ ખાવવા વિગેરેનો ખર્ચ કરવાની પણ અગત રહેશે તેથી ઉદાર જૈનધુએએ . આ અત્યુત્તમ કાર્યમાં ભાગ લેવાની ઉત્કંઠાથી પોતાની ઉદારતા જાહેર કરવી અને એ બાબત શ્રીપાલીતાણે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીના મુનીમ ઉંપર વ્યવસ્થા કરવા લખવું.
અભ્યાસ કરવા આવનાર મુનિમહારાાએ પણ પોતાને માટે અભ્યાર કરવાની પ્રતના અનતા સુધી અંદાભસ્ત કરવા.
આ પાશાળાના સંબંધમાં નવીન સમાચાર વારવાર આ ચોપાનીયા દ્વારા પ્રગટ કરવામાં આવશે. કોઇને કાંઇપણ સુચના કરવી ડાય તે નીચેને શિરનામે પત્ર લખવા.
વ્યવસ્થાપા
શ્રી પાલીતાણા નરાસુ પાડશાળા
મુ ભાવનગર.
માયા.
(શ્રી મહીનાથજી ચરિત્ર)
અનુસધાન પાને ૭૧ થી.
જયંત નામના અનુત્તર વિમાનથી દેવપણાના આયુને હ્રાય કરીને, દેવ સબંધી ભવને ક્ષય કરીને, અંતરા રહીત ચીઅે તથા દેવ સ બધી શરીરને તજી દઈને, પ્રથમ દેશેઉણા મંત્રીશ સાગપમની સ્થિતિ. વાળા છ મિત્રના જીવો આ જંબુદ્વિપના ભરતક્ષેત્રને વિષે વિશુદ્ધ કુળવશ વાળા રાજાને ત્યાં પૃથક્ પૃથક્ પુત્રણે ઉત્પન્ન થયા. પ્રથમ મિત્રને જીવ કાશળ દેશમાં અપેાધ્યા નગરીના રા^ને ત્યાં પ્રતિબદ્ધ નામે કુમાર થયે, બીજા મિત્રને જીવ અંગદેશમાં ચપાપુરીના નૃપતિ ચંદ્રચ્છાય નામે કુમાર થયા, ત્રીજા મિત્રને જીવ કાશી દેશમાં વારશી નગરીના ભૂપતિના કુમાર નામે પુત્ર થયે, ચોથા મિત્રને જીવ કુણાલા દેશમાં સાવી નગરી ના રૃપનેા રૂપીકુમાર નામે સુત થયા, પાંચમા મિત્રને જીવ કુદેશમાં હસ્તિનાપુર નગરના ભૂમિતિને દીન શત્રુ નામે કુમાર થયા, અને છઠ્ઠા મિત્રને જીવ પાંચાળ દેશમાં કાંપિણપુરના નરેદ્રના જિતશત્રુ નામે પુત્ર થયા.
શખ

Page #7

માયા.
૮૫
ત્યાર પછી મહાબળ દેવતા જયંત વિમાન થકી ત્રણ જ્ઞાન સહીત ચવીને સર્વ ગ્રહ ઉચ્ચ સ્થાનકે આવેલા છે, દિશાઓ સમ્યકારી થયેલ છે, પક્ષીઓ શુભ શકુનવાળા શબ્દો કરે છે, સુરભિ, શીત અને મંદવાયુ વાય છે, પૃથ્વીને વિષે વિશેષ પ્રકારે ધાન્યોત્પતિ થયેલી છે અને સર્વ જીવો આ નંદમાં વતી રહ્યા છે એવા શુભ સમયે ફાળુન શુદી ૪ ની મધ્યરાત્રીને વિષે એહજ જબુદીપના ભરતક્ષેત્રમાં મિથિલા નગરીના કુંભ નામે ભૂપતિની પ્રભાવતી નામે પટ્ટરાણીની કુક્ષિને વિષે ગર્ભપણે આવીને ઉત્પન્ન થયો. તે રાત્રીને વિષે પ્રભાવતી રાણું પુણ્યવતને ભોગવવા ગ્ય રાજભુવનને વિષે મહા મનેઝુ સુખ સયામાં સુતી થકી કાંઈક સૂતી કાંઈક જાગતી–ડી થેડી નીદા કરતી સતી મહા ઉદાર, પ્રાધાન્યકારી ઉપદ્રવના નિવારણહાર, માંગળીના કરણહાર અને શોભાકારી ચતુર્દશ મહા સ્વન પ્રત્યે દેખતી હ. વી. દેખીને જાગી. પછી તે પ્રભાવતી રાણે સયા થકી ઉડીને જ્યાં કુંભ રાજા છે ત્યાં મંદમંદ ગતિવડે ચાલતી આવી અને કુંભ રાજા પ્રત્યે પિતે દીઠા તે અનુક્રમ પ્રમાણે ૧ હસ્તિ ૨ વૃષભ ૩ સિંહ ૪ લક્ષ્મીદેવી ૫ પુપમાળા ૬ ચંદ્ર ૭ દિનકર ૮ ધ્વજા 8 કળશ ૧૦ પઘસરોવર ૧૧ - મુદ ૧૨ દેવ વિમાન ૧૩ રત્નરાશી અને ૧૪ નિર્ધમ અગ્નિ એ ચાદ સ્વખ દીઠાની હકીક્ત કહી બતાવી. રાજા બહુજ પ્રસન્ન થયા. પ્રભાતે ઉઠી સ્નાનાદિક કરી રાજ્ય સભામાં આવીને સ્વપ્ન શાસ્ત્રના જાણ સ્વનિ પાઠકને બોલાવ્યા અને તેમને સ્વપ્ન ફળની પૃચ્છા કરી. સ્વપ્ન પાઠકોએ શાસ્ત્રાનું સાર વિચાર કરીને કહ્યું કે તીર્થકર વા ચક્રવતી પુત્રની પ્રાપ્તિ થશે. કુંભ નૃપતિએ સ્વપ્ન પાઠકને પુષ્કળ દ્રવ્યાદિક દઈ સન્માન કરીને રજા આપી. પ્રભાવ રાણી સ્વપ્ન ફળ શ્રવણ કરી પ્રસન્ન મુખારવીંદ યુક્ત થઈને ઉત્તમ ગર્ભને સુખે સુખે વહન કરતી મનુષ્ય સંબંધી અનેક પ્રકારના જોગ - ગવતી વિચરવા લાગી.
ત્રણમા વ્યતિક્રમા એવે સમયે પ્રભાવતિ રાણીને એવો ડોહલો ઉ. ત્પન્ન થયો કે તે માતાઓને ધન્ય છે કે જે પંચ વર્ણના પુષ્પોની માળાવડે આચ્છાદીત સચ્ચા ઉપર શયન કરતી મનના મનોરથ પૂરતી થકી પિચરે છે તેમજ વળી તે માતાઓને ધન્ય છે કે એવી સુખ સયા ઉપર સુતા સુતાં અનેક પ્રકારના મહા સુગંધી પુષ્પવડે ગુથેલા મોટા દ પ્રત્યે સુંધતભેગ થકી આનંદ લે છે. આ દેહ ઉત્પન્ન થયે સને રામપ ભાગ

Page #8

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. માં વસનારા વ્યંતર દેવતાઓ તત્કાળ જળ સ્થળના ઉપજેલા અનેક પ્રકારના સુંગધી પુષ્પોની કુંભરાજાના ઘરને વિષે વૃષ્ટી કરતા હવા. પછી કભરાજા તે પુષ્પોની માળા યુક્ત સયા કરાવીને પુષ્કળ પુષ્પો મોટા દડે બનાવરાવી રાણીને આપતો હવે. આ પ્રમાણે પોતાના સર્વ અમિલાપને પૂર્ણ કરતી સતી પ્રભાવતી રાણી સુખે સુખે ગર્ભને વહન કરે છે અનુક્રમે નવમાસ પ્રતિપૂર્ણ થયે સતે ઉપરાંત સાડાસાત દિવસ વ્યતિક્રમે માગશર શુદી ૧૧ ને દિવસે મધ્ય રાત્રીને વિષે અશ્વિની નક્ષત્ર સાથે ચંદ્રમાનો યોગ આબે સતે સર્વ ગ્રહો ઉચ્ચ સ્થાનકમાં રહ્યા છે, વિદેહ દેશ નિવાસી સર્વ લોકો હવંત વિનોદવત થઇ રહ્યા છે, પવન અનુકુળ વાય છે, દિશાઓ પ્રફલીત થયેલી છે એવા શુભ સમયે પ્રભાવતી રાણી ગર્ભને પ્રસવતી હવી. પ્રસવ સમયે સર્વ દિશાઓમાં પ્રકાશ થશે. નિરંતર અંધકારના દુઃખને અનુભવનારા નર્કના છોને પણ તે સમયે પ્રકાશ સુખનો અનુભવ થયો. સ્થાવર જીવોને પણ કિંચિત્ સુખ થયું. અને સર્વ સ્થાનિક સ્વભાવીકે આ નદત્પત્તિ થઈ.
હવે ગર્ભ પ્રસવ થયો કે તરતજ પન દિશા કુમારીને આસન કં. પાયમાન થયા. પ્રથમ મેરૂ પર્વતના ચાર ગજદંતાની નીચે વરસનારી આઠ દિશા કુમારી આવીને અશુચિ પરિહરે, બીજી આઠ સુધી જળની વૃષ્ટિકરે, ત્રીજી આઠ વીંજણે વાયુકરે, ચોથી આઠ કળશ ધારણ કરીને ઉભી રહે, પાંચમી આઠ ચામરધરે, છઠ્ઠી આઠ દણ ધરે, ચાર કુમારીકા દીપક લઇને ઉભી રહે છે. છેલ્લી ચાર રક્ષા કર્મ કરે આ પ્રમાણે છપન દિશા કુમારિકા જન્મોત્સવ કરીને સ્વસ્થાનકે ગઈ કે તરતજ ૬૪ ઇંદ્રના આસન કંપાયમાન થયા. પ્રથમ સૌધર્મેદ્ર અવધિ જ્ઞાનવડે જુએ, શ્રી ૧૪મા તીર્થંકર મ. હારાજાને જન્મ સમય જાણી આસનથી ઉભો થઈ, મોજડી ઊતારી, સાત આઠ ડગલા સન્મુખ આવી ભગવંતને પ્રણામ કરી બેસીને શ -4 (નમુથુનું) વડે ભાગવતની સ્તુતિ કરે. પછી સુધષા નામને મe,! .
અને ગંભીર સ્વરવાળા ઘંટ વગાડવા આદેશ કરે, એ ઘંટની સામે ૩૨ લક્ષ વિમાનમાં સર્વે ઘંટ વાગે એટલે સર્વે દેવતાઓ ઈદની આજ્ઞા જાણીને તત્કાળ ભગવંતના જન્મોત્સવમાં આવવા તૈયાર થઈ જાય. પાલક નામે દેવતા શકેંદ્રની આજ્ઞાથી એકલાખ જનનું વિમાન બનાવે તેમાં રાપરિવાર બેસીને ઇદ મનુષ્ય લોકમાં આવે, વિમાનને નંદીશ્વર દીપે સોપીને પોતે

Page #9

માયા
وا)
એકાકી જ્યાં ભગવાન બિરાજે છે ત્યાં આવે, ભગવંતની માતાને અવસ્વાપિ નિદ્રા દઈ, પાસે ભગવંતનું પ્રતિબિંબ સ્થાપના કરીને પિતે પાંચ રૂ૫ કરે. ભગવંતની તથા માતાની આજ્ઞા માગીને એક રૂપે ભગવંતને કર સં - ટમાં લેય, રૂપ વડે બે બાજુ ચા મરધરે, એકરૂપે પાછળ છત્ર ધારણ કરે અને એકરૂપ વડે આગળ વ ઉછાળે. જિનભકિતનો સર્વે લાભ પોતેજ ગ્ર
હણ કરે.
એ પ્રમાણે ભગવતને લઈને મેરૂ પર્વત ઉપર લાવી પાંડુક વનને વિબે પાંડુકંબલ નામે શિલાની ઉપર પૂર્વાભિમુખ સિંહાસનમાં પોતે પ્રભુને ખોળામાં લઈને બેસે, ચોસઠે ઇંદ્રા પોત પોતાના પરિવાર યુક્ત ત્યાં આવે.. એટલે અમ્યુરેંદ્ર અભિયોગીક દેવને આજ્ઞા કરીને ક્ષીર સમુદ્રાદિકના જળ તથા ઉત્તમ ઉત્તમ ઔષધીઓ અને તીથે મૃતિકા મંગાવે, અને ભૂ ગાર, ચંગેરી વિગેરે સર્વ સામગ્રી તૈયાર કરો. પછી લાવેલા તીર્થજળ વડે ૬૩ ઈકો તથા દેવી દે ભગવંતને અભિષેક કરે. પ્રાંતે ઈશાનેદ્ર ભગવંતને બેબામાં ધારણ કરી બેસે એટલે સધર્મેદ્ર ચાર વૃષભન રૂપ કરી આઠ શીંગવડે જળધારા કરી ભગવંતને અભિષેક કરે, પછી સુગંધી દેવ દુષ્ય વસ્ત્રોવડે ભગવંતના શરિરને લુહ મુકુટ કુંડળાદિક આભવડે અલકૃત કરે ભગવંતની સમિપ અષ્ટમંગળ આલેખે, સુગંધી પુષ્પોને વિસ્તારે, સુગંધી ધુપનું દહન કરે અને પ્રાંતે એકશત અe કાવ્યવડે ભાગવતની સ્તુતિ કરે. જન્મોત્સવ પરિપૂર્ણ થયે તે સંધમૅ પાછા પૂર્વવત ભગવંતને લઈને મિથિલા નગરીમાં ભરાજાના રાજ્ય ભુવનમાં આવી, અવસ્થાપિની નિદ્રા તથા પ્રતિબિંબને હરણ કરી, જગવંતને માતાની પાસે મુકે, બત્રીશ ક્રેડ સવદિકની વૃદ્ધિ કરે, પછી સર્વે ઇદ્રા નંદીશ્વર દ્વીપે જઈ અઠ્ઠાઈ મહેત્સવ કરી સ્વસ્થાનકે ય.
આ પ્રમાણે દેવ કૃત જન્મસવ થયા પછી પ્રભાતકાળ થયો ત્યારે કુંભરાજા પ્રત્યે દાસીએ વધામણી આપી એટલે તેમણે દશ દિવસ પર્યત જમેરાવ કર્યો બારમે દિવસે અનેક પ્રકારની રસવતિ નિપજાવી, મિત્ર જ્ઞાતિ તથા પરિવાર સમાને આમંત્રણ કરી જમાડીને, વસ્ત્ર ભરવડે સત્કાર કરી, સન્માન દઈને કહ્યું કે જ્યારે આ બાળિકા ગર્ભમાં આવી હતી ત્યારે એ પુત્રીની માતાને પુષ્પ માળની સમસ્યાને વિષે સયન કરવાનો દોકલો - ત્પન્ન થયો હતો માટે એ પુત્રીનું નામ મલ્લકુમરી સ્થાપન કરીએ છીએ.

Page #10

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ.
અનુક્રમે મલ્લીકુમરી વૃદ્ધિ પામતી હતી, ત્રણ નાને સહીન છે, અત્યત રૂપવંત છે, સૌભાગ્યવંત છે, દાસ દાસીના પરિવારે પરવરી થકી વિચારે છે, અત્યંત શ્યામ મસ્તકના કેશ છે, સુશોભિત લેચન છે, પ્રવાળ સમાન રત ઓટ છે, ઊજવળ દત પંક્તિ છે, કમી સમાન સુમળ શરિર છે, કમળને સુગધ સમાન સુગંધી શ્વાસોશ્વાસ છે. યાવત્ ચૌવને કરી, રૂપે કરી અને લાવણ્યાદિકે કરીને ઉત્કૃષ્ટ શેભનીક છે. એ પ્રમાણે દેશઊણા સે વધની ઉમ્મર થઈ એટલે અવધિ જ્ઞાનવડે પોતાના પૂર્વ ભવના મિત્ર છે રાજા ઓને દેખતી થકી વિચરે છે. પછી તે મલ્લકુમારી તે છએ રાજાઓના દુતાગમનનો સમય જાણી તેને પ્રતિબંધ કરવાને નિમિતે આ પ્રમાણે મોહનધરની રચના કરાવતી હતી.
ખેદકારક સમાચાર. मुनी अमरविजयजीनो स्वर्गवास. શ્રી ભાવનગરમાં શ્રી ભમ્મુનીરાજ શ્રી વૃદ્ધિચંદજી મહારાજ સાથે બીજી છ મુનિઓ ચતુમાસ રહેલા હતા. તેમાંથી મુની અમરવિજયજી જેઓ સં. સારીપણામાં ભાવનગરના જ રહીશ હતા અને સુમારે ત્રણ વર્ષજ અગાઉ ચારિત્ર ગ્રહણ કરેલું હતું. તેમણે દેઢમાસના ઉપવાસ શ્રી સંઘની તથા ગુરૂ મહારાજાની અનુમતિ લઈને કર્યા હતા. પ્રથમ તેમણે ભાસ ખમણું કરેલું હોવાથી સંમતિ મળવામાં અડચણ આવી નહતી. ઉપવાસો જેમ જેમ વધારે થતા ગયા તેમ તેમ ચિત્તની વિકશ્વરતા વૃદ્ધિ પામતી હતી. ભાવનગ૨ શહેરની અંદર કોઈપણ વખતે આવી ઉગ્ર તપસ્યા થયેલી ન હોવાથી શ્રી સંધના મનમાં એ વાતને બહુ ઉત્સાહ હતા અને તેથી શ્રાવણ વદિ ૪ થી મટી ધામધુમ સાથે અઠ્ઠાઈ મહોત્સવનો પ્રારંભ કર્યો હતો. સર્વે શ્રાવક શ્રાવકાઓના અત્યંત ઉત્સાહથી મહત્સવની શેભા બહુ સરસ આવી હતી. તેમાં પણ વદ ૧૦ મે ચડાવેલા જળયાત્રાના વડાની શોભા તે અવર્ણનીય બની હતી અને શેહેર બધું એ વરઘોડો જેવાને માટે ઉત્સાહી બન્યું હતું. વરઘોડામાં મધ્યબિંદુ તરીકે મધ્યમાં રહેલા પટ્ટહતિ ઉપર પધરાવેલા જિનબિંબની શોભા જેનારાઓના દિલને અત્યંત આલ્હાદ ઉત્પન્ન કરતી હતી અને ભગવંતને ગ્રહણ કરીને બેસનાર તથા ચામર ધારક વિ.

Page #11

ખેદ કારક સમાચાર, ગમે તો સ્વર્ગ લોકની ખુબીનું દર્શન થતું હતું. અઢાઈ મહોત્સવમાં પાંચમે દિવસે જ્યારે અમરવિજયજીને ૩૪ ઉપવાસ થયા હતા ત્યારે તેઓ મોટા દેરાસરજીમાં જ્યાં પ્રજા ભણતી હતી ત્યાં દર્શન કરવા પધાર્યા હતા. શરીર શક્તિમાં ત૫ શનિવડે વૃદ્ધિ થયેલી દષ્ટિગત થતી હતી પર્યુષણમાં પણ આવી ઉગ્ર તપસ્યાને મહિમાથી દેવદ્રવ્યાદિકની વૃદ્ધિ વિશેષ પ્રકારે થઈ હતી. અન્યમતિએ પણ પુષ્કળ તપસ્વી મુનિના દર્શન નિમિત્તે આવતા હતા. પ્રાતે સંવસરીને દિવસે તેમણે શ્રીકલ્પસૂત્ર મૂળ (બારસે) નું વડીલ મહારાજશ્રીની સમક્ષ અખંડ ધારાએ શ્રવણ કર્યું હતું અને સાંયકાળે સર્વે મુનિઓ તથા શ્રાવકોની ભેગા બેસીને સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ કર્યું હતું. શુદ ૫ ની સવારમાં દોઢ માસની તપસ્યા સંપુર્ણ થયા છતાં પણ તેઓના પ્રણામ વિશેષ વિશેષ વૃદ્ધિમાન હતા. આગળ વિશેષ ઉપવાસ કરવાને માટે મોટા મહારાજશ્રી પાસે વિનંતી શરૂ હતી. છેવટ સુદ ૧૧ સુધી તે ઉપવાસ કરવા માટે આગ્રહ પૂર્વક માગણી હતી પરંતુ અવસરને જાણ ગુરૂ મહારાજાએ આજ્ઞા ન આપતાં પોતાની સમીપે બેસારીને પારણું કરાવ્યું હતું.
પારા કયા બાદ બે દિવસ પ્રકૃતિ ઠીક રહી. પરંતુ પાછળથી દૈવયોગે પ્રકૃતિ બગડી અને એકાએક વ્યાધિઓ મેટું રૂપ પકડ્યું. પરંતુ અરિહંત અને વિતરાગ શિવાય બીજા શબ્દોચ્ચાર નહોતા. છેવટે એકદમ વ્યાધિ વૃદ્ધિ પામ્યો અને શ્રીસંધને સંપુર્ણ દિલગીરીમાં ગર્ક કરીને ભાદરવા સુદ ૧૦ ને ગુરૂવારે બપોરના સવા ચાર કલાકે સ્વર્ગગમન કર્યું. શ્રાવક વર્ગ એકદમ એકત્ર થઈ ગયો. આવા તપસ્વીના અકસ્માત મૃત્યુથી સર્વે શ્રાવક શ્રાવકાએ બહુજ શેક ગ્રસ્ત થયા. સંઘના મુખ્ય આગેવાનો વિચાર વિશેષ પ્રકારે ભક્તિ કરવાનો થયો અને તરતજ શિબીકો તૈયાર કરાવવા માંડી. રાત્રીના વખતમાં સામગ્રી તૈયાર થઈ. પ્રાતઃકાળ થયો એટલામાં તો સુમારે પ૦૦-૭૦૦ શ્રાવકો એકત્ર થઈ ગયા. મુનિરાજને શિબિકામાં પધરાવ્યા અને આગળ શેક વાછત્ર તથા ધુપ, દીપક વિગેરે સર્વ સામગ્રી સાથે બહુજ ધીમે પગલે શ, સ્વારી નયનના નાનામા શબ્દોચ્ચાર કરતી સ્મશાન ભૂમિ તરફ ચાલી. માર્ગમાં દર્શન નિમિતે એકત્ર મળેલા સ્ત્રી પુરૂષોની સંખ્યાને પાર નહોતે. થાળી મુકે તે પણ જમીન ઉપર પડે તેવું નહોતું. માત્ર અઢી ત્રણ વર્ષના ચારિત્રમાં મા ખમણ અને સાદ્ધ ભાસખમણ એવી બે મોટી તપસ્યા કરેલ હોવાથી અન્યદર્શનીઓ પણ તપ સંયમની અનુમોદના વિશે૧ રીતે કરતા હતા. પ્રાતે શેકાવારી સ્મશાન ભૂમિએ પહેચી. શ્રાવકોની સંખ્યા બેસુમાર હતી. ત્યાં ચંદન વિગેરે કષ્ટો વડે શક્યુક્ત હૃદયે અગ્નિ સંસ્કાર કરવામાં આવ્યો.

Page #12

૦
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. સંધના આગેવાન ગ્રહસ્થોએ એકત્ર થઈને એક ટીપ કરી અને પજરા પોળમાં તથા છુટા પશુઓને માટે ઘાસ વિગેરે તથા ગરીબગરબાએને માટે અનાજ તેમજ મીઠાઈ વિગેરેના બંદોબસ્ત કર્યો. માછીઓની જાળ તો રાત્રીથી જ બંધ રખાવી હતી. ત્રણે દેરાસરમાં આંગી રોશની અને નોબતને માટે કહેવરાવ્યું. આ પ્રમાણે પોતાની ફરજ યથાશક્તિ બેજાવવામાં આવી.
પ્રથમ જણાવ્યા પ્રમાણે મુનિ અરવિજયજી ભાવનગરના રહીશ હોવાથી તેમના કુટુંબીઓએ મળીને પાછળ અઢાઈ મહોત્રાવ થાય તો ઠીક એ વિચાર બતાવી એ ઉત્તમ કાર્યના ખર્ચમાં પિતે માટો ભાગ લે કબુલ કર્યો. એટલે શ્રીસંઘે મળીને શુદ ૧૨ થીજ અઢાઈ મહારાવ શરૂ કરવાનો નિર્ણય કર્યો.
આવા તપસ્વી મુનીના સ્વર્ગવાસથી સર્વે શ્રાવકભાઈઓના મન દીલગીરી મય બની ગયેલા છે. આ મુનીરાજે થોડા ચાત્રિ પર્યાયમાં આત્મસાધન બહુ સારું કરી લીધું છે. આત્મહિતેચ્છુ જનોએ એમનો દાખલો લઈને ધર્મ કાર્યમાં વિશેષ પ્રકારે ઉધમવંત થવા જેવું છે કે ગ્રહસ્થપણાના અને મુની. પણના પંચવમાં કેટલો બધો તફાવત છે, ગ્રહસ્થની પાછળ અને અંત સમયે અનેક પ્રકારની રડાપીટ અને આરંભના કાર્યો થાય છે અને મુની મહારાજને અંત સમયે પરમેષ્ટી મહામંલના ઉચ્ચાર અને પાછળ અનેક પ્રકારના આરંભબંધ થાય છે તેમજ ધર્મ કાર્યોની વૃદ્ધિ થાય છે.
मनुष्यजन्म.
(અનુસંધાન પાને ૮૦ થી.) कृत्वात्पदपूजनं यतिजनं नत्वा विदित्वागमं । हित्वा संगमधर्मकर्मठधियां पात्रेषु दत्वा धनं ॥ गत्वा पद्धतिमुत्तमक्रमजुषां जित्वांतरारिव्रजं । स्मृत्वा पंचनमस्क्रियां कुरु करक्रोडस्थमिष्टंमुखं ॥१॥
મનુષ્ય જન્મ પામીને નિરર્થક ગુમાવી દેનાર માટે હિત શિક્ષાના બે વચને પાછલા અંકમાં લખ્યા પછી હવે વ્યાધિના ઔષધની પેઠે મનુષ્ય જન્મ સાર્થક થવા માટે ઈસુખ મેળવવાનું સાધન રૂપ ઉપર લખેલો લોક શ્રીસિંદુર પ્રકરમાં કહે છે.
અરિહંતના ચરણ કમળનું પૂજન કરીને, મુનિ મહારાજાને નમસ્કાર કરીને, જનસિદ્ધાંતના રહસ્યને જાણીને, અધર્મ કર્મની બુદ્ધિવાળાઓના સ.

Page #13

મનુષ્યજન્મ. મને તજી દઈને, સુપાત્રને વિષે દ્રવ્યનો વ્યય કરીને, ઉત્તમ પુરૂષોએ ચલાવેલ પદ્ધતિ પ્રમાણે ચાલીને, અત્યંતર શત્રુ વર્ગને જીતીને, તેમજ પંચ પરમેષ્ટી નમસ્કાર રૂપ મહા મંત્રનું સ્મરણ કરીને (હે ભવ્યજી !) ઈષ્ટ સુખ પ્રયે હસ્તગત કરે.”
ઉપરના શ્લોકમાં બતાવેલી સર્વે ક્રિયા કરનાર પ્રાણ વાંછિત સુખ-સ્વર્ગ અને અપવર્ગના સુખ મેળવે તેમાં તો કાંઈ પણ આશ્ચર્ય નથી પરંતુ એમાનું એક પણ કાર્ય જે શુભ ભાવ સંયુક્ત કરે તો પિતાના વાંછિત સુખને મેળવે તેમાં કોઈ નવાઈ નથી.
પ્રથમ અરિહંતના ચરણ કમળનું પૂજન કરવાનું બતાવ્યું છે. શાસ્ત્રકત વિધિ સંયુક્ત ઉત્તમ ઉત્તમ દ્રવ્ય મેળવીને શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતની દ્રવ્યપૂરી કરીને ઉજવળ ભાવવડે ભાવપૂજા–શ્રી જિનેશ્વરના ગુણ ગ્રામ સ્તવનાદિક કરનાર પ્રાણુ અવશ્ય વાંછિત સુખને મેળવે છે. ઘણું પ્રાણીઓએ એવી રીતે ઈટસુખ મેળવ્યું છે. શ્રી હેમચંદ્રા ચાર્ય કૃતત્રષષ્ટિ શલાકા પુરૂ૨ ચરિત્રાર્ગત શ્રી રામચંદ્રાદિકના ચરિત્રમાં શ્રી અષ્ટાપદ મહાતીર્થની ઉપર શ્રી ત્રાપભાદિક ચતુર્વે શતી તીર્થકરેની સન્મુખ એકાગ્રતાએ ગીત વાછત્ર અને ને નૃત્યાદિક ભાવપૂજા કરતાં રાવણ નામના નવમાં પ્રતિ વાસુદેવે તીર્થકર નામ કમ ઉપાર્જન કર્યું એ અધિકાર છે અને બીજા પણ અનેક પ્રાણીએ બી જિનેશ્વરની ભક્તિ કરવાથી સંસાર સમુદ્રને પાર પામ્યા છે.
બીજુ નિમહારાજને નમસ્કાર કરવાથી પણ સંસાર સમુદ્ર તરવો સરલ થઈ પડે છે કેમકે આ ભવ સમુદ્રને પાર પાડવાને સુગુરૂ જ સમર્ય છે. કહ્યું છે કે –
अवद्यमुक्ते पथि यः प्रवर्त्तते । प्रवर्तयत्यन्यजनं च निःस्पृहः ॥ स एव सेव्यः स्वहितैषिणा गुरुः ।
स्वयं तरंस्तारयितुं क्षमः परं ॥१॥ અર્થ–પાપ રહીત માગને વિષે જે પોતે પ્રવર્તે છે, અન્યને પ્રવતાવે છે, નિસ્પૃહી છે તેમજ પોતે (ભવ સમુદ્ર) તરતા સતા બીજાઓને તારવાને સમર્થ છે, એવા ગુરૂ મહારાજજ આત્મહિતેચ્છુ જનોએ સેવન - રવા યોગ્ય છે.
विदलयति कुबोधं, बोधयसागमार्थ ।

Page #14

ર
શ્રી જૈનધમ પ્રકાશ. सुगतिकुगतिमाग, पुण्यपापेव्यनक्ति ॥ अवगमयति कृत्याकृत्यभेदं गुरुर्यो । भवजलनिधिपोतस्तंविनानास्तिकश्चित् ||२||
વળી ગુરૂ વિના શુદ્ધ માર્ગની ઓળખાણ પડતી નથી માટે આ ભૂવ સમુદ્ર તરવાને માટે ગુરૂ પ્રવષ્ણુ સમાન છે. કહ્યુ છે કે
“ભવસમુદ્ર તરવાને માટે જહાજ ગુરૂ મહારાજ શિવાય બીજું કાઇ નથી. કેમકે ગુરૂ, ખાધ-કુત્સિત જ્ઞાન જે મિથ્યાત્વ તેને દળી નાખે છે અને સિદ્ધાંતના અર્થને એ!ધ કરે છે. વળી પુણ્ય અને પાપને વિષે સુગતિ ક્રગતિના માર્ગને પ્રકટ બતાવે છે અર્થાત્ પુણ્ય બધ કરવાથી દેવગતિ મનુષ્ય ગતિરૂપ સુગતિની પ્રાપ્તિ થાય છે અને પાપના બંધનથી નર્કગતિ અને તિર્યંચગતિ રૂપ માઠી ગતિમાં જવું પડે છે એમ સમાવે છે તેમજ કૃત્ય તે કરવા ચેાગ્ય કાર્ય અને અકૃત્ય તે ન કરવા ચેાગ્ય કાર્ય તેને ભેદ એટલે વિવેક તેને સમજાવે છે. માટે ગુરૂ મહારાજજ આ સંસારાબ્ધિમાંથી પાર
પમાડનારા છે.
ગુરૂના ગુણનું વર્ણન કર્યું પાર આવે તેમ નથી કેમકે તેઓ નિઃસ્વાર્થ અધુ છે, નિરંતર પરાપારને વિષેજ તત્પર છે, સસારરૂપ ટીમાં પરિ ભ્રમણ કરનારા પ્રાણીઓનુ રાગદ્વેષાદિક ચારાથી હરાઈ જતુ પુણ્યરૂપ દ્રવ્ય અટકાવીને તેમને શુદ્ધ માર્ગે ચડાવે છે જેથી તેએ નિર્વજ્ઞપણે મેક્ષ નગરે પહાંચે છે. એવા ગુરૂ મહારાજના ચરણકમળનું જેએ નિરતર શેવન કરે છે તે આ ભવપકમાં નિમગ્ન થતા નથી અને થયેલા હાય છે તે ગુરૂ તેમના ઊદ્ધાર કરે છે. સાંસારિક પક્ષમાં હિત ઈચ્છનાર તરિકે દેખાતા માતા પિતા, ભાઈ, બહેન, સગા સબંધી, કુટુબ પરિવાર, પુત્ર, કળત્ર, મિત્રાદિક સર્વે તાત્વીક રીતે જોતા હિત ઈચ્છનારા નથી પરંતુ અતિનેજ નારા છે કેમકે તે હરેક રીતે સસારમાં વધારે ખેંચાવવાના પ્રયત્ન કરનારા છે એટલુંજ નહીં પણ સ્વાર્થને તાકનારા હાવાથી સ્વાર્ય સરે ત્યાં સુધીજ સ્નેહ દેખાડનારા છે. અને ગુરૂ મહારાજા તે નિ:સ્વાર્થ સ્નેહ ધરાવનારા છે, વળી આ સંસારમાંથી જેમ વહેલા નસ્તાર થાય તેમજ કરનારા છે માટે ખરા હિતેચ્છુ તે તેએાજ છે. માટે પ્રારંભના શ્લોકમાં કહ્યા મુજબ યતિ જનજે મુનિ મહારાજ તેમને નમસ્કાર કરીને વાંચ્છિત સુખને હસ્તગત કરે.
કર

Page #15

મનુષ્ય જન્મ,
હવે બીજું આગમજે સિદ્ધાંત તેનો રહસ્ય જાણવાથી પણ વાંચ્છિત સુખની પ્રાપ્તિ સહજે થાય છે કારણ કે સિદ્ધાંતને રહસ્ય જાણનાર પ્રાણી ખરેખરૂં વસ્તુ સ્વરૂપ જાણે છે અને તે પ્રમાણે જાણવાથી જડ ચૈતન્યની તેમજ વપરપણાની ઓળખાણ પડે છે તેથી તેઓ આત્મસ્વરૂપથી સાંસારીક સર્વ ઉપાધીઓને ન્યારી સમજે છે. પુત્ર કળત્રાદિક તથા દ્રવ્યાદિકને પોતાના જાણતા નથી તેમ તેના ઉપર મમત્વ ભાવ એટલે પિતાપણું ધારણ કરતા નથી એટલું જ નહીં પણ પિતાના શરિરની ઉપર પણ મુછા ન ધરાવતાં સાતા અસાતામાં, સુખ દુખમાં તેમજ બીજી સર્વે અવસ્થાઓમાં કર્મની વિચિત્ર તા જાણીને પિતાના આત્માને તેનાથી ન્યારો રાખે છે. વળી મનુષ્ય જન્મ પામીને ખરૂં જાણવાનું તો એજ છે. બાકી સાંસારીક ઉપાધીઓને મારી મારી કરનારા તો અનેક પ્રાણીઓ મનુષ્ય જન્મને ફોગટ ગુમાવી દઈને ભવાટવીમાં પરિભ્રમણ કર્યા કરે છે. માટે જેણે જૈન સિદ્ધાંતનો રહસ્ય જાણ્યો તેને ભવ સમુદ્ર તે એક ખાબોચીયા જેવો તરવાને સરલ થઈ પડે છે તેને થીજ ઉપરના કાવ્યમાં કહ્યું છે કે સિદ્ધાંતના રહસ્યને જાણીને વાંચ્છિત સુ. ખને હસ્તગત કરે.
હવે મુળ કાવ્યમાં ચોથી વાત એ કહે છે કે અધર્મ કર્મની બુદ્ધિવાળાઓના સંગને તજી દઈને વાંચ્છિત સુખને મેળવો. કેટલાએક અજ્ઞાની પ્રાણીઓ અધર્મી પુરૂષોના સંગથી અધર્મ કર્મમાં પ્રવૃત્ત થઈ મનુષ્યભવ એળે ગુમાવી દેય છે એટલું જ નહીં પણ સમજુ મનુષ્ય પણ અધર્મીઓના સંગમાં રહે છે તો જરૂર તેને પાસ લાગવાથી ખરાબ થાય છે. સુગધી વસ્તુઓને દુર્ગધનો વાસ બેસતાં વિલંબ લાગતો નથી માટે અધમજનોને સંગ સર્વથા તજી દે. નિર્ગુણીનો સંગમ શું શું હાની ઉત્પન્ન કરે છે તે ઉપર કહ્યું છે કે
'हिमति महिमांभोजे चंडानिलत्युदयाबुदे । द्विरदति दयारामे क्षेमक्षमाभृति वज्रति ॥ समिधति कुमत्यनौ कंदत्यनीतिलतासु यः । किमभिलपता श्रेयः श्रेयः स निर्गुणसंगमः ॥१॥ “મહત્વરૂપ કમળને વિષે જે પ્રચંડ વાયુની પેઠે આચરણ કરે છે, ધન ૧ હરિણીવૃત્ત.

Page #16

જ
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ.
ધાન્ય પ્રતાપની વૃદ્ધિરૂપ મેથને વિષે જે હસ્તીને પેઠે આચરણ કરે છે, ક ભાણુરૂપ પર્વતને વિષે જે વજ્રની પેઠે આચરણ કરે છે, મતિરૂપ અગ્નિ તે વિષે જે કાષ્ટની પેઠે આચરણ કરે છે અને અન્યાયરૂપ વીને વિષે જે કંદની પેઠે આચરણ કરે છે એવા અત્યત કનિષ્ટ નિર્ગુણીના સંગમ શું ક ભાણુને ઈચ્છા કરનાર પુરૂષે આશ્રય કરવા યેાગ્ય છે? અર્થાત્ આશ્રય કરવા યાગ નથી.
ઉપરના શ્લોકના ભાવાર્થ એવા છે કે નિર્ગુણીને સંગમ પ્રાણીના મહત્વનો નાશ કરે છે અર્થાત્ હલકાઇ કરે છે, ઉદયનો નાશ કરે છે, દયાભા વને દૂર કરે છે. કલ્યાણના વિનાશ કરે છે, કુમતિની વૃદ્ધિ કરે છે અને અનિતીના ખીજને રાખે છે માટે નિર્ગુણી-અધર્મીજાને સગ સર્વથા જી દેવા એજ શ્રેયસ્કર છે. અને જેણે નિર્ગુણીના સગ તજી દીધા છે તેને સ દ્ગુણીના સગમ સહેજે થાય છે; સદ્ગુણીના સંગમ અત્યંત લાભ કરે છે માટે મૂળ કાવ્યમાં કહ્યા મુજબ અધર્મે કર્મમાં પ્રવૃત્ત મનુષ્યને રાગ તજી દઇને વાંચ્છિત સુખને હસ્તગત કરા.
ગુણી નિર્ગુણીના સંગ ઉપર એક વ્યવહારિક દૃષ્ટાંત છે કે—એક વનમાં એક વૃક્ષની ઉપર રહેનાર પાપટની સ્ત્રીને એ બચ્ચાં આવ્યાં. અનુક્રમે વૃદ્ધિ પામ્યા. એકાદા તેની માતા તેને મુકીને ચરવા ગઇ.પાછળ પારધીએ આવીને અને બચ્ચાંને પકડયા. તેમાંથી એકને ભિન્ન પાસે વેચ્યું અને ખીજાને કાષ્ઠ ઋષિના આશ્રમમાં વેચ્યું. ત્યાં અને બચ્ચાં મેહાટા થયા અને સંગ પ્રમાણે ખેલવા શિખ્યા. એકનું નામ ગિરિશુક પાડયુ અને ખીજાનુ નામ પુષ્પશુક પાડયું. એકદા એક રાજા અશ્વ ઉપર ચડી નગર બહાર નિકળતાં અને અપહરવાથી અટવીમાં આવી ચડયા. ત્યાં બિલના મકાન - ગળથી નીકળ્યા એટલે તેને જોઇને ગિરિશુક ખેલ્યા કે—હૈ ભિન્ન! અહીંથી આ લાખાણા માણસ જાય છે તેને લુટી લ્યે. આ વચન સાંભળી રાજા ભયભ્રાંત થયેા થકે! નાસતા નાસતા અનુક્રમે તાપસના આશ્રમ પાસે આવ્યો એટલે તેને દેખીને પુષ્પશુક ખેલ્યે હે ઋષી! આ રાજા આવે છે તેથી તેની ભક્તિ કરે. ઋષી તતકાળ બહાર આવ્યા અને રાજાને આ ઘર સત્કાર કર્યા. પછી રાજાએ શુકને હાથ ઉપર બેસારીને પુછ્યુ કે હૅશુક! મે તારાં વચન પણ સાંભળ્યાં અને ભિન્નના શુકના વચને પણુ સાંભળ્યા પરંતુ તારામાં અને તેનામાં બહુજ અંતર છે, તારાં વચનેાથી હું

Page #17

પ
સંબોધિસત્તરી. બહુજ પ્રસન્ન થયો છું. એટલે શુક બે કે “હે રાજેદ્ર !
माताप्येको पिताप्येको, मम तस्य च पक्षिणः पिक्षणः। अहं तु मुनिभिरानीतः, सचनीतो गवाशिभिः ॥ १॥
“મારી અને તે પક્ષીની માતા પણ એક છે અને પિતા પણ એક છે પરંતુ મને મુનીઓ લાવ્યા છે અને તેને ભિલ્લો લાવ્યા છે.” गवाशिनां वै स गिरः शृणोति, अहं तु राजन् मुनि पुंगवानां । प्रत्यक्षमेतद् भवतापि दृष्टं, संसर्गजा दोषगुणा भवंति ॥ २ ॥
બતે શુક નિરંતર ભિલેની વાણુને સાંભળે છે અને હું નિરંતર મુની શ્રેષ્ટની વાણીને શ્રવણ કરું છું તેથી હે રાજન તમોએ પણ પ્રત્યક્ષ દીઠું કે સંસર્ગથીજ ગુણ અને દેવ ઉત્પન્ન થાય છે.”
ઉપરના દૃષ્ટાંત ઉપરથી પસાર એ લેવાને છે કે સંગ ઉત્તમ મનુષ્યોનોજ કરે. અધમનો સંગ કદાપિ પણ ન કરવો.
હવે મુળ લેકમાં પાંચમી વાત એ કહે છે કે સુપાત્રને વિષે ધન વ્યય કરીને વાંછિત સુખને હસ્ત કરે.
(અપૂર્ણ.)
संबोधसत्तरी.
(અનુસંધાન પાને ૭૬ થી.) જયણ વિષે કહ્યાાંતર શાસ્ત્રકાર હવે કષાય સંબંધે કહે છે– जं अजिअं चरित्तं, देसूणाए अ पुव्यकोडीए । तं पुणं कसायमित्तो, हारेइ नरो मुहुत्तेणं ॥ ६८॥
અર્થ–દેશેલણા પુર્વ કોડ વર્ષ પર્યંત ચારિત્ર પાળવાથી જે ચારિત્ર ગુણ ઉપાર્જન કર્યો હોય તેને એક મુહુર્ત માત્ર કષાય કરવાથી પ્રાણી હારી જાય છે.
ભાવાર્થ-–ોધ, માન, માયા અને લોભ એ ચાર કરાય છે. તીવ્રપણે કરેલા કષાય અત્યંત દેશને ઊત્પન્ન કરે છે. તેનામાં એવો અનિવાર્ય દોષ છે કે એફ મુહુર્ત-બે ઘડી પર્યત કરેલ કપાય ક્રોડ પુર્વ પર્યત આચરેલા ચા

Page #18

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. રિત્રને ભસ્મ ભૂત કરી નાખે છે. કષાય અમિ સમાન છે અગ્નિને કણ માત્ર જેમ બે સુમાર ઘાસના સમુહને ક્ષણમાત્રમાં બાળી દેવા સમર્થ છે તેમજ કષાય પણ ક્ષણ માત્રમાં ચારિત્રગુણને નિર્મળ કરી નાખે છે.
હવે ચારે કષાયના દોષનું પૃથક્ પૃથક્ વર્ણન કરે છે – कोहो पीइ पणासेइ, माणो विणय नासणो। माया मित्ताणि नासेइ लोहो सव्वविणासणो ॥ ६९ ॥
અર્થ–ોધ પ્રીતિનો નાશ કરે છે, માન વિનયને નાશ કરે છે, માયા મિત્રાઈને નાશ કરે છે અને લેભ સર્વ વિનાશી છે. ૨૮
ભાવાર્થડેધી મનુષ્ય બહુ કાળની પ્રીતિનો સ્વલ્પ સમયમાં નાશ કરે છે. કારણ કે જ્યારે તે ક્રોધને પરવશ થાય છે ત્યારે તેના આવેશમાં પિતાના પ્રીતિપાત્ર મનુષ્યને પણ ન કહેવાના વચને કહે છે જેથી તત્કાળ પ્રીતિને નાશ થાય છે, માન-અહંકાર વિનયને નાશ કરે છે અર્થાત અહં. કારી મનુષ્ય પોતે ઓછી બુદ્ધિવાળ, ઓછો વિદ્યા ભણેલો તેમજ સ્વલ્પ ઋદ્ધિવાળા હોય છે તો પણ અભિમાન ગ્રસ્ત હોવા થકી કોઈને પણ વિશેષ બુદ્ધિશાળી, વિશેષ વિદ્વાન તેમજ વિશેષ ધનવંત જાણતો નથી અને તેથી કોઈનો પણ વિનય કરતો નથી. કદી કોઈને પિતાથી વિશેષ જાણે છે તો પણ અભિમાનને યોગે આપણે કોઈને વિનય કરવાની શું જરૂર છે એમ વિચારી અક્કડને અકડ રહે છે. અને વિનય ગુણ એ સર્વ ગુણોનું મૂળ છે તેને નાશ કરે છે. માયા મિત્રાઈને નાશ કરે છે એટલે મિત્રો સાથે પણ તે કપટ ક્રિયા કર્યા કરે છે તે જાણું થયાથી મિત્રાઈને તત્કાળ નાશ થાય છે કેમકે જ્યાં અંતઃકરણમાં ભેદ થયે ત્યાં મિત્રાઈ કદી પણ ટકી શકતી નથી. એટલે માયા મિત્રાઈનો નાશ કરે છે તેમાં કાંઈ પણ શક નથી અને લોભ સર્વ વિનાશક છે કારણ કે લોભ ગ્રસ્ત મનુષ્ય પ્રીતિને ગણતો નથી, વિનયની તેને જરૂર નથી, મિત્રાઈને તો દૂરથી તજી દેય છે કેમકે મિત્રના કાર્યમાં પણ લોભવડે લાલચ કરે છે. લેભના ઉદયથી બીજા અનેક પ્રકારના પાપ આચરણ કરે છે કેઈ પણ પ્રકારનો આરંભ કરતાં ડરતો નથી અને ર્થિત સર્વ અકર્યાં લોભી મનુષ્ય કરે છે તેથી લોભને સર્વ વિનાશી કહેલો છે. હવે ચારે કોનું પૃથક્ પૃથક્ વર્ણન કરતાં પ્રથમ ક્રોધવડે પોતાના ચારિત્ર ગુણને વિનાશ કરનાર ચંડકૌશીકની કથા નીચે પ્રમાણે શાસ્ત્રમાં કહેલી છે–

Page #19

:
55
૫
55.
0
$
છે (0 Mદ જ
૦
૭-૩-૦,
માહું વિવેકના રાસ.
૨-૮-૭, ભાગ ચાથા (શ્રી નંદીતાસુત્રની ટી કો. અર્થ કેથાઆ ચુકત.
૩-૦= 0 | ભાગ પાંચમ (કપૂર પ્રકાર તથા દ્રષ્ટાંત શતક
અર્થ કથા ચુકત તથા ભુવનભાનુ કેવળીનારાસ. ૨-૮-૦ ૬ ભાગ ૬ હૈ ( શ્રી ગાત જ કુળ પ્રકરણ માટી કથાએ યુકત)
૨-૮-૦ ૭ શ્રી પર્વદેશ તીર્થ સ્તવનાવાળી પાકાપુ ઠાની ૦--
કાચા પુઠાની ૮ દશન ચાવીશી માટી રગીત.
0-C-o હ અäીદ્વીપના નકશાની હુંકીકત વિગેરેની.
૦-૨-૦ ૧૦ શ્રી શત્ર જયના નકશા માટે રં ગીત. ૧૧ શ્રી નકપત્ર ક્ષ. ( પટ્ટાવુળી)
૧-૪-૭ ૧૨ મુનિરાજ શ્રી આત્મારામજી કૃત પજાએાની શાસ્ત્રી ૦-૪-૦ ૧૩ વછરાજના સાસ
ગુજરાતી
૦-૦ ૧૪ રતીસાર કુમારનું ચરિત્ર
૭–૩– ૧પ વસરાજ ચા દેત્ર
૦-૩-૦ ૧૬ નળદમયંતી ચરિત્ર ૧૭ નવમરણ મૂળ. બહુ મોટા શાસ્ત્રી
૦-૪-૦, ૧૮ ઇંદ્રક મત સમિક્ષા.
૭-૧૦-૨ ૧૯ ડુંક હેત શિક્ષા (ગ, દીપિકા સમીર )
૦-૯-૦ ૨૦ મિથ્યા પ્રચાર
૦૨-૦ ૨૧ પ્રાત:સ્મરણ મ"ગળ પાઠ
-૦-૬ ૨૨ પુણ્યાર્ચ ચરિત્ર.
ગુજરાતી
9 -6 ૨૩ પરિશિષ્ટ પર્વ. સ્થવીરાવાળી ચરિત્ર)રસકૃત ” પ નું ૨-૪-૦ ૨૪ સારસ્વત વ્યાકરણ (ચંદ્રકીર્તી" ટીકા સંયુક્ત સપૂણે. ૩-૮- ૦
પર્યા૧-૪-e ૨૫ પાંચપ્રતિકમણ સૂત્ર સ્તવન વિગેરે વધારા સાથે. ૧-૪-૦ ૨૬ સિદ્ધાચળજી વણના ગુજરાતી
૦-૬-છે ૨૭ સદુપદેશમાળા (નિતની કથાઓ.)
૦=૧૨-૭ ૨૮ રભામંજરી નાટીકા સંસ્કૃત.
o -૮-૭ ૨૯ વૈરાગ્ય રત્નાકર ( ભવાગ્ય શતક. વિસ્તાર ચુકત અર્થે કથાઓ.
૧-૦- Q ૩૦ એક્ષમાળા (લાચવા લાયક બુક) ૩૧ ચહિતાવળી (જૈન કથા સંગ્રહ) અત્યંત રસિક. ' ૧-૪-૦
- સારી નામવાળી ૧-૬-૦ ૩૩ જન કશા સગ્રહુ ભાગ પહેલા (મુંબઇની) ૧-૦-૦
ભાગ ૨ જો
J
છે

Page #20
0-6-7 35 જન ને કુંચા સુ ગ્રહું. 36 જિનદિપક સ્ત’નાવળી, 0-4-0 37 પાંચ પ્રતિક મણ સૂત્ર ગુજરાતી કાંઈક વધારાવાળી - મેટા અક્ષરની 0-14-0 38 ગહું ળી સહુ વધારાવાળી, 0-10-0 39 જન સભા પ્રકાશ ભાગ 1 લા (સુક્ત મુક્તાવળી વિગેરે પદ્ય થા) કાયા પુઠાનો ૦-ર-૦ છે કે પડાના પુ &ાનો 0-2-6 40 શ્રી ઉપદેશ માળા અવયયુક્ત બાળાવધ સહીત 2-00 ). 41 સ્થળીભદ્ર ચારિત્ર. ૮-ર-૨ ૪ર હક ફાટાયા 43 શત્રુંજય સ્તવને સગ્રહે 0-3-0 44 અમરાશ સટીક, 1-0-7 45 આત્મવિલાસ સ્તવનાવાળી. 46 મુનિરાજના બારમાસા. 47 શ્રેણીક રાજાના રાસ તથા અષ્ટપ્રકારી પુજાના રાસ, 0-6-0 4. અભયકુમાતા રાસ. હું 0-6-0 49 જાની કક્ષાના કાગળા, 0-0-6 50 હેઠી સં હુના અજનસલાકાના ઢાળીયાં. 02-0 51 ચતવદન સ્તવન સ્તુતિની ચાવીશીઓ, 7-3- પર આત્મા ને જીવની ઉપત્તિ, 0-3-0 પક જન કાવ્ય સાર સંગ્રહ. (છગનલાલ ઉમેદે ચંદની) ર---૦ 54 ચરિત્ર સગ્રહું 1-8-0. પપ અજ્ઞાનતિમિર ભાસ્કર, (કિમત ધટાડી છે ). 2-0-0 વિજ્ઞાપના. અઠ્ઠાઈ મહાસત અને પર્યુષણ પર્વ વિગેરે હાવાથી અવકાશ ન મળવાને લીધે આ અ'ક મેડા બહાર પડયો છે પરંતુ આસે માસ પછીથી પાછા બરાબર મુદતસ ર જ બહુાર પુડવાસા મારો. | લવાજમ એક વર્ષ ઉપરાંતનું લહેણ છતાં માકેલવામાં આળસ થાય છે પરંતુ એ સજા ને શાહે કારને અને ધટતુ તુર્થી, સ્થળ સ કાચની કારણથી લવાજમની પહે . આવતા અ કમાં અધારો, ચાપડીઓ મંગાવનારને વેચપેલથી મંગાવવી વધારે અનુકુળ છે. પાસ્ટમાં ટીકીટા મોકલનારે જોખમ પેાતાને મા. સમજવું જ યુવસ્થાપક, For Private And Personal Use Only