Book Title: Dharma aur Jivan Mulya
Author(s): Mahendra Bhanavat
Publisher: Z_Sadhviratna_Pushpvati_Abhinandan_Granth_012024.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211190/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha dharma aura jIvana mUlya - DA. mahendra bhAnAvata dharma ko lekara kaI paribhASAyeM ho gaI haiN| yaha zabda itanA suvidhAvAdI bhI banA diyA gayA hai ki isameM sabhI sambhAvanAoM kA samAveza ho jAtA hai / vaise hamArA deza hI dharmapradhAna hai / jitane dhArmika sampradAya yahA~ haiM utane zAyada hI kahIM dekhane ko mileN| sabhI sampradAyoM ke dharma ke nyAre-nyAre rUpa mileMge / sAdhu santoM, mandira-maThoM tathA vibhinna paMtha-paMthAvaliyoM evaM samAjoM meM yaha dharma khUba panapA, phailA aura pasarA hai gItA meM zrIkRSNa jI kaha gaye - jaba-jaba dharma kI hAni hotI hai taba-taba maiM janma dhAraNa karatA hUM / koI tIna hajAra barasa hone ko Aye, kRSNa mahArAja ne janma dhAraNa nahIM kiyA / dharma kI hAni ho jaba na ! aura mere par3osI kaI barasoM se kaha kahakara merA kAna pakA rahe haiM ki isa deza se jaise dharma hI gAyaba ho gayA / jahA~ jAtA hU~ vahIM dharma kI judA-judA bAteM sunane ko milatI haiM / janadharma to vahI prabala hai jisameM adhikAdhika jIvana-mUlya hoM / eka sajjana ne to mujhe AtAla - pAtAla kA nakzA hI khIMca diyA aura kahA -dharma kI jar3a pAtAla meM / maiMne unase kahA ki jar3a mahattvapUrNa hai yA UparI DAla patte ? pAtAla kI jar3a dekhane se kyA hogA ? use Apane jIvana se sIMco taba kAma calegA / byAha zAdI meM vidAI jaba lar3akI ko dI jAtI hai taba aurateM lar3akI ko sIkha detI huI gAtI haiM-dharma tumhArA e nAra, pati kI sevA karanA / isa gIta meM pati ko nahalAne, khilAne-pilAne tathA por3hAne Adi kA bar3A sundara citraNa hai| Aja to yaha saba phiphTI-phiphTI ho gayA hai / jaba se deza AjAda huA hai, patniyA~ bhI usI taraha AjAda ho gaI haiM, ve bhI aba usI taraha se nahAnA-dhonA, khAnA-pInA, sonA-bichaunA mAMgatI haiM / yaha bhI eka dharma hai| dharma sammelana hone laga gaye haiM aba to / rAjA harizcandra satya dharma de gaye ! satya ke khAtira ve bika gaye aura nAriyA~ sata ke kAraNa satI bana baiThIM / akele cittaur3a meM aise satraha jauhara ho gaye / satI auratoM ko apane Apa sata cddh'taa| ve apane sata ke pratApa se, maMtra bala se Aga upAtIM aura satI ho jAtIM / ye mahAsatiyA~ kahalAtIM / ve satiyA~ to kaI huIM jo citA ko car3ha giiN| taba yahI unakA dharma thA / mahAvIra bhagavAna ne ahiMsA dharma diyA aura kahA - ahiMsA paramodharmaH / ahiMsA kI bar3I sUkSma paribhASA dii| aisI paribhASA anyatra kahIM nahIM milegI, hiMsA na mana se, na vacana se aura na kAyA se svayaM karanA hI, apitu dharma aura jIvana mUlya : DaoN0 mahendra bhAnAvata | 186 www.ja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha anyoM se karavAnA bhI nahIM aura na kisI dvArA hiMsA karate hue kA anumodana hI karanA / para hiMsAahiMsA kI suvidhAvAdI logoM ne apane DhaMga se apane mana bhAtI paribhAyeM banAlI haiN| isake lie unakA tarka hai ki jamAne ke anusAra yaha saba karanA par3atA hai, isalie dharma kI kasauTI bhI badalatI najara A rahI hai| yaha saba huA isIlie dharma zabda ke kaI rUpa badalAva aaye| dekhiye dharma zabda kina-kina acchebure zabdoM kI khola ke sAtha jA lagA-dharma dhakke, dharma dhvajA, dharma cakra, dharma dhyAna, dharma saMgha, dharmAndha, dharma karma aadi-aadi| para sarvazreSTha dharma dUsaroM kI bhalAI kA kahA gayA hai| yahI sarvamAnya aura zAzvata dharma hai| isameM koI jAta-pAMta Ar3e nahIM aatii| koI varga sampradAya kA jhamelA bhI nahIM / sacamuca meM yahI sarasa dharma hai| isameM vyakti jahA~ anya ko sarasatA detA hai vahA~ svayaM bhI sarasa banatA.'hai / prakRti to paramArtha ke lie hI hai| pahAr3a, vRkSa, nadI-nAle sabake saba parahita ke lie haiM / vRkSa chAyA dete haiM, phala phUla dete haiM, kaiyoM ke AjIvikA ke srota haiM, kaiyoM kA inhIM se jIvana basara hotA hai / badale meM kyA lete haiM ye ? kaI vRkSa se bar3e pavitra mAne gaye haiM jinake binA hamArA kAma nahIM cltaa| devI-devatAoM ke nivAsa sthAna hote haiM vRkSa / buddha ko bodhi vRkSa ke nIce jJAna prApta huA, ve Izvara bana gye| . yahI sthiti nadiyoM kI hai / ve pAnI detI haiM aura bhI bahuta kucha detI haiM / bar3e-bar3e bAMdha bana gaye haiM to unase bijalI paidA hotI hai| bijalI kA upayoga batAne kI AvazyakatA nahIM hai| isI prakAra pahAr3oM kI, ghATiyoM kI sthiti hai, sArI prakRti paropakArI hai, paramArthI hai, jo prakRti kA parama dharma hai vahI puruSa kA dharma hai| ___ jagata meM jo-jo loga parahita dharma meM lage hue haiM ve bar3e sukhI, zAMta mana mijAja vAle aura maMtoSI haiN| koI vikalAMgoM kI sevA ke lie samarpita hai to koI gau sevA meM apanA jIvana khapA rahA hai| koI pratidina cIMTiyoM ke biloM ke pAsa jAkara unheM khAnA de rahA hai to koI bImAroM kI dekhabhAla ke lie dRr3hapratijJa hai| aise jitane bhI loga haiM unhoMne apane svahita ko kabhI prAthamikatA nahIM dI isIlie unakA kuTumba bahuta vistAra lie hai / hamAre yahA~ to yaha udAratA rahI hai ki hamane sArI vasudhA ko apanA kuTumba-parivAra mAnate hue- vasudhaiva kuTumbakam kA jayaghoSa diyA hai| jainiyoM kA to yaha mata hI unake jIvana dharma kA mahattvapUrNa aMga aura AcaraNa bana gayA hai| ve prativarSa bhAdra mAha meM, payUSaNa parva manAte haiM tyAga tapasyA kA aura AkharI dina kSamAyAcanA ke rUpa meM kSamAparva manAte hue samasta sRSTi ke caurAsI lAkha jIva yoni se kSamAyAcanA karate haiM-jAna-anajAna meM, pratyakSa parokSa rUpa se kisI se bhI mana se vacana se kiMvA kAyA se koI aparAdha haA ho usake lie ve kSamA kI yAcanA karate haiM aura Atma-zuddhi karate haiM / Atma-zuddhi kA yaha dharma kitanA ucca parahita sarasa dharma haiM / ve kahate haiM khAmemi savve jIvA, savve jIvA khamantu me / mitti me savva bhUesu, vaira majjaM na kennii| maiM saba jIvoM se kSamA cAhatA hU~, saba jIva mujhe kSamA kareM, merI saba jIvoM se maitrI hai, kisI se merA vairabhAva nahIM hai, yahI saccA paramArtha dharma hai| 160 | paMcama khaNDa : sAMskRtika sampadA ...UNILLAns. ...sani Paa.... ...... Monall . Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALLLLLLLLLLLLLLLOO D .. sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha yuga kaisA hI ho, usameM kaise hI badalAva Ate raheM para hamAre jo zAzvata jIvana mUlya haiM unameM kabhI koI badalAva nahIM Ane kA hai| ina mUlyoM meM sarvopari mUlya parahita dharma kA hai| yahI jIvana-dharma, samAja-dharma aura deza-rASTradharma hai jisakI anivAryatA Aja bhI akSuNNa banI huI hai| dharma meM hamane prakRti aura puruSa kA, jalacara nabhacara aura thalacara kisI prANI kA koI bheda nahIM kiyA hai| lokakathAe~, sArI dharmakathAe~, vratakathAe~ isa jIvana-dharma se ota-prota haiN| hara kathA ke acche-bure pakSa haiM para aMta meM sabhI devI-devatAoM se yahI kAmanA kI jAtI hai ki jaisA acchI karaNI kA acchA phala huA vaisA hI phala hameM bhI mile aura kabhI bhI hama burI karanI kI ora pravRtta na hoN| Aja kA yuga arthapradhAna hai| artha ke binA jaise saba kucha anartha hai| artha kI yaha hor3A-hor3I vizvavyApI hai| sArI kI sArI bhautika samRddhi- suvidhA isI artha kI mUla bhitti para TikI huI hai| dharma ne isa arthakArI pahalU ke sAtha bhI apanA samanvaya diyA hai| eka kahAnI hai--'dharma karane se dhana bar3hatA hai' isa kahAnI meM eka parivAra ke sadasyoM kA dharma-adharma pakSa udghATita huA hai jisake suphala-kuphala dekhiye| kahAnI hai seTha-seThAnI / bharA-pUrA ghara / sAta putra aura unakI vadhue~ / seTha seThAnI bar3e dharmAtmA / pratidina pIpala pUjate, vrata karate, kahAnI kahate aura AMvalA bhara sonA dAna karake hI anna-jala mu~ha meM lete| __ sabase choTe lar3ake kI bahU par3osina ke vahAM Aga lene gaI taba par3osina ne usake kAna bhare ki tumhAre sAsa sasura pratidina sonA dAna karate haiM / aise karate-karate to sArA ghara khAlI ho jAyegA, bUMdabUMda karate to samudra bhI khAlI ho jAtA hai phira tumhAre pAsa kyA rahegA ? bahU bolI-maiM kyA karUM, yaha bAta to unake putra arthAt mere pati ko socane kI hai| par3osina bolI-yadi pati nahIM soce to phira patnI to soce / bahU ne kahA-kala ho dekhnaa| dUsare dina seTha-seThAnI nahA dhokara taiyAra hue| itane meM unakI najara ovare para par3I jisake eka bar3A sA tAlA lagA huA thaa| pUchA-tAchI huI / chaH bahuoM ne to manA kara diyA taba sAtavIM ne kahAtAlA maiMne lagAyA hai, Apa to sArA dhana-mAla luTAne baiThe haiM, pIche se hamArA kyA hogA ? seThajI bolebeTI! dharama karane se to dhana baDhatA hai| seTha-seThAnI ne socA ki apane dharma karane se bahU nArAja hotI hai ataH isa ghara ko hI chor3a denA cAhiye / yaha soca, donoM nikala gye| teja garmI, jaMgala meM AMvalA ke nIce so gaye / seThajI ko nIMda A gaI / itane meM AMdhI clii| AMvale gire ki girate hI sone ke ho jAte / seThAnI ne seThajI ko jagAyA aura kahA ki dharamarAja to yahAM bhI tUThamAna hue haiN| choTakI bahU meM akkala nahIM thI so ovare ke tAlA lagA diyaa| AMvaloM se unhoMne apanA kothalA bharA aura Age cle| calate-valate eka gAMva AyA jahAM eka makAna kirAye para liyaa| snAna dhyAna kiyA, vrata kathA kahI aura eka brAhmaNa ko bulAyA-AMvalA bhara sonA dAna kiyA aura phira anna-jala liyaa| udhara seTha seThAnI ke sabhI putra kaMgAla ho gaye / na khAne ko anna rahA, na pahanane ko vastra / ___ seTha-seThAnI ne tAlAba banavAne kI socI / gAMva-gAMva elAna karAyA, sabhI putra aura unakI bahue~ vahAM majadUrI karane AIM / seTha-seThAnI ko isa bAta kA patA cala gayA ki unake putroM kI sthiti kaNa-kaNa kI ::::::: :::: dharma aura jIvana-mUlya : DaoN. mahendra bhAnAvata | 161 www.jai Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha ho gaI hai| unhoMne apane yahAM eka Tokara bAMdhI kI dharmarAja ke pratApa se anya majadUra AyeM taba to vaha nahIM baje aura unake ghara ke putra aura bahue~ AyeM to baje / yahI huA para ve seTha-seThAnI ko nahIM jAna ske| tAlAba bana gayA taba seTha-seThAnI ne utsava kiyaa| pAMca pakavAna bnaaye| par3he-likhe brAhmaNa bulAye / isameM sabase bar3e putra ko munImI kA kAma diyA / dUsaroM ko sAmAna uThAne aura dekhabhAla karane kaa| sabase choTI bahU ko jImane ke bAda saphAI kA kAma diyaa| saba loga jIma-bUTa kara ghara gaye taba majadUroM ke jImane kI bArI aaii| sabase choTI baha majadUrina ko ulTI bAja parosI aura pAMca pakavAna kI jagaha namaka kI DalI, khoTA tAMbA kA TakkA aura nIma kA pattA rakhA, yaha dekha anya majadUranI mahilAe~ uTha khar3I huIM ki hamArI paMgata meM yaha parAI jAta kI kauna A gaI ? seTha-seThAnI ne sabake hAtha jor3e aura kahA-saba prema se jiimo| yaha koI parAI jAta kI nahIM hai| hamArI sabase choTI bahU hai jo par3osina ke kahane meM A gaI aura ovare ke tAlA lagA diyA tathA hameM dharama-puNya nahIM karane diyA to hama donoM ghara se hI nikala gaye / yaha nIma jaisI kar3avI, namaka jaisI khArI aura khoTe paise jaisI khoTI hai| yaha sunate hI choTI baha jora-jora se rone laga gii| apanI galatI kA ehasAsa kara vaha sabake sAmane apane sAsa-sasura ke pAMva pdd'ii| usake dekhAdekha anya bahue~ aura unake pati bhI unake pAMva par3e aura saba hila-milakara rahane lge| yaha saba parahita dharma kA puNya-pratApa thaa| dharmarAja ne batA diyA ki jo svayaM to dharma-karma karate nahIM para jo karate haiM unake Ar3e Ate haiM, unakI kyA gati-mati hotI hai| apanA hitadharma to sabhI socate-karate haiM para balihArI to unakI hai jo parahita meM apanA dharma mAnate haiM aura usI meM jIvana ko sarasa sArthaka karate haiN| 162 | paMcama khaNDa : sAMskRtika-sampadA www.jaine