Book Title: Jain Darshan ka Manovigyan Man aur Leshya ke Sandharbh me
Author(s): Rajiv Prachandiya
Publisher: Z_Nahta_Bandhu_Abhinandan_Granth_012007.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210664/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOJ3005000000000 DOB30040300-00-NAME DOOD adhyAtma sAdhanA ke zAsvata svara 531 / jaina darzana kA manovijJAna : mana aura lezyA ke sandarbha meM TODD _-DaoNkTara rAjIva pracaMDiyA, eDavokeTa (ema. e. (saMskRta), bI-esa. sI., ela-ela. vI., pI-eca. DI. ) jIvana kA aisA koI kSetra nahIM hai jahA~ manovijJAna kI Aja hai| isake amUrtika arthAt varNa-gandha-rasa-sparza Adi mUrti kA apekSA na ho| isakA mUla kAraNa hai ki vikAra-tanAva arthAt / abhAva hone ke kAraNa sAkSAt darzana-upalabdhi hetu jIva ko trAsamaya prANI kA mana asthira-aspaSTa hone ke phalasvarUpa vaha 'indriyoM' kA avalambana apekSita rahatA hai| vAstava meM indriyA~ aneka ApadAoM-vipadAoM se grasita-vyathita hai, astu usake jIvana AtmA ke astittva kI paricAyaka haiM tathA AtmA ke dvArA hone kI pratyeka kriyA-prakriyA aura pratikriyA meM asantoSa aura bhaya vAle saMvedana kA sAdhana bhii| indriyA~ pA~ca bhAgoM meM vibhakta haiMparilakSita hai, Avega-Akroza samAviSTa hai| mana ke vijJAna-tantra para 1. zrotra indriya 2. cakSu indriya jaba manana-cintana kiyA jAtA hai to anaginata samasyAoM se sampRkta vahI vyakti nizcaya hI apane ko ina samasyAoM se alaga-thalaga 3. ghrANa indriya 4. rasanA indriya pAtA hai| vAstava meM jo vijJAna arthAt viziSTa jJAna AdarzavAditA 5. sparzana indriyA se pare yathArthatA se anuprANita jIva ke cetana athavA acetana mana ye pA~coM indrayA~ do-do prakAra kI hotI haiMke samasta vyavahAroM-kriyAoM kA samyak adhyayana- vizleSaNa arthAt usake rUpa-svarUpa kA udghATana karane meM sakSama ho vahI vastutaH 1. dravyendriya 2. bhAvendriya manovijJAna hai| jainamanovijJAna kisI prayogazAlAyI nikaSa para nahIM indriyoM kI AMgika saMracanA arthAt indriyoM kA bAhya apitu Agama-manISiyoM/dhyAna-yogiyoM kI sUkSma antardRSTi para / paudgalika rUpa dravyendriya tathA Antarika kriyAzakti arthAt avasthita hai| Antarika cinmaya rUpa bhAvendriya kahalAtI hai| jainAcAryoM ne inake prastuta Alekha meM 'jaina darzana kA manovijJAna : mana aura lezyA / punaH bheda-prabheda kie haiN| dravyendriya 'nivRtti' aura 'upakaraNa' tathA ke sandarbha meM' nAmaka sAmayika evaM parama upayogI-vyApaka viSaya para bhAvendriya labdhi aura upayoga do bhAgoM meM prabhedita haiN| uparyukta saMkSipta carcA karanA hamArA mUlAbhipreta hai| pA~ca indriyoM meM se cAra indriyA~ arthAt zrotra, ghrANa, rasanA aura dRSTa aura adRSTa ina dvaya kriyAoM meM vyakti kA jIvana sparzana prApyakArI tathA cakSu indriya aprApyakArI hotI haiN| isakA saMcaraNa hotA hai| dRSTa kriyAoM kA sIdhA sambandha mana kI caitanya mUla kAraNa hai ki ye cAroM indriyA~ bAhya padArthoM ke arthAt avasthA se rahA karatA hai jabaki adRSTa kriyAe~ mana kI acetana apane-apane viSaya ke saMsarga se uttejita hokara apane grAhya viSaya avasthA ke pariNAmasvarUpa haiN| manuSya kI ye samasta kriyAe~ usakI ko grahaNa karatI haiM kintu cakSu indriya saMsarga kI apekSA prakAza evaM manovRttiyA~ kahalAtI haiN| jainadarzana meM manovRtti ke mukhyataH tIna rUpa raMgAdi ke mAdhyama se hI saMvedana karatI hai| indriyoM ke bheda-prabhedoM ke batAe gae haiM uparAnta yaha jAnanA bhI Avazyaka ho jAtA hai ki ina indriyoM ke kyA-kyA viSaya-vyApAra haiM ? zrotrendriya kA viSaya 'zabda' hai|6 zabda 1. jJAna 2. vedanA 3. kriyaa| tIna prakAra ke haiMina tInoM kA hI eka dUsare se zAzvata tathA pragAr3ha sambandha hai kyoMki jo kucha jJAna jIva ko hotA hai, usake sAtha-sAtha vedanA 1. jIva kA zabda 2. ajIva kA zabda aura kriyAtmaka bhAva bhI sthira hone lagate haiN| pratyakSIkaraNa, saMvedana, 3. mizra shbd| smaraNa, kalpanA aura vicAra saMvedana nAmaka manovRttiyA~ jJAna rUpI kucha vicAraka zabda ke sAta prakAra mAnate haiN| vAstava meM zabda manovRtti, sandeza utsAha sthAyI bhAva aura bhAvanA nAmaka | eka prakAra ke pudgala paramANuoM kA kArya hai jisake paramANu manovRttiyA~, vedanA tathA sahaja kriyA, mUlavRtti, svabhAva, icchita | sampUrNa loka meM sadA vyApta rahate haiN| cakSu indriya kA viSaya kriyA, cAritra nAmaka manovRttiyA~, kriyA manovRtti ke antargata AtI / raMga-rUpa hai| mukhyataH pA~ca prakAra ke raMga hote haiN-kaalaa-niilaa-piilaahaiN| ina traya manovRttiyoM ke pallavana-vikasana se prANI kA antarmana laal-shvet| ina pA~coM ke sammizraNa se anya zeSa raMga prakaTa hote haiN| prabala hotA hai aura saMkalpa zakti sthira rahatI hai| tRtIya indriya hai ghrANendriya, jisakA vyApAra nAsikA dvArA gandha jainadarzana adhyAtma arthAt AtmavAdI darzana hai| yahA~ AtmA ke | prApta karAnA hai| gandha do prakAra kI hotI haiM- sugandha aura durgndh| astitva, usake svarUpa-avasthAdi para gaharAI ke sAtha cintana kiyA / rasanendriya kA viSaya hai rsaasvaadn| amla, lavaNa, kaSailA, kaTu, gayA hai| jainadarzana meM AtmA ko ananta jJAna-darzana maya mAnA gayA / aura tIkSNa ye pA~ca prakAra ke rasa hote haiN| sparzAnubhUti meM sparzana SRO 03%D 000 . D O Sonace 100.000000 SADNA SEO Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TRO8999.00000000000DPaar 00000000000000Ratopati HORORD 1 532 upAdhyAya zrI puSkara muni smRti-grantha indriya nimitta hotI hai| sparza kA anubhava ATha prakAra se kiyA / amanaska bhI hote haiN| yaha nizcita hai ki bhAva mana AtmA kI hI jAtA hai-uSNa, zIta, rUkSa, cikanA, halkA, bhArI, karkaza, koml|| eka zakti hone ke kAraNa ina sabhI prANiyoM meM sadA vidyamAna rahatA isa prakAra ina pA~coM indriyoM kI sahAyatA se jIva uparyukta viSayoM hai kintu dravya mana ke abhAva meM isakA upayoga nahIM ho pAtA hai| kA nirantara sevana karatA huA unameM sadA pramatta rahatA hai| isalie / mana jina-jina viSayoM meM pramatta rahatA hai, vAsanAe~ utane hI rUpoM meM sAdhaka ko zabda, rUpa, rasa, gandha tathA sparza ina pA~coM prakAra ke prakaTa-prabala hotI jAtI haiN| nizcitarUpeNa mana ke apramatta arthAt indriya viSayoM ko sadA-sadA ke lie tyAgane kA nirdeza diyA gayA / jAgrata rahane para hI vAsanAe~ kSINa evaM samApta ho jAtI haiN| hai|8 indriyA~ jaba anukUla viSayoM meM eka bAra nahIM aneka bAra mana kI jo zubhAzubha pravRtti arthAt rAgadveSAtmaka bhAva haiM, ve AkRSTa hotI haiM, unameM ramaNa karatI haiM taba jIva apane ko sukhI bandhana ke mUla kAraNa mAne gae haiN| vAstava meM mukti aura bandhana kA mAnakara bhramita hotA hai kintu isakI viparIta sthiti meM vahI jIva / sambandha prANI ke mana se hI rahatA hai| mana ke samasta kriyA-kalApa/ apane ko duHkhI samajhatA hai arthAt jo indriyoM ko anukUla lagatA vyApAra ko samajha lene para prANI mukti patha para agrasara hotA hai| hai vaha to sukhada aura jo pratikUla hai vaha duHkhada hotA hai| indriyoM anyathA indriyoM aura mana ke viSayoM meM Asakta prANI janma-maraNa ke ke anukUla viSayoM kI punaH prApti kI pravRtti jo 'icchA' kahalAtI cakra meM pha~sakara viSayAsakti se avaza, dIna, lajjita aura karuNA hai10, Asakti yA rAga kA rUpa grahaNa karatI hai aura isakI / janaka sthiti ko prApta karatA haiN|15 viparIta sthiti ghRNA yA dveSa ko dhAraNa karatI hai|11 ina jainadarzana meM mana kI cAra avasthAe~ nirUpita haiMrAga-dveSAtmaka bhAvoM-vRttiyoM se Atma tattva kA vAstavika svarUpa arthAt samatva rUpa sadA pracchanna rahatA hai| 1. vikSipta mana2. yAtAyAta mana 3. zliSTa mana AtmA ke saMvedana kA dUsarA sAdhana hai mn| vaha Atma tattva ke / 4. sulIla mana16 utkarSa-apakarSa kA pradhAna kAraNa banatA hai| yaha mana, indriya nahIM pahalI avasthA mana kI viSayAsakta tathA saMkalpa-vikalpa yukta apitu anindriya athavA noindriya kahalAtA hai|12 indriyA~ mAtra / vikSubdha avasthA hai| yaha pramattatA kI avasthA bhI kahalAtI hai| mana apane-apane viSayoM meM hI saMzliSTa rahatI haiM jabaki mana kI dvitIya avasthA meM mana kabhI antarmukhI to kabhI bahirmukha kI sarvArthagrAhaka hotA hai arthAt vaha mUrta-amUrta samasta padArthoM meM pravRtti ora prerita hotA hai| mana kI yaha pramattApramatta avasthA hai| tRtIya karatA hai| indriyoM kI bhA~ti isake viSaya-kSetra kI koI maryAdA-sImA avasthA citta kI apramatta avasthA hai| isameM citta pUrNarUpa se viSayoM nahIM hotI hai| mana kA vizleSaNa karate hue jainadharma meM mana ko do se rahita to nahIM hotA kintu azubha bhAvoM kA pUrNa samApana hotA rUpoM meM vibhakta kiyA gayA hai| yaha sAdhaka kI Anandamaya avasthA hotI hai| caturtha avasthA taka Ate-Ate sAdhaka kI samasta cittavRttiyA~ samApta ho jAtI haiN| 1. pIdgalika arthAt dravyamana sAdhaka zubha-azubha bhAvoM se Upara uThakara svayaM zuddha-jJAtA-dRSTAmaya 2. caitanyamana arthAt bhAvamana13 ho jAtA hai| sAdhaka kI yaha paramAnanda yA samAdhi kI avasthA hotI hai| isa prakAra jIva ke vikAsa-hAsa meM mana kA yogadAna, usakI manovargaNA ke pudgaloM se vinirmita tattva vizeSa dravyamana tathA bhUmikA kitanI mahattvapUrNa hai, yaha pratyakSa parilakSita hai| manonigraha Atmatattva kI cintana-manana rUpa zakti vastutaH bhAva mana kahalAtA se uparyukta pA~coM indriyA~ to vazIbhUta ho hI jAtI haiM vissyhai| ye donoM hI mana apane cintana kA kArya sampAdita karate haiN| vAsanAoM kA bhI unmUlana hotA hai, caMcalatA bhI naSTa hotI hai aura jainadarzana meM mana ke AdhAra para hI prANI ko do bhAgoM meM vibhAjita AtmA ke vAstavika svarUpa kA udghATana bhI hotA hai|17 / kiyA gayA hai manovaijJAnika dRSTikoNa se jainadharma meM 'lezyA' kA jo tala 1. amanaska prANI arthAt asaMjJI sparzI vivecana-vizleSaNa hai, vaha vastutaH atyanta mahattvapUrNa hai| 2. samanaska prANI arthAt saMjJI14 lezyA-vicAra meM mAnasika vRttiyoM ke vargoM kA, mana ke vicAroM kA samanaska-amanaska prANI ke rUpa-svarUpa kA adhyayana karane para tathA unake udgamasthalAdi kA adhyayana kiyA jAtA hai| yaha sahaja hI kahA jA sakatA hai ki jinameM IhA, apoha, mArgaNA, _'lezyA' jainadarzana kA eka pAribhASika zabda hai| Atmatatva gaveSaNA, ciMtA aura vimarza karane kI zakti-sAmarthya hotI hai ve jisake sahayoga se karma-kula se Avarita hai, jainAgama meM vastutaH vaha jIva, saMjJI arthAt samanaska aura jinameM inakA abhAva hotA hai, ve / lezyA kahalAtI hai| sAdhAraNatayA lezyA kA artha hai manovRtti, vastutaH asaMjJI arthAt amanaska kI koTi meM parigaNita haiN| vicAra yA taraMga kintu jainAcAryoM ne karmAzleSa ke kAraNabhUta jainAgamAnusAra eka indriya se lekara cAra indriyoM taka ke jIva zubhAzubha pariNAmoM ko hI lezyA kahA hai| uttarAdhyayana kI vRhat amanaska tathA paMcendriya jIva koI-koI samanaska aura koI-koI vRtti meM lezyA kA artha ANavika AbhA, kAnti, prabhA aura chAyA 390 yApana pa 5:00:00:00:0ANDAVDO 100% 060 3-06-D 26-C Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 05000 SOC00:00:00:00:00 Saro 2. hts:00.000000 | adhyAtma sAdhanA ke zAsvata svara ke rUpa meM kiyA gayA hai|18 mUlArAdhanA meM lezyA ke viSaya meM kRSNa, nIla aura kApota ye tIna raMga manuSya ke vicAroM para burA batAyA gayA hai ki lezyA chAyA pudgaloM se prabhAvita hone vAle jIva prabhAva DAlane ke kAraNa azuddha haiM tathA ina raMgoM se prabhAvita hone pariNAma haiN|19 dhavalA meM spaSTa varNana hai ki AtmA aura karma kA vAlI lezyAe~ bhI azubha-aprazasta koTi kI mAnI jAne ke kAraNa sambandha karAne vAlI pravRtti lezyA hai|20 sarvArtha siddhi meM kaSAyoM / inheM adharma lezyAe~ kahA gayA hai29 ataH ye sarvathA tyAjya haiN| ke udaya se anuraJjita mana, vacana va kAya kI pravRtti ko lezyA aruNa raMga manuSya meM RjutA, namratA aura dharma prema utpanna karatA hai, kahA hai|21 isa prakAra jainAgama meM lezyA kI aneka paribhASAe~ pIlA raMga manuSya meM zAnti, krodha-mAna-mAyA-lobha kI alpatA tathA sthira huI haiN| indriya-vijaya kA bhAva utpanna karatA hai tathA zveta raMga manuSya meM athAha zAnti tathA jitendriyatA kA bhAva utpanna karatA hai| isa jIva ke mana meM jisa prakAra ke vicAra utpanna hote haiM usI prakAra tejas, padma aura zukla ye tIna varNa zubha haiM kyoMki ye prakAra ke varNa tathA tadanurUpa pudgala paramANu usakI AtmA kI manuSya ke vicAroM para acchA prabhAva DAlate haiN| ataH ye sadA upAdeya ora AkRSTa hote haiN| zubha-azubha vicAroM ke AthAra para hI jaina haiN|30 inase prabhAvita hone vAlI lezyAe~ bhI prazasta koTi kI mAnI darzana meM lezyAe~ chahaH bhAgoM meM vibhakta haiM gayI haiM jinheM dharma lezyA kahA gayA hai| nizcaya hI lezyAoM ke 1. kRSNalezyA 2. nIla lezyA jJAna-vijJAna ko jAna-samajhakara pratyeka saMsArI jIva apane mana ke 3. kApota lezyA 4. tejo lezyA vicAroM ko pavitra zuddha karatA huA arthAt azubha se zubha aura PORG zubha se prazasta zubha kI ora unmukha hotA huA apanA AdhyAtmika 5. padma lezyA 6. zukla lezyA22 vikAsa kara sakatA hai| kRSNalezyA vAle jIva kI manovRtti nikRSTatama hotI hai| usake Atma tattva ko kaluSita karane vAlI manovRttiyA~ 'kaSAya' se 2 0 vicAra atyanta kaThora, nRzaMsa, krUra evaM rudra hote haiN| viveka vicAra saMjJAyita haiN| lezyA kI bhA~ti kaSAya bhI AtmA ke yathArtha svarUpa se rahita bhoga-vilAsa meM hI vaha apanA jIvana yApana karatA hai|23 ko pracchanna-Acchanna karane meM eka prabhAvI bhUmikA kA nirvAha karate / nIla lezyA kI koTi meM parigaNita jIva svArthI hote haiN| unameM haiN| mana ke vijJAna kA adhyayana-anuzIlana karate samaya kASAyika IrSyA, kadAgraha, avidyA, nirlajjatA, dveSa, pramAda, rasa lolupatA, vRttiyoM ko samajha lenA bI parama Avazyaka hai| jainadarzana meM ina prakRti kI kSudratA aura binA vicAre kArya karane kI pravRtti hotI vRttiyoM ko mUlataH cAra bhAgoM meM vibhAjita kiyA gayA haihai|24 kintu isa lezyA vAle jIva kI dazA kRSNalezyA vAle jIva kI apekSA zreSTha hai kyoMki isameM jIva ke vicAra apekSAkRta kucha 1. krodha 2. mAna prazasta hote haiN| kApota lezyAyI jIva kI vANI va AcaraNa meM 3. mAyA 4. lobh| vakratA hotI hai| vaha apane durguNoM ko pracchanna kara sadguNoM ko prakaTa manovijJAna kahatA hai ki krodha ke vazIbhUta jIva apane viveka, karatA hai kintu nIla lezyAyI se usake bhAva kucha adhika vizuddha vicAra-kSamatA tathA tarkaNAzakti ko vinaSTa kara detA hai| krodha eka hote haiN|25 tejolezyA vAlA jIva pavitra, namra, dayAlu, vinIta, mAnasika kintu uttejaka saMvega hai| krodhAveza meM zarIra meM vibhinna indriyajayI tathA AtmasAdhanA kI AkAMkSA rakhane vAlA tathA apane prakAra ke parivartanoM ko dekhA-parakhA jA sakatA hai| udAharaNArtha sukha kI apekSA dUsaroM ke prati udAramanA hotA hai|26 padmalezyA raktacApa kA bar3hanA, hRdayagati meM asthiratA, mastiSka ke jJAna vAle jIva kI manovRtti dharma dhyAna aura zukla dhyAna meM vicaraNa karatI hai| isa koTi kA jIva saMyamI, kaSAyoM se virakta, mitabhASI, tantuoM kA zUnya honA aadi| krodha kI aneka avasthAe~ hotI haiN| jo uttejana evaM Aveza ke kAraNa utpanna hokara bhayaMkara sthiti jitendriya tathA saumya hotA hai|27 zukla lezyA vAlA jIva samadarzI, dhAraNa karatI haiN| jainAgama meM krodha ke daza rUpa nirdiSTa kie gae haiM nirvikalpa dhyAnI, prazAnta antaHkaraNa vAlA, samiti-gupti se yukta, yathA-krodha, kopa, roSa, doSa, akSamA, saMjvalana, kalaha, cANDikya, azubha pravRtti se dUra tathA vItarAgamaya hotA hai|28 bhaNDana tathA vivaad|31 dUsarI kaluSita vRtti (mAna kaSAya) meM bhI uparyukta vivecanoparAnta yaha sahaja meM hI jAnA jA sakatA hai uttejana-Aveza vidyamAna rahatA hai| isameM kula-bala-aizvarya-buddhiki ina bhAvoM-vicAroM kA raMgoM ke sAtha aura raMgoM kA prANI jIvana jAti, jJAnAdi ke ahaMkAra kA samAveza rahatA hai| mAna kaSAya kI ke sAtha kitanA gaharA sambandha hai ? raMga hamAre zarIra tathA mAnasika avasthAoM kA varNana karate hue jaina saMhitya meM bAraha prakAra ke mAna vicAroM ko kisa prakAra prabhAvita karate haiM? jaina zAstroM meM lezyA ko nirUpita kiyA gayA hai yathA-mAna, mada, darpa, stambha, garva, ke siddhAnta dvArA isI prabhAva kI vyAkhyA kI gaI hai| raMgoM meM kAlA atyutkroza, paraparivAda, utkarSa, apakarSa, unnata, unnata nAma tathA raMga mAnavIya jIvana meM asaMyama, hiMsA aura krUratA; nIlAraMga, IrSyA, durnaam|32 tIsarI manovRtti hai mAyA arthAt kptt| jainAgama meM mAyA PROO asahiSNutA, rasalolupatA tathA Asakti, aura kApota raMga, vakratA, } kI pandraha avasthAe~ ginAyI gayI haiN| jinameM saMzliSTa jIva apane kuTilatA, dRSTikoNa kA viparyAsa utpanna karAte haiN| isa prakAra } Arjavatva guNa se sadA pracchanna rahatA hai| ye avasthAe~ nimna haiM SO900.0000000000 B RDAR-Operateg0000 00000 05.00:00:00200 TisapOedmy-ODO 2:00.000.39:60200 10000000 20908 betibraruary 5-0.600 0 -0.5 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 02 %000030 1 6034000049-60000000000 ago 1 534 upAdhyAya zrI puSkara muni smRti-grantha / RSS4 mAyA, upAdhi, nikRti, valaya, gahana, nUma, kalka, kurupa, jihamatA, uparyaMkita mana ke vijJAna kA vivecana-vizleSaNa se niSkarSataH kilviSika, AdarabatA, gUhanatA, vaMcakatA, pratikuMcanatA tathA / yaha kahA jA sakatA hai ki jainadarzana meM vyavahRta siddhAnta saatiyog|33 cauthI manovRti tRSNA arthAt lobha-lAlasA hai| isakI F000 1 nIti- AcArAdi pakSa ke mAdhyama se koI bhI prANI apane mana ko solaha avasthAe~ haiM-lobha, icchA, mUrchA, kAMkSA, gRddhi, teSNA, prabhAvita karatA huA AtmA kA vikAsa kara sakatA hai| yaha darzana mithyA, abhidhyA, AzaMsanA, prArthanA, lAlapanatA, kAmAzA, bhogAzA, jIva ke mana kI cetana-avacetanaacetana tInoM avasthAoM ko jIvitAzA, maraNAzA tathA nndiraag|34 / / suMskArita-pariSkRta karane meM sarvadA sakSama hai| isake siddhAntoM meM una vRttiyoM kI tIvratA-mandatA tathA sthAyitva ko dekhate hue| aisI vidyuta zakti hai jisakA samyak jJAna tathA AcaraNa karane se vyakti kA antardvandva zAnta hotA hai| naitika bhAvanAe~ to prasphuTita jainAgama meM ye vRttiyA~ cAra-cAra bhAgoM meM vibhakta haiM-anantAnubaMdhI, hotI hI haiM sAtha hI kutsita bhAvanAoM asaMkhyAta vAsanAoM kA apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI tathA sNjvln|35 ina vRttiyoM meM lIna / bhasma bhI honA hotA hai| tadanantara prANI kA mArga bhI prazasta arthAt vyakti saMsAra cakra ke cakramaNa meM bhramaNa karatA hai| naraka gati se / maMgalamaya hotA hai| Aja apekSA hai mana aura lezyAoM ke mAdhyama se devagati taka kI yAtrA to karatA hai kintu isa yAtrA se bandhana se antaraMga meM pratiSThita ananta zaktiyoM ke jAgaraNa kI jisase sva-para mukta nahIM ho paataa| kyoMki ye manovRttiyA~ AtmA meM vyApta ananta kA kalyANa ho ske| vAstava meM jainadarzana kA manovijJAna jisameM catuSTaya ko, lezyAoM kI sahAyatA se, aSTakarmoM ke majabUta vesTana mana aura lezyA kI bhUmikAe~ vizeSena anirvacanIya haiM, samasta se Avarita karane meM parama sahAyaka haiN| vAstava meM ye kASAyika prANavaMta jIvoM ke lie parama upayogI evaM kalyANaprada hai| vRttiyA~ prema-prIti, vinaya, mitratA tathA anya samasta sadguNoM, patA : maMgala kalaza mAnavIya guNoM ko naSTa karane meM sadA pravRtta rahatI haiN|36 ataH inase 394, sarvodaya nagara chUTanA hI zreyaskara hai| AgarA roDa, alIgar3ha-202001 sandarbha sthala 1. je AyA se vinnAyA" "pddisNkhaae| -AcArAMga sUtra, 1/5/5/1 2. (ka) nandI sUtra, sUtra 30, (kha) sthAnAGga sUtra, sthA. 5 3. prajJApanA sUtra, indriya pada 15vau~, 4. prajJApanA sUtra, indriya pada 15vA~ 5. tattvArtha sUtra, 1/19 6. prajJApanA sUtra, indriya pada, 1/19 7. prajJApanA sUtra, bhASApada, 1/19 8. sadde-rUve ya gandhe ya, rase phAse taheva y| paMcavihe kAmagUNe, niccaso privjje|| -uttarAdhyayana sUtra, 16/10 9. savve suhasAyA. dukkha pddikuulaa| -AcArAMga sUtra, 1/2/3 10. indriya manonukUlAyAmpravRtto, laabhsyaarthsyaabhilgaassaatireke| -rAjendra abhidhAna, khaNDa 2, pRSTha 575 11. rAgassaheu samaNunnamAhu dosassa heuM amnnunnmaah| -uttarAdhyayana sUtra, 32/23 12. sarvArthasiddhi, 1/14/109/3 13. manaH dvividhaH dravyamanaH bhAvamanaH c| -sarvArthasiddhi, 2/11/170/3 14. nandI sUtra, sUtra 40 15. tao se jaayNti-visse| -uttarAdhyayana sUtra, 32/105/12/103 16. yogazAstra, AcArya hemacandra 17. uttarAdhyayanasUtra, adhyAya 23, gAthA 36 18 lezayati-zleSayatIvAtmani jananayanA nIti lezyA-atIva cakSurAkSepi kA snigdha dIpta ruupchaayaa| -bRhavRtti, patra 650 19 mUlArAdhanA, 6/1906 20. dhavalA, digbarAcArya, vIrasena, 7, 2, 1 sUtra 3, pRSTha 7 21. (ka) sarvArthasiddhi, pUjyapAda AcArya, 2/6 (kha) tattvArtharAjavArtika, AcArya akalaMka, 2/6/8, pRSTha 109 22. sA SaDvidhA-kRSNalezyA, nIlalezyA, kApota lezyA, tejolezyA, padmalezyA zuklalezyA ceti| -sarvArthasiddhi, a. 2, sUtra 6, pRSTha 159 23. uttarAdhyayana sUtra, adhyAya 34, gAthAMka 21, 22 24. uttarAdhyayana sUtra, adhyAya 34, gAthAGka 23, 24.. 25. vahI, gAthAMka, 25, 26 26. vahI, gAthAMka, 27, 28 27. vahI, gAthAMka, 29, 30 28. vahI, gAthAMka, 31, 32 29. vahI, adhyAya 34, gAthAMka, 56 30. vahI, adhyAya 34, gAthAMka, 57 31. bhagavatI sUtra, zataka 12, u. 5, pA. 2 32. bhagavatI sUtra, zataka 12, u.5. pATha 3 33. vahI, pATha 4 34. vahI pATha 5, 35. (ka) dhavalA, 6/1, 9-2, 23/41/3 (kha) dravyasaMgraha, TIkA, 30/69/7 (ga) vArasa aNuvekkhA, gAthAMka 49 36. dazavaikAlika sUtra, adhyAya 8, gAthAGka, 38-39 SoSORT Sampooganuar force %30000-00-00-00-56 mahilA oooo o s