Book Title: Gajapantha Tirthkshetra ka Ek Atiprachin Ullekh
Author(s): Darbarilal Kothiya
Publisher: Z_Darbarilal_Kothiya_Abhinandan_Granth_012020.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210441/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gajapantha tIrtha kSetrakA eka ati prAcIna ullekha 'anekAnta varSa 7, kiraNa 7-8 meM prasiddha sAhitya-sevI paM0 nAthUrAma premIkA 'gajapanya kSetrake purAne ullekha' zIrSakase eka saMkSipta kintu zodhAtmaka lekha prakaTa huA hai| isameM Apane gajapantha kSetrake astitvaviSayaka do purAne ullekha prastuta kiye haiM aura apane usa vicArameM saMzodhana kiyA hai, jisameM Apane gajapantha kSetrako Adhunika batalAyA thaa| Apane apanI usa samayakI khojake AdhArapara use vikrama saM0 1746 ke pahalekA svIkAra nahIM kiyA thaa| aba jo unheM do ullekha usa viSayake prApta hae haiM ve vi0 saM0 1746 se pUrvavartI haiN| unameM eka to zrutasAgara sUrikA hai, jo 16vIM zatAbdIke bahuzruta vidvAn evaM granthakAra mAne jAte haiN| dUsarA ullekha 'zAntinAthacarita' ke kartA asaga kavikA hai, jinakA samaya unake 'mahAvIracarita' parase zaka saM0 910, vi0 saM0 1045 sarva sammata hai / asaga kavine apane 'zAntinAthacarita' meM gajapantha kSetrakA usake 7 veM sargake 98 veM padyameM ullekha kiyA hai| 'zAntinAthacarita' 'mahAvIracarita' ke uparAnta likhA gayA hai| ataH vi0 saM0 1045 ke lagabhaga gajapantha kSetra eka nirvANa kSetrake rUpameM prasiddha thA aura vaha nAsika nagarake nikaTavartI mAnA jAtA thaa| ina do ullekhoMke AdhArase anusandhAnapriya zrI premIjIne gajapantha kSetrakI prAmANikatA svataH svIkAra kara lI hai aura use 11 vIM zatAbdImeM prasiddha siddha-kSetra mAna liyA hai| DaoN0 hIrAlAlajI jainake sAtha cala rahI 'ratnakaraNDakazrAvakAcAra' kI carcA ke prasaMgameM hama pUjyapAdakI 'nandIzvara-bhakti' ko dekha rahe the| usI samaya 'dazabhaktyAdisaMgraha' ke panne palaTate hae unakI 'nirvANabhakti' ke usa padyapara hamArI dRSTi gayo, jisameM pUjyapAdane bhI anya nirvANa-kSetroMkA ullekha karate eha 'gajapantha' kSetrakA bhI ullekha kiyA hai aura use nirvANa-kSetra prakaTa kiyA hai / vaha padya isa prakAra hai sahyAcale ca himavatyapi supratiSThe daNDAtmake gajapathe pRthusArayaSTau / ye sAdhavo hatamalAH sutiM prayAtAH sthAnAni tAni jagati prathitAnyabhUvan // 30 // yahA~ pUjyapAdane 'gajapathe' padake dvArA gajapanthAgirikA nirvANakSetrake rUpameM spaSTa ullekha kiyA hai / 'gajapatha' zabda saMskRtakA hai aura 'gajapaMtha' prAkRta tathA apabhraMzakA hai aura yahI zabda hindI bhASAmeM bhI prayukta kiyA jAtA hai / ataeva 'gajapatha' aura 'gajapantha' donoM eka hI haiM aura eka hI artha 'gajapaMtha' ke vAcaka evaM bodhaka hai| pUjyapAdakA samaya IsAkI 5vIM aura vi0 saM0 kI 6vIM zatAbdI hai| premIjI bhI unakA yahI samaya mAnate haiN| ataH gajapantha kSetra vi0 saM0 kI 6vIM zatAbdImeM nirvANakSetra ke rUpameM prasiddha thA aura mAnA jAtA thA / arthAt asaga kavi (11vIM zatAbdI) se bhI vaha 500 varSa pUrva nirvANakSetrake rUpa meM digambara paramparAmeM mAnya thaa| 1. jaina sAhitya aura itihAsa, 'hamAre tIrtha kSetra' zIrSaka lekha pR0 185, 1942 prathama saMskaraNa / 2, jaina sAhitya aura itihAsa, pR0 119, I0 1942 / -402-. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha sabhI vidvAn mAnate haiM ki nirvANa-bhakti, siddhabhakti, nandIzvarabhakti Adi sabhI (dazoM) saMskRtabhaktiyA~ prabhAcandrake kriyAkalApa' gata ullekhAnusAra pUjyapAdakRta haiN| jaisA ki "kriyAkalApa' ke nimna ullekhase prakaTa hai ___saMskRtAH sarvabhaktayaH pUjyapAdasvAmikRtAH prAkRtAstu kundakundAcAryakRtAH',-dazabhaktyAdi saM0 TI0 pR0 61 / premIjI bhI prabhAcandrake isa ullekhake anusAra dazoM bhaktiyoMko, jinameM nirvANa-bhakti bhI hai, pUjyapAdakRta svIkAra karate haiM aura apanI svIkRtime vaha hetu bhI dete haiM ki ina siddhabhakti Adi saMskRta bhaktiyoMkA apratihata pravAha aura gambhIra zailI hai', jo unameM pUjyapAdakRtatva prakaTa karatA hai', sAtha hI prabhAcandrake ukta kathanameM sandeha karanekA bhI koI karaNa nahIM hai| ataH prakaTa hai ki asaga kavise 500 varSa pUrva se bhI 'gajapantha' nirvANa kSetrameM vizru ta thaa| dance 1. jaina sA0 aura iti0, pR0 121 / -403