Book Title: Guru Shishya Prashnottari
Author(s): Suresh Gautam
Publisher: Z_Deshbhushanji_Maharaj_Abhinandan_Granth_012045.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210458/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru-ziSya praznottarI -zaMkAoM kA sahaja samAdhAna samIkSaka : DaoN. sureza gautama digambaratva kI zIrSamaNi, mAnava kI UrdhvamukhI cetanA ke pratIka, cirantana mAnavIya mUlyoM ke akSaya mahAkAvya, adhyAtma puruSa, manasvI cintaka, taponiSTha bAlabrahmacArI, jyotipuruSa 108 AcAryaratna zrI dezabhUSaNa jI mahArAja alaukika pratibhA ke dhanI haiN| jaina dharma ke abhyudayakartA isa puNyAtmA kA zrI mukha sadaiva svagika zAnti aura teja se daidIpyamAna rahatA hai| pArasa mastiSka ke isa adbhuta vyaktitva ne bhAratIya sabhyatA-saMskRti ke sAtha-sAtha sampUrNa vADa. maya kA gaMbhIra evaM marmajJa dRSTi se maMthana kiyA hai / bhaviSya ke prati AsthAvAdI mUlyoM ko nirbhIkatA dene vAle isa anAsakta karmayogI kA vyaktitva mAnava-kalyANa ke lie samarpita hai| bahubhASAvijJa isa tapomuni ne bhAratIya sAhitya aura loka ke bhautika praznoM ko gahare jA kara chuA hai| bhAratIya adhyAtma darzana ke marupradeza meM bhaTakatA sAmAnya jana isa bahubhASI tapasvI kI kRpA aura kaThora parizrama se hI usakA rasAsvAdana kara sakA hai| saMskRta, kannar3a, tamila, baMgalA, gujarAtI Adi bhASAoM ke bhakti sAhitya ko hindI meM aura hindI ke bhakti sAhitya ko anya bhAratIya bhASAoM meM anUdita kara isa manISI ne sAhityika-kSetra meM bhI krAnti kA bigula bajA diyaa| lekina isa bigula meM yuddha kA zaMkhanAda nahIM, apitu mAnava-mAtra ke lie ahiMsA aura zAnti kA saMjIvana rasa thA jisako pAne ke lie mAnava sadaiva tarasA-bhaTakA hai| 'guru-ziSya praznottarI' AcAryacUr3AmaNi, dharmadhvajA rakSaka 108 zrI dezabhUSaNa jI mahArAja viracita eka aisA laghugrantha hai jisameM jIvana ko nikaTa se jAnane, usakA sadupayoga kara sArthaka karane ke lie ziSya ne guru se lokavyavahAra aura adhyAtma ke sAmAnya aura gambhIra donoM hI taraha ke prazna kie haiM aura guru ne gambhIra cintana kara apanI amRtavANI dvArA ziSya kI jijJAsAoM kA sArthaka samAdhAna kiyA hai| jIvana meM guru kA sarvocca sthAna hai aura ziSya kI jijJAsAeM ananta / una jijJAsAoM-zaMkAoM kA zamana samartha aura saccA guru hI kara sakatA hai / santa kabIra ne kahA bhI hai-- "guru govinda doU khar3e kAke lAgU paayeN| balihArI guru Apa jina govinda diyo batAya / / " mokSa-prApti athavA Atma-prApti mArga binA guru ke prApta nahIM hotaa| isalie kalyANa-mArga se yadi jIvana prApta karanA hai to guru ke prati Atmika asIma zraddhA aura guru kA samartha aura saccA honA jIvana kI anivAryatA hai| carcita grantha meM mUr3ha buddhi ziSya guru ke sAmane apanI praznAtmaka jijJAsAe~ rakhatA hai aura AcArya zrI guru ke rUpa meM unakA zamana karate haiN| isa grantha meM ziSya dvArA kula 103 prazna pUche gae haiN| pApa-puNya para gambhIra ciMtana hai| laukika praznoM meM nirdhanatA, putra-prApti, kapUta-putra saMyoga, pUrva janma se sambandhita aneka jijJAsAeM, kumArgagAmI honA, mAtA-pitA se durvyavahAra, suputrI lAbha, khoTI-kharI strI se samAgama ke kAraNa apamAna, kIrti, sukha-dukha, roga-niroga ke prati ziSya kI jijJAsAeM jitanI svAbhAvikatA ke sAtha kahI gaI haiM usase kahIM adhika svAbhAvika aura gambhIra vizleSaNa karate hue guru ke prabhAvazAlI uttara haiN| saMyama-niyama, lakSmI, dharma-adharma, nirbala-sabala, bhaya-abhaya kI sthiti jAnane kI becainI jIva ko isa saMsAra meM trasta rakhatI hai lekina guru ke zrI mukha se uccarita upadeza caMdana lepa banakara usakI saMtapta AtmA para laga jAtA hai| vaha anubhava karatA hai ki nissandeha isa hAMr3a-mAMsa ke bane jagat meM guru kI amRta-vANI jIvana ke dizAsUcaka yantra kA kAma karatI hai| ziSya sabhI jijJAsAoM va praznoM kA uttara ekadama khoja lenA cAhatA hai| guru ke samakSa punaH praznoM kI jhar3I laga jAtI hai / vaha udvigna hai jAnane ko parAdhInatA, bhAgyahInatA, kurUpatA Adi kisa pApa kA phala hai aura guru jIvana ke nicor3a kA mUlamantra detA hai-- "vatsa ! pUrva bhava ke pApa ke udaya se hotA hai yaha sb|" ziSya kI utkaNThAeM phira bhI zAnta nahIM hotii| bhAI-bahana, pati-patnI, mAM-bApa, beTI-bApa, sRjana-saMkalpa 61 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putra-pitA, putra-mAtA Adi mAnavIya sambandhoM kI gutthiyoM meM vaha ulajha jAtA hai| guru ziromaNi isa sAMsArika baMdhanoM kI nissAratA kA upadeza kara use mAnasika thaper3oM ke sAgara se pAra utAra le jAtA hai| ziSya kA sahaja prazna hai- "he gurudeva ! isa jIva ko manuSya janma kisa puNya ke udaya se prApta hotA hai ?" guru uttara detA hai--"he bhavya ziromaNi ! jisa jIva ne para bhava meM sarala bhAva rakhA ho, kisI jIva ke prati dveSa bhAvanA na rakhI ho, manda kaSAya vAlA ho, dharma bhAvanA sahita bhadra pariNAmI ho, ityAdi bhAvanA se isa jIva ko manuSya paryAya milatA hai|" "he gurudeva ! yaha jIva naraka meM kisa pApa ke udaya se jAtA hai ?" "he bhavya ! jisa jIva ne para bhava meM aneka jIvoM ko satAyA ho, krodha kiyA ho, jIva ko duHkha diyA ho, mana meM mArane kI bhAvanA kI ho, abhakSya bhakSaNa kiyA ho, dharmabhAvanA se rahita ho, pApa bhAvanA sahita ho, dharma se dveSa kiyA gayA ho, dharmAtmA ko dekhakara glAni yA unakA tiskAra kiyA ho, ityAdi pApa ke udaya se yaha jIva naraka meM jAtA hai|" jIvAtmA-paramAtmA kA ciMtana nirantara calatA hai| jIvana ke ubhaya pakSoM ko prastuta karane vAlA yaha laghu grantha koI mAmUlI grantha nahIM hai| sAmAnya jIvana se jur3I anekoM bhrAntiyoM aura jijJAsAoM ko zAnta kara guru ziSya ko mokSa-mArga kI ora agrasara kara detA hai| isase adhika jIvana kI sArthakatA aura ho bhI kyA sakatI hai| sarala bolacAla kI bhASA aura praznottara zailI meM likhI yaha kRti anupama hai| jisa sajIvatA se praznoM kA samAdhAna isa kRti meM kiyA gayA hai vaha apar3ha se apar3ha vyakti ke lie bhI bodhagamya hai| yaha upalabdhi kama mahattva kI nahIM hai, jabaki deza meM sAkSaratA nAmamAtra kI ho| mAnava-jIvana ke ananta ulajhe praznoM va zaMkAoM ko prastuta karane vAlA yaha laghugrantha vastutaH eka mAnasika tRpti hai| AdhyAtmika-bhojana se bharapUra yaha usI prakAra zAnti detA hai jaise marupradeza meM bhaTakate bhUkhe-pyAse kisI pathika ko anAyAsa jala prApta ho jaae| isIlie yaha amUlya, saMgrahaNIya evaM aitihAsika mahattva kA hai| AcAryaratna zrI dezabhUSaNa jI mahArAja abhinandana grantha