Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34. dharmAcaraNanI bhUmikA koI paNa sAmAjika, vyAvahArika ke AdhyAtmika pravRtti karanAra pratyeka mAnava potAnI yogyatA joI-tapAsIne pachI pravRtti kare to temAM saphaLa thAya che, aNIzuddha rIte pAra Utare che. potAnI yogyatAno vicAra karyA vinA AMdhaLiyAM karIne doTa mUkanAra manuSya sadA parAbhava pAme che athavA ADaMbarI ke daMbhI bane che. te eTale sudhI ke e vAstavika pravRttine nAme khoTekhoTAM dhatiMga calAvIne kevaLa carI khAvAno dhaMdho khole che, ane e rIte te mahApAkhaMDane poSe che ane uttejana paNa Ape che. dhaMdho karanAra mANasa potAnI mULa mUDIne joI-tapAsIne te anusAra dhaMdho kare che. ema vicAryA vinA dhaMdho karanAra pAyamAla thAya che ane thayA paNa che. chevaTe devALuM kADhe che vA ApaghAtanuM jokhama kheDe che. abhyAsa karanAra vidyArthI potAnI yogyatA na hovA chatAM uparanA vargamAM caDI jAya, to pariNAme haMmezAM jJAnamAM kAco ja rahe che ane jIvanaparyaMta te potAnI bhUlano bhoga banI rahe che. hA, kahevAmAtrathI te bhale bI. e. ke ema. e. athavA paMDita banI jAya, paNa teTalAmAtrathI te kAMI bI. e. athavA ema. e.nI yogyatA pAmI zakato nathI. AvI ja paristhiti AdhyAtmika pravRttine aMge paNa che. je loko IzvaramAM mAne che, punarjanma ane AtmAnA astitvano svIkAra kare che, teo potAno AtmA A janmamAM ane bhaviSyanA janmamAM kema zAMtino lAbha meLave ane zI rIte sukhI thAya tevuM pote svayaM samajIne athavA bIjA vivekI pAsethI sAMbhaLIne AtmAnA saMzodhananI pravRtti tarapha vaLe che. AvA loko e mATe zravaNanI, manananI, ciMtananI, bhajananI, prArthanAnI, dAnanI, yajJanI, dehadamananI, yogasAdhanAnI evI vividha pravRttio Adare che ane e mATe potAno kiMmatI samaya ane jarUra paDe tyAM
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAcaraNanI bhUmikA * 257 dhanano paNa ThIkaThIka kharca kare che. Ama chatAM evA loko vartamAna jIvanamAM AtmAne aMge kazo vikAsa bhAgye ja sAdhI zakatA hoya che. are ! keTalAka AvA loko to bhogavilAsa ane khaTapaTamAM paDI jAya che. AnuM kAraNa bIjuM kazuM ja nathI, paNa pote je pravRtti potAnA AtmAnA saMzodhana mATe-AtmA upara bAjhelA malinatAnA tharone dUra karavA mATe Adare che, te mATe teo pote yogya che ke kema teno paNa bhAgye ja vicAra karatA hoya che. teo to AMdhaLiyAM karIne e pravRttimAM jhukAve che ane pariNAme thAkIne nAstika jevA banI jAya che. chevaTe sAdhAraNa nItino mArga paNa teo choDI detAM acakAtA nathI. A rIte evA loko dharmane nAme dhADa UbhI kare che. AtmAnuM saMzodhana karavA je manuSya tatpara bane che, te pote AtmA che, paNa deha nathI, ane deha to AtmAnuM eka sAdhana che, jema sutAranuM sAdhana raMdho che tema evuM dhyAna dhare che. deha uparAMta AMkha, nAka, kAna, jIbha, cAmaDI ane aMtaHkaraNa eTale citta sudhdhAM AtmA nathI, e paNa badhAM AtmAnAM sAdhano che. jema koI kArIgara potAnI pAsenAM zuddha sAdhano dvArA nakAmA lAgatA khaDabacaDA paththaramAMthI eka suMdara mUrti ghaDI zake che, tema AtmA potAnAM vizuddha banAvelAM deha, iMdriyo ane manarUpI sAdhano dvArA AtmAne nirmaLa ane nirdoSa banAvI zake che. A mATe kaI kaI jAtanI yogyatA meLavavAnI hoI zake tenA uttaramAM e aMge jAta anubhava karanAra vivekI ane saMta puruSoe nIce mujaba keTalIka sUcanAo karI che : prathama to pote AtmA che paNa deha nathI, tema iMdriyo nathI, tema mana paNa nathI; deha, iMdriyo ane mana e AtmArUpa potAnAM sAdhano che evuM dRDha vizvAsayukta valaNa joIe; A makkama valaNa vinA koI paNa nAnI ke moTI sAdhanA AtmAno vikAsa sAdhavAmAM kazo phALo ApI zakatI nathI, e nakkI samajavAnuM che. jayAre iMdriyAdika potAnAM sAdhano che, tyAre sAdhano karatAM sAdhaka evA AtmAnuM sAmarthya vadhAre ja hovuM joIe--e nyAye AtmA iMdriyAdi karatAM vizeSa baliSTha che evo daDha saMkalpa, evI bhAvanA niraMtara karyA ja karavI. ethI AtmAnuM kaheluM iMdriyAdi tathA mana mAnaze, paraMtu iMdriyAdika ane mananuM kaheNa AtmA nahi svIkAre-evuM prabhutva AtmAmAM janmavA pAmaze. A mATe tadana prAthamika bhUmikA A rIte keLavavI joIe. koI paNa AtmArthIe potAnI tamAma vyavahAra nyAyane raste sAdhavo
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 * saMgIti joIe; jANIbUjhIne kayAMya anyAyano jarAsarakho paNa Azraya na levo joIe, tene eTale sudhI taiyArI dAkhavavA tatpara rahevuM joIe ke nyAya mATe deha paDe to bhale paDe, kuTuMba duHkhI thAya to bhale thAya, gharano nAza thAya to paNa bhale thAya, paNa nyAyamArgano Azraya kadI na chUTe : A sauthI prathama bhUmikA che. A jAtanI bhUmikA meLavyA vinA ane meLavIne tene khUba keLavyA vinA game tevAM dharmAnuSThAno, jevAM ke yAtrAo, brAhmaNa-bhojano, yajJo, homahavano, caMDIpATho, gAyatrIpurazcaraNo, zAstranAM zravaNo, dehadamano vagere pAInI paNa kiMmatanAM nathI, e AtmArthIe barAbara yAda rAkhavuM ghaTe. potAnA nyAyamArganI vAta potAnA priya kuTuMbane paNa dhIre dhIre premapUrvaka samajAvavI joIe, ane e rIte kuTuMbano paNa AtmArthanI potAnI sAdhanAmAM sahakAra meLavavA prayAsa karavo joIe. ghaNI vAra ghaNI mahenata karyA chatAM, samajAvaTa chatAM, AtmArthI vyakti kuTuMbane, mAtApitAne ke bhAIbahenone vA patnIne sudhdhAM samajAvavAmAM saphaLa thatI nathI. tene vakhate daDha AtmArthIe jarA paNa kSobhano anubhava karyA vinA, potAno nyAyano Azraya tajyA vinA ja potAno vyavahAra calAvavo joIe, ane tema karatAM je Apatti vA agavaDo Ave te sahevA taiyAra rahevuM joIe. evI Apatti ke agavaDo pote ja vadhAre sahana karavA tatpara banavuM joIe, ane kuTuMbane mAthe evI Apatti vA agavaDo ochI paDavA devI. dhAro ke gharamAM ghI ochuM che; ghInA mApa karatAM khAnAra vizeSa che. eTale badhAMne ghI pahoMce ema nathI. evI sthitimAM AtmArthI ghI nahi ja khAya, paNa te potAnAM bhAIbhAMDane vA mAtapitAne vA patnIne te prathama Apaze. ema karatAM nahi vadhe to prasanna bhAve ghIno tyAga karaze. paNa anyAyanA sAdhana dvArA ghI meLavavA kadI paNa prayAsa nahi ja kare. yogazAstrakAro pokArI pokArIne kahe che ke nyAyayukta vyavahAra vinA evA dharmAcaraNanI yogyatA AvatI nathI, ke je dharmAcaraNa dvArA AtmAnuM saMzodhana karIne tene brahmarUpa banAvavA prayAsa karavAno che. A nyAyanA avalaMbananA guNa aMge evo daDha vizvAsa thavo joIe ke prANatyAga bhale thAya, paNa nyAyano mArga na tajuM. AvI vRtti keLavavA sAru AtmArthI mAnave ziSTa puruSonA AcAronI prazaMsA karyA karavAnI vRtti keLavavI joIe. eTale potAnAM AcaraNone ThIka karavA ziSTa puruSono niraMtara samAgama karatA rahevuM joIe. ziSTa eTale saphAIdAra bhASA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAcaraNanI bhUmikA * 259 bolanArA nahi, tema bahAranI TApaTIpathI saMsArane AMjI denAra vA kevaLa saMskRta bhASA bolanAra paMDito ja nahi, tema mAgadhI vA pAli bhASAnA paMDito vA vedo, upaniSado vA bIjAM dharmapustakonA popaTiyA pAThI nahi; paraMtu saMsAranA vRttane jeo barAbara taTasthapaNe samajanArA che, vidyAvaMta che ane meLavelI vidyAne, jJAnane AcaraNamAM lAvanArA che, anubhave karIne ghaDAyelA che, ane sevAo dvArA jemaNe vizuddha zikSaNa meLaveluM che, tevAone yogazAstrakAro ziSTa kahe che. e ziSTone oLakhavAnAM nizAna A che : (1) lokomAM potAno apavAda thAya tevuM kAMI paNa nAnuM-moTuM svArthasAdhaka kAma nathI karatA. (2) dIna, anAtha ane rogIone sahAyatA karavAmAM AdarautsAha batAve che. (3) koIe potA upara karela nAnA-sarakhA upakArane paNa kadI na bhUlanArA, haThAgraha na karanArA ane bIjAne anarthakArI evI potAnI haThane tajI denArA hoya che. AvI bhAvanA ane kartavyabuddhi vA kartavyaniSThA jemanAmAM hoya temane ziSTa puruSo samajavAnA che. AtmArthI Atmazodhaka mAnava AvA prakAranA ziSTonA AcAro tarapha potAnuM valaNa thAya te arthe temanA AcAronI vAraMvAra prazaMsA karavA sAthe temanA samAgamamAM niraMtara rahe to ja te nyAyamArganA AlaMbanane niraMtara TakAvI zake ane nyAyapriya banIne custapaNe nyAyapura sara vyavahAra karanAro banI zake. AtmArthI pApothI DaranAro hovo joIe. je pApabhIru hoya tene ja upara jaNAvelA ziSTa puruSono samAgama asarakAraka nIvaDe che. jeo pApabhIru nathI hotA temane sAkSAt Izvara paNa nyAyanA mArge vALI zakato nathI. mATe AtmArthI vyakti ziSTono samAgama to jarUra niraMtara rAkhe; uparAMta evo samAgama saphaLa karavo hoya vA evA samAgamanI asara potAnA upara thavA devI hoya to AtmArthI manuSya pApabhIru banavuM ja joIe, eTale ke pApavRttiothI ane tevI vRttiothI thatAM kAryothI dUra haThatA rahevAmAM ja bahAdurI batAvavI joIe. pApabhIru rahevAnuM ekaluM nahi cAlI zake, paraMtu te sAthe AtmArthI je dezamAM vasato hoya te dezanI bhASA, te dezanI raheNIkaraNI, te dezano paheraveza ane potAnA dezamAM pracalita evA sadAcArane bAdha na Ave evo tamAma dezAcAra teNe barAbara pALavo joIe. bhAratavarSamAM rahIne koI paNa kAraNa vinA mAtra AMdhaLiyA anukaraNa dvArA paradezI bhASA, paradezI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 0 saMgIti raheNIkaraNI, paradezI poSAka ane evo ja bIjo paradezI khAnapAna vagereno AcAra niraMtara varlDavo joIe. vaLI, potAnAM deza, bhASA tathA potAnA dezanA loko pratye potAnuM zuM kartavya che, ane te kartavyane pUrepUruM vaphAdAra evuM potAnuM AcaraNa che ke nahi, tema barAbara vicArIne jyAM jeTalI khAmI hoya te tamAma dUra karIne pAkA svadezI banI javuM joIe. bhAratavarSanI janasaMkhyA ghaNI moTI che, eTale te tamAma lokonI pAse pahoMcI zake tevo koI udyoga na hoya to loka bekAra rahe, ane bekAra rahenAra lokomAM sadAcaraNonI Teva TakatI nathI; eTaluM ja nahi, paNa teo khoTe raste paNa caDI jAya che. Ama thatAM nyAyanuM dhoraNa nIcuM Utare che. eTale dezAcAra tathA dezapoSaka udyoga ane dezI rItabhAta tarapha AtmArthI manuSya pUratuM lakSya ApavuM ghaTe. dezAcAra taraphanA dRDha sadAgraha sAthe AtmArthImAM koInI paNa vyaktigata ke pakSagata niMdA karavAnI leza paNa vRtti na hovI joIe. niMdA e evo durguNa che jethI niMdA karanAra tathA tene sAMbhaLanAra, ane tene uttejana ApanAra, e traNeno adhaHpAta thayA vinA raheto nathI. mANasa bahu bahu to doSonI niMdA karI zake, ane te paNa eTalA mATe ke tenA tarapha dhRNA pedA thAya ane pariNAme dhRNita doSono jhaTa tyAga karI zakAya. doSavAna vyakti vA samUhanI kadIya niMdA na karavAnI Teva pratyeka AtmArthImAM athavA dharmano adhikAra meLavanAramAM hovI ja joIe. Ama niMdA karavAnI vRttine moTo durguNa samajI teno tyAga tatkALa karavo ja rahyo. e rIte karelA tyAgane custa rIte vaLagI rahI tene kAyama TakAvI rAkhavAnuM baLa sadAcArI puruSonI prazaMsA karyA karavAthI ane vivekapUrvaka temanI sobatathI Ave che ane vadhe che. tethI AtmArthI manuSya guNaprazaMsaka banavA sAthe ane niMdAno tyAga karavA sAthe, koI paNa deza, veza, bhASA, dhaMdho ke koma vagerene pradhAna sthAna ApyA vinA je koI sadAcArI manuSya hoya teno saMga sadA rAkhavo jarUrI che. sadAcArI loko amuka koI dezamAM janmathI pAke che evuM nathI, tema amuka jAtano veza paheravAthI manuSya sadAcArI bane che evuMya nathI. te ja prakAre mANasa amuka jAtanI bhASA bolanAro vA amuka jAtano dhaMdho karanAro vA amuka jAtanA raMgavALo vA amuka vaMzano, kuLano ke jAtano che mATe te sadAcArI ja hoya tevuM paNa niyata rIte dekhAtuM nathI.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAcaraNanI bhUmikA * 261 tethI sadAcArInI parIkSA koI deza, veza ke raMga vagere upara nirbhara nathI. e to pratyakSa vyavahAra ane AcaraNa upara nirbhara rahe che. tethI game te dezano game tevA vezavALo ke raMgavALo manuSya sadAcArI hoI zake che. to evA sadAcaraNI manuSyono sahavAsa-samAgama AtmArthIne dharmano adhikAra meLavavAnI taiyArImAM ghaNo ja upayogI che. bIDInuM vyasana choDanAre bIDI pInArAonI sobata choDavI ja rahI ane nahi bIDI pInArAonI sobatamAM vadhAre AvavuM rahyuM. ene mATe pInArA karatAM nahi pInArA vizeSa uttama prakAranA che. AvA saMganA adhika prasaMgathI ja AtmArthImAM je sadAcaraNono raMga lAgavA lAgyo hoya te vadhAre daDha ane sthiramULa thavA lAge che. A sAthe dareka AtmArthI ane dharmano adhikAra meLavavAno prayAsa karanAra mAnava potAnAM mAtA-pitAno pUjaka hovo joIe. bIjA guNo keLavavA sAthe mAtApitA taraphano Adara, bhaktibhAva ane temane pratyakSa paramezvara samAna mAnavAnI vRtti jemAM na udbhave tene AtmArthI kema karIne kahevo? ane evo manuSya dharmano adhikArI thaI ja kema zake? yogazAstro te kahe che ke mAtApitAno je Avo pUjaka na hoya ane drohI hoya te AtmArthI hoI ja zakato nathI, pachI tenA dharmAnA adhikArI banavAnI vAta ja kyAM rahI? A vize koI paNa zAstrano matabheda nathI. uparanA guNo keLavavA sAthe niMdanIya evI koI pravRtti tarapha AtmArthInuM thoDuM paNa valaNa na hovuM joIe, ane jo hoya to tene dUra karavA bhAre prayatna karavo jarUrI che. je je yogyatA upara darzAvelI che, te tamAma yogyatA tyAre ja meLavI zakAya, vA meLavelI hoya to te tyAre ja TakI zake, jayAre e AtmArthI potAnA vA potAnA svajanonA poSaNa nimitte evI koI pravRttine varelo hoya ke je pravRtti dvArA nyAyapUrvaka thatA dhanArjananI sahAyathI potAno vyavahAra cAlI zakato hoya. eTale, AtmArthI manuSya-dharmano adhikAra meLavavA sAra niSkriya banI jAya ane potAnA vA potAnA svajanonAM poSaNanI javAbadArI adA karavAmAM bedarakAra rahevA ALasa kare to je guNo teNe meLavelA haze te paNa badhA ja phogaTa javAnA. e paristhitine dhyAnamAM rAkhIne yogazAstrakAra kahe che ke dharmano adhikAra meLavavA icchatA AtmArthI gRhastha dhanArjana karavuM jarUrI che, paNa te nyAyane ja mArge.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 * saMgIti anyAyI rIte dhanArjana karIne dharmAdhikAra meLavavA janAramAM ghaNI vAra bedarakArI, binajavAbadArI, svachaMda, ALasa, harAmIpaNuM ane sAmAjika daSTie potAnA kartavya aMge bebhAnapaNuM tathA jeo tarapha potAnI daDha mamatA che evAM svajano pratye binavaphAdArI vagere durguNo pedA thavAnuM jokhama raheluM che. mATe ja AtmArthIne mATe potAnA ane kuTuMbanA nyAyapUrvakanA poSaNa vize bhAra mUkavAmAM Avela che. A rIte dhanArjana karanAre potAnI Avaka ane jAvaka aMge barAbara sAvadhAna rahevuM joIe ane evI jAgRti satata rAkhavI joIe ke jAvaka haMmezAM AvakathI ochI ja rahe ane kadI paNa vadhavA to na ja pAme.. yogazAstrakAro A aMge vizeSa spaSTatA karatAM jaNAve che, ke AtmArthI manuSyanAM aDozI-paDozI uttama prakAranAM hovAM joIe ane teNe evA gharamAM rahevAno vizeSa Agraha rAkhavo joIe ke jyAM aDozI-paDozI ochAM kharcALa arthAt uDAu nahi tema kaMjUsa paNa nahi, paraspara sahAnubhUtivALAM, guNagrAhaka ane khAsa karIne ApattimAM sahAyatA karanAra hoya. AvA paDozamAM vasanAro Atmazodhaka manuSya mitavyayI hovo joIe. jo te mitavyathI na hoya athavA tevo na rahI zakato hoya, to tene dharmano adhikAra maLavAno muddala saMbhava nathI. Avakano vicAra lakSyathI dUra karI jAvakane ja vadhAranAra manuSya kadI AtmArthI to ThIka paNa sAmAnya mAnava je rIte vartato hoya che te rIte vartI zakato nathI ane dharmano adhikArI banI zakato nathI. Avo jAvaka ane AvakanAM sarakhAM pallAM rAkhanAro vA jAvakane ochI rAkhanAro arthAt sAdI rIte rahenAro manuSya pote evo ja paheraveza paheraze je tenI AvakanA pramANamAM bilakula sAdo hoya. koI bIjAo upara ropha mAravA ke prabhAva pADavA poSAka karatAM AcaraNa ja vizeSa upayogI hoya che, ema samajIne te AtmArthI gRhastha kadI paNa uchAMchaLo vA paradezanA kevaLa anukaraNathI pracAra pAmelo veza-paheraveza kadI paNa nahi pahere; eTaluM ja nahi, paNa zarIranI koI paNa TApaTIpa e bIjAone potA tarapha kheMcavA vA vyAmohamAM pADavA kadI nahi ja kare; eTaluM ja nahi, paNa tenuM vizeSa dhyAna zarIranA ane mananA Arogyane TakAvavA tarapha raheze, ane potAnI vezabhUSA vA kezakalApa vA nakha vagerenuM sauMdarya te, Arogyane dhyAnamAM rAkhIne ja karaze. te ema samajI ja levAno ke uchAMchaLo veza
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAcaraNanI bhUmikA * 263 potAne hAnikartA nIvaDe che ane bIjA jonArAone paNa ghaNI vAra anItinA khADAmAM utArI pADe che. eTale sAdAIthI rahevA te vizeSa sAvadhAna rahe che. vaLI te svataMtra vicAraka hovo joIe. koInuM anukaraNa karIne aMdha aMdhane anusare ema vinA samaye ke vicAryuM koI aMdhAnukaraNI na hovo joIe. eTale te potAnA dhyeyane aMge niraMtara kAMI navuM navuM sAMbhaLavAnI vA jANavAnI vRttivALo hovo joIe. je sAMbhaLeluM hoya tene barAbara grahaNa karanAro paNa te hovo joIe ane grahaNa karelA vicArane barAbara smRtimAM saMgharavAro ane tenI ucitatA aMge tarkavitarka karanAro paNa e AtmArthI hovo joIe. jo te Avo jAgrata na hoya to jarUra dharmane nAme cAlatA vahemomAM phasAI paDavAno ane dharmathI taddana avaLe mArge ja dorAI javAno. ghaNA loko nahAvAmAM dharma mAne che tathA ghaNA evA paNa loko che ke jeo devadevIo pAse jIvatAM pazuone kApavAmAM athavA AgamAM homI devAmAMya dharma samaje che. e mANasanA avicAranuM ja pariNAma che. AvA vicAra-svAtaMtrya sAthe teNe niyamita dharmazAstranuM zravaNa paNa karatAM rahevuM joIe. dharmano adhikAra meLavavA mathato manuSya Avo hovA sAthe mitAhArI, niyamita eTale vakhatasara bhojanapAna karanAro ane ajIrNa thatAM ja bhojanano tyAga karanAro hovo joIe. Avo na hoya to te niraMtara mAMdo ja rahevAno; te teno vyavahAra kathaLe ja. ane vyavahAra kathaLatAM nItinuM dhoraNa nAza pAme ane chevaTe evo mANasa, eka pagathiyuM cUkelo jema cheka nIce AvIne paDe che, tema nIcI sapATIe pahoMcI jAya che. upara kahyo tevo mitAhArI, pApabhIru ane sadAcAronI prazaMsAmAM tatpara rahenAro AtmArthI gRhastha vevalo vairAgI hoya te tenA hitamAM nathI, tema paisA pAchaLa ja AMdhaLo thaIne paDanAro hoya to teno AtmArtha ja kyAM rahyo ? ane vizeSa bhogo-upabhogo tarapha tenuM valaNa hoya to paNa AtmArtha na Take. A aMge yogazAstrakAra kahe che ke dharma, artha ane kAma e traNemAM paraspara avirodha rahe e rIte temane sAdhanAro hoya. sAmAjika niSThA, kuTuMbaniSThA, svAsthaniSThA, nyAyaniSThA tathA vidyAniSThA vagerene hAni nahi pahoMcADIne arthanuM utpAdana karavuM tenuM nAma dharma. te dharmane abAdhita rAkhIne karAtI arthaprApti nyAyamArge karI kahevAya. nyAyamArge
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra64 * saMgIti arthaprApti karavA sAthe "ziSTAcarita maryAdAne sAcavIne tamAma iMdriyone rasayukta prIti-tRpti maLe e rIte arthano vyaya karavo tenuM nAma dharmane abAdhita rAkhIne kAmanuM arjana karyuM kahevAya. ane artha tathA kAmane bAdhA nahi pahoMcADIne dAna vagere dharmonuM AcaraNa karavuM tenuM nAma ucita dharmAcaraNa kahevAya. gRhasthAzramI niraMtara dehadamana karyA kare te tenA gRhasthAzramane ucita na gaNAya. tAtparya e, ke AtmArthI gRhastha dharmane, arthane ane kAmane evI rIte anubhavavA ke jethI e traNamAMnA koI paNa puruSArthane hAni na pahoMce. je mANasa potAnA sahAyako tathA kuTuMba ane nokaravargane atizaya pIDA ApIne arthanuM upArjana karato hoya ane eka damaDIno paNa sva ke para mATe upayoga na karato hoya tevo mANasa mahAkaMjUsa kahevAya; koI rIte te AtmArthI na kahevAya. Ama traNe vargane sAdhanAro AtmArthI atithino pUjaka na hoya to teno AtmArtha taddana jhAMkho ja samajavo, nisteja samajavo. te potAne AMgaNe caDI AvanAra atithino nAta, jAta, bhASA, dharma ke bIjI evI paristhitione vacce lAvyA vinA ja samavRttipUrvaka Adara tathA bahumAna karanAro hovo joIe. A guNa manuSya na keLave to te dharmano adhikArI zI rIte banI zake? samavRttinuM ja nAma vAstavika dharma che. te jyAM na hoya tyAM dharmAcaraNano saMbhava nathI. atithipUjaka adhikArI saMtajano tarapha udAra vRttivALo hovo joIe tathA dIna loko tarapha pUratI sahAnubhUti rAkhI dAna ApanAro tathA temanI sevA karanAro hovo joIe. jo te Avo dAtA na hoya to te dharmano adhikArI koI paNa rIte kema hoI zake ? atithipUjaka tathA dAtA evo manuSya kadI koI paNa rIte game te muddA pratye durAgrahI na ja hovo joIe. vaLI te manuSyaguNono vizeSa pakSapAtI hovo joIe. abhiniveza vinAno tathA sva ke paranI paristhitinA baLAbaLane samajIne deza viruddhanI ke kALa viruddhanI tamAma caryAne TALanAro paNa hovo joIe. A sAthe e manuSya cAritryasaMpanna tathA jJAnavRddha loko tarapha vizeSa Adara rAkhanAro ane temanI pUjaka paNa hovo joIe. tathA jemanI jemanI javAbadArI teNe potA upara lIdhelI che, athavA sAmAjika rIte jemanI javAbadArI potAnA upara AvelI hoya tevA tamAma poSya lokono eTale
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAcaraNanI bhUmikA * 265 jemanuM poSaNa karavAnuM che temano te AdarapUrvaka poSaka hovo joIe. tathA dIrghadarzI ane vizeSatAone samajanAro eTale ke sArAsAra, kAryAkArya, heyaupAdeya vagerenI vizeSatAne pUro samajanAra hovo joIe. potAnA guNadoSane barAbara pichANanAro hovo joIe, potA upara koIe karelA nAnA sarakhA upakArane paNa kadI na bhUle evo kRtajJa hovo joIe. lokapriya eTale lokonAM duHkhasukhamAM bhAgIdAra vA sahAnubhUtivALo hovo joIe, vaDIlonI AMkhanI zarama rAkhanAro hovo joIe. eTale koI anucita prasaMga AvI jatAM vaDIlo tene eTaluM ja kahe ke "bhalA mANasa ! tane A zobhe ?" ATalAmAtrathI te, e prasaMgathI aTakI javAnI vRttivALo hovo joIe. dayAvALo, saumya prakRtino ane paropakAra karavAmAM tatparatA dAkhavanAro paNa hovo joIe. tathA kAma, krodha, lobha, mAna, mada ane harSa e cha aMdarane zatraothI te dUra rahenAro hoya to ja tenAthI dharmanA adhikArI thaI zakAya. mANasa parastrI athavA parapuruSa tarapha kAmavAsanAne aMge vicAra kare athavA apariNIta strI tathA puruSo tarapha kAmavAsanAne aMge vicAra kare tenuM nAma kAma puruSArtha. potAno doSa che ke bIjAno doSa che e bAbata kSaNa paNa vicAra karyA vinA ekAeka kopa karavo tenuM nAma krodha. jayAM dAna devAnI jarUra che tyAM potAnA dhanano upayoga na karavo ane koI paNa yuktiprayukti dvArA koI paNa khAsa kAraNa vinA bIjA pAsethI dhana paDAvI levuM tenuM nAma lobha. durAgraha rAkhavo athavA yukta vAtanuM tarata grahaNa na karavuM tenuM nAma mAna. potAnA kuLano, baLano, vaibhavano, rUpano ke vidyAno ahaMkAra karavo tenuM nAma mada. nimitta vagara bIjAne satAvI temAM AnaMdapramoda mAnavo, koIne duHkhI joIne manamAM harSa karavo athavA jugAra ramIne vA zikAra karIne manane saMtoSa pamADavo tenuM nAma harSa. AtmArthI gRhastho mATe A cha vRttio aMdaranA zatru che. e cha aMtaraMga zatruothI dUra rahenAro ane potAnI iMdriyone vazamAM rAkhavAno abhyAsa rAkhanAro gRhasthadharmano adhikArI hoI zake che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 * saMgIti upara jaNAvelI badhI yogyatA jenAmAM hoya vA emAMnI pradhAna-pradhAna becAra yogyatAo paNa jenAmAM hoya athavA prathama yogyatA je nyAyaparAyaNatAnI che, nIti-niSThAnI che ane satyapriyatAnI che te ekalI eka yogyatA paNa jenAmAM hoya te mANasa gRhastha dharmanA AcaraNano adhikArI che, bIjo nahIM. upara varNavelI evI koI paNa yogyatA athavA prathama yogyatA paNa jenAmAM na hoya te manuSya koI kALe dharmAcaraNano adhikArI banI zakato nathI. chatAMya jo evo tadana yogyatA vinAno mAnava dharmAcaraNa karavA prayatna kare to te rAkha upara lIMpaNa karavA barobara che. jema rAkha upara jarA paNa lIMpaNa kadI paNa thaI zakatuM nathI, tema upara jaNAvelI eka paNa yogyatA jenAmAM nathI vA prathama yogyatA paNa jenAmAM nathI tevo koI paNa manuSya dharmAcaraNane lAyaka banI zakato nathI. A uparathI phalita ema karI zakAya ke nirAza ke hatotsAha na thatAM ane pAchA haThavuM paDe to tema karIne paNa AtmArthI gRhastha dharmano adhikAra meLavavA, uparanI yogyatA meLavavA sAru prathama prayAsa karavo atyaMta jarUrI che. - akhaMDa AnaMda, mArca - 1958