Book Title: Harshsagar Rachit Rajsi Shah ras ka Sar
Author(s): Bhanvarlal Nahta
Publisher: Z_Arya_Kalyan_Gautam_Smruti_Granth_012034.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/212272/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harSa sAgara - racita rAjasI sAha rAsakA sAra - zrI bha~varalAla nAhaTA jaina kaviyoM kA rAsa sAhitya bahuta hI vizAla hai / bArahavIM zatI se vartamAna samaya taka lagabhaga 800 varSoM meM vividha prakAra kI racanAeM pracura pramANa meM loka bhASA meM racI gaI haiM, jinameM aitihAsika rAsoM kA mahattva bhASA aura itihAsa ubhaya dRSTi se hai / aitihAsika rAsoM kI paramparA bhI terahavIM zatI se prArambha ho jAtI hai / kucha varSa pUrva inake prakAzana kA kucha prayatna huA thA para aba inakA pracAra aura mahattva dinoMdina ghaTatA jA rahA hai / isalie mUlarAsoM kA prakAzana to aba bahuta naz2ara nahIM AtA / isalie apane "aitihAsika jaina kAvya saMgraha " ke prakAzana bAda jitane bhI aitihAsika rAsa yA gIta upalabdha huye haiM unakA saMkSipta sAra prakAzita karate rahane meM hI hama saMlagna haiM / jaina rAsa sAhitya kI zodha svargastha mohanalAla dalIcaMda desAI ne jisa lagana aura zrama ke sAtha kI vaha cirasmaraNIya rahegI / unhoMne, gurjara jaina kaviyoM kI 3 bhAgoM meM hajAroM racanAoM kA vivaraNa prakAzita karane ke sAtha aneka mahattvapUrNa rAsoM kI nakala apane hAtha se kI thii| jinameM se eka saMgraha bar3audA se prakAzita hone vAlA thA / para unake svargavAsI ho jAne se unakI icchA pUrNa na ho skii| unakI hAtha kI kI huI presa kopiyAM va noMdha zrIyuta mohanalAla cokasIne jitane bhI unheM prApta ho sake, bambaI ke zrI gor3IjI ke maMdirastha zrI vijayadeva sUri-jJAnabhaMDAra meM rakha chor3e haiN| kucha varSa pUrva zrIyuta kAkAjI agaracaMdajI ke bambaI jAne para upayoga karane va prakAzana ke lie sAmagrI kA thor3AsA aMza ve bIkAnera le Aye the, jinameM se harSasAgararacita sAha rAjasI nAgaDA kA rAsa bhI eka hai| isa rAsa kA ullekha jaina- gurjara kaviyoM ke tInoM bhAgoM meM nahIM dekhane meM AyA / rAsa kI pratilipi aMta meM desAI jI ke kiye huye noTsa ke anusAra anaMtanAthabhaMDAra naM. 2622 ke copar3e se unhoMne tA. 27-9-42 ko yaha kRti uddhRta kI thii| rAjasI rAsa ke samApta hone ke bAda isameM unakI do patniyoM ke sukRtyoM kA varNana bhI pIche se jor3A gayA hai / aura usake pazcAt hariyA zAha ke vaMzajoM ke dhUtalaMbhanikAdi varNana karane vAlA eka rAsa hai| jo apUrNa raha gayA hai / dAsaI jI ke saMgraha meM eka anya aitihAsika rAsa ThAkurasI sAha rAsa (apUrNa) bhI nakala kiyA huA hai jisakA saMkSipta sAra anya lekha meM diyA jAyagA / "zrI Arya kalyANautama smRtigraMtha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisa aitihAsika rAsakA sAra prastuta lekha meM diyA jA rahA hai / ve navAnagarake aMcalagacchIya zrAvaka the aura vahA~ unhoMne eka vizAla maMdira kA nirmANa karavAyA / inake saMbaMdha meM acalagaccha paTTAvalI meM to varNana milatA hI hai / tathA isa rAsase pahale kA meghakaviracita eka anya rAsa saM. 1610 meM racita siMdhiyA oNriyaNTala insTITyUTa ujjaina meM prApta hai, jisakI pratilipi maMgAkara jaina satyaprakAza ke varSa 18, aMka 8 meM sAra prakAzita kiyA jA cukA hai / usa rAsase yaha rAsa bar3A hai aura pIche kA racita hai / isalie varNana kucha vistRta aura adhika honA svAbhAvika hai, kavitA kI dRSTi se prathama prApta rAsase yaha rAsa hIna koTikA hI hai / kaI jagaha bhAva spaSTa nahIM hote haiM para lambI nAmAvalI UbA detI hai / yaha rAjasI kArita navAnagara ke jinamaMdirakI nIMva DAlane ke samaya meM mata bhinnatA hai; prathama rAsameM saM. 1668 akSaya tRtIyA aura dUsare rAsameM 1672 aSTamI tithi ko khatamuhUrta honA likhA hai / isa rAsameM rAjasI ke pitA tejasI dvArA saM. 1624 meM navAnagara meM zAMtijinAlaya ke nirmANakA bhI ullekha hai / rAjasI sAhake maMdira kA bhI vistRta varNana isa rAsameM hai : jaise 99 x 35 gaja tathA 11 staroM ke nAma va zilpasthApatya kA bhI acchA paricaya hai / zatruJjaya yAtrA tathA putra rAmU ke gaur3I pArzvanAtha yAtrA kA abhigraha hone se saMghayAtrA kA varNana tathA lAharaNa kI vistRta nAmAvalI evam do sau goThI mUDhajJAtIyA logoM ko jaina banAne kA prastuta rAsa meM mahattvapUrNa ullekha hai / saM. 1696 meM navAnagara kI dvitIya pratiSThA kA tathA brAhmaNoM ko dAna va samasta nagara ko jimAne Adi kA varNana bhI navIna hai / isake bAda do choTe rAsa rAjasI sAha kI striyoM se saMbaMdhita haiM jinake saMkSipta sAra bhI isake bAda de diye haiM / sarIyAde ke rAsameM tIrthayAtrA saMgha nikAlane tathA rANAde rAsameM svadharmI vAtsalyAdi kA varNana hai / navAnagarake isa maMdirakA vizeSa paricaya va zilAlekha Adi prakAza meM grAne caahie| vahA~ ke anya maMdira bhI bahuta kalApUrNa va darzanIya haiM / ina sabakA paricaya phoTo va zilAlekhAdi ke sAtha vahA~ ke saMgha ko prakAzita karanA cAhie / rAjasI rAsakA sAra : kavi harSasAgarane haMsavAhinI sarasvatI evaM zaMkhezvara va gaur3I pArzvanAtha ko namaskAra karake nAgar3A sAha rAjasIkA rAsa prAraMbha kiyA hai / bharatakhaMDameM suMdara aura vizAla 'nAganagara' nAmaka nagara hai jahAM yadu vaMziyoM kA rAjya hai / rAula jAmake vaMzaja zrI vibho, satojI, jaso jAma hue jinake pATa para lAkhesara jAma rAjya karate haiM / inake rAjya meM prajA saba sukhI, maMdira jalAzaya aura bAgabagIcoM kA bAhulya hai; caumukha deharI jainamaMdira, nAgezvara zivAlaya, hanumAna, gaNezAdi ke maMdira haiM / zrI lakhapati jAmakI priyA kRSNAvalI aura putra raNamala va rAyasiMha haiN| rAjA ke dhAragira aura vasaMtavilAsa bAga meM nAnA prakAra ke phalAdi ke vRkSa phale rahate haiM / bar3e-bar3e vyApArI lakhapati aura karor3apati nivAsa karate haiN| nagara meM zrImAlI bahuta se haiM / eka hajAra ghara zrAvakoM ke haiN| chaha sau pAMca ghara prosavAloM ke haiM, nagarazeTha savajI hai usake bhrAtA naiNasI hai / yahA~ nAgar3a vaMzakA bar3A vistAra hai jisakA varNana kiyA jAtA hai / amarakoTa ke rAjA rA' moharaNake kula meM Udala, jAhala, sadhIra sUTA - samaratha - narasaMga - sakajU - vIrapAla kaMdhodhara, hIrapAla aura kramazaH bhoja hugrA / bhoja ke tejasI aura unake putra rAjasI ( rAjar3a) kulameM dIpaka ke samAna yazasvI hue the, dharma kArya meM jAgasI, jAvar3a, jagaDU, bhAbhA, rAma, kurapAla, zrAsakararaNa, jasU, ToDaramala bhAla, karmacaMda, vastupAla aura vimala sAhakI taraha sukRtakArI hue / zrI Arya kalyANa gautama smRtigraMtha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 ].ne nAgaDasA rAjasI ke bhAI naiNasI netA dhArA, mUlA Adi tathA mUlA ke putra hIrajI, harajI, varajI aura rAjA the| ratanazIkA putra amarA / amarA kA putra savasI va samarasI the, maMgala bhI matimAna the| dhanarAja ke pomasI aura jeThAke putra mohaNasI huye| sAha talA ke khImasI godhu the| abhA ke putra hAthI, vidhAdhara, aura raNamala the, ThAkarasI aura bhAkharasI bhI puNyavAna the / isa kRTumba meM rAjasI pradhAna the, bhAI naiNasI aura putra rAmA aura somakaraNa mahAmanA the / naiNasI ke putra karmasI hye| ina pramAravaMza dIpakoM ne parAmarza kara josI mA'zvara ko bulAyA, usase jinAlaya ke lie uttama muharta maaNgaa| bhojAke pAMca putroMmeM caturtha tejasI the, inhoMne Age saM. 1624 meM nautanapurameM zAMtinAtha prabhukA maMdira nirmANa karAyA thaa| aba vizAla maMdira banAne ke lie vicAra kiyA to cAMpAke putra mUlasIzAhane kitanAka hissA diyaa| vIjaladeke putra rAjasI aura svarUpade-naMdana rAmasIne jinAlayakA nizcaya kiyaa| sariyAdekA bhari manameM bahuta AhnAdavAn hai| ye donoM bhAI aura rAmasI va mulA jAkara rAula satra sAma ke naMdana jasavaMtase AjJA mAMgI ki hameM nalinIgulma vimAnake sadRza jinAlaya nirmANa kI AjJA diijiye| rAjAjJA prApta kara sAnaMda ghara Aye aura gajadhara, jasavaMta, medhAko bulAkara jinAlaya yogya bhUmikI gaveSaNA kI aura acchA sthAna dekhakara jinAlayakA maMDANa prAraMbha kiyaa| rAjar3ake manameM bar3I umaMga thii| usane vimala, bharata, samarA, jiyeSTala, jAvar3a, bAhar3a aura vastupAlake zatrujayoddhAra kI taraha nAganagarameM caityAlaya krvaayaa| saM. 1672 meM usakA maMDANa prAraMbha kiyaa| vAstuka jasavaMta medhAne aSTamI ke dina zubhamuhurtameM 99 gaja lambe aura 35 gaja caur3e jinAlayakA pAyA lgaayaa| pahalA ghara kujAkA, dUsarA kilasu, tIsarA kivAsa, cauthA mAMko, pAMcavA gajar3a baMdha, chaTThA DoDhiyA, sAtavAM starabharaNI, AThavAM sarAvaTa, navavAM mAlAgira, dasavAM stara chAjjA, gyArahavAM cheyAra aura usake Upara kubhivistAra kiyA gyaa| pahalA dUsarA jAmistara karake usa para zilA-zaga bnaaye| mahendra nAma caumukha zikharake 609 zRga aura 52 jinAlayakA nirmANa huaa| 32 puttaliyA~ nATyAraMbha karatI huI 1 neminAtha caurI, 26 kubhI, 96 staMbha caumukha ke nIce tathA 72 staMbha uparivartI the| isa taraha nAgapadma maMDapavAle lakSmItilaka prAsAdameM zrIzAMtinAtha mUlanAyaka sthApita kiye| dvArake ubhaya pakSameM hAthI suzobhita kiye| AbUke vimalazAhakI taraha nautanapurameM rAjaDa sAhane yazopArjana kiyaa| isa lakSmItilaka prAsAdameM tIna maMDapa aura pAMca caumukha hue| vAmapArzvameM sahasaphaNA pArzvanAtha, dAhinI ora saMbhavanAtha (2 pratimA, anya yukta) uttaradizikI madhya deharImeM zAMtinAtha, dakSiNadizike bhUyaremeM aneka jinabiMva tathA pazcimadizike caumukhameM aneka pratimAe~ tathA pUrvakI aora eka caumukha tathA prAge vistRta nalinI evaM zatrujaya kI taraha prataliyAM sthApita kii| tIna tilakhA toraNavAlA yaha jinAlaya to nAganagara-notanapurameM bnvaayaa| tathA anya jo maMdira bane unakA vivaraNa batAyA jAtA hai| bhalazArariNa gAMvameM phUlajharI nadIke pAsa jinAlaya va aMcalagacchakI pauSadhazAlA bnaaii| soraThake rAjakoTameM bhI rAjar3ane yaza sthApita kiyaa| vAsudevakRSNakA prAsAda meruzikharase spardhAvAlA thaa| yAdavavaMzI rAjakumAra vIbhojIkumAra (bhAryA kanakAvatI va putra jIvaNajI-mahirAmaNa) sahitake bhAvase ye kArya hue| kAMDAbANa pASANakA zikhara tathA pAsameM upAzraya bnvaayaa| kAlavar3emeM yatimAzrama-upAzraya banavAyA, mAMDhimeM CD mAM zrI Arya karayANAgatama smRtigraMtho Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikhara kiyA aura paMcadhAra bhojana se bhUpeMdrako jimaayaa| do sau goThI jo mUDha the ve sujJAnI zrAvaka hue / kAMDAbANa pASANase eka pauSadhazAlA bnvaaii| kaccha dezameM prosavAloMke mADhA sthAnameM eka rAjar3a caitya hai aura bar3I prasiddha mahimA hai| nAganagarake uttaradizAmeM anna-pANI kI paraba kholii| kacchake mArgameM biDI taTasthAnameM pathikoMke lie vizrAmagRha karavAyA aura pAsahImeM hanumaMta deharI bnvaaii| nAmanadIke pUrvakI ora bahuta se staMbhoMvAlA eka cauga banavAyA jisakI zItala chAyAmeM zIta va tApase vyAkula mAnava Akara baiThate haiN| navAnagarameM rAjar3ane vidhipakSakA upAzraya banavAyA saudvAravAlI vastupAlakI posAlake sadRza rAjar3akI aMcalagaccha parazAla thii| dhArAgirake pAsa tathA anyatra inhoMne vakhAreM kii| kAThAvANI pASANakA saptabhUmi maMdira suzobhita thaa| jisakI saM. 1675 meM rAjar3ane bibapratiSThA krvaaii| jAmasAhabane inakA bar3A Adara kiyaa| saM. 1687 meM garIboMko roTI tathA 1 // kalasI anna pratidina bAMTate rhe| vaNika varga jo bhI AtA use svajanakI taraha sAdara bhojana karAyA jAtA thA / isa duSkAlameM jagaDUsAhakI taraha rAjar3ane bhI annasatra khole aura puNyakArya kiye| aba rAjar3a ke manameM zatrujaya yAtrA kI bhAvanA huI aura saMgha nikAlA / zatrujaya pAkara pracura dravyavyaya kiyaa| bhojana aura sAkara ke pAnI kI vyavasthA kii| AdinAtha prabhu aura bAvana jinAlaya kI pUjA kara lalita sarovara dekhA / pahAr3a para jagaha jagaha jinavaMdana karate hue neminAtha, marudevI mAtA, rAyaNa pagalI, zAntinAtha prAsAda, da AdinAtha, vidhna vinAzana yakSasthAna meM phala nAriyala bheTa kiye| munivara kArIkuNDa (?) molhAva sahI. cavizatijinAlaya, anupamadesara, vastagaprAsAda Adi sthAnoM meM caityavaMdanA kii| kharatara deharA, caukI, siMhadvAra Adi sthAnoM ko dekhate hue vastupAla deharI naMdIzvara jinAlaya, hokara tilakhA toraNa-bharatezvara kArita Adi jinAlaya ke dvAra vagairaha dekhate dAhinI ora sAcorA mahAvIra, viharamAna pAMca pAMDava, aSTApada, 72 jinAlaya, munisuvrata aura puDarikasvAmI ko vaMdanA kara mUlanAyaka AdIzvara bhagavAna kI nhavaNa vilepanAdi se vidhivat pUjA kii| phira navAnagara se Akara sAta kSetroM meM dravyavyaya kiyaa| rAmUne gaur3I pArzvanAtha kI yAtrA ke nimitta bhUmizayanakA niyama le rakhA thA, ataH saMgha nikAlane kA nizcaya kiyA gayA / vAgar3a, kaccha, pacAla, hAlAra Adi sthAnoM ke nimaMtraNa pAkara ekatra hue| pAMca sau sejavAlA lekara saMgha calA, rathoM ke khehase sUrya bhI maMda dikhAI detA thaa| prathama prayANa dhUprAvi, dUsarA bhAdra, tIsarI kesI aura cauthA bAlAmeya kiyaa| vahAM se raNameM ratha ghor3oM se kher3akara pAra kiyA aura kIkAMNa Aye, eka rAta rahakara aMjAra phuNce| yahAM yAdava khaMgAra ke pAsa agaNita yoddhA the| kucha dina aMjAra meM rahakara saMgha dhamaDAka phuNcaa| vahAM se cukhAri vAva, lodrANI, raNanI gheDi, khArar3I raNAsara hote hue pArakara phuNce| rANAko bheTa dekara sammAnita hue phira gaur3I jI tarapha cale / caudaha kosa thala meM calane para zrI gaur3IjI phuNce| navAnagara se calane para mArga meM jo bhI gAma-nagara Aye, do sera khAMDa aura raupyamudrA lAhaNa kii| saMgha itara logoM ko anna va miSTAnna bhojana dvArA bhakti kara saMtuSTa kiyaa| aba zrIgauDIjIse vApisa lauTe aura nadI gAMva aura viSama mArga ko pAra karate hue sakuzala navAnagara pahuMce / rAjar3a sAhakI bar3I kIti phailii| jaina aMcalagacchake svadharmI baMdhuoM meM rAjar3a sAhane jo lAhaNa vitarita kI vaha samasta bhAratavartI grAma-nagara meM nivAsa karane vAle zrAvakoM se saMbaMdhita thii| rAsameM Aye hue sthAnoM kI nAmA ema zrI Arya kalyANagautamasmRtigraMtha . Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valI yahAM dI jAtI hai jisase usa samaya aMcalagaccha kA dezavyApI pracAra vidita hotA hai 1. nautanapura 2. grAvi 3. varaNathalI 4. paDadharI 5. rAjakoTa laiyA, ludhu, morabI, halavada, kaTArizra, vihaMda, dhamaDaku, cakAsara, aMjAra, bhadresa, bhUhaDa, vArar3I, vArAhI, bhujapura, koThAre, sAruru, bhujanagara, siMdha-sAmahI, badInA, sAraNa, amarapura, nasarapura, phatebAga, sevagarA, utamulatAna, derAura, saravara, rohalI, gauravar3a, hAjIkhAnadeza, rAMDhalA, bhiharuka, salAbura, lAhora, nagarakoTa, bikAnera, sarasA, bhaTanera, hAMsI, hasAra, (?) udipura, khImasara, citur3a, ajameri, raNathaMbhara, AgarA, asarANA, baDodre, tajAre, lodrANI, khArar3I, samosaNa, mahIprANI, modra, varar3I, pArakara, bihirANa, sAtalapura, yaMhuivAru, ahibAlI, vArAhI, rAdhanapura, sohI, vAva, thirAdra, surAcanda, rADadraha, sAcora, jAlora, bAhaDamera, bhAdrasa, koTaDe, vizAle, zivavAr3I, sasiyANe, jasula, mahevA, pAzagakoTa, jesalamera, pUhakaraNa, jodhapura, nAgora, meDatA, brahmAbAda, sakaMdrAbAda, phatepura, mevAta, bhAlapurA, sAMgAnera, naDulAI, nADola, desurI, kubhalamera, sAdaDI, bhImAvAva kubhalamera, sAdar3I rANapura, sikhe gudavaca, pAve, sojhita, pAlI, pADavA, goTe, rAhITha, jitAraNa, padamapura, usIyA, bhinamAla, bhamarANI, khAMDaya, dharaNasA, vAghor3e, morasI, mamate, phUkatI, naratA, narasANu, mar3I, gAhar3a, prAMbalipAla, sArUlI, sIrohI, rAmasaNa, maMDAhar3a, pAbU, viharANe, iDaragar3ha, vIsala nagara, aNahalapurapATaNa, smUhaMdi, lAlapura, sIdhapura, mahisANA, goTANe, vIramagAma, saMkhIsara, mAMDala, adhAra, pATar3I, vajANe, lolADe, dholakA, dhaMdhUkA, vIrapura, amadAvAda, tArApura, mAtara, vaDodarA, bAMmari (?) hAMsUTa, surati, varAna, jAlaNa, kaMtaDI, vIjApura, khar3akI, mAMDavagar3ha, dIvanagara, ghoghA, sakhA, pAlItAraNA, junAgaDha, devakA pATaNa, UnA, delavAr3A, mAMgalUra, kUtiyANe, rANAvAva, pura, mIprANI, bhANavar3a, rANapara, maNagure, khaMbhAdhIe, vIsotarI tathA bhAMDhike goThI mahAjana va jhAMkharike nAgar3AvaMzI jo rAjar3a ke nikaTa kuTubI haiM tathA chIkArI meM bhI lAhaNa baaNttii| mahimANe kacchI prosavAloM meM hAlIhara, usavari, lasUe, gar3hakAno, tIkAvAhe, kAlAyar3e malUgrA, hINamatI, bhaNasAraNi ityAdi kaccha ke gAmanagaroM meM aMcalagacchIya mahAjanoM ke ghara lAharaNa vitIrNa kii| rAjar3a ke bhrAtA naiNasI tathA usake putra somA ne bhI bahuta se puNya kArya kiye| rAjar3a ke putra karmasI bhI zAlIbhadra kI taraha sudaMra aura rAjamAnya the| unhoMne vikramavaMza-paramAravaMza kI zobhA baDhAI / zatrajaya para inhoMne zikharabaddha jinAlaya bnvaayaa| vIravaMza vANe sAlavIur3aka gotra ke pAMca sau ghara ahilapura meM tathA jalAlapura, ahimadapura, paMcAsara, kanaDI, bIjApUra Adi sthAnoM meM bhI rahate the| gajasAgara, bharataRSi, tathA zrI kalyANasAgara sari ne upadeza dekara pratibodha kiyaa| prathama yazodhana zAkhA huii| nAniga pitA aura nAmala de mAtA ke putra zrI kalyANasAgara ne saMyamazrI se vivAha kiyA ve dhanya haiN| ina guru ke upadeza se lAhaNa bhI bAMTI gayI tathA dUsare bhI aneka puNya prApta hue| aba rAjar3asAha ne dvitIya pratiSThA ke lie nimitta guruzrI ko bulaayaa| saM. 1696 miti phAlguna zuklA 3 zukravAra ko pratiSThA saMpanna huii| uttara dizi ke dvAra ke pAsa vizAla maMDapa bnaayaa| caumukha chatrI va deharI tathA pagathiyAM bnaaye| yahAM se poli praveza kara caityapraveza hotA hai| donoM aura airAvaNa gajoM para iMdra virAjamAna kiye / sAha rAjar3a ne pautrApikayukta pracura dravyavyaya kiyA / karI zrI Arya kayAhAgautama smRtigraMtha na Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MARATHARAM MARIAAAAAAAAAAAmmmmmmmmmmmmmmmmmRRIAAAAAAAAAA[8 pratiSThA ke prasaMga se sAha rAjasI ne nagara ke samasta adhivAsI ko bhojana kraayaa| prathama brAhmaNoM ko dasa hajAra kA dAna diyA va bhojana kraayaa| nAnA prakAra kI bhojana sAmagrI taiyAra kI gaI thii| inhoMne caturtha vrata grahaNa karane ke prasaMga para bhI samasta mahAjanoM ko jimaayaa| paryuSaNa pAraNe kA bhojana tathA sAdhu-sAdhviyoM ko, caurAzI gaccha ke mahAtmA mahAsatiyoM ko dAna diyaa| chattIsa rAjakulI logoM ko jimaayaa| phira sUtradhAra, zilAva, suthAra, kSatrI, brahmakSatrI, bhAvasAra rAjagarosa, nAroha bhATIyA, lohANA, khojA, kaMsArA, bhATa, bhojaka, gaMdharva, vyAsa, cAraNa tathA anya jAti ke yAcakoM ko evaM lADika, nADaka, sahitA dhUiyA, tIna prakAra ke kaNabI, satUpArA, maNalAbhI, taMbolI, mAlI, maNiyAra, bhar3abhUje, prArupA, lohAra, sonI, kaMdoI, kamAraNa gira, dhUdha, sonAra, paTolI, gAjI ko pakvAnna bhojana dvArA saMtuSTa kiyaa| aba kavi harSasAgara rAjar3a zAha kI kIti se prabhAvita dezoM ke nAma batAte haiN| jisa deza meM loga, azvamukhA, ekalapagA, zvAnamukhA, vAnaramukhA, gardabharaNagA, tathA hAthIrUpa suaramukhA tathA strIrAja ke deza meM, paMcabhartArI nArI vAle deza meM, rAjar3a sAha ke yaza ko jAnate haiN| sira para sagar3I, pairoM meM pAvar3I tathA hAtha se agni ghar3abhara bhI nahIM chor3ate aise dezoM meM cIna, mahAcIna, tilaMga, kaliMga, vareza, aMga, baMga, cittaur3a, jaisalamera, mAlavA, zavakoTa, jAlora, amarakoTa, haraz2ama, hiMgalAja, siMdha, ThaThA, nasarapura, haramaja, badInA, Adana, vasusa, rer3a jApura, khaMbhAta, ahamadAbAda, dIva, soraTha, pATaNa, kaccha, paMcAla, vAgar3a, hAlAhara, haramati ityAdi dezoM meM vistRta kIrtivAlA rAjar3a sAha parivAra AnaMdita rahe / saM. 1698 meM vidhipakSa ke zrI merutugasUri-budhameru-kamala meM, paMDita bhImA kI paraMparA meM udayasAgara ke ziSya harSasAgara ne isa rAsa prabaMdha kI vaizAkha sudI 7 somavAra ke dina racanA kii| sariyAde ke rAsakA sAra sAha rAr3aka ke saMgha ke bAda kisI ne saMgha nahIM nikAlA / aba sariyAde ne sAha rAjar3a ke puNya se giranAra tIrtha kA saMgha nikAlA aura pAMca hajAra dravya vyaya kara saM. 1692 meM akSaya tRtIyA ke dina yAtrA kara paMcadhAra bhojana se saMgha kI bhakti kii| rA. mohana se nAgar3A caturvidha kI utpatti ko hI pUrvAmnAyake anusAra putrI asukhI tathA jahAM raheMge khUba dravya kharaca ke puNyakArya kareMge / va tInoM ko (mAtA, pitA aura zvasura ke kuloM ko) taareNge| ___sariyAde ne (rAjar3a kI prathama patnI ne) saM. 1692 meM yAtrA karake mAtR, pitR aura zvasura pakSa ko ujjavala kiyaa| usane mAsa pakSa kSamaNapUrvaka yAne tapoM ko saMpUrNa karake, chari pAlate hue pAbu aura zatrujaya kI bhI yAtrA prAraMbha kii| 300 sijavAlA tathA 3000 naranAriyoM ke sAtha junAgar3ha giranAra car3hI / bhATa, bhojaka, cAraNa, Adi kA poSaNa kiyA phira nagara lauttii| inake pUrvaja paramAravaMzI rA. mohana amarakoTa ke rAjA the| jinheM sadguru zrI jayasiMha sUri ne pratibodha dekara jaina banAyA thaa| karma saMyoga se inake putraputrI nahIM the, prAcArya zrI ne inheM madya, mAMsa aura hiMsA kA tyAga karavA ke jaina bnaayaa| guru ne inheM pAziSa dI jisase inake pATha putra hue| pA~cavA~ putra nAga huaaa| bAlyakAla meM vyaMtaropadrava se bAla kar3Ane lgaa| bahuta se utAraNAdi kiye| bAda meM eka puruSa ne prakaTa hokara nAga se nAgar3A gotra sthApita karane ko kahA / aura saba kAryoM kI siddhi huii| ama zrI Arya ka yANagautamasmRti graMtha kApI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANAde ke rAsakA sAra rAjar3a sAha ne svarga se Akara mAnavabhava meM sarva sAmagrI saMpanna ho bar3e bar3e puNyakArya kiye| apanI ardhAMginI rANAde ke sAtha jo sukRta kiye ve apAra haiM; usane sAmika vAtsalya karake 84 jJAti vAloM ko jimaayaa| isameM sataraha prakAra kI miThAI-jalebI, pair3A, baraphI, patAsA, ghevara, dUdhapAka, sAkariyA canA, . ilAyacIpAka, maralI, amRti, motIcUra, sAdhUnI ityAdi taiyAra kI gaI thiiN| prosavAla, zrI mAlI Adi mahAjanoM kI striyAM bhI jimanavAra meM bulAI gaI thiiN| ina sabako bhojanoparAMta pAna, lavaMga, supArI, ilAyacI Adi kI manuhAra kI, kesara, caMdana, gulAba ke chAMTaNe dekara zrIphala se satkRta kiyA gayA thaa| bhATa, bhojaka, cAraNa Adi yAcakajanoM ko bhI jimAyA tathA dInahIna vyaktiyoM ko pracura dAna diyaa| rANAde ne lakSmI ko kAryoM meM dhUma vyaya karake tInoM pakSa ujjvala kiye / suThuvi maggijjaMto, katya vi kelIi natthi jaha saaro| iMdiavisaesu tahA, nathi suhaM suThu vi gvitttth| khUba khojane ke bAda bhI kele ke vRkSa meM koI upayogI vastu dikhAI nahIM detI, ThIka usI prakAra jaha kacchullo kacchu, kaMDayamANo duhaM muNaI sukkhaM / mohAurA maNussA, taha kAmaduhaM suhaM viti // khujalI kA marIz2a jaba khujalAtA hai, taba vaha duHkha meM bhI sukha kA anubhava karatA haiM, ThIka usI prakAra mohAtura manuSya kAmajanita duHkha ko sukha mAnatA hai| jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi y| aho dukkho hai saMsAro, jattha kosanti jaMtavo // janma duHkha hai, dhar3adaNa duHkha hai; roga duHkha hai aura mRtyu duHkha hai / aho, saMsAra hI duHkhamaya hai / isameM prANI ko duHkha prApta hotA rahatA hai| DEaa zrI Arya kayANAgautama smRtigraMtha .