Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha SR dharma-dhyAna : eka anucintana - kanhaiyAlAla lor3hA tAtvika dRSTi se sAdhanA ke tIna aMga haiM - ( 1 ) puNya, (2) saMvara aura, (3) nirjarA / pApa pravRttiyoM ko tyAgakara sad-pravRttiyoM ko apanAnA puNya hai / puNya se AtmA pavitra hotI hai, isase saMvara aura nirjarA kI bhUmikA taiyAra hotI hai, puNya AtmotthAna meM sahAyaka hai bAdhaka nahIM / mana, vacana, kAyA va indriyoM kA saMvaraNa (saMkoca) karanA saMvara hai / saMvara nivRtti va niSedhaparaka sAdhanA hai / pUrvasaMcita karmoM ke tAdAtmya ko tor3anA nirjarA hai / puNya se udayamAna (vidyamAna) karmoM kA udAttIkaraNa hotA hai jo pApa yA rAga ko galAtA hai, AtmA ko pavitra karatA hai / saMvara se navIna karmoM kA bandha rukatA hai aura nirjarA se pUrva karmoM kA bandha yA sambandha TUTatA hai arthAt nirjarA yA tapa se cetana kA jar3a se tAdAtmya TUTatA hai / tAdAtmya tor3ane ke lie tapa kA vidhAna hai / tapa do prakAra kA hai - ( 1 ) bAhya aura ( 2 ) Abhyantara / anazana, UnodarI Adi bAhya tapa bahirmukhI vRttiyoM kA saMga tor3ate haiM / prAyazcitta, vinaya Adi Abhyantara tA rAga-dveSa Adi Antarika vRttiyoM kA saMga tor3ate haiM / dhyAna Abhyantara tapa hai / Abhyantara tapa antarmukhI avasthA meM hotA hai / antarmukhI hone kA artha hai apanI deha ke bhItara ke jagata meM sthita ho jAnA / vicaraNa karanA / ataH dhyAna Antarika anubhUti hai / dhyAna sAdhaka apane antarjagata meM vicaraNa karatA hai aura jahA~-jahA~ tAdAtmya ghanIbhUta granthiyA~ hai, jar3atA hai, vahA~ vahA~ citta kI ekAgratA kI tIkSNatA meM granthiyoM kA vedhana kara va dhunakara kSaya karatA hai / citta kI ekAgratA anitya bodhamaya samatA se sadhatI hai / samatAbhAva kA hI dUsarA nAma sAmAyika hai / sAmAyika hI saba sAdhanAoM kA hArda hai / sAmAyika sAdhanA se jitanAjitanA para se apanA tAdAtmya TUTatA jAtA hai utanA utanA sAdhaka sva kI ora unmukha hotA jAtA hai / pUrNa tAdAtmya TUTane para sAdhaka dehAtIta va lokAtIta ho sva meM sthita ho jAtA hai jisase use sva ke avinAzI, nirAkula svarUpa kA anubhava hotA hai / parantu yaha rahasya ve hI dhyAna-sAdhaka jAna pAte haiM jinhoMne dhyAna kA prayogAtmaka abhyAsa kiyA hai va dhyAna kI gaharAI meM utarakara svAnubhava kiyA hai / prastuta lekha meM isI dRSTi se dharma dhyAna ke samaya hone vAle antarAnubhava viSayaka Agamika kathana kA vivecana prastuta kiyA jA rahA hai / dharma-dhyAna : eka anucintana : kanhaiyAlAla lor3hA | 366 www.jaine
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha ABHIROID svabhAva meM sthita honA dharma hai| parabhAva yA vibhAva ko prApta honA adharma hai, pApa hai| svabhAva vaha hai jo sabhI ko abhISTa ho / sabhI sacetana prANiyoM ko amaratva-avinAzIpana pasaMda hai, iSTa hai; kisI bhI prANI ko mRtyu yA vinAza pasaMda nahIM hai, iSTa nahIM hai| ataH isase yaha siddha hotA hai ki cetana kA svabhAva hai avinAzIpana; aura vinAzIpana parabhAva yA vibhAva hai / avinAzI ke hI paryAyavAcI haiM amaratva, dhra vatA, nityatA aura vinAzIpana ke paryAyavAcI haiM mRtyu, vyaya, anitytaa| vyaya usI kA hotA hai jisakI utpatti hotI hai / ataH vyaya kA sambandha utpAda se jur3A huA hai| isase yaha phalita huA ki utpAda-vyaya parabhAva haiM, vibhAva haiM aura utpAda-vyaya kA jJAtA dhruva svabhAva hai| svabhAvarUpa dharma ko jAnane ke lie svabhAva aura vibhAva donoM kA jJAna honA Avazyaka hai| svabhAva hai dhra vatva aura vibhAva hai utpAda-vyaya / ataH utpAda-vyaya, dhra vatva ke jJAna meM hI dharma kA sampUrNa jJAna samAhita hai| utpAda-vyayarUpa parabhAva yA vibhAva kA tyAga kara dhra vatva ko prApta honA hI svabhAva yA dharma hai| svabhAva ko prApta honA sAdhyarUpa dharma hai| sAdhyarUpa dharma kI prApti ke lie utpAda-vyaya yukta vastuoM va sukha kA tyAga, 'sAdhanA' rUpa dharma hai| yaha sAdhanArUpa dharma kAraNa meM kArya kA upacAra kara kahA hai / dharma ko upalabdha karane kI sAdhanA hI dharma-kriyA yA dharmadhyAna hai| dharmadhyAna ke cAra prakAra haiM(1) AjJAvicaya, (2) apAyavicaya, (3) vipAkavicaya aura (4) sNsthaanvicy| AjJAvicaya-"saccAe ANAe" (AvArAMga sUtra) satya hI AjJA hai| satya vaha hai jisakI sattA sadA banI rahe, jo zAzvata hai, dhra va hai / ataH zAzvata va dhra vatva meM vicaraNa karanA AjJAvicaya hai / vicaya kA artha hai antarloka meM anubhUtipUrvaka vicaraNa va vicAra krnaa| antarmukhI hokara antarloka meM Atma-nirIkSaNa karane para sthUla audArika zarIra meM sarvatra udayamAna saMvedanAoM kA anubhava hotA hai sAtha hI yaha bhI anubhava hotA hai ki ina saMvedanAoM meM pratikSaNa parivartana ho rahA hai, utpAda-vyaya ho rahA hai, vaha merA rUpa nahIM hai, maiM nahIM hU~; maiM inase bhinna, inakA draSTA, avyaya, anutpanna, dhra va, zAzvata huuN| mujhe ina saMvedanAoM ke prati AtmabhAva nahIM rakhanA hai / vItarAga kI AjJA vItarAgarUpa hai| vItarAgarUpa hai rAga-dveSa rahita honA / ataH saMvedanAoM ke prati rAga-dveSa nahIM karanA, samabhAva (sAmAyika) meM rahanA vItarAga mArga kA anusaraNa karanA hai / vItarAgamArga kA anusaraNa karanA AjJAvicaya hai| saMvedanAoM ke prati anityatA kA bodha jagAye rahanA anityAnuprekSA hai| anukUla sukhada saMvedanAoM kA Azraya na lenA tathA azaraNatA kA bodha jagAye rakhanA azaraNAnuprekSA hai| pratikUla dukhada saMvedanAoM ke prati taTasthatA kA bodha jagAye rahanA saMsArAnuprekSA hai tathA merI avinAzI, dhra va tatva se ekatA hai haya bodha jagAye rahanA ekatvAnuprekSA hai| ye cAroM anuprekSAe~ (bhAvanAe~) AjJAvicaya ko puSTa karatI haiN| inakA vizeSa vivecana Age kiyA jAyegA tathA ye cAroM anuprekSAe~ Age varNita apAyavicaya, vipAkavacaya evaM saMsthAnavicaya ko bhI puSTa karatI haiN| 370 | sAtavAM khaNDa : bhAratIya saMskRti meM yoga www.jaine
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha GEOMASTOVINY SMALLORY apAyavicaya- apAya doSa yA dUSaNa kA anubhUti ke sAtha vicAra karanA apAyavicaya hai / aMtarloka meM Atma-nirIkSaNa karate hue citta meM utpanna rAga, dveSa, viSaya, kaSAya, asaMyama Adi doSoM ko dekhanA apAya hai aura una apAyoM ko anitya jAnakara unake prati taTastha bhAva banAye rakhanA, unake pravAha meM na bahanA, unakA samarthana va poSaNa na karanA, unake saMsaraNa ko dekhate hue unase apane ko bhinna anubhava karanA apAyavicaya hai / vipAkavicaya - apAya ( doSoM) se utpanna vipAka (pariNAma) kA vicAra karanA vipAkavicaya hai / aMtarloka meM Atma-nirIkSaNa karate hue saMvedanAoM meM sthUlatA, jar3atA, mUrcchA, anukUlatA ( sukhada ), pratikulatA ( dukhada ), pulakAyamAna, Adi sthitiyoM kA anubhava karanA vipAka hai / vipAkarUpa ina saMvedanAoM ko anitya jAnakara unake prati samabhAva banAye rakhanA vipAka vicaya hai / saMsthanAvica - puruSAkAra loka kA AkAra saMsthAna kahalAtA hai / citta ko zAnta kara aMtarloka meM antarmukhI hokara dekhane para sampUrNa antarloka meM cinmayatA (caitanya) lokAtIta avasthA kA anubhava hotA hai tathA dRzyamAna zarIra-saMsArarUpa sampUrNa loka se bhinna nija svarUpa kA bodha hotA hai / loka ke svarUpa kA bodha karate hue usake prati samabhAva banAye rakhanA saMsthAnavicaya hai / dharmadhyAna ke lakSa dharma-dhyAna ke cAra lakSaNa haiM(1) AjJA ruci, (3) sutra ruci, (1) AjJA ruci -- ruci kA artha hai rutrikara, rocaka laganA, dilacaspI, mAnasika jhukAva / ANAe saccAe (AcArAMga ) sUtra ke anusAra satya ho AjJA hai / satya vaha hai jo zAzvata hai, kabhI nahIM badalatA hai, avinAzI hai / avinAzI hai nija svarUpa / ataH avinAzI nija svarUpa ke prati ruci rakhanA, usakA acchA laganA, AjJA ruci hai / dUsare zabdoM meM, avinAzI va muktirUpI dhyeya ke prati ruci honA AjJA ruci athavA vItarAga mArga meM ruci honA AjJA ruci hai / (2) nisarga ruci, ( 4 ) avagAr3ha ruci / (2) nisagaM ruci - satya va AjJA vahI hai jo kRtrima nahIM hai pratyuta naisargika hai / nisarga kA artha hai jo kisI ke dvArA sarjita nahIM hai, prAkRtika hai / ataH prakRti se jo bhI hamAre sAtha ghaTita ho rahA hai usameM apanA hita samajhanA nisarga ruci hai / kAraNa ki jo bhI ghaTita ho rahA hai vaha karmodaya kA pariNAma hai / isa prakAra prakRti karmodaya kara karmoM kI nirjarA karane kA kArya kara rahI hai, karma kI nirjarA hamArA hita hI hai / yadi prAkRtika yA naisargika rUpa se hamAre karmoM kI nirjarA svataH satata na hotI rahatI to prANI jar3a karmoM ke bhAra va saMgraha se jar3avat ho gayA hotA / prakRti ke viparIta kArya karanA vikRti yA vikAra paidA karanA hai / vikRti yA vikAra doSa hai / doSa kA pariNAma dukha hai / ata doSa va dukha se bacane ke nisarga kA sahArA lenA anivArya hai / isa dRSTi se nisarga kA atyanta mahatva hai / nisarga kA virodha kara koI bhI saphalatA va siddhi prApta nahIM kara sakatA / dhyAna-sAdhaka isa rahasya ko samajhatA hai / ataH usakI nisarga ke prati ruci honA svAbhAvika hai / nisarga dharma - dhyAna : eka anucintana : kanhaiyAlAla lor3hA | 371 www.jain
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Anamonominatihistatutt sAdhvIratnapuSpavatI abhinandana grantha HTRA + jo bhI ghaTita ho rahA hai usameM sadaiva prasanna rahanA usake prati rAga-dveSa rUpa pratikriyA nahIM karanA, samabhAva se rahanA nisarga ruci hai| (3) sUtra ruci--nisarga ke niyama sUtra haiN| nisarga ke niyama kAraNa-kArya kA anugamana karane vAle hone se satya haiM, svataH siddha haiM, tarkAtIta haiM, jaise / jo krodha karegA usakA hRdaya jalegA, jo kAmanA karegA usake citta meM azAMti hogii|) je guNe te mulaTThANe- arthAt bhoga hI saMsAra kA mUlasthAna hai, kammabIjaMrAga dveSa karmabIja haiN| 'appA kattA vikattA suhANa ya duhANa ya-AtmA svayaM hI sukha-dukha kA kartA akartA hai| ye naisargika niyama haiM-- satra haiM / ina sUtroM ke prati ruci honA sUtra ruci hai| vItarAga vANIrUpa Agama meM bhI inhIM naisargika sUtroM kA saMkalana hai ataH vItarAgavANI ke prati ruci honA sUtra ruci hai| (4) avagAr3ha ruci-avagAhana karanA-gaharA utaranA avagAr3ha kahA jAtA hai / AjJA, nisarga evaM sUtra kI gaharAI meM paiThane kI ruci avagAr3ha ruci hai| sAdhaka dvArA apane hI antarloka meM praveza kara AtmanirIkSaNa karate hue AjJA (satya), nisarga evaM sUtra kA sAkSAtkAra karane ke lie ruci rakhanA avagAr3ha ruci hai| satya, nisarga evaM sUtra kI yathArthatA kA anubhava apane antarjagata meM gahare paiThane se hI hotA hai, ataH avagAr3ha ruci atyanta mahatvapUrNa hai| ina cAra lakSaNoM se dharmadhyAna pahacAnA jAtA hai| dharma-dhyAna ke Alambana arthAt sahayogI aMga cAra haiM(1) vAMcanA, (2) pRcchanA, (3) parivartanA aura (4) dhrmkthaa| vAcanA-naisargika satya para AdhArita jo sUtra (niyama) haiM unakA jJAna honA vAcanA hai| pRcchanA-pRcchanA jijJAsA ko kahate haiM, una sUtroM (niyamoM) ke marma-rahasya ko jAnane kI jijJAsA pRcchanA hai| parivartanA-una sUtroM ko hRdayagaMma karane ke lie bAra-bAra cintana-manana karanA parivartanA hai| dharmakathA-una sUtroM meM nihita satya kathana kA sAkSAtkAra karane kA puruSArtha karanA dharmakathA hai| smaraNa rahe ki jisa vastu kA jo Alambana hotA hai vaha usase bhinna hotA hai| Alambana vastu nahIM hotA hai| isI prakAra uparyukta cAroM Alambana dharma-dhyAna kI prApti meM sahAyaka haiM, parantu dhaH nahIM haiN| kAraNa ki inameM cintana-carcA calatI hai aura jaba taka cintana va carcA calatI hai taba taka citta ekAgra nahIM hotA hai, antarmukhI nahIM hotA hai, Atma-sAkSAtkAra nahIM hotaa| dharma-dhyAna hai-Atma-sAkSAtkAra karanA / ataH ye Alambana dharma-dhyAna ke sAdhana haiM, dharma-dhyAna nahIM haiN| . vastutaH ye cAroM Alambana svAdhyAya tapa ke aMga haiM jo dhyAna kI pUrvavartI avasthA hai / svAdhyAya tapa ke binA dhyAna meM praveza sambhava nahIM hai / svAdhyAya tapa kA pAMcavA~ bheda anuprekSA hai / anuprekSA ke do rUpa haiM cintana aura sAkSAtkAra (anabhava, bodh)| anaprekSA kA cintana rUpa kA samAveza svAdhyA ho jAtA hai aura usakA bodha, sAkSAtkAra (anubhava) rUpa dharma-dhyAna meM prakaTa hotA hai / ataH anuprekSA ko svAdhyAya aura dhyAna donoM meM sthAna diyA gayA hai / dhyAna meM anuprekSA anubhava rUpa meM hai aura svAdhyAya meM cintana rUpa meN| / THURALLmasammmmmmmmE 372 | sAtavAM khaNDa : bhAratIya saMskRti meM yoga HOM Ma Iw.jaineli EEEEEE
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha m e anemamameanerwaramaturNERNAINITAMINTERNORNISHA (svarUpa kA adhyayana karanA svAdhyAya hai-adhyayana meM vAcanA, jijJAsA, pRcchanA, parivartanA, cintana-manana-kathana samAhita hai / ) dharma-dhyAna kI cAra anuprekSAe~ haiM(1) ekatvAnuprekSA, (2) anityAnuprekSA, (3) azaraNAnuprekSA, (4) sNsaaraanuprekssaa| ekatvAnuprekSA--ekatva kA artha ekatA va akelApana hai| sAdhaka dhyAna kI gaharAI meM apane ko saMsAra aura parivAra se hI nahIM apitu apane ko apane tana se bhI bhinna 'akelA' pAtA hai / vaha saMyoga meM kA anubhava kara akelepana kA sAkSAtkAra karatA hai sAtha hI dhyAna-sAdhaka dhyAna meM Atma-sAkSAtkAra karatA hai to use avinAzIpana, dhra vatva kA bodha hotA hai| vaha anubhava karatA hai ki usakI avinAzI (siddha) se ekatA hai / avinAzI aura vaha eka hI jAti ke haiM, kevala donoM meM guNoM kI abhivyakti kI bhinnatA hai / kahA bhI hai 'siddhAM jaisA jIva hai jIva soI siddha hoya,' yaha bhinnatA miTane para vaha sadaiva ke lie avinAzI avasthA ko prApta ho sakatA hai| sAtha hI vaha Atma-nirIkSaNa se yaha bhI dekhatA hai ki antarloka meM zarIra, mana aura saMvedanAoM meM nirantara parivartana (paryAya-pravAha) cala rahA hai ataH ye saba vinAzI jAti ke haiN| ina sabameM jAtIya ekatA hai| avinAzI jAti kA hone se merI ina vinAzI jAti vAle padArthoM se bhI bhinnatA hai, ye para haiM / isa prakAra para se apanI bhinnatA kA anubhava kara apane svarUpa meM sthita ho avinAzI se ekatA (ekarUpatA) kA anubhavana karanA ekatvAnuprekSA hai, yahI AcArAMga sUtra meM kathita dhra vacArI banane kI sAdhanA hai| anityAnaprakSA-sAdhaka dhyAna meM antarloka meM praveza kara Atma-nirIkSaNa karatA hai to anabhava karatA hai ki jaise bAhya loka meM saba padArtha badala rahe haiM usI prakAra bhItara ke loka meM bhI zarIra kA aNuaNu aura saMvedanA sabake saba prati pala bar3I tIvra gati se badala rahe haiN| sarvatra utpAda-vyaya kA pravAha satata cala rahA hai| dekhate hI dekhate saMvedanA utpanna hotI hai aura naSTa hotI hai| saMsAra meM dRzyamAna va pratIyamAna - koI bhI padArtha aisA nahIM hai jo nitya ho, saba anitya haiM, vinAzI haiM / sukha, dukha, paristhiti, avasthA, tana, mana, dhana, svajana, parijana, mitra, bhUmi, bhavana, saba anitya haiN| rAjA, rANA, samrATa, cakravartI, zahaMzAha, seTha, sAhUkAra, vidvAna, dhanavAna, sattAvAna, zaktimAna, saba aMta meM marakara miTTI meM mila jAte haiM / pAnI ke patAzA jaisA tana kA tamAzA hai| saMsAra ke saba padArtha kSaNa-kSaNa kSINa hokara nAza ho rahe haiM, kSaNika haiN| hAthI ke kAna ke samAna, saMdhyA ke sUrya ke samAna, osa kI ba~da ke samAna, pIpala ke pAta ke samAna, asthira haiM / anitya kA milanA bhI na milane ke samAna hai arthAt milanA na milanA donoM eka samAna haiM, ataH anitya padArthoM ko cAhanA, unakA bhoga bhoganA saba vyartha hai / aisI prajJA se pratyakSa anubhava kara samatA meM sthita rahanA, unake prati rAga-dveSAtmaka pratikriyA na karanA anityAnuprekSA hai| ___ zaraNAnuprekSA- dhyAna meM sAdhaka antarjagata meM zarIra va saMvedanAoM kI anityatA kA pratyakSa anubhava karatA hai hai| isa anubhUti se vaha jAnatA hai ki anitya padArthoM kA zaraNa lenA Azraya lenA, unake sahAre se jIvana mAnanA, bhUla hai / kAraNa ki jo padArtha svayaM hI anitya haiM unakA sahArA yA zaraNa kaise nitya ho sakatA hai ? kadApi nahIM ho sktaa| ataH anitya padArtha kA sahArA, Azraya, zaraNa lenA dhokhA khAnA hai| dhyAnamagna sAdhaka dekhatA-anubhava karatA hai ki tana hI prati kSaNa badala rahA hai ataH yaha Azraya garaNa lene yogya nahIM hai, zaraNabhUta nahIM hai| jaba tana hI zaraNabhUta nahIM hai, Azraya yogya nahIM hai taba HAMARPORA *SHRESTORE dharma-dhyAna : eka anucintana : kanhaiyAlAla lor3hA ! 373 HAHAN RampurTEST www.lainel
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvIratnapuSpavatI abhinandana gAntha / .... + + + +++ parijana, strI, mitra Adi Azraya lene yogya ho ho nahIM skte| aisA anubhUti ke stara para bodha kara anitya padArthoM kA Azraya tyAga kara denA, avinAzI svarUpa meM sthita ho jAnA azaraNAnuprekSA hai / ___ saMsArAnuprekSA--sAdhaka jaba dhyAna kI gaharAI meM praveza karatA hai to anubhava karatA hai ki saMvedanAe~ use azAnta banA rahI haiM, jalA rahI haiM, sArA antar aura bAhya loka prakaMpana kI Aga meM jala rahA hai| saMsAra meM eka kSaNa bhI leza mAtra bhI sukha nahIM haiM / jo bAhara se sAtA va sukha kA vedana ho rahA hai vaha bhI bhItarI jagata meM dukha rUpa hI anubhava ho rahA hai, AkulatA, uttejanA paidA kara rahA hai / saMvedanA cAhe vaha sukhada hI vastutaH vaha vedanA hI hai arthAt dukha rUpa hI hai / dUkha se mukti pAne ke lie isa saMsAra se, zarIra se atIta hone meM hI kalyANa hai arthAt lokAtIta, dehAtIta, indriyAtIta hone meM hI akSaya, avyAbAdha, ananta sukha kI upalabdhi sambhava hai| ina cAroM anuprekSAoM meM se ekatvAnuprekSA se dhra vatA-amaratva kA anubhava, anityAnukSA se vairAgya, azaraNAnuprekSA se parAzraya (parigraha) kA tyAga, saMsArAnuprekSA se saMsAra se atota ke jagata meM praveza hotA hai / ise hI Agama kI bhASA meM vyutsarga kAyotsarga kahA hai / vyutsarga arthAt lokAtIta honA, kAyotsarga arthAta dehAtIta honA dhyAna se uttaravartI sthiti hai| upasaMhAra - mAnava vahI hai jo sAdhaka hai| sAdhaka vaha hai jo sAdhanA karatA hai / sAdhanA hai bahirmukhI se antarmukhI hone kA kriyAtmaka rUpa va prakriyA dharma-dhyAna hai| dharma-dhyAna se granthiyoM kA vedhana va damana hokara para kA tAdAtmya TUTatA hai / tAdAtmya TUTane se karma kaTate haiM / karma kA kaTanA hI bandhana se chUTanA hai, mukta honA hai / ataH dharma-dhyAna sAdhanA kA AdhAra hai, sAra hai / yahI kAraNa hai ki jaba koI bhI vyakti zramaNa ke darzanArtha AtA hai to zramaNa use Aja bhI "dharma-dhyAna karo" ina zabdoM se sambodhita karatA hai / jo dharma-dhyAna kI mahattA kA sUcaka hai| dharmadhyAna rahita jIvana sAdhaka kA jIvana nahIM hai| bhogI jIvana hai / bhogI jIvana pazu-jIvana hai, mAnava-jIvana nahIM / ataH mAnava jIvana kI sArthakatA tathA saphalatA isI meM hai ki dharma-dhyAna ko dhAraNa kara siddha, buddha, mukta hoveM / MKVNI iiiiiiiiiiiHR EE 374 sAtavAM khaNDa : bhAratIya skati meM yoga NERAMANG Ref . .... . JEETEE ants w.jainelibrary 2017